αναΜορφωση - συνΙστολογιο

Είναι γλώσσα ή διάλεκτος το γλωσσικό όργανο που χρησιμοποιείται ως επίσημη γλώσσα της ΠΓΔΜ; [Και γιατί έχει σημασία;]

Το θέμα, ως μη έδει, είναι πρώτιστα πολιτικό και όχι γλωσσικό. Όσοι με γνωρίζουν και με διαβάζουν, ξέρουν ποια είναι η πολιτική μου θέση. Εδώ όμως δεν θα επιχειρηματολογήσω πολιτικά, αλλά θα διατυπώσω μόνο γλωσσικούς ισχυρισμούς, και μάλιστα τέτοιους που μπορούν να γίνουν ευρύτερα αποδεκτοί.

1.

Μεταξύ μακεδονικής και βουλγαρικής υπάρχει επαρκής αμοιβαία κατανοησιμότητα. Κοινώς, δύο ομιλητές των επίσημων ποικιλιών των γλωσσών αυτών μπορούν να συνεννοηθούν ομαλά σχεδόν σε όλες τις περιστάσεις. Αν χρησιμοποιήσουμε αντικειμενικά κριτήρια, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μακεδονική είναι μια βουλγαρική διάλεκτος, νόθος με σερβικά στοιχεία.

Υπάρχει όμως και ετέρα περίπτωσις: γιατί να χρησιμοποιήσουμε αντικειμενικά κριτήρια; Αν προσέξουμε, θα δούμε ότι στην πράξη ποτέ δεν το κάνουμε, αλλ’ αντιθέτως θεωρούμε την ποντιακή διάλεκτο της νεοελληνικής, την δανική και την νορβηγική διαφορετικές γλώσσες, τα μαναδαρίνικα και τα καντονέζικα διαλέκτους της ίδιας γλώσσας, τα βαυαρικά και τα σαξωνικά παρομοίως και τα λοιπά και τα λοιπά. Αν εφαρμόζαμε με συνέπεια και αυστηρότητα το κριτήριο της αμοιβαίας κατανοησιμότητας, πιστέψτε με, οι γλώσσες του κόσμου θα διέφεραν πολύ.

Εφαρμόζοντας λοιπόν ένα άλλο, υποκειμενικό τώρα, κριτήριο, η μακεδονική και η βουλγαρική είναι αδελφές γλώσσες, πλην όμως χωριστές γλώσσες. Το κριτήριο αυτό δεν είναι γλωσσικό, αλλά γλωσσοπολιτικό: αν οι ομιλητές της γλώσσας την θέλουν, την νιώθουν και την αισθάνονται ως διαφορετική ή ως ίδια γλώσσα.

Μπορεί εύλογα κανείς να διαφωνήση με το υποκειμενικό κριτήριο. Θα εύρισκε ασφαλώς απέναντί του την πλειονότητα της γλωσσολογικής κοινότητας, αλλά τέλος πάντων είναι μια θεμιτή επιλογή. Εξίσου θεμιτό όμως, για να μην πω κατά πολύ θεμιτώτερο, είναι το υποκειμενικό κριτήριο. Αυτό που ακολουθούν οι γλωσσολόγοι.

Read moreΜακεδονική: γλώσσα ή διάλεκτος;

Με την διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών έχω ασχοληθή αρκετές φορές στο παρελθόν, πιο πρόσφατα σε αυτήν εδώ την ανάρτηση. Το ζήτημα έταμε η Ολομέλεια του ΣτΕ σε 17μελή σύνθεση με την απόφαση 660/2018, η οποία, με την σχετικά ευρεία πλειοψηφία 12-5, έκρινε αντισυνταγματική μια υπουργική απόφαση του τότε Επιτρόπου Παιδείας Φίλη, η οποία εισήγαγε στην υποχρεωτική εκπαίδευση νέα εγχειρίδια διδασκαλίας.

Η απόφαση συνάντησε την ομόθυμη αποδοκιμασία του Αθεϊστάν, αλλά έχουν άδικο. Έχουν πολύ άδικο στην κατάστρωση της μείζονος πρότασης και λίγο άδικο στην υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών. Ας τα εξετάσουμε αναλυτικώτερα:

Μείζων πρόταση.

Δογματίζει η Ολομέλεια ότι η αναφορά του Χριστιανισμού ως επικρατούσας θρησκείας

αποτελεί και διαπίστωση του πραγματικού γεγονότος ότι την θρησκεία αυτήν πρεσβεύει η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού, ενώ δεν στερείται η αναφορά αυτή και κανονιστικών συνεπειών (όπως π.χ. η καθιέρωση χριστιανικών εορτών ως υποχρεωτικών αργιών σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα.

