Λιγα οικονομικα μεγεθη φαινεται να ερμηνευονται τοσο λανθασμενα οσο ο πληθωρισμος. Στα τελευταια 20 χρονια που συζηταω το θεμα με μη οικονομολογους, σχεδον παντα προκυπτουν τα ιδια σχολια: “δεν μετρατε τον πληθωρισμο σωστα”, “ναι αλλα τα τροφιμα/η ενεργεια/κατι αλλο διπλασιαστηκαν” κτλ κτλ
Θα προσπαθησω εδω να δωσω συνοπτικες απαντησεις στα συχνοτερα σχολια.
Τι ειναι πληθωρισμος; Τι σημαινει ακριβεια;
Πληθωρισμος ειναι η αυξηση των τιμων σε μια χωρα. Τον μετραμε σε “αντιπροσωπευτικο” καλαθι καταναλωσης, δηλαδη κοιταμε περιπου ποια ειναι η μεση καταναλωση στην χωρα, “το μεσο καλαθι” και μετραμε ποσο ανεβαινει (ή πεφτει) η αξια αυτου του καλαθιου.
Αν περυσι ηθελες 1000 ευρω για την καταναλωση σου και φετος 1100, λεμε οτι ο πληθωρισμος ειναι 1100/1000-1=0.1. Δηλαδη 10%.
Το καλαθι περιλαμβανει χιλιαδες αγαθα, ακομα και αυτα που καταναλωνουμε εμμεσως. Πχ αν μενεις σε ιδιοκτητο σπιτι, και παλι καταναλωνεις στεγαση, και αυτο το μετραμε. Να το ξαναπω, ο πληθωρισμος μετραει τα παντα. Οσα αγαθα μπορεις να φανταστεις, σχεδον σιγουρα ειναι μεσα. Οριστε, αυτος ειναι ο επισημος πινακας της ΕλΣτατ. Η διατροφη και τα μη αλκοολουχα ποτα υπαρχουν μεσα, με σταθμιση περιπου 22% (δηλαδη ειναι σχεδον 1/4 του καλαθιου καταναλωσης). Αλλα υπαρχουν και πολλα αγαθα ακομα.
Τωρα, τι σημαινει ακριβεια; Να πω την αληθεια δεν ξερω. Δεν ειναι οικονομικος ορος και δεν τον ξερω σε καμμια αλλη γλωσσα. Ακριβο ξερω να το πω (expensive, teuer, caro), αλλα ακριβεια με αυτη την εννοια οχι (Expensiveness? Teuerheit? Caridad? [αυτο υπαρχει, αλλα σημαινει φιλανθρωπια περιεργως]).
Νομιζω τα ΜΜΕ εκαναν τον ορο ακριβεια της μοαδας απλα αντι για την λεξη πληθωρισμος ή εστω την εννοια “υψηλος πληθωρισμος”, με λαϊκιστικο σκοπο, ως μερος της θεωριας συνωμοσιας οτι δεν μετραμε σωστα τις τιμες. Προσωπικα τον αποφευγω.
Ναι αλλα οι τιμες των τροφιμων διπλασιαστηκαν, αυτο δεν το μετρατε!
Ας το ξαναπω. Ολα τα μετραμε. Οι τιμες των τροφιμων μπορει να ανεβηκαν πολυ (φυσικα δεν διπλασιαστηκαν, σκεφτεστε απλα ενα συγκεκριμενο τροφιμο, οχι ολα!), αλλα των τηλεορασεων και επικοινωνιων πχ επεσαν! Οι τιμες της εκπαιδευσης και υγειας εμειναν περιπου σταθερες. Ολα αυτα τα καταναλωνουμε, ολα μετρανε, το καθενα σταθμιζεται αναλογα με το ποσο μεγαλο εξοδο ειναι στο καλαθι καταναλωσης! Ξαναδειτε τον πινακα πιο πανω.
Ναι αλλα τα τροφιμα/η ενεργεια/κατι-αλλο-που-μου-κατεβηκε-τωρα, ειναι το σημαντικοτερο!
