Η βαρβαρούσειος ανελευθεροστομία

Στις 15 Ιουνίου 2018 το κόμμα κι απόκομμα της Χρυσής Αυγής προσέθεσε μία ακόμη ένδοξη σελίδα κοινοβουλευτικής ιστορίας στο παθητικό του. Ο βουλευτής Κωνσταντίνος Μπαρμπαρούσης κάλεσε από βήματος της Βουλής την στρατιωτική ηγεσία της χώρας να συλλάβη τον Πρωθυπουργό, τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, να διαπράξη δηλαδή πράξεις εσχάτης προδοσίας. Επί λέξει τάδε εφθέγξατο ο γόνος της αιτωλικής γης:

Καλώ την στρατιωτική ηγεσία της χώρας να σεβαστή τον όρκο της, να συλλάβη τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, τον Πάνο Καμμένο και τον Προκόπη Παυλόπουλο, για να αποτραπή αυτή η προδοσία. Τα κεφάλια σας στις Πρέσπες! [δις]

Το γεγονός ότι ο ίδιος ο Μπαρμπαρούσης είναι ένας βρομιάρης φασίστας δεν αλλάζει το νομικό ενδιαφέρον της υπόθεσης, αλλά μάλλον το επιτείνει, από την στιγμή που αμέσως θεωρήθηκε ότι διέπραξε αυτοφώρως το κακούργημα των προπαρασκευαστικών πράξεων εσχάτης προδοσίας κατ’ άρ. 135 ΠΚ, άρα δεν απαιτείται άδεια της Βουλής για την σύλληψή του κατ’ άρ. 62 Σ, με συνέπεια να καταδιωχθή από την Αστυνομία, εις μάτην μέχρι τούδε.

Να δούμε λίγο πρώτα τις σχετικές διατάξεις:

Καταρχάς, έχουμε το άρ. 135 ΠΚ, που ορίζει ότι

1. Όποιος δημόσια ή με τη διάδοση εγγράφων, εικόνων ή παραστάσεων προκαλεί με πρόθεση ή προσπαθεί να διεγείρει άλλους στο να επιχειρήσουν πράξεις από εκείνες που αναφέρονται στο άρθρο 134 τιμωρείται με κάθειρξη.

Οι πράξεις του άρ. 134 ΠΚ είναι οι εξής:

1. Τιμωρείται με την ποινή της ισόβιας ή πρόσκαιρης κάθειρξης: Α) όποιος αποπειράται να αποστερήσει με οποιονδήποτε τρόπο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή αυτόν που ασκεί την προεδρική εξουσία από την εξουσία που έχουν κατά το Σύνταγμα, Β) όποιος αποπειράται με σωματική βία ή με απειλές σωματικής βίας: α) να παρεμποδίσει κάποιoν απ’ αυτούς από την άσκηση της συνταγματικής εξουσίας του ή να τον εξαναγκάσει να επιχειρήσει πράξη που απορρέει από αυτή την εξουσία και β) να μεταβάλλει το πολίτευμα του Κράτους.
2. Με ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη τιμωρείται όποιος, εκτός από την περίπτωση της προηγούμενης παραγράφου: α) επιχειρεί με βία ή απειλή βίας ή με σφετερισμό της ιδιότητάς του ως οργάνου του Κράτους να καταλύσει ή να αλλοιώσει ή να καταστήσει ανενεργό, διαρκώς ή προσκαίρως, το δημοκρατικό πολίτευμα που στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία ή θεμελιώδεις αρχές ή θεσμούς του πολιτεύματος αυτού, β) επιχειρεί με τα μέσα που αναφέρονται στο προηγούμενο εδάφιο και με τρόπο πρόσφορο να διαταράξει την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος, να αποστερήσει ή να παρακωλύσει τη Βουλή, την Κυβέρνηση ή τον Πρωθυπουργό από την ενάσκηση της εξουσίας που τους παρέχει το Σύνταγμα ή να τους εξαναγκάσει να εκτελέσουν ή να παραλείψουν πράξεις που απορρέουν από την εξουσία αυτή,
γ) ασκεί ή άσκησε την εξουσία που ο ίδιος ή άλλος κατέβαλε με τους τρόπους και με τα μέσα που προβλέπει το άρθρο αυτό.

[Επειδή υπάρχει η ειδική και αυστηρότερη διάταξη του άρ. 135 ΠΚ, δεν εφαρμόζεται το άρ. 186 ΠΚ περί πρόκλησης σε τέλεση κακουργήματος, το οποίο είναι πλημμέλημα]

Εκ πρώτης όψεως λοιπόν το ζήτημα είναι φως φανάρι: ο βουλευτής απολαύει ασυλίας μόνο όσο δεν διαπράττει αυτόφωρο κακούργημα. Η δημόσια διέγερση σε επιχείρηση πράξεων προπαρασκευαστικών της εσχάτης προδοσίας συνιστά κακούργημα, το οποίο είναι αυτόφωρο την στιγμή που διαπράττεται και για όσο διαρκεί η καταδίωξή του από την δημόσια δύναμη. Άρα, καλά του κάνανε του Μπαρμπαρούση.

