διανεμητικη-δικαιοσυνη

Σε δύο κοινωνίες, Α και Β, υπάρχουν δύο κοινωνικές τάξεις, οι Πλούσιοι και οι Φτωχοί. Και στις δύο κοινωνίες οι Φτωχοί είναι καθ’ όλα όμοιοι (ΦΑ = ΦΒ): έχουν ίσα εισοδήματα και πλούτο, ίση κοινωνική κινητικότητα, ίση τεκνοποιία, ίσα κοινωνικά επιδόματα κ.τ.τ. Η διαφορά τους έγκειται στους Πλουσίους, δεδομένου ότι στην κοινωνία Α οι Πλούσιοι είναι 5 φορές πιο πλούσιοι από τους Πλουσίους της κοινωνίας Β (ΠΑ = 5ΠΒ). Σε ποια κοινωνία από τις δύο θα προτιμούσατε να ζήτε, υπό το πέπλο της άγνοιας; Στην κοινωνία Α, την Υπερπλουσία, ή στην κοινωνία Β, την Υποπλουσία;

Επειδή κάθε ορθολογικός παρατηρητής είναι αδιάφορος μεταξύ Α και Β, αν είναι Φτωχός (ΦΑ = ΦΒ), προτιμά όμως κατά πολύ την Α έναντι της Β, αν είναι Πλούσιος (ΠΑ >> ΠΒ), έπεται ότι η μόνη ορθολογική απάντηση είναι: προτιμώ να ζω στην Υπερπλουσία φυσικά.

Για να το προχωρήσουμε λίγο.

Read moreΠερί διατάξεως πλούτου και ανισότητας

Αλήθεια, τι θα κάνατε, αν κερδίζατε ένα εκατομμύριο ευρώ; Ή οποιοδήποτε παρεμφερές ποσόν, ένα ποσό που είναι μεγαλύτερο από το σωρευτικό εισόδημα μιας ολόκληρης εργασιακής ζωής για τους περισσοτέρους πολίτες αυτής της χώρας;

Διατυπωμένο στο β΄ ενικό πρόσωπο, ένα τέτοιο ερώτημα παραπέμπει σε ενικές απαντήσεις: άλλος θα αγόραζε εξοχικό, άλλος θα πλήρωνε τα χρέη του, άλλος θα κατανάλωνε απεριόριστα σε ταξίδια και υλικά αγαθά, άλλος θα προίκιζε τα παιδιά του.

Ας σκεφτούμε όμως το ερώτημα από ένα αρχιμήδειο σημείο: τι θα έπρεπε να κάνη αυτό το 1.000.000 ευρώ ο τυχερός που θα το κέρδιζε, ένας τυχερός με τον οποίο δεν θα μας συνέδεε τίποτα πλην της πολιτικής κοινωνίας στην οποία διάγουμε αμφότεροι τον πεπερασμένο βίο μας;

Αίφνης είναι προφανές ότι η απάντηση του ερωτήματος είναι βαθιά πολιτική και φιλοσοφική. Η κατανομή, γιατί περί αυτού πρόκειται, ενός μεγάλου ποσού ανάμεσα στα μέλη της πολιτικής κοινωνίας είναι ζήτημα της ίδιας υφής με εκείνο που αντιμετώπισε ο παλιός μας φίλος Ζεφυρίνος Ξιρδάλης. Οπότε και οι απαντήσεις που επιδέχεται είναι ανάλογες.

Ας εξετάσουμε κάποιες εξ αυτών.

Read moreΤι θα κάνατε, αν κερδίζατε ένα εκατομμύριο ευρώ;

Καὶ ἤκουσα τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐσφραγισμένων· ἑκατὸν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες ἐσφραγισμένοι ἐκ πάσης φυλῆς υἱῶν Ἰσραήλ.

