Αυτόν τον καιρό τα κανάλια έχουν βουίξει με τους γάμους των ομοφυλοφίλων στην Τήλο. Το ζήτημα προσέλαβε και πάλι επικαιρότητα και τα παράθυρα έχουν γεμίσει διχοστασίες και ιδρωμένους κήνσορες. Στο κλίμα αυτό, μια πρόχειρη, γλωσσαναλυτικο-χιουμοριστική προσέγγιση του σχετικού ζητήματος μπορεί ίσως να φανεί χρήσιμη, συμβάλλοντας στο να τονιστεί μια πτυχή-λεπτομέρεια του ζητήματος που έχει διαφύγει την προσοχή πολλών αρθρογράφων στο παρελθόν (εν μέρει και αυτού του φοβερού συνιστολόγου μου ΑΑ στο νομικώς ενδιαφέρον post που είχε παλιότερα δημοσιεύσει)! Ποιά είναι όμως αυτή η λεπτομέρεια;
Για να την αντιληφθούμε πρέπει να ξανακοιτάξουμε προσεκτικά το ζεύγος λέξεων που συναποτελούν την φράση «γάμος ομοφυλοφίλων». Νομίζω ότι η ουσιολογική διαφωνία γύρω από την έννοια αυτής της φράσης μπορεί να μεταφραστεί γλωσσικώς ως εξής. Όσοι απορρίπτουν μετα βδελυγμίας τον γάμο ομοφυλοφίλων διαβλέπουν μιαν αθεράπευτη αντίφαση, ένα είδος contradictio in adjecto στον όρο που εκφράζει την σχετική έννοια (ο «ομοφυλοφιλικός γάμος» αντιμετωπίζεται ως κάτι ανάλογο με τον «παντρεμένο εργένη»): Ακόμη και όταν δεν λένε κάτι τέτοιο ξεκάθαρα, αυτό πάντως φαίνεται ότι εννοούν όλοι όσοι μιλούν για την «φύση και δομή» του γάμου, για την διαφορά φύλου ως “ουσιώδη προϋπόθεση” τέλεσής του κ.λπ. Όσοι πάλι δέχονται την έννοια δρουν γλωσσικώς ως εξής: Αποξενώνουν τον όρο «γάμος» από τις περισσότερες ιστορικοκοινωνικές κ.λπ. συνυποδηλώσεις του και κάνουν δεκτή αρχικώς μια «κλινικώς στείρα», συμβατική του θεώρηση που επιτρέπει τον συνδυασμό του με την γενική υποκειμενική «ομοφυλοφίλων». Στην περίπτωση αυτή, η λέξη παίρνει μια «τεχνική» σημασιολόγηση και απομακρύνεται αρκετά από την κοινή χρήση. Ωστόσο (κι αυτό είναι πολύ σημαντικό!) και σε αυτή την θεώρηση η τελική έννοια «γάμος ομοφυλοφίλων» δεν επιθυμείται και να φτάσει στο σημείο απόλυτης ταύτισής της με μιαν έννοια «συμφώνου συμβίωσης» (γι’ αυτό ακριβώς και η έννοια “γάμος ομοφύλων” δεν έχει παρά θεωρητική -προς το παρόν- αξία!) Οι υποστηρικτές της δεύτερης θεώρησης εξακολουθούν δηλ. να νοούν και αυτοί τον γάμο ως μέσον του σχηματισμού οικογένειας με τεκνοποίηση ή υιοθεσία, ως το αποκορύφωμα του έρωτα δύο ανθρώπων κ.λπ (δηλ. βασικοί συνυποδηλούμενοι στον όρο παραδοσιακοί σκοποί, καταστάσεις κ.λπ. παραμένουν δεδομένοι-ες). Εμπειρική απόδειξη ως προς αυτό παρέχουν και οι δηλώσεις στις οποίες προέβησαν κάποιοι από τους πρόσφατα νυμφευθέντες (;) στην Τήλο, στις οποίες ανάμεσα σε άλλα περιέγραψαν τον γάμο τους με όρους αγάπης και έρωτα.