Πολύ σωστά. Διαφορετικά ο σταυρός στην σημαία ή η Κυριακή αργία θα ήσαν συνταγματικά μετέωρες. Τα ίδια λέει και η μειοψηφία, με απλή διαφορά έμφασης. Όλοι οι ανώτατοι δικαστές κατ’ ουσίαν ομονοούν στην ερμηνεία του άρ. 3 παρ. 1 Σ, αλλά οι Αθεϊστανοί διατηρούν επιφυλάξεις. Ε καλά.

Περνώντας τώρα στην ερμηνεία του άρ. 16 παρ. 2 Σ η Ολομέλεια έκρινε ότι

Η έννοια της «εθνικής» και της «θρησκευτικής» συνειδήσεως κατά την εν λόγω συνταγματική διάταξη, είναι, εν όψει και της χρήσεως οριστικού άρθρου, συγκεκριμένη και δεν αφορά σε οποιοδήποτε Έθνος και σε οποιοδήποτε θρήσκευμα. Ειδικότερα, ως ανάπτυξη της «εθνικής» συνειδήσεως νοείται ευλόγως εφ’ όσον το ελληνικό Κράτος ιδρύθηκε και υπάρχει ως εθνικό Κράτος (βλ. Ολομ. ΣΕ 460/2013), η ανάπτυξη της ελληνικής -και όχι άλλης- εθνικής συνειδήσεως, ως ανάπτυξη δε της «θρησκευτικής» συνειδήσεως νοείται η ανάπτυξη ορθοδόξου χριστιανικής συνειδήσεως (βλ. ΣΕ 3356/ 1995, 2176/1998), εν όψει του ότι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού, χαρακτηριζόμενη ως «επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα» αναγνωρίζεται από τον συνταγματικό νομοθέτη, όπως προεξετέθη, ως η θρησκεία της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού.

Εδώ η διατύπωση είναι απόλυτη και αδικεί την απόφαση. Ως προς το εθνικό κομμάτι του παραθέματος, λίγοι νομίζω θα υποστήριζαν ότι ως εθνική νοείται κάποια άλλη συνείδηση, όση ερμηνευτική φαντασία και αν επεστράτευαν. Για την ταυτότητα του νομικού λόγου, ότι δηλαδή έχουμε τους ίδιους νομικούς όρους, στο ίδιο άρθρο, αναφερόμενους στο ίδιο συνταγματικό δικαίωμα, εκ του ιδίου συντακτικού νομοθέτη προερχόμενους, όσα ισχύουν επί εθνικής συνειδήσεως ισχύουν τηρουμένων των αναλογιών και επί θρησκευτικής συνειδήσεως. Η ανακριβολογία της απόφασης έγκειται όμως στον περιορισμό της ανάπτυξης θρησκευτικής συνείδησης μόνο στην χριστιανική, και μάλιστα στην ορθόδοξη. Και μιλώ για ανακριβολογία, γιατί από όλο το κείμενο της απόφασης, όπως θα φανή κατωτέρω, προκύπτει ότι, ενώ επί της εθνικής συνείδησης αυτή είναι αναπτυκτέα εφ’ όλων των μαθητών ομοιόμορφα (κακώς, καθ’ ημάς), η αναπτυκτέα θρησκευτική συνείδηση κυμαίνεται αναλόγως θρησκεύματος: στους καθολικούς πρέπει να αναπτυχθή η καθολική χριστιανική συνείδηση, στους εβραίους η εβραϊκή και στους μουσουλμάνους η μουσουλμανική.

Read moreΛίγα λόγια για την ΟλΣτΕ 660/2018, μέρος Α

Έχουμε πει ότι η κοινωνική κινητικότητα είναι σπουδαίο πράγμα, μην σας πω συνταγματική αρχή. Αλλά πώς να την μετρήσουμε; Ένας τρόπος είναι να συγκρίνουμε την σύνθεση ενός συνόλου πολιτών που κατέχουν ανώτατα αξιώματα σε δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές, για παράδειγμα της Βουλής. Ίσως το κάνω και αυτό κάποια στιγμή, αλλά τώρα έτυχε να πέση το μάτι μου σε αυτό εδώ το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της συναδέλφου Λύντιας Τρίχα.

Σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, περιέχεται στις σελ. 489 επ. και ο κατάλογος μελών του έτους 1899-1900 του ημέτερου Δικηγορικού Συλλόγου, αποτελουμένου εν όλω από 469 συναδέλφους (άρρενες προφανώς).