Υπάρχει όμως και το περιλάλητο άρ. 61 Σ, που προβλέπει τα εξής:

1. Ο βουλευτής δεν καταδιώκεται ούτε εξετάζεται με οποιονδήποτε τρόπο για γνώμη ή ψήφο που έδωσε κατά την άσκηση των βουλευτικών καθηκόντων.
2. Ο βουλευτής διώκεται μόνο για συκοφαντική δυσφήμηση, κατά το νόμο, ύστερα από άδεια της Βουλής. Αρμόδιο για την εκδίκαση είναι το Εφετείο. Η άδεια θεωρείται ότι οριστικά δεν δόθηκε, αν η Βουλή δεν αποφανθεί μέσα σε σαράντα πέντε ημέρες αφότου η έγκληση περιήλθε στον Πρόεδρο της Βουλής. Αν η Βουλή αρνηθεί να δώσει την άδεια ή αν περάσει άπρακτη η προθεσμία, η πράξη θεωρείται ανέγκλητη.

Το άρθρο αυτό θεσπίζει το περίφημο ανεύθυνο των βουλευτών, το οποίο έχω υμνήσει σε αυτήν εδώ την ανάρτηση ως εξής:

Για το ανεύθυνο τα έχουμε ξαναπεί. Δεν υπάρχουν αδικήματα λόγου για τον βουλευτή κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Ας εξυβρίση. Ας αποκαλύψη κρατικά μυστικά. Ας προσβάλη την μνήμη τεθνεώτος. Ας, ο δε μέγιστον, διαπράξη εγκλήματα “ρατσιστικού μίσους” ή όπως αλλιώς τα λένε οι νεομισαλλόδοξοι. Είναι ανεύθυνος. Τελεία. Έτσι το θέλησε ο μόνος συντακτικός θεσμός, ο κυρίαρχος λαός.

Καλύπτει άραγε το άρ. 61 Σ (είτε θεωρηθή λόγος άρσεως του αδίκου, όπερ κατ’ εμέ ορθότερον, είτε οτιδήποτε άλλο δογματικώς) και το αδίκημα του Μπαρμπαρούση;

Ο Μπαρμπαρούσης προφανώς ενήργησε “κατά την άσκηση των βουλευτικών του καθηκόντων”, δεδομένου ότι ακριβώς αγόρευε, ο Θεός να το κάνη, από του βήματος της Βουλής επί αιτήσεως δυσπιστίας. Δεν είναι όμως εξίσου σαφές ότι η κακουργηματική του διέγερση συνιστά “γνώμη” που έδωσε κατά την άσκηση αυτή. Ασφαλώς, εδώ δεν πρέπει να αποβλέψουμε στην χρήση συγκεκριμένων λέξεων, αλλά να εντάξουμε το ρηθέν μέσα στο όλον της αγόρευσής του. Για παράδειγμα, αν έλεγε “γνώμη μου είναι ότι…”, δεν θα άλλαζε τίποτε επί της ουσίας των λεγομένων του.

Ας υποθέσουμε τώρα ότι ο Μπαρμπαρούσης, εκτός από την δημόσια προτροπή να καταλυθή το πολίτευμα, προσέθετε κατακλείοντας την μνημειώδη αγόρευσή του τα εξής:

Επίσης, καλώ τον επαγγελματία δολοφόνο Μήτσο Πεταλούδα, τον οποίο έχω προσλάβει έναντι 10.000 ευρώ, να δολοφονήση την γυναίκα μου, όπως είχαμε συμφωνήσει ότι θα του δώσω το σήμα από το βήμα της Βουλής.

Συνιστά άραγε “γνώμη”, προστατευτέα από το άρ. 61 Σ και αυτή η απόπειρα ηθικής αυτουργίας; Ασφαλώς, κείται εκτός του τελεολογικού πεδίου της “γνώμης” του άρθρου αυτού. Ως “γνώμη” του άρ. 61 Σ νοείται μόνο η πολιτική γνώμη, εκείνη που εκφέρεται σπουδαίως επί θεμάτων αφορώντων την Βουλή των Ελλήνων και την επιτέλεση της συνταγματικής της λειτουργίας, πρωτίστως της νομοθετικής. Αυτό ακριβώς έκανε όμως ο Μπαρμπαρούσης, έτσι δεν είναι;

Ας το σκεφτούμε και λίγο διαφορετικά. Έστω ότι η Χρυσή Αυγή καταθέτει πρόταση νόμου, όπου προβλέπονται ακριβώς όσα από του βήματος της Βουλής παρήγγειλε ο Μπαρμπαρούσης: εξουσιοδότηση στον συγκεκριμένο Α/ΓΕΕΘΑ να συλλάβη την συγκεκριμένη πολιτειακή ηγεσία. Κατά την συζήτηση της πρότασης νόμου την υπερψηφίζουν, ως εικός. Συνιστά μήπως αυτό το αδίκημα του άρ. 135 ΠΚ ή μήπως συνιστά, το προφανές, “ψήφο που έδωσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους”; Νομίζω ότι οι περισσότεροι θα απαντούσαν αδιστάκτως το δεύτερο. Αλλά οι δύο περιπτώσεις, της αγόρευσης Μπαρμπαρούση και της ταυτόσημης πρότασης νόμου, δεν διακρίνονται επαρκώς, άρα πρέπει να αντιμετωπιστούν ομοιόμορφα.

Τούτων δειχθέντων νομίζω πειστικώς, προβληματίζει ασφαλώς η παρ. 2 του άρ. 61: το σύνταγμα ως μόνη εξαίρεση του ευρύτατου ανευθύνου των βουλευτών αναγνωρίζει την συκοφαντική δυσφήμηση, ένα πραγματικό ασφαλώς και αρκετά σοβαρό αδίκημα, αλλά τέλος πάντων ένα πλημμέλημα, σαν κι αυτά που διαπράττονται, εγκαλούνται και εκδικάζονται κατά δεκάδες καθημερινά. Είναι δυνατόν ο συντακτικός νομοθέτης να βουλήθηκε την εξαίρεση ενός πλημμελήματος, αλλ’ όχι ενός κακουργήματος; Δεν δηλοί αυτό ότι εξαρχής κατά την συντακτική βούληση αδικήματα όπως αυτό του άρ. 135 ΠΚ δεν υπάγονται στο ρυθμιστικό πεδίο του άρ. 61 Σ; Κι εγώ ο ίδιος άλλωστε, στο παράθεμα από την παλαιότερη ανάρτησή μου, αναφέρθηκα σε ομοταγή τρόπον τινά αδικήματα, όπως η εξύβριση, η προσβολή μνήμης τεθνεώτος κττ, όχι στην εσχάτη προδοσία!

Θεωρώ πως πράγματι εδώ ο συντακτικός νομοθέτης εκφράστηκε ευρύτερα του δέοντος, ή μάλλον του βουληθέντος, και ότι δεν ήθελε να προσφέρη συνταγματική προστασία στον κάθε ηλίθιο φασίστα που προκηρύσσει κωμικά πραξικοπήματα από το ίδιο το βήμα της Βουλής. Αλλά, ευτυχώς ή δυστυχώς, αυτό τίποτε δεν αλλάζει επί της ουσίας. Και νά γιατί:

Το άρ. 61 Σ, όπως διατυπώθηκε και ισχύει απαράλλακτο επί 40τόσα χρόνια, καλύπτει γλωσσικά και τον κάθε Μπαρμπαρούση, με την προϋπόθεση μόνο ότι εξηνέχθη “γνώμη”. Αν το εμπόδιο αυτό υπερπηδηθή, κάθε γνώμη προστατεύεται γραμματικώς. Και τι μας εμποδίζει τάχα όμως να συστείλουμε το γράμμα του συνταγματικού νόμου, ώστε να αφαιρέσουμε την ακούσια και εξ αβλεψίας προστασία που προσφέρει στον κάρη κομόωντα χρυσαυγίτη; Δεν πρέπει ερμηνευτικώς να συμπέσουν βουληθέν και εκφρασθέν; Δεν μπορούν να συμπέσουν;

Η απάντηση είναι ότι όχι, δεν μπορούν να συμπέσουν. Διότι στο Ποινικό Δίκαιο τηρείται αυστηρά η αρχή nullum crimen sine lege stricta, η οποία απαγορεύει στην μεν αντικειμενική υπόσταση την ερμηνευτική υπέρβαση του απώτατου γλωσσικού ορίου της διάταξης (και αυτό είναι σε όλους πασίγνωστο). Κατά τον ίδιο τρόπο όμως και για την ταυτότητα του νομικού λόγου, απαγορεύει και στους λόγους άρσεως του αδίκου, του καταλογισμού κττ την ερμηνευτική συστολή όπισθεν του δυνατού γράμματος. Αν ο νομοθέτης εξεφράσθη υπερβολικά, αν κατέλαβε και περιπτώσεις που δεν ήθελε να καταλάβη, αν εξ υπερτεσσαρακονταετούς ατημελησίας δεν πρόσεξε ότι καταλείπει έδαφος ανελευθεροστομίας στον κάθε γελοίο Μπαρμπαρούση, τις πταίει; Όχι ο πολίτης βέβαια. Φταίει το σπουδαίο, το φιλελεύθερο, το περιλάλητο εκείνο άρ. 7 παρ. 1 Σ:

Έγκλημα δεν υπάρχει ούτε ποινή επιβάλλεται χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την τέλεση της πράξης και να ορίζει τα στοιχεία της. Ποτέ δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που προβλεπόταν κατά την τέλεση της πράξης.

Ας συλληφθή λοιπόν. Ας προσαχθή ενώπιον του Ανακριτή. Και ας αθωωθή από τον φυσικό του δικαστή. Ο βρομιάρης.