Καταπιάνομαι σήμερα ξανά με το γνωστό και πιασάρικο ζήτημα του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, μπας και πουλήσουμε διαδικτυακό κανά φύλλο παραπάνω. Δεν θα ασχοληθώ φυσικά με το εάν και κατά πόσον ένας τέτοιος γάμος θα έπρεπε να αναγνωριστή νομικώς, πράγμα που θεωρώ δεδομένο [σε αντίθεση με το Στρασβουργοδικείο, που έκρινε αντιθέτως στην απόφαση Schalk και Kopf κατά Αυστρίας πέρσι], αλλά με την προσφορώτερη νομική του θεμελίωση.
Συνήθως αναφερόμαστε σε γάμο ομοφυλοφίλων, επειδή προφανώς οι ομοφυλόφιλοι είναι οι κατ’ εξοχήν ενδιαφερόμενοι. Αυτό όμως πόρρω απέχει του να είναι ακριβές: όπως ακριβώς όσοι παντρεύονται σήμερα δεν είναι κατ’ ανάγκην ετεροφυλόφιλοι και, πολύ περισσότερο, δεν απαιτείται να είναι, έτσι και σε ένα πιθανό γάμο ομοφύλων οι μελλόνυμφοι καθόλου δεν απαιτείται να είναι ομοφυλόφιλοι.
Νομίζω ότι αυτή η απλή διαπίστωση μπορεί να έχη σοβαρές συνέπειες στην επιχειρηματολογία όλων ημών που υποστηρίζουν την θέσπιση ενός ομόφυλου γάμου. Κατά κανόνα δηλαδή προβάλλουμε το δικαίωμα του γενετήσιου αυτοπροσδιορισμού, το δικαίωμα της ιδιωτικότητας, την απαγόρευση διακρίσεων βάσει γενετήσιου προσανατολισμού ως (ασφαλώς πειστικά ρητορικώς, λίγο όμως εκτός στόχου κατά την γνώμη μου) κανονιστικά επιχειρήματα υπέρ της άποψής μας. Τα πράγματα όμως ενδέχεται να γίνωνται πιο απλά και, κυρίως, πιο εύστοχα με άλλου είδους επιχειρηματολογία.
Αφής στιγμής διευκρινίστηκε ότι το ποιος-βάζει-τι-σε-ποιον δεν έχει απολύτως καμία σχέση με τον θεσμό του γάμου, καθώς ο γάμος ούτε σκοπό την τεκνοποιία έχει (αν είχε, θα απαγορευόταν στους στείρους!) ούτε απαγορεύεται φυσικά υπό την παρούσα μορφή του στους ομοφυλόφιλους (ένας ομοφυλόφιλος άνδρας μπορεί κάλλιστα να παντρευτή μια ομοφυλόφιλη γυναίκα!), απομένει κατά την γνώμη μου η οπτική γωνία της απαγόρευσης των εμφύλων διακρίσεων. Η σκέψη αυτή μοιάζει κάπως παράξενη εκ πρώτης όψεως, νομίζω όμως ότι μπορεί να αποτελέση ισχυρό κανονιστικό θεμέλιο.
Εκείνο που κάνει την (ερμηνευτικώς συναγόμενη μέχρι τώρα) απαγόρευση τόσο άδικη είναι ότι γίνεται βάσει του φύλου. Υπάρχει με άλλα λόγια μια σύμβαση, έστω Οικογενειακού Δικαίου, αλλ’ όμως σύμβαση, ο γάμος. Η σύμβαση αυτή επιτρέπεται να τελήται μόνο από αντισυμβαλλόμενους με ωρισμένο συνδυασμό φύλων και όχι άλλο. Αυτό όμως αντίκειται όχι μόνο στην αρχή της συμβατικής ελευθερίας, αλλά και στην απαγόρευση της αυθαιρεσίας ως ειδικώτερη εφαρμογή της αρχής της ισότητας. Όσο και αν ακούγεται παράξενο, το φύλο και μάλιστα η διαφορά φύλου δεν είναι νομικώς κρίσιμη για την σύναψη της εν λόγω συμβατικής σχέσης! Η διαφορά του φύλου θα έπρεπε να ενδιαφέρη μόνο στον βαθμό που αφορά τους ελεύθερους συμβαλλομένους. Από εκεί και πέρα, de generibus non disputandum.