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερος κόπος για να αντιληφθεί κανείς ότι καθεμιά από τις δύο παραπάνω γλωσσικές τοποθετήσεις στηρίζεται σε μιαν ορισμένη «προερμηνευτική» αντίληψη -που στην πρώτη περίπτωση είναι αρνητική, στην δεύτερη θετική έναντι του «γάμου ομοφυλοφίλων». Το ερώτημα όμως που γεννάται πια είναι: Μήπως η εν λόγω προερμηνευτική αντίληψη περιορίζει αδικαιολόγητα το πεδίο ενδιαφέροντός της στο ένα σκέλος της έννοιας «γάμος ομοφυλοφίλων» και συγκεκριμένα στο «ομοφυλοφίλων», αφήνοντας στο απυρόβλητο το άλλο (δηλ. το «γάμος»); Η διαφορά είναι ουσιώδης: Γιατί σε μια τέτοια περίπτωση, προϋποτίθεται σιωπηρώς ότι ο γάμος εξακολουθει για όλους, ομοφυλόφιλους και ετεροφυλόφιλους, παρά τις διαφορετικές γλωσσικές του θεωρήσεις, να διατηρεί ένα κοινό νοηματικό minimum, που θα έλεγα συνίσταται στο ότι “είναι –τρόπον τινά- ένα καλό και άγιο πράγμα, μια εκδήλωση αγάπης”! Το μόνο πρόβλημα δηλαδή είναι ποιοί «προνομιούχοι» θα τον απολαμβάνουν…
Στο σημείο αυτό αποκαλύπτεται η πτυχή που θεωρώ ότι είναι χρήσιμο να βγει από το περιθώριο και να έλθει στο επίκεντρο της προσοχής μας και της γενικότερης διεξαγόμενης συζήτησης. Το ουσιώδες πρόβλημα με την έννοια «γάμος ομοφυλοφίλων» και την πραγματικότητα που αυτή η έννοια αναπαριστά δεν έχει μάλλον να κάνει με την πολύπαθη -και για πολλούς γραφικούς ανίερη- έννοια «ομοφυλόφιλος» αλλά με την απυρόβλητη -και για πολλούς ρομαντικούς ιερή- έννοια “γάμος” και φυσικά, με την αντίστοιχη πραγματικότητα που η τελευταία αναπαριστά. Μολονότι προς το παρόν θεωρείται προβληματικό μόνο το κατα πόσον οι ομοφυλόφιλοι δικαιούνται να παντρεύονται όπως οι ετεροφυλόφιλοι, εκείνο που θα έπρεπε να μας προβληματίζει όλους είναι το ίδιο το «παντρεύεσθαι» δηλ. το νόημα του γάμου και οι συνυποδηλώσεις του. Λίγοι βέβαια φαίνεται να αναρωτιούνται γύρω από το νόημα του να παντρεύεται κανείς (είτε είναι ομοφυλόφιλος, είτε ετεροφυλόφιλος κ.λπ.). Το «αυτονόητο νόημα» του γάμου, ωστόσο, στην σύγχρονη κοινωνία είναι ένα μεγάλο ζήτημα, που δεν πρέπει να προσπερνάμε σφυρίζοντας αδιάφορα…
Στην διεξαγόμενη λ.χ. για τον «πολιτικό γάμο των ομοφυλοφίλων» συζήτηση, το ενδιαφέρον πρέπει κατα την γνώμη μου να επικεντρωθεί στον όρο «(πολιτικός) γάμος» και στην εμπνευσμένη από την έννοια του θρησκευτικού γάμου προέλευσή του. Αν αυτό συμβεί, δεν θα αργήσει να συνειδητοποιηθεί ότι η έννοια του «πολιτικού γάμου» είναι γενικώς αποτυχημένη: Αδυνατεί να τρέψει την όλη κοσμοαντίληψη μας (ή καλύτερα την όλη «γαμοαντίληψή» μας!) σε μια ριζικά νέα και αποδοτική κατεύθυνση, που είναι μια αυστηρά συμβατική σύλληψη του φαινομένου της συντροφικής συμβίωσης, χωρίς νοηματικές «επιβαρύνσεις» και «παραχωρήσεις»: Σύμφωνα με αυτήν, ο γάμος μας πρέπει να νοείται ως ένα απλό γλωσσικό ενέργημα (speech act) με καίριες συνέπειες για την νομική μας κατάσταση. Ένα γλωσσικό ενέργημα που ούτε τον έρωτα μας επισφραγίζει, ούτε όρκο αιώνιας πίστης ή αγάπης συμπεριλαμβάνει, ούτε υπερβολικές δυσκολίες απεμπλοκής περιέχει, ούτε από χίλια δυο άλλα αρνητικά στοιχεία επιβαρύνεται… Απλώς απαρτίζεται από ορισμένες γλωσσικές εκφορές που εκφωνούνται υπό δεδομένες περιστάσεις και καθορίζουν στο εξής τις νομικές μας σχέσεις. Για αυτό το ενέργημα θα μπορούσε μάλιστα να χρησιμοποιηθεί ένας εντελώς νέος όρος (λ.χ. ο όρος «Δάμος») αν δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε άλλους όπως οι όροι «σύμφωνο», «σύμβαση» κ.λπ…. Νομίζω πως αν τα παραπάνω είχαν γίνει αντιληπτά, ουδείς θα εξέφραζε σήμερα σοβαρές αντιρρήσεις περί το επιτρεπτόν του «Δάμου» των ομοφυλοφίλων! Το «I do» μπορούν πράγματι να το λένε άτομα κάθε φύλου σε άτομα του φύλου της προτίμησής τους: Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίον στον «Δάμο» δεν επιτρέπονται διακρίσεις.