Λ. Τρίχα, Δικηγορείν Εν Αθήνας, Σελ. 489-494 by Αθανάσιος Αναγνωστόπουλος on Scribd

Read moreΠερί της κοινωνικής κινητικότητας στο δικηγορικό επάγγελμα

Το 2015 απεβίωσαν 61.778 άρρενες και 59.405 γυναίκες (στοιχεία από ΕΛΣΤΑΤ). Το ίδιο έτος, το προσδόκιμο επιβίωσης στην γέννηση ήταν 78,3 των ανδρών και 83,6 των γυναικών, ήτοι το γυναικείο ήταν κατά 5,3 έτη υψηλότερο. Τούτο σημαίνει ότι οι άνδρες που γεννήθηκαν σε μια δεδομένη χρονιά ζουν αθροιστικά χονδρικά 300.000 χρόνια λιγώτερα από τις συνομήλικές τους γυναίκες (: περίπου 60.000 θάνατοι ανδρών επί 5 έτη).

[Αυτή είναι βέβαια μια προσέγγιση μόνο, διότι το προσδόκιμο επιβίωσης όσων πέθαναν το 2015 δεν είναι το προσδόκιμο όσων γεννήθηκαν το 2015, αλλά του δικού τους έτους γέννησής, που ήταν πολύ μικρότερο. Αντίστροφα, το προσδόκιμο του 2015 αφορά τους θανάτους της δεκαετίας του 2090 περίπου. Αλλά το νόημα είναι το ίδιο: είτε 50.000 άνδρες πεθάνουν μια δεδομένη χρονιά εκείνης της δεκαετίας είτε 70.000, πάντα θα υπολείπωνται των συνομηλίκων τους γυναικών κατά εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια].

Την ίδια ακριβώς ιστορία διηγούνται και άλλα στατιστικά στοιχεία. Έτσι, ενώ κατά την γέννηση τα αγοράκια είναι περισσότερα από τα κοριτσάκια (π.χ. το 2015 τα αγόρια ήταν το 106% των κοριτσιών που γεννήθηκαν, ήτοι 47.294 έναντι 44.553), σταδιακά η αναλογία αυτή υπέρ του αρσενικού φύλου αρχίζει να ανατρέπεται, παίρνοντας δραματικές διαστάσεις στην τρίτη και τέταρτη ηλικία. Έτσι, αρχικά οι γυναίκες εξισορροπούν αριθμητικά τους άνδρες στις ηλικίες 45-49 και, τέλος, στην απογραφή του 2011 το ποσοστό των γυναικών στην ηλικιακή ομάδα των +80 ετών ανέρχεται πλέον σε 60% επί του συνόλου (351.588 επί συνόλου 583.334). Ας μην αρχίσουμε καν τα ευφυολογήματα σχετικά με τις πολυπληθείς χήρες και τους συγκριτικά σπάνιους χήρους: αποτελεί δίδαγμα της κοινής πείρας όλων μας ότι οι γυναίκες ζουν αισθητά μακρότερες ζωές.

Read moreΠερί του ανδρικού ολιγοβιώτου

Σε συνέχεια των πτωματολογικών μου αναρτήσεων (όρα εδώ και εδώ), καταπιάνομαι σήμερα με το ζήτημα της Ποντιακής Γενοκτονίας. Το βασικό ιστορικό ερώτημα εδώ είναι βέβαια αν ορθώς ονομάζεται γενοκτονία ή όχι. Προσωπικά, αποκλίνω προς την καταφατική απάντηση (όπως κρίνει και η Διεθνής Ένωση Μελετητών της Γενοκτονίας), αλλά δεν θα εξετάσω άλλο αυτό το ζήτημα.

Πρώτα μερικές προκαταρκτικές παρατηρήσεις:

1. Ναι, οι αριθμοί έχουν σημασία. Διότι έχει σημασία η αλήθεια.

Όλοι, μα όλοι οι αριθμοί που μας συμφέρουν παρουσιάζονται στην εθνική ιστορία εξωγκωμένοι. Όταν έχουμε συμφέρον να ισχυριστούμε ότι τα θύματά μας ήταν πολλά, θα στρογγυλοποιήσουμε προς τα πάνω. Για την ακρίβεια, θα πολλαπλασιάσουμε με κάποιον αριθμό, ακόμη και με το 10. Σε όσους αρέσουν οι ανακρίβεις (οι οποίες, όταν αποκαλύπτεται η αντικειμενική αλήθεια των πραγμάτων, σταματούν να λέγωνται ανακρίβειες και είναι πλέον ψέματα), ας διαδίδουν και ας πιστεύουν εθνικώς ευχάριστες ανακρίβειες. Όσοι αγαπούν την αλήθεια, ας διαβάσουν παρακάτω.