Ας κάνουμε ένα μικρό διανοητικό πείραμα: αν το κράτος απαγόρευε π.χ. την σύμβαση μισθώσεως μεταξύ γυναικών, θα υπήρχε μήπως κάποιο συνταγματικό πρόβλημα; Η απάντηση είναι εύγλωττη: εγώ ισχυρίζομαι ότι ναι. Γιατί να ισχύη κάτι διαφορετικό στην σύμβαση του γάμου;
Και κάπου εδώ εντάσσεται και αυτή η σαχλαμάρα του σύμφωνου συμβίωσης, ως πιθανού υποκατάστατου του ομόφυλου γάμου. Αν κάτι τέτοιο δεν είναι αντίθετο προς την ισότητα, οι προοπτικές είναι πράγματι εντυπωσιακές: θα μπορούμε να έχουμε πώληση και ρώληση, μίσθωση και νίσθωση, κυριότητα και λυριότητα, υιοθεσία και φιοθεσία. Δύο φύλα separate, but equal.
Συμπέρασμα: η απαγόρευση του γάμου ομοφύλων συνιστά έμφυλη διάκριση, διότι ευνοεί εντελώς αυθαίρετα κάποιους συνδυασμούς φύλων έναντι κάποιων άλλων.
Το κράτος όμως (πρέπει να) είναι σαν τους αγγέλους: δεν έχει φύλο!
Μεθιστολόγηση αυτού του άρθρου και είχε προκαλέσει και αυτήν την συνιστολογική απάντηση, σαν σήμερα πριν τέσσερα χρόνια, με αρκετές αλλαγές.
Πρώτα από όλα να τονίσω ότι είμαι υπέρ της νομιμοποίησης του γάμου ομοφύλων αλλά και της πολυγαμίας αν και προσωπικά δεν θα επέλεγα κανένα από τα δυο.
Ωστόσο δεν πείθομαι ότι αν ο γάμος είχε σκοπό να διευκολύνει την τεκνοποιία θα έπρεπε να απαγορευτεί στους στείρους. Πρώτον όταν ένα ζευγάρι παντρεύεται δεν γνωρίζει ότι είναι στείρο. Δεύτερον ακόμα και αν το γνώριζε υπάρχουν περιπτώσεις όπου διεγνωσμένοι ως στείροι έχουν καταφέρει να τεκνοποιήσουν.
Η ένστασή μου είναι ότι εδώ δεν πρόκειται για απαγόρευση καθώς ο γάμος δεν αποτελεί φυσικό δικαίωμα (κανείς δεν απαγορεύει σε ομόφυλους να συμβιώσουν και να ζήσουν σαν ζευγάρι) αλλά για άρνηση κρατικής αναγνώρισης και παροχής κάποιων προνομίων. Το κράτος το κάνει αυτό συνεχώς και με βάση το φύλο (π.χ. μη στράτευση γυναικών) αναγνωρίζοντας κάποιες ιδιαίτερες συνθήκες (π.χ. της μητρότητας) ακόμα και αν τελικά οι συνθήκες αυτές δεν εκπληρωθούν από όλα τα άτομα που ανήκουν στην συγκεκριμένη ομάδα/φύλο (π.χ. δεν υποχρεώνει εκείνες τις γυναίκες που δεν μπορούν να κάνουν παιδί να υπηρετήσουν). Νομίζω ότι πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ της μη ικανότητας τεκνοποίησης ομοφύλων που οφείλεται σε φυσικούς παράγοντες, και της στειρότητας που οφείλεται σε παθολογικούς (και άρα ενδεχομένως ιάσιμους).
Κώστα,
Το μόνο θέμα με την πολυγαμία που μπορώ να σκεφτώ είναι ότι απαιτεί ένα ολόκληρο πλέγμα ρυθμίσεων. Ας πούμε, πώς κληρονομεί κάθε σύζυγος; Και τα λοιπά. Ενώ ο γάμος ομοφύλων δεν χρειάζεται τίποτε για την εφαρμογή του.
Ένας νομοθέτης που όντως θα ήθελε να επιφυλάξη τον γάμο σαν είδος παρασήμου μόνο στους γόνιμους, θα έβρισκε λύση για όλα αυτά εύκολα.
Οι παροχές που συνοδεύουν πράγματι τον γάμο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αποτελούν μέρος του status positivus, των υποχρεώσεων ενεργείας του κράτους για προστασία του θεσμού του γάμου. Αυτές όμως όλες προϋποθέτουν το status activus, το ατομικό δικαίωμα σύναψης γάμου. Το οποίο βασικά είναι απεριόριστο, για ετερόφυλους εννοείται.