Υγ. Ο γάμος απέθανε. Ζήτω ο δάμος!
Νταξ, το πιάσαμε το υπονοούμενο, δεν θα σου προξενέψουμε καμιά, μην ανησυχής!
Έχεις απόλυτο δίκιο στο ότι και εδώ μας κατατρέχει η σημασιολογία. Αν εξαρχής υπήρχε ο θρησκευτικός γάμος και ο πολιτικός δάμος, κανείς από τους συντηρητικούς δεν νομίζω ότι θα αντιδρούσε. Τώρα μου φαίνεται ότι εκείνο που τους ενοχλεί περισσότερο είναι ότι νομίζουν ότι γελοιοποιείται ένα ιερό μυστήριο, ότι επιβαρύνεται με σημαινόμενα που όντως ποτέ δεν είχε και ποτέ δεν θέλουν να αποκτήση. Γιαυτό και οι πιο μετριοπαθείς εξ αυτών, αν έχεις προσέξει, δεν διαφωνούν επί της ουσίας, αλλά επί του ονόματος (που, ως γνωστόν, είναι η ψυχή μας κ.λπ. κ.λπ.): ας ενώνωνται οι ομόφυλοι, αλλά ας το λένε συμβίωση, δάμο, όπως θέλουν, πάντως όχι γάμο.
Το άλλο σκέλος πάντως νομίζω ότι το υποτιμάς λίγο. Ο γάμος της Τήλου ήταν μεταξύ ομοφύλων, που ήταν επίσης ομοφυλόφιλοι. Θα μπορούσαν να μην είναι, όπως ούτε όλοι οι ετερόφυλοι γάμοι γίνονται μεταξύ ετεροφυλοφίλων. Μέρος της αντίδρασης λοιπόν προέρχεται και από την λανθασμένη, αρκετά εύλογη πάντως, εξίσωση των ζευγών ομοφύλων με ομοφυλόφιλους. Ποιος ξέρει, στο μέλλον ίσως οι πεπεισμένοι εργένηδες, όπως του λόγου σου, να παντρεύωνται τον καλύτερό τους φίλο, χωρίς να είναι σώνει και καλά ομοφυλόφιλοι. :-)
Τι τραβάμε και μεις οι ένδαμοι!
Αθανάσιε συμφωνούμε λοιπόν.
Τόσο πολύ, που αν ο δάμος ομοφύλων επιτρεπόταν θα σου πρότεινα να γίνεις δίδαμος!
Με την ευκαιρία της συζήτησης όμως, θα ήθελα να σημειώσω κάτι ακόμη: Πολλοί από εκείνους με τους οποίους πρόσφατα συζήτησα σε παρέες το ζήτημα του γάμου ομοφυλοφίλων –και θα έλεγα η πλειονότητα- αποδέχεται σχετικώς απροβλημάτιστα και θεωρώντας την δίκαιη, την εξής λύση: Να υπάρχει στο νομικό μας σύστημα αφενός ο πολιτικός γάμος για τους ετεροφυλόφιλους, αφετέρου και ένα σύμφωνο συμβίωσης με τα ίδια δικαιώματα για τους ομοφυλόφιλους. Λίγοι φαίνεται να αντιλαμβάνονται, ότι κάτι τέτοιο δημιουργεί πρόβλημα με την αρχή της ισότητας και ενδέχεται να καταλήγει σε ρατσισμό. Γιατί -όπως εύστοχα παρατήρησε ένας καλός μου φίλος χρησιμοποιώντας την μέθοδο της λογικής αναλογίας- μοιάζει με τον διαχωρισμό μαύρων και λευκών σε διαφορετικά λεωφορεία προς μεταφορά στην δουλειά τους…
Προτείνω λοιπόν η συζήτηση να στραφεί στην κατεύθυνση του ερωτήματος: Είναι πράγματι αντίθετο στην αρχή της ισότητας να υπάρχουν δύο διαφορετικοί κατ’όνομα αλλά ίδιοι κατα περιεχόμενο τύποι σύμβασης για ομοφυλόφιλους και ετεροφυλόφιλους; Στο post μου, ακριβώς επειδή απαντώ καταφατικά στο ερώτημα αυτό, προτείνω τη νέα σύμβαση «δάμος» για όλους.