Δεν υπαρχει “σημαντικοτερο”. Ολα τα αγαθα ειναι σημαντικα, στον βαθμο που μπαινουν στο καλαθι και με το βάρος που έχουν σε αυτό (τα τρόφιμα πχ έχουν πιάνουν περίπου 22% του καλαθιού). Αφου τα καταναλωνουμε! Αν δεν τα θελαμε, δεν θα τα καναλωναμε! Οι οικονομολογοι ειμαστε πολυ φιλελευθεροι σε αυτο, ο κοσμος θελει αυτο που θελει και ξερουμε οτι το θελει επειδη το αγοραζει, δεν μας πεφτει λογος.
Κι αν το σκεφτειτε λιγο, μπορειτε να ζησετε χωρις κινητο; Χωρις γιατρο; (υπηρεσιες υγειας)
Μπορουν τα παιδια σας να αναπτυχθουν χωρις σχολεια; Μπορειτε να τα αφησετε χωρις ρουχα; Ολα μετρανε.
Να προσθεσω εδω οτι και στα τροφιμα υπαρχουν “πολυτελειες” και υποκαταστατα. Ακριβαινουν οι ντοματες, μπορεις να το γυρισεις στο μαρουλι. Ακριβαινει το ελαιολαδο, μαγειρευουν περισσοτερο με ηλιελαιο (να ξερετε οι ταβερνες δεν τηγανιζουν ποτε με ελαιολαδο!). Στις κοινωνιες μας, κακα τα ψεμματα, η ελλειψη φαγητου δεν ειναι υπαρκτο προβλημα. Ισα ισα, 63% των ενηλικων Ελληνων ειναι υπερβαροι! Η κακη διατροφη ειναι προβλημα, αλλα αυτη ειναι μια αλλη συζητηση.
Παμε λιγο στο σημαντικοτερο τωρα:
Ο πληθωρισμος ειναι στα υψη! Οι τιμες εχουν διπλασιαστει!
Οχι, η Ελλαδα δεν ειχε τοσο υψηλο πληθωρισμο ποτέ τα τελευταια 30 χρονια. Ισα ισα, επι κρισης επεφταν οι τιμες, αρκετά (απλό παράδειγμα, συγκρίνετε ενοίκια το 2008 και το 2015)! Το υψηλοτερο που εχει φτασει ο πληθωρισμος ειναι περιπου 12%.
Σημερα (Μαρτιος 2024) ειναι ακριβως 3,2%. Οι τιμες ανεβηκαν 3,2% σε σχεση με ακριβως ενα χρονο πριν.
Δεν το λεω εγω, αλλα η ΕλΣτατ. Η επισημη στατιστικη μας υπηρεσια, με σοβαρους επιστημονες και υπο την εποπτεια της ΕυρωΣτατ. Οριστε και οι μεταβολες τα τελευταια χρονια. Εφτασε ψηλο επιπεδο, τον Ιουνιο του 2022, αλλα εκτοτε γενικα πεφτει. Δεν εχουμε νικησει οριστικα το τερας, μαλιστα τελευταια υπαρχει μικρη αναζωπυρωση, αλλα δεν μπορουμε να μιλαμε και για υπερπληθωρισμο!
Ο λογος που θεωρειτε οτι ο πληθωρισμος ειναι πολυ υψηλος ειναι επειδη:
α) τον μετρατε σε μεγαλυτερα διαστηματα, π.χ. πόσο αυξηθηκαν οι τιμες απο το 2020 (και πάλι όχι όσο νομίζετε, σίγουρα κάτω από 20%)
ή/και
β) θυμαστε τις πιο εντυπωσιακες μεταβολες, συγκεκριμενα αγαθα που αυξηθηκαν πολυ, ενω άλλα οχι.
Φυσικα φταινε και τα ΜΜΕ που επιδεικνύουν με πύρινους λόγους και καταγγελίες προς κάθε κατεύθυνση τις “γιγάντιες” αυξησεις σε κάποιο τυχαίο προϊόν (χρονια τωρα τα λεμε αυτα), οχι το γεγονος οτι το συνολικο καλαθι ανεβαινει με ενα λογικο 3-3,5%.
Ναι αλλά μόνο στην Ελλάδα συμβαίνει αυτό, μας τρώει η αισχροκέρδεια των καρτελ!
Για αρχή δεν είναι κάθε αύξηση τιμών αισχροκέρδεια. Όταν αυξάνεται π.χ. το κόστος της ενέργειας λογικό είναι να ανέβουν οι τιμές πολλών προϊόντων, ειδικά αν χρησιμοποιούν αρκετή ενέργεια για να παραχθούν.