Ας υποθέσουμε ότι επίκειται η καταστροφή του πλανήτη και συν αυτώ της ανθρωπότητας. Έστω ότι κάποιο διαστημικό μετέωρο πλησιάζει δρομαίο σε τροχιά σύγκρουσης και ότι ο Βρους Ουίλλης δεν προφταίνει αυτήν την φορά να θυσιαστή για την σωτηρία μας.

Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να κατασκευάσουμε μια διαστημική Κιβωτό και να την παραγεμίσουμε με 144.000 εσφραγισμένους που θα σωθούν από΄την πλανητική συντέλεια. Οι οποίοι θα ταξιδέψουν ένα επικίνδυνο διαπλανητικό ταξίδι, ίσως προς τον Τιτάνα, αγνώστου διαρκείας και με περιωρισμένους πόρους, με σκοπό την σωτηρία και την διαιώνιση της τάλαινας ανθρωπότητας.

Έστω λοιπόν ότι είστε ο νέος Νώε, ο επιφορτισμένος με την επιλογη των 144.000 εσφραγισμένων. Ποιους θα επιλέγατε και, κυρίως, γιατί;

Read moreΟ νέος Νώε

Έχω επιχειρήσει να ερευνήσω λίγο το δυσχερές θέμα της εισοδηματικής ανισότητας σε μια σειρά αναρτήσεων. Δεν έχω συναγάγει κανένα σπουδαίο συμπέρασμα, εκτός ίσως από το εμπειρικό εύρημα ότι ο μεταδείκτης ανισότητας (: το σύνθετο κλάσμα με αριθμητή τον λόγο του ανώτερου εισοδηματικού 10% προς το κατώτερο 10% και παρονομαστή το ανώτερο 20% προς το κατώτερο 20%) των πιο ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου κινείται περί την χρυσή τομή (χονδρικά 8/5). Με άλλα λόγια, οι δικαιότερες χώρες αυτού του πεπερασμένου κόσμου (όχι μόνο αυτές όμως!) παρουσιάζουν μια (ανεξήγητη;) ομοιότητα στην κατανομή των εισοδημάτων.

Μήπως όμως υπάρχει ένας βαθμός φυσικής, αναπόφευκτης, αναγκαίας, υποχρεωτικής ανισότητας; Ας το σκεφτούμε αυτό λίγο ακόμη, κάνοντας τις διακοπές μας στην Εισοδηματία.

Η Εισοδηματία είναι μια χώρα όχι σαν όλες τις άλλες: είναι μια χώρα στην οποία διεξάγονται νοητικά πειράματα, για να εξετάσουμε τις οικονομικές και ηθικές ιδιότητες κάποιων φαινομένων. Έτσι, της προσδίδουμε τα εξής βολικά χαρακτηριστικά:

Έχει 100 ίσες ηλικιακές τάξεις των 100.000 ανθρώπων, ήτοι ένα πληθυσμό των 10.000.000, σαν την Ελλάδα περίπου. Αυτή η ιδιότητα δεν αντιστοιχεί ικανοποιητικά βέβαια στον πραγματικό κόσμο, μας βολεύει όμως για να συγκρίνουμε εκατοστημόρια εισοδημάτων. Οι κάτοικοι της είναι όλοι τους, εμ, τι άλλο, εισοδηματίες. Ειδικώτερα, κάθε Εισοδηματιανός παίρνει άμα τη γεννήσει του από τον Άγιο Βασίλη μια δωρεά 1.000.000 ευρώ, κατατεθειμένη στην Τράπεζα της Χιλιαρικιάς σε κλειστό λογαριασμό, τοκιζόμενη αφορολόγητα με 4% ετησίως, με συμφωνία μάλιστα ετήσιου ανατοκισμού. Από τους τόκους του ποσού αυτού όχι απλώς επιβιώνει, αλλά ζη ζωή χαρισάμενη, ανέμελη, ανέφελη, παλαιοπασοκική, επανεπενδύοντας υποχρεωτικά τους μισούς και καταναλώνοντας τους άλλους μισούς [Ευχαριστώ τον Άγη Κατσαφούρο για την διόρθωση στο σημείο αυτό]. Μόλις φτάνουν πανευτυχείς οι Εισοδηματιανοί στα 100, κλείνουν τα μάτια και πάνε στον εισοδηματιανό παράδεισο.