Το θέμα εξακολουθεί όμως να με προβληματίζει: Μήπως μια πιθανή διαφορετικότητα του ονόματος των συμβάσεων θα μπορούσε να ξεφύγει την μομφή της παραβίασης της αρχής της ισότητας; Και με ποιόν τρόπο;
Αν δεν είναι αντίθετο προς την ισότητα, οι προοπτικές είναι πράγματι εντυπωσιακές: θα έχουμε πώληση και ρώληση, μίσθωση και νίσθωση, κυριότητα και λυριότητα, υιοθεσία και φιοθεσία….
Γάμος δεν είναι συμβίωση. Γάμος είναι μια συγκεκριμένη μορφή συμβίωσης με ειδικό κοινωνικό ρόλο και συμβολισμό.
Κατ’ επέκταση τι είναι γάμος και τι συμβίωση πρέπει να ορίζεται από την κοινωνία και όχι από το κράτος. Η ελληνική κοινωνία γάμο θεωρεί την με δημόσια τελετή (πολιτική ή θρησκευτική) επισημοποιημένη συμβίωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας. Όλα τα υπόλοιπα είναι διαφορετικές μορφές συμβίωσης.
Σύμφωνα με την αρχή της ισότητας όλες οι μορφές συμβίωσης πρέπει να προστατεύονται ισότιμα απ’ το κράτος. Δεν υπάρχει λόγος όμως να τους δίδεται το ίδιο όνομα.
δεν με νοιαζει πως θα το ονομασουμε, φτανει να μπορουν ολοι οι πολιτες να διαλεγουν εναν συντροφο, ασχετως φυλου, και να εχουν ολα τα νομικα πελονεκτηματα του γαμου. αλλα αυτο δεν νομιζω οτι ειναι αληθεια:
δεν κολλανε στο ονομα αλλα στην ουσια: υπαρχουν Ελληνες που δεν θελουν οι ομοφυλοφιλοι να εχουν πληρως αναγνωρισμενα απο την πολιτεια δικαιωματα.
Πολύ ενδιαφέροντα πράγματι τα όσα έχουν γραφτεί. Με την ευκαιρία όμως, μήπως θα μπορούσαν οι δεινοί νομικοί του ιστολογίου να μας παραθέσουν επακριβώς τις νομικές επιπτώσεις που συνεπάγονται από έναν γάμο; Σε επόμενο ποστ μετά σχολιασμού, εννοείται. Θα μου πείτε βέβαια -και με το δίκιο σας- τώρα που βρήκαμε παπά, θα θάψουμε πέντε-έξι; Μέσα στο πνεύμα της συζήτησης κι αυτό..
Υπερβάλλεις. Ακόμα και ο Καρατζαφερης δεν διαφωνεί με το σύμφωνο συμβίωσης για ομόφυλους.
Δεν ξέρω όμως αν μερικοί ομοφυλόφιλοι θα ήταν ικανοποιημένοι με το δάμο ή αν θα διεκδικούσαν και το γάμο για να νιώσουν ότι η σχέση τους είναι αποδεκτή απ’ την ευρύτερη κοινωνία…
Νομίζω ότι ο SG έχει δίκιο όταν λέει ότι κολλούν στην ουσία.
