Περί εισοδηματικής ανισότητας ΙΙΙ: μερικά εμπειρικά δεδομένα ακόμη

Λέγαμε στο προηγούμενο ότι ο μεταδείκτης ανισότητας, ήτοι το κλάσμα του δεκατικού προς τον εικοστικό δείκτη ανισότητας, κινείται στα πιο προηγμένα κράτη της υφηλίου κάπου εκεί πέριξ της τιμής της χρυσής τομής (1,618). Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον εμπειρικό εύρημα, που χρειάζεται την εξήγησή του. Άραγε είναι τυχαίο ή υποδηλώνει κάτι βαθύτερο;

Δεν έχω ιδέα.

Απλώς, σκέφτηκα να κάνω το εξής:

Συγκεντρώνω σε ένα πίνακα την Ελλάδα και τις 25 πρώτες χώρες του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης/2014. Στην δεύτερη στήλη τοποθετώ τον μεταδείκτη ανισότητας κατά φθίνουσα σειρά και στην τρίτη την κατάταξή τους στον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης.

Α΄ κατηγορία

Αγγλία 1916 14
ΗΠΑ 1892 5
Δανία 1883 10
Χονγκ Κονγκ 1835 15-16
Σιγκαπούρη 1824 9
Ν. Ζηλανδία 1823 7
Ιταλία 1784 26
Ολλανδία 1784 4
Αυστραλία 1785 2
Ισπανία 1716 27
Καναδάς 1709 8
Ισραήλ 1696 19
Ιρλανδία 1678 11

Β΄ κατηγορία

Βέλγιο 1673 21-22
Ελλάς 1645 29
Ν. Κορέα 1659 15-16
Ελβετία 1636 3
Γαλλία 1625 20
Γερμανία 1604 6
Αυστρία 1568 21-22
Νορβηγία 1564 1
Σουηδία 1550 12
Σλοβενία 1512 25
Τσεχία 1485 28
Φιλλανδία 1473 24
Ιαπωνία 1323 17

Τι διαπιστώνουμε;

Αν υιοθετήσουμε την παραδοχή ότι όσο μεγαλύτερος ο ΔΑΑ, τόσο πιο δίκαιη κοινωνία, μια παραδοχή όχι απροσμάχητη, αλλά πάντως εύλογη, μπορούμε να εξετάσουμε δι’ ολίγων την σχέση μεταξύ ανισότητας και δικαιοσύνης: η δεύτερη στήλη εμφαίνει την ανισότητα, η τρίτη την δικαιότητα.

Χωρίζουμε τις ως άνω 26 δικαιότερες χώρες της υδρογείου σε δύο ομάδες των 13 έκαστη, την περισσότερο άνιση Α΄ Κατηγορία (μεταδείκτης 1916-1678) και την λιγώτερο άνιση Β΄ Κατηγορία (μεταδείκτης 1673-1323). Αν η διαίσθησή μας κατά της ανισότητας είναι ορθή, θα περιμένουμε να βρούμε στην Β΄ Κατηγορία τους αριθμούς 1-13 της κατάταξης του ΔΑΑ ή, εν πάση περιπτώσει, τους περισσότερους από τους 13 πρωταθλητές της παγκόσμιας δικαιοσύνης.

Στην πραγματικότητα όμως μόλις 4 βρίσκονται στην Β΄ Κατηγορία. Οι υπόλοιπες 8 κατοικοεδρεύουν στην Α΄ Κατηγορία (η 13η είναι η Ισλανδία, για την οποία δεν βρήκα στοιχεία για την κατανομή των εισοδημάτων και, άρα, έχει εξαιρεθή από τους πίνακες). Με άλλα λόγια, εντός της κλειστής λέσχης που απαρτίζεται από το πιο προηγμένο 1/8 της ανθρωπότητας, τα 2/3 των δικαιότερων κοινωνιών ανευρίσκονται μεταξύ των πιο άνισων και μόλις το 1/3 μεταξύ των πιο ίσων.

Σημαίνει άραγε αυτό κάτι;

Γενικώτερα μάλιστα, θα έλεγα ότι η ισαίτερη Β΄ Κατηγορία παρουσιάζει πιο δραματική κατανομή και είναι, άρα, πιο απρόβλεπτη, καθώς περιλαμβάνει από το κορυφαίο 1 της Νορβηγίας (που, εντάξει, είναι ειδική περίπτωση) μέχρι τον πάτο του 29 της ειλικρινώς υμετέρας ομορφότερης χώρας του κόσμου. Με άλλα λόγια, η πιο ίση κατανομή προβλέπει πιο δύσκολα τον βαθμό δικαιοσύνης μιας κοινωνίας παρά η άνιση. Σύμφωνοι, και εντός της Α΄ Κατηγορίας η κατανομή ποικίλλει από το 2 έως το 27, ήτοι κατά τι λιγώτερο, αλλά αυτό το περιμέναμε: όσο πιο άνιση μια προηγμένη κοινωνία, τόσο λιγώτερο δεν περιμένουμε να είναι δίκαιη και προβλέψιμη; Αλλά το αντίθετο ίσως να ήταν αναπάντεχο.

Το μυστήριο πυκνώνει.

Είχα γράψει επίσης ότι

στην πράξη μπορεί να λειτουργήση σαν άγκιστρο, περί το οποίο η εισοδηματική κατανομή επιτρέπεται να εκτελή ταλάντωση εντός ενός ευλόγου τόξου (π.χ. 200 μονάδων). Εντός αυτού του τόξου, οι εισοδηματικές τάξεις Θ και Ι αντιμετωπίζονται κατά τον δικαιότερο δυνατό τρόπο (: το λιγώτερο, δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο κανείς άλλος πιο δίκαιος!), πάντα στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο Χ και ενόψει της πρόοδου των κοινωνιών μας σε αυτό.

Εγγύτερη εξέταση βέβαια αποκαλύπτει ότι η εν λόγω ταλάντωση είναι αρκετά ισχυρή. Ανάμεσα στον δείκτη 1323 της Ιαπωνίας και 1916 της Αγγλίας υπάρχει μεγάλη απόσταση, καθώς ο δεύτερος είναι το 145% του πρώτου. Δεν μιλάμε λοιπόν για οριακές διαφοροποιήσεις, αλλά πιθανόν για διαφορετικά υποδείγματα. Αξιοσημείωτο ωστόσο είναι ότι εντός των χωρών της Ευρωζώνης (και των μελλοντικών υποψηφίων μελών της), το πεδίο τιμών κυμαίνεται από το 1473 της Φιλλανδίας έως το 1784 της Ιταλίας, ήτοι η μεταξύ τους διαφορά περιορίζεται στο 1/5 περίπου. Εδώ το άγκιστρο, δηλαδή ο μέσος όρος τους, είναι σχεδόν ακριβώς η Γαλλία (1628), ενώ τα δύο άκρα της ταλάντωσης απέχουν όλο κι όλο 10% από αυτό.

Και αυτό εμένα μου φαίνεται αρκετά συμπαγές.