Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στα Νεα
Απείλησε και το κάνει: ο νεοεκλεγείς Τραμπ, ενάντια και στο τελευταίο γραμμάριο οικονομικής γνώσης παγκοσμίως, αύξησε τους δασμούς με την Κίνα κατά 10 μονάδες, επέβαλε δασμούς 25% σε Καναδά/Μεξικό (υπό αναστολή μέχρι 4 Μαρτίου) και τώρα και στην ΕΕ!
Τα οφέλη του διεθνούς εμπορίου είναι αδιαμφισβήτητα για τους οικονομολόγους, αλλά πρακτικά φαίνονται αργά και αχνά – γι’αυτό τα αγνοεί συχνά το ευρύ κοινό. Τα προβλήματα όμως της βόμβας Τραμπ θα φανούν απευθείας.
Ευτυχώς για την επαλήθευση της οικονομικής θεωρίας, δυστυχώς για τους άλλους, οι ζημιές που θα φέρει (αν δεν αναιρεθεί) τόσο απότομη διακοπή του ελεύθερου εμπορίου μεταξύ οικονομίων 70 τρις ευρώ θα φτάσει κάποιες εκατοντάδες δις — περισσότερο από σεισμούς, τυφώνες και πυρκαγιές. Κι όπως η καθίζηση της Ελλάδας το 2015, θα είναι αναίτια, χωρίς πραγματικό λόγο πέρα απ’την εκπαίδευση του κοινού σε βασικές οικονομικές αλήθειες — να μάθει να ακολουθεί αναλφάβητους οικονομικά ηγέτες σε ολιγοφρενή πειράματα.
Τόμοι έχουν γραφεί για τα οφέλη του εμπορίου, πώς ο καταμερισμός εργασίας βελτιώνει την ευημερία κάθε εμπλεκομένου. Φανταστείτε να’πρεπε να τα κάνετε όλα μόνοι σας, από κουρέματα μέχρι κατασκευή υπολογιστών! Όπως έδειξε ο Ντέηβιντ Ρικάρντο πριν αιώνες, οι χώρες δεν διαφέρουν απ’τα άτομα: καλύτερα να αγοράζουν κάποια πράγματα από άλλες χώρες, παρά να τα φτιάχνουν οι ίδιες. Το διεθνές εμπόριο αυξάνει την συνολική παραγωγή αγαθών, καθένας κάνει ό,τι ξέρει καλύτερα, όλοι κερδίζουν. Λίγες χώρες προσπάθησαν μεταπολεμικά να γίνουν οικονομικά αυτάρκεις – η Αλβανία του Χότζα ένα, τραγικά αποτυχημένο παράδειγμα.
Αλλά αντί αφηρημένης θεωρίας διεθνούς εμπορίου και συγκριτικού πλεονεκτήματος, ένα απλούστερο επιχείρημα μας αγγίζει όλους.
Μέγα πρόβλημα των πολιτών παγκοσμίως είναι η μεγάλη άνοδος των τιμών μεταπανδημικά, και η ασθενική άνοδος των εισοδημάτων.
Αναλογιστείτε, γιατί δεν είχαμε τέτοιο πληθωρισμό παλαιότερα; Γιατί τα εθνικά εισοδήματα αυξάνονταν, ταχύτερα του πληθωρισμού; Το 2000-2008 η Ελλάδα είχε μέση ανάπτυξη 4,2% ετησίως! Οι ΗΠΑ 2,7%, η Ισπανία 3,6%. Επιδόσεις που σήμερα φαίνονται ζηλευτές.
Παραμερίζοντας εθνικές ιδιαιτερότητες (η Ελλάδα έχει πολλές!), κοινό φαινόμενο ήταν η άνοδος της Κίνας, που ανοιγόταν στις διεθνείς αγορές εξάγοντας αγαθά. Πολλά, φτηνά, όχι τέλεια αλλά επαρκώς επιθυμητά ώστε να τα αγοράζουμε. Πρακτικά η Κίνα εξήγαγε αντι-πληθωρισμό. Χάρη σε αυτό οι οικονομίες μας είχαν πολύ υψηλό όριο ταχύτητας — μπορούσαμε να έχουμε χαμηλά επιτόκια χωρίς να κινδυνεύουμε. Που έφερνε εύκολη ανάπτυξη.
Πώς σχετίζεται ο πληθωρισμός με την ανάπτυξη; Στις σύγχρονες οικονομίες ο δανεισμός παίζει καθοριστικό ρόλο. Ρυθμιστής δανεισμού είναι οι κεντρικές τράπεζες, όπως η Ευρωπαϊκή (ΕΚΤ). Όταν ανεβάζει τα επιτόκια ο δανεισμός ακριβαίνει, όταν τα ρίχνει, ο δανεισμός διευκολύνεται. Σκεφτείτε κάθε ΚΤ σαν τον αυτόματο πιλότο οχήματος που διατάζουμε να φτάσει στην Καλαμάτα γρήγορα, με ασφάλεια. Αρχικά η ΚΤ πατάει γκάζι, κρατάει χαμηλά επιτόκια. Όταν όμως το όχημα τρέχει υπερβολικά, η ΚΤ, φοβούμενη τον γκρεμό ή φθορές, φρενάρει, ανεβάζοντας τα επιτόκια. Η αναλογία, αντίθετα με πολλές εκλαϊκευτικές, είναι ακριβής: η οικονομία αν τρέχει πολύ, υπερθερμαίνεται.
Για όποιον βιάζεται να φτάσει στην Καλαμάτα, για μπανάκι και γουρουνοπούλα, κάθε επιβράδυνση είναι ενοχλητική, ίσως ψυχοφθόρα. Αλλά ενίοτε είναι απαραίτητη, γιατί μπορεί να κινδυνεύουμε! Οι ανεξάρτητες ΚΤ ακριβώς για αυτό υπάρχουν, να αποτρέπουν κινδύνους (υπερθέρμανση που οδηγεί σε σπειροειδή αύξηση τιμών-μισθών) με επώδυνα ίσως μέτρα. Το ταχύμετρο που κοιτάζει κάθε ΚΤ είναι ο πληθωρισμός: όταν ανεβαίνει υπερβολικά, πατάει φρένο ανεβάζοντας τα επιτόκια.
Επιστρέφοντας στην Κίνα: απ’τις αρχές του 2000 προσέφερε συνεχή πτώση τιμών σε σειρά προϊόντων. Όταν οι κεντρικές τράπεζες κοιτούσαν το ταχύμετρο, χαμηλός ο πληθωρισμός, πατούσαν γκάζι. Αυτό επέτρεπε ταχεία ανάπτυξη χωρίς πληθωριστικές πιέσεις! Σπάνια ευνοϊκή συγκυρία στην ιστορία του ανεπτυγμένου κόσμου.
Τι κάνει ο Τραμπ τώρα; Αναίτια, ανόητα, ανεβάζει την τιμή των εισαγωγών για τους Αμερικανούς καταναλωτές. Αναγκαστικά η Φεντ, αμερικανική ΚΤ, βλέποντας πληθωρισμό θα πατάει φρένο. Παρομοίως θα γίνει σχεδόν αναγκαστικά σε Καναδά και Μεξικό. Ίσως θα επηρεαστεί και η δική μας ΕΚΤ!
Ο ήρωας πολλών Τραμπ, βασικά καταφέρνει, προκαλώντας πληθωρισμό, να μειώνει το οικονομικό όριο ταχύτητας του πλανήτη. Μας κάνει όλους φτωχότερους. Συγχαρητήρια!