2. Η αλήθεια δεν σχετικοποιεί. Η αλήθεια είναι η αλήθεια.

Η ανεύρεση της αλήθειας και η συνακόλουθη διόρθωση των ανακριβειών και των ψευδών έχει αξία καθαυτήν, ειδικά σε μια χώρα πλούσιων εθνικιστικών μύθων, σαν την Ελλάδα. Κάποιοι δυσφορούν, κάποιοι ξεβολεύονται, αλλά η αιτία δεν είναι αυτός που αποκαλύπτει την αλήθεια, αλλά αυτός που διέδωσε την ανακρίβεια. Εκεί τα παράπονά σας.

Read moreΠόσοι ήταν οι νεκροί της ποντιακής γενοκτονίας;

Ως πρώτη μέθοδος συνιστάται ο βομβαρδισμός.

Επειδή όμως σηκώνει πολλή σκόνη, θέλω να εξετάσω μία ακόμη μέθοδο: την καθ’ ύψος ανάπλαση. Η βασική της ιδέα είναι πολύ απλή και έξυπνη. Την εκθέτω δι’ ολίγων.

Αντιμετωπίζουμε στις πόλεις μας, και μάλιστα στην Αθήνα, ένα τεράστιο πρόβλημα: κατά τις δεκαετίες της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης κατασκευάστηκαν κτήρια πανάσχημα αισθητικά, χωρίς χώρους στάθμευσης και επαρκείς κοινόχρηστους χώρους, με χείριστη εκμετάλλευση των ακαλύπτων. Ωστόσο, παρουσιάζεται μια ευκαιρία: αυτά τα παγκοσμίως διάσημα για την αθλιότητά τους κτήρια, τα άβαφα, ασυντήρητα και ακαλαίσθητα, διάγουν ήδη την μέση ηλικία τους ή την έχουν περάσει κιόλας. Το απόθεμά τους πρέπει να ανανεωθή προτού πλησιάσουμε επικίνδυνα το όριο ζωής του φέροντος οργανισμού τους και αρχίσουν οι ένοικοι να κραυγάζουν πού ήταν το κράτος τόσα χρόνια. Ευτυχώς, πρέπει να τα σκοτώσουμε.

Μικρή παρένθεση: οι αρχιτέκτονες, όντες στο όριο του ακαταλογίστου σαν κλάδος, θεωρούν ότι κάποια, καμπόσα, αρκετά από αυτά τα κτήρια έχουν λέει αρχιτεκτονική αξία και αν κατεδαφιστούν θα χάση η Βενετιά τα βελόνια της. Μνημονεύουν δε λιβανιστί τα ονόματα των αγίων της αίρεσής τους, κάτι Μπάουχαους, κάτι Κορμπιζιέδες, κάτι Κωνσταντινίδηδες και Μπίρηδες και τέτοια. Μην δίνετε σημασία, εκτός αν θέλετε να δώσετε, οπότε εξερευνήστε αυτούς εδώ τους χάρτες.

Όπως αντιλαμβάνεστε, πρόκειται για πολύ μεγάλη επιχειρηματική και πολεοδομική ευκαιρία, εκεί στις δεκαετίες 2040 και εξής. Η τεράστια ζήτηση που θα δημιουργηθή στα ιστορικά κέντρα των πόλεων και πέριξ αυτών θα προσελκύση τεράστια κεφάλαια. Η εναλλακτική είναι βέβαια η πλήρης απαξίωση των υπαρχόντων οικοδομημάτων, η εγκατάλειψή τους από τους κυρίους τους, η άφεσή τους στους αστέγους και στα αδέσποτα. Το βλέπουμε εδώ και καιρό να συμβαίνη. Ωστόσο, αντί αυτής της ακραιφνώς ελληνοπρεπούς λύσης, καλό θα ήταν να προνοήσουμε κομματάκι. Ήτοι, να συντάξουμε θεσμούς που να ευνοούν την ιδιωτική επένδυση μεγάλων κεφαλαίων στην Δεύτερη Αστική Ανοικοδόμηση. Με την ελπίδα ασφαλώς να αναδειχθή ομορφότερη από την πρώτη.

Read moreΠερί αναπλάσεως παρηκμασμένων πόλεων