Οι έμφυλες διακρίσεις δεν είναι παντού και πάντα απαγορευμένες, κάποιες είναι εύλογες (για την απαλλαγή από την στράτευση των γυναικών βέβαια, δεν το νομίζω, μάλλον προσβλητική θα την έλεγα). Ο γάμος όμως είναι σύμβαση, μην το ξεχνάμε αυτό. Παράδειγμα σύμβασης που να επιτρέπεται μόνο σε συγκεκριμένο συνδυασμό φύλων εγώ πάντως δεν μπορώ να σκεφτώ.
Εντάξει, αυτό έχει να κάνει με τη φύση της σύμβασης.
Τέλος πάντων, νομίζω ότι από τη στιγμή που ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να υιοθετήσουν ο νόμος οφείλει να παράσχει τις ίδιες διευκολύνσεις. Ωστόσο συνεχίζω να πιστεύω ότι ο θεσμός του γάμου υφίσταται για να διευκολύνει τό δύσκολο εγχείρημα της ανατροφής τέκνων. Ο νομοθέτης ίσως να μπορούσε να θέσει εξαιρέσεις σε ζευγάρια που τελικά δεν τεκνοποιούν και επί της αρχής δεν έχω αντίρηση, αλλά το κόστος μια τέτοιας προσπάθειας δεν φαίνεται να δικαιολογείται από τα πιθανά οφέλη.
Γενικά ο προβληματισμός μου αφορά την προσπάθεια επιβολής αποφάσεων ενάντια στη βούληση της κοινωνίας με την πρόφαση ότι παραβιάζουν την αρχή της ισονομίας. Δεν πείθομαι ότι οι συνθήκες είναι ακριβώς ίδιες στις δυο περιπτώσεις. Μήπως καλύτερα θα ήταν να προσπαθήσουμε να πείσουμε τους συμπολίτες μας για τα πλεονεκτήματα της αναγνώρισης του γάμου ομοφύλων.
Και τούτο ποιείν κακείνο μη αφιέναι :-) Αυτό προσπαθώ να κάνω.
Πάντως, δεν τίθεται τόσο πολύ θέμα πλεονεκτημάτων, όσο ισονομίας και δικαιοσύνης.
Και πολλοί πείθονται για τον γάμο, όχι όμως για την υιοθεσία. Οπότε μάλλον κάτι πρέπει να γράψω και για αυτό.
Ντααα. Μα εννοείται. Συνδυασμοί με βαση τη βιολογική φύση των προσώπων. Φυσικά και είναι ανθρώπινη και τεχνητή προσέγγιση αυτή. Αλλά δεν την κάνει χειρότερη.
Αυτό πρέπει να το έχουν ήδη λυμένο στις ισλαμικές χώρες, όχι;
Εννοείται ότι συμφωνώ μαζί σου στα περί γάμου ομοφύλων. Πες μου κάτι, η σύμβαση του γάμου έτσι ως έχει σήμερα, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ισχύει και για ομόφυλους; (ασχέτως αν θα έβγαζαν αφρούς όλοι οι δήμαρχοι πλην εκείνου της Τήλου). Θέλω να πω, αναγράφεται ρητά κάπου ότι επιτρέπεται να συνάπτεται μόνο μεταξύ ατόμων αντίθετου φύλου;
Όχι, γιατί τότε το θεωρούσαν αυτονόητο, και εκεί ακριβώς προσπάθησαν να πατήσουν οι τήλιοι γάμοι. Επίσης δεν αναφέρεται στα κωλύματα ότι και οι δύο πρέπει να είναι φυσικά πρόσωπα.
Η ΕΣΔΑ πάντως στο άρ. 12 αναφέρεται σαφώς σε δικαίωμα γάμου ετερόφυλων προσώπων:
Μήπως να επιτραπούν και οι παιδεραστές; Αυτό δεν θέλετε τώρα;
Αχ, τα λογικά άλματα… τρελαίνομαι για λογικά άλματα!
Ναι, αυτό ακριβώς, και καθώς θα έρχεσαι πιάσε και ένα φραπέ.
(Ζητώ συγγνώμη από τον οικοδεσπότη αν το σχόλιό μου εκτρέπει τη συζήτηση, αλλά είπα να ακολουθήσω το δρόμο που χάραξε ο προλαλήσας).
Όρεξη που την έχεις να μπλέκεις βρε παιδί μου… :)
Ε, δεν είναι κι ακριβώς πρόφαση. Κι έπειτα, από την αρχή της ισονομίας ωφελείται ολόκληρη η κοινωνία. Απλά πρέπει να συνηθίσουμε στην ιδέα οτι για να ωφεληθούμε όλοι, θα χρειαστεί να ωφεληθούν και μερικοί που δεν χωνεύουμε.