[Ευχαριστώ τον Θαλυς, που με βοήθησε με τον υπολογισμό των τόκων. Καταραμένο Εξέλ!]

Read moreΠερί εισοδηματικής ανισότητας IV: η Εισοδηματία

Στην αγαπημένη φίλη Α.Κ.

Σύμφωνα με το κεφαλαιώδες άρ. 5 παρ. 1 Σ:

Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη.

Αυτό είναι το γενικό δικαίωμα ελευθερίας που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα. Ας σκεφτούμε λίγο πάνω στο τι ακριβώς επιτάσσει:

Η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας ταυτίζεται εν πολλοίς με την εκδίπλωση των δυνατοτήτων του ατόμου. Το άτομο πρέπει να είναι σε θέση να ανοίγη τα φτερά του, να καλλιεργή το τάλαντό του, να δοκιμάζη τις δυνάμεις του.

Ας αναπλάσουμε όμως τώρα μια φανταστική κοινωνία κοινωνικής στασιμότητας (και όχι αξιοκρατίας). Μια κοινωνία όπου ο γυιος του μηχανικού γίνεται μηχανικός, όπου στα πανεπιστήμια εισέρχονται μόνο τέκνα αποφοίτων τους, όπου η καταγωγή και το όνομα επικρατούν πάντοτε της αξίας και της προσωπικής αρετής. Είναι δυνατή άραγε σε μια τέτοια κοινωνία η εκπλήρωση της ως άνω συνταγματικής επιταγής;

Read moreΥπέρ της κοινωνικής κινητικότητας

Λέγαμε στο προηγούμενο ότι ο μεταδείκτης ανισότητας, ήτοι το κλάσμα του δεκατικού προς τον εικοστικό δείκτη ανισότητας, κινείται στα πιο προηγμένα κράτη της υφηλίου κάπου εκεί πέριξ της τιμής της χρυσής τομής (1,618). Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον εμπειρικό εύρημα, που χρειάζεται την εξήγησή του. Άραγε είναι τυχαίο ή υποδηλώνει κάτι βαθύτερο;

Δεν έχω ιδέα.

Απλώς, σκέφτηκα να κάνω το εξής:

Συγκεντρώνω σε ένα πίνακα την Ελλάδα και τις 25 πρώτες χώρες του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης/2014. Στην δεύτερη στήλη τοποθετώ τον μεταδείκτη ανισότητας κατά φθίνουσα σειρά και στην τρίτη την κατάταξή τους στον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης.

Α΄ κατηγορία

Αγγλία 1916 14
ΗΠΑ 1892 5
Δανία 1883 10
Χονγκ Κονγκ 1835 15-16
Σιγκαπούρη 1824 9
Ν. Ζηλανδία 1823 7
Ιταλία 1784 26
Ολλανδία 1784 4
Αυστραλία 1785 2
Ισπανία 1716 27
Καναδάς 1709 8
Ισραήλ 1696 19
Ιρλανδία 1678 11

Β΄ κατηγορία

Βέλγιο 1673 21-22
Ελλάς 1645 29
Ν. Κορέα 1659 15-16
Ελβετία 1636 3
Γαλλία 1625 20
Γερμανία 1604 6
Αυστρία 1568 21-22
Νορβηγία 1564 1
Σουηδία 1550 12
Σλοβενία 1512 25
Τσεχία 1485 28
Φιλλανδία 1473 24
Ιαπωνία 1323 17

Τι διαπιστώνουμε;

Read moreΠερί εισοδηματικής ανισότητας ΙΙΙ: μερικά εμπειρικά δεδομένα ακόμη