Δεύτερον, υπάρχουν αρκετές αγορές στην Ελλάδα που έχουν έλλειψη ανταγωνισμού, αλλά αυτό δεν επαρκεί για να εξηγήσει τον πληθωρισμό για δυο απλούς λόγους:
α) πάντα υπήρχε αυτή η έλλειψη ανταγωνισμού, γιατί να μας χτυπά ειδικά τώρα; Τώρα ξύπνησαν τα “καρτέλ”; (ας σημειωθεί ότι καρτελ ειναι συγκεκριμένη έννοια παιγνιοθεωρητικά, σπάνια συμβαίνουν, και πολύ δύσκολο να επιβιώσουν χωρίς ισχυρούς μηχανισμούς επιβολής)
β) το φαινόμενο φυσικά είναι διεθνές. Παντού ανέβηκαν οι τιμές, αν δούμε μάλιστα τις χώρες που παρατηρεί η Ευρωστατ (Ευρώπη + ΗΠΑ) η Ελλάδα είχε την χαμηλότερη συνολική αύξηση τιμών [σωρευτικό πληθωρισμό] από το 2019 έως το τέλος το 2023! Όχι απλά δεν είναι χειρότερα τα πράγματα στην Ελλάδα, είχαμε το ηπιότερο πληθωριστικό κύμα!
Φυσικά επειδή η Ελλάδα έχει χαμηλότερα εισοδήματα από πολλές χώρες, μια αύξηση τιμών γίνεται συχνά πιο αισθητή. Αλλά το βαθύ, μακροχρόνιο πρόβλημα είναι τα χαμηλά εισοδήματα όχι ο υψηλός πληθωρισμός.
Και τώρα θα πει κάποιος, αφού έχουμε χαμηλό εισοδήματα, δεν είναι για κάποιους Έλληνες πολύ διαφορετικός ο πληθωρισμός; Αφού όλο τους το εισόδημα πάει στην διαβίωση τους, και αγοράζουν βασικά αγαθά και όχι το χαβιάρι και τους αστακούς των πλουσίων (ή έστω τα λουκάνικα και τις μπύρες των Γερμανών). Για να δούμε.
Μπορεί ο γενικός πληθωρισμός να μην είναι τόσο υψηλός, αλλα για μένα/για τους φτωχούς είναι στην στρατόσφαιρα
Κιομως, περιέργως ο πληθωρισμός στην Ελλάδα δεν διαφέρει πολύ για τους φτωχούς και τους πλούσιους. Πώς το ξέρουμε;
Η ΕλΣτατ κάνει μεγάλη έρευνα κατανάλωσης και δημοσιεύει στοιχεία ανά εισοδηματικό πεμπτημόριο. Ας πούμε ότι οι άνθρωποι στο πλουσιότερο 20% του πληθυσμού είναι “πλούσιοι” και στο κατώτερο 20% “φτωχοί”.
Οι καταναλωτικές τους συνήθεις σίγουρα διαφέρουν, π.χ. οι πλούσιοι ξοδεύουν πολύ λιγότερα (ως ποσοστό του καλαθιού τους) για διατροφή & στέγαση, ενώ ξοδεύουν υπερδιπλάσια σε ξενοδοχεία, εστιατόρια και μεταφορές (προφανώς επειδή χρησιμοποιούν ΙΧ).
Κιομως, αν υπολογίσεις τον πληθωρισμό που αντιστοιχεί με βάση αυτές τις καταναλωτικές συνήθειες σε κάθε εισοδηματικό στρώμα, βρίσκεις πολύ μικρές διαφορές.
Η συνολική άνοδος τιμών από το 2020 ώς τον Δεκέμβριο του 2023 ήταν 18,6% για τους “φτωχούς” και 15% για τους πλούσιους. Για τους Έλληνες με εισόδημα κοντά στον μέσο όρο ήταν 16,5%. Μιλάμε για συνολικό πληθωρισμό κάπου 3 ετών, και η διαφορά είναι στις λίγες μονάδες.
Καταλήγουμε πάλι, ο πληθωρισμός ήταν διεθνές πρόβλημα, που αφορά όλες τις χώρες και όλα τα εισοδηματικά στρώματα. Χωρίς να σημαίνει ότι όλοι μπορούν να τον αντιμετωπίσουν εξίσου εύκολα, αλλά όλοι είδαμε περίπου τις ίδιες αυξήσεις τιμών.