Αν ο “δάμος” είχε όλη τη νομική κάλυψη του γάμου, ίδια δικαιώματα (π.χ. υιοθεσία κ.τ.ο.) θα αντιδρούσαν πολλοί, γιατί θα ήταν προφανές ότι πρόκειται για γάμο με άλλη “ένδυση”. Και πράγματοι πολλοί απλώς δεν θέλουν να έχουν οι ομοφυλόφιλοι ίσα δικαιώματα με τους ετεροφυλόφιλους (“φτάνει που τους ανεχόμαστε, τους ανώμαλους…”)
Επίσης αυτό που λέει ο Κόλβερτ είναι σωστό, ότι πολλοί ομοφυλόφιλοι θα διεκδικήσουν το γάμο για να νιώσουν αποδεκτοί και ισότιμοι – ακριβώς για τον ίδιο λόγο δηλαδή που άλλοι τους αρνούνται το δικαίωμα αυτό: για να μην καταστούν ισότιμοι.
Συμφωνώ επίσης με τον Κόλβερτ στο ότι η φύση του γάμου ορίζεται από την κοινωνία, και ο νόμος αντικατοπτρίζει την κοινωνική αντίληψη για το θέμα. Για εμένα, η ύπαρξη του θεσμού τους γάμου είναι απαράδεκτη – κατοχυρώνει νομικά μόνο μία μορφή συμβίωσης, μόνο ένα μοντέλο συντροφικής σχέσης αγνοώντας τελείως όλα τα άλλα πιθανά μοντέλα. Πολύ απλά, μεροληπτεί υπέρ των ετερόφυλων ζευγαριών με αποκλειστική σεξουαλική σχέση συμβίωσης. Οι υπόλοιποι δεν μπορούν να κατοχυρωθούν νομικά. Για εμένα, ο γάμος θα έπρεπε να καταργηθεί τελείως. Γιατί είναι ανάγκη να προστατεύει και να κατοχυρώνει ο νόμος την ερωτική/συντροφική/σεξουαλική σχέση του καθενός;
Από τη στιγμή όμως που ο γάμος υφίσταται νομικά, θα έπρεπε όλοι να έχουν δικαίωμα σε αυτόν – ανεξαρτήτως ηλικίας, θρησκεύματος, φύλου, φυλής κλπ κλπ. Απλά πράματα. Και θέλω να ελπίζω ειλικρινά ότι προς τα εκεί βαδίζουμε.
Αλλά φυσικά το πόνημα είναι μάλλον ανάλαφρο, και στο κλίμα που κινείται θα έλεγα ότι είναι εύστοχο και πνευματώδες. Μακάρι να μπορούσαν να το δουν έτσι το θέμα και κάποιοι άλλοι συμπολίτες μας …
Άλλο τι εννοεί η κοινωνία με τον όρο “γάμος” και άλλο το κράτος.
Δυσκολέυομαι να καταλάβω το περίφημο “κανένας θεσμός – κυρίαρχος λαός”.
Η αμερικάνικη κοινωνία του ’60 θεωρούσε τους μαύρους κατώτερους.Τι έπρεπε να κάνει το κράτος; Να νομοθετεί ανάλογα, αφού αυτό το περιεχόμενο έδινε η κοινωνία στον όρο ισότητα;
Η κοινωνία θεωρεί ότι αν η κοπέλα φοράει σέξυ μίνι, τα θελε και τα πάθε που ο άλλος την βίασε.
Πρέπει το κράτος να αναγνωρίζει το σέξυ ντύσιμο σαν ελαφρυντικό υπέρ του βιαστή;
Η κοινωνία επίσης φαίνεται να θεωρεί τα πεζοδρόμια, τις διαβάσεις, τις ράμπες αναπήρων κλτ χώρους στάθμευσης.Ο νόμος γιατί δεν ασπάζεται αυτή την άποψη;
Το να ρίχνεις καμμιά σφαλιάρα πού και πού στο γυναικάκι θεωρείται άσκηση βίας από την κοινωνία ή είναι σύμφωνο με αυτό που η κοινωνία ονομάζει “ανδρισμό” ;
Κλείνοντας, για να μην το κουράζω και πολύ, φτάνω στην ουσία:
Ο υπουργός δικαιοσύνης είπε ότι “η κοινωνία δεν είναι έτοιμη για τον γάμο των ομόφυλων”.
Θέλω να ρωτήσω πώς καταλήγει κάποιος σε αυτό το συμπέρασμα.
Ρωτάει τους φίλους του;
Παίρνει γνωμοδότηση από τον Κακαουνάκη;
Το ακούσε στο καφενείο;
Αν μετά βγουν οι φοιτητοπατέρες και πουν “η φοιτητική κοινότητα δεν είναι ώριμη ακόμα να ψηφίζει απ’έυθείας τις πρυτανικές αρχές” θα φταίνε;
Είναι η κοινωνία ώριμη για την καