Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στα Νεα
Δεν υπάρχει τρόπος να το πεις διπλωματικά: ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (ΝΟΚ) είναι ένα τέρας που όσο μένει ανεξέλεγκτο προκαλεί ευθέως την τελειωτική καταστροφή της Αθήνας και άλλων πόλεων. Ακούγεται σκοτεινό και βαρετό θέμα, αλλά μας επηρεάζει όλους. Αν αναρωτιέστε γιατί στα τελευταία βιώσιμα προάστια, όμορφες κομψές μονοκατοικίες με άνετους κήπους δίνουν την θέση τους σε ογκώσδη τσιμεντένια μονομπλόκ χωρίς ίχνος πρασίνου, τώρα ξέρετε ποιος φταίει: το ελληνικό κράτος. Ο ΝΟΚ ενθαρρύνει την καταστροφή μικρών κτιρίων με αντάλλαγμα (!!) έξτρα επιβάρυνση της πόλης: μπόνους ύψους και συνολικής δόμησης. Είναι από τα πιο ανεξήγητα, αναίτια αυτογκόλ στην αστική πολιτική του ελληνικού κράτους, εντυπωσιακό αρνητικό ρεκόρ στην χώρα με την ομολογουμένως χειρότερη πολεοδομία, ρυμοτομία και γενική εικόνα πόλεων στην ΕΕ.
Προς αποφυγίν παρεξήγησης: πιστεύω χρειαζόμαστε πολύ ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη και οι κατασκευές την ενισχύουν. Επίσης χρειάζονται καλύτερες κατοικίες, όσο το κτιριακό απόθεμα που μας κληροδοτήθηκε από τα ερασιτεχνικά οικοδομικώς χρόνια του 1960-1970 γίνεται όλο και πιο ακατάλληλο και όσο γίνεται σε καλές τιμές. Τέλος είμαι εδώ και δεκαετίες, ενάντια σε σειρά νεοελληνικών μύθων, οπαδός της δόμησης σε ύψος (ναι, και ουρανοξύστες). Αλλά σε θέματα δημόσιας πολιτικής υπάρχει ο σωστός τρόπος, ο λανθασμένος, και χειρότερος όλων, ο τρόπος της ράθυμης, μυωπικής, ανεύθυνης ελληνικής κρατικής γραφειοκρατίας.
Ξεκινώ με γενική αρχή, αυτονόητη, που φαίνεται να μην έχει ισχύσει ποτέ στον σχεδιασμό ελληνικών πόλεων: κάθε ρύθμιση/κανόνας πρέπει να είναι ωφέλιμος μακροπρόθεσμα, όταν θα εφαρμοστεί συνολικά.
Όταν γκρεμίστηκε η πρώτη μονοκατοικία στην Κυψέλη για να γίνει πολυκατοικία, μιλούσαμε για πρόοδο, αφού πολλά παλιά κτίρια ήταν ακατάλληλα για διαβίωση. Οι κανόνες όμως έπρεπε να προβλέπουν τι θα γίνει όταν γκρεμιστεί και η τελευταία! Χωράει τόση δόμηση η πόλη;
Για οποιονδήποτε έχει περπατήσει 5 λεπτά στην κεντρική Αθήνα είναι απολύτως σαφές ότι το παρακάναμε. Τα στενάκια του κέντρου δεν ήταν φτιαγμένη για συνεχή δόμηση κτιρίων 6-7 ορόφων, τόσοι άνθρωποι απλά δεν χωράνε, συνωστίζονται και συγκρούονται συνεχώς στις φαβελοποιημένες γειτονιές. Το κακό απλά δεν διορθώνεται πια: χωρίς πανάκριβη και εντονότατη παρέμβαση τους κράτους, αυτή θα είναι η πόλη για τα επόμενα 50 ή 500 χρόνια! Το αίσχος κληροδοτείται στα εγγόνια μας, αλλά μάλλον και σε 20 γενιές από τώρα!
Κατά τύχη και χάρη στην κρίση (που έριξε τις τιμές ακινήτων) τα προάστια της πόλης είχαν σωθεί. Εν μέρει. Ως τώρα. Σήμερα ολόκληροι δρόμοι ήπιας δόμησης στο Νέο Ψυχικό, Παπάγου, Χολαργό, στα Νότια, καταστρέφονται με ιλιγγιώδη ρυθμό. Ας ξανατονιστεί: η ζημιά που γίνεται είναι οριστική και ανεπανόρθωτη. Γιατί έχετε ακούσει πολυκατοικία να γκρεμίζεται για να ξαναγίνει μονοκατοικία; Φυσικά όχι, είναι οικονομική αυτοκτονία για τον κατασκευαστή.
Η συνύπαρξη στην πόλη είναι ποικιλοτρόπως παίγνιο δημόσιο αγαθού. Ατομικά έχεις συμφέρον να αγνοείς τους άλλους, να χτίζεις όσο μπορείς, να μην αφήνεις δέντρο στον κήπο, άσε τον γείτονα να φυτεύει. Σε αυτό το παίγνιο οι μονοκατοικίες είναι οι καλοί Σαμαρίτες. Λίγη, αραιή δόμηση, προσφέρουν πράσινο, αφήνουν την πόλη να αναπνέει, τους γείτονες να έχουν θέα και φυσικό φωτισμό/αερισμό, απαλλάσσουν την γειτονιά από 10 οχήματα.
Καλοπροαίρετη δημόσια πολιτική θα ενίσχυε την διατήρηση μονοκατοικιών, να παραμείνουν ωφέλιμες για την πόλη. Στην Ελλάδα επιδοτούμε, κυριολεκτικά, την κατεδάφιση τους. Δίνοντας ως επιβράβευση στον καταστροφέα, όχι χρήματα, αλλά το δικαίωμα ευθέως να καταστρέψει κιαλλο την πόλη με έξτρα δόμηση! Ελληνικός σουρεαλισμός στα καλύτερα του.
Υπάρχει αντίλογος; Οι απαντήσεις του ΤΕΕ είναι παιδιαστικες: «κανείς από όσους φωνασκούν […] δεν νοιάζεται για το περιβάλλον. [Νοιάζονται για το συμφέρον τους,] να μη χτιστούν κοντά τους άλλα κτίρια […] να μη χάσουν τη θέα τους […] να αυξήσουν την αξία της υφιστάμενης περιουσίας τους». Ειλικρινά δεν καταλαβαίνω. Δεν είναι σκοπός του κράτους να βελτιώνει την ζωή των πολιτών και να διαφυλάσσει την περιουσία τους; Ποιον υπέρτερο εθνικό στόχο εξυπηρετεί η καταστροφή κάποιων καλών γειτονιών; Αλλά η ανακοίνωση διευκρινίζει τι είδους επιχείρημα έχουμε, κλασικό κατσικογειτονισμό:
«Ποιοι φωνάζουν; [Κάποιοι στο Ψυχικό/Εκάλη. Είδατε διαμαρτυρίες] στο Κερατσίνι, στην Κοκκινιά;» Εντάξει, τι νοιάζει την μισή Αθήνα, αν καταστραφεί η υπόλοιπη, σωστά; Εντωμεταξύ φυσικά η καταστροφή ξεκινάει στις ακριβές περιοχές που υπάρχει μεγαλύτερο κατασκευαστικό όφελος, αλλά ούτε το Κερατσίνι θα γλυτώσει τελικά.
Το δε ενεργειακό επιχείρημα είναι μυωπικό και μάλλον εμπνεόμενο από ανάγκες Βόρειας Ευρώπης: ένας τσιμεντένιος κύβος 10 ορόφων είναι «ενεργειακά αποδοτικός». Για τους κατοίκους του, όταν θέλουν θέρμανση. Για μεσογειακή πόλη είναι θερμικός συσσωρευτής, εμποδίζει το φως και τον αέρα για τους γείτονες. Χτίζοντας έτσι ετοιμάζουμε ένα απέραντο Κάιρο.
Οι κατασκευές παραδοσιακά είναι μοχλός ανάπτυξης της χώρας, και με την άνοδο των τιμών των ακινήτων και επιστροφή Ελλήνων από το εξωτερικό, υπάρχει πραγματική ανάγκη για περισσότερες/καλύτερες κατοικίες. Αν όμως το κράτος πρέπει να παρέμβει, τότε στηρίζοντας την βιωσιμότητα, όχι την καταστροφή. Ας ενισχυθεί η ανακαίνιση του τεράστιου κτιριακού αποθέματος του 1960-70, ας γίνει νέα, καλά σχεδιασμένη ήπια δόμηση σε νέες περιοχές, ακόμα και στην Χαλκίδα ή την Κόρινθο. Ας έχουμε δόμηση σε μεγάλο ύψος εκεί που υπάρχουν υποδομές, στην Συγγρού ή το Μαρούσι.
Ας σκεφτούμε μια φορά στην ιστορία μας προνοητικά χωρίς μυωπία, ας αναλογιστούμε τι χώρα αφήνουμε για τις μελλοντικές γενιές. Πόσο εγκληματικό θα είναι, έχοντας παρατηρήσει καλά πώς φαβελοποιήθηκε το κέντρο, να καταστρέψουμε τις τελευταίες λίγες γειτονιές που προσεγγίζουν έστω ευρωπαϊκό επίπεδο διαβίωσης;