Τι θα κάνατε, αν κερδίζατε ένα εκατομμύριο ευρώ;

Αλήθεια, τι θα κάνατε, αν κερδίζατε ένα εκατομμύριο ευρώ; Ή οποιοδήποτε παρεμφερές ποσόν, ένα ποσό που είναι μεγαλύτερο από το σωρευτικό εισόδημα μιας ολόκληρης εργασιακής ζωής για τους περισσοτέρους πολίτες αυτής της χώρας;

Διατυπωμένο στο β΄ ενικό πρόσωπο, ένα τέτοιο ερώτημα παραπέμπει σε ενικές απαντήσεις: άλλος θα αγόραζε εξοχικό, άλλος θα πλήρωνε τα χρέη του, άλλος θα κατανάλωνε απεριόριστα σε ταξίδια και υλικά αγαθά, άλλος θα προίκιζε τα παιδιά του.

Ας σκεφτούμε όμως το ερώτημα από ένα αρχιμήδειο σημείο: τι θα έπρεπε να κάνη αυτό το 1.000.000 ευρώ ο τυχερός που θα το κέρδιζε, ένας τυχερός με τον οποίο δεν θα μας συνέδεε τίποτα πλην της πολιτικής κοινωνίας στην οποία διάγουμε αμφότεροι τον πεπερασμένο βίο μας;

Αίφνης είναι προφανές ότι η απάντηση του ερωτήματος είναι βαθιά πολιτική και φιλοσοφική. Η κατανομή, γιατί περί αυτού πρόκειται, ενός μεγάλου ποσού ανάμεσα στα μέλη της πολιτικής κοινωνίας είναι ζήτημα της ίδιας υφής με εκείνο που αντιμετώπισε ο παλιός μας φίλος Ζεφυρίνος Ξιρδάλης. Οπότε και οι απαντήσεις που επιδέχεται είναι ανάλογες.

Ας εξετάσουμε κάποιες εξ αυτών.

Υπάρχει καταρχάς η εγωιστική λύση, η λύση των ενηλίκων: θα κρατήσω όλα τα λεφτά για μένα και για την οικογένειά μου. Θα ταξιδέψω επιτέλους στην Νέα Ζηλανδία να κάνω χάκα με τους ωτοκόπτες Μαορίτες. Θα τα φάω στα καζίνα και στις πουτάνες, στο σεξ και στα ντραξ και στο ροκ το εν και το ρολλ. Θα αγοράσω ένα διαμέρισμα και ένα κατάστημα σε κάθε παιδί μου και θα ζούμε από τα νοίκια. Θα συμπληρώσω επιτέλους το μπάτζετ για το πρότζεκτ της σταρτάπ. Και τα λοιπά.

Οι λύσεις αυτές δεν είναι ισοδύναμες από την σκοπιά του κοινού καλού, καθώς άλλες αφιερώνονται στην κατανάλωση και άλλες στις επενδύσεις. Ο κοινός τους παρονομαστής είναι όμως ότι μεγιστοποιούν την ωφέλεια του τυχερού, όπως εκείνος την εννοεί. Είναι λοιπόν εγωιστικά ωφελιμιστικές.

Ωστόσο, δεν είναι αυτή η μόνη δυνατή ωφελιμιστική λύση. Αντί να μεγιστοποιήση ο τυχερός την προσωπική του ωφέλεια, μπορεί να μεγιστοποιήση την ωφέλεια που παράγεται από την χρήση του ενός εκατομμυρίου ευρώ. Αυτή είναι η λύση των ανηλίκων, η λύση που προτιμούσαμε, όταν ήμασταν παιδιά και μας ρωτούσαν τι θα κάνουμε, αν κερδίσουμε στο λαχείο. Μα, θα τα δώσουμε στους φτωχούς προφανώς. [Για την ακρίβεια, η μεγάλη κόρη μου είπε ότι θα έδινε τα μισά στους φτωχούς, αυτούς που ήταν πάντα φτωχοί όμως, όχι στους επαγγελματίες φτωχούς, και τα άλλα μισά στον αδελφό της για ανοίξη το ζαχαροπλαστείο που θέλει. Έξοχος συνδυασμός φιλανθρωπίας και επιχειρηματικότητας :-)]

Δεν ξέρω τι μας κάνει να πιστεύουμε ότι αξίζουμε ένα εκατομμύριο ευρώ ή ότι το έχουμε ανάγκη περισσότερο από δισεκατομμύρια άλλους ανθρώπους αυτής της υφηλίου. Η οριακή ωφέλεια αυτών των χρημάτων είναι ολοφάνερο ότι είναι μεγαλύτερη αλλού. Βέβαια, είναι εύκολο να κάνω τον φιλάνθρωπο μάγκα με ένα εκατομμύριο που δεν έχω. Έστωσαν όμως αυτές οι γραμμές ένα είδος αυτοδέσμευσης για την απίθανη περίπτωση που θα το αποκτήσω. :-)

Πράγματι, είναι εκπληκτικό αν σκεφτούμε ότι μπορούμε να σώσουμε μια ανθρώπινη ζωή, χωρίς να είμαστε πυροσβέστες σε φλεγόμενο κτήριο, καρδιοχειρουργοί στην ΜΕΘ ή ναυαγοσώστες σε κοσμική παραλία. Πόσοι άνθρωποι μπορούν να πουν ότι έχουν σώσει ένα άλλον άνθρωπο; Με πόσα ταξίδια και με πόσα εξοχικά συγκρίνεται κάτι τέτοιο; Κιόμως, είναι πανεύκολο. Απλώς πας στο givewell.org, το οποίο βαθμολογεί φιλανθρωπικές οργανώσεις με βάση το πόσο θα τους ωφελούσε μια δωρεά και πόσο καλό θα παρήγαν από αυτήν. Εκεί βλέπουμε ότι η απλούστερη και ωφελιμώτερη πράξη του κόσμου είναι να αγοράσουμε κουνουπιέρες. Κουνουπιέρες των τεσσάρων δολαρίων, που μπορούν να προλάβουν 500.000 θανάτους, κυρίως παιδιών, από ελονοσία και 400.000.000 (!) περιπτώσεις νόσησης.

Οπότε, ένα εκατομμύριο σε κουνουπιέρες ή ένα εκατομμύριο σε μαιζονέττες;
Τι θα απαντούσε το παιδί μέσα μας; Και τι απαντάμε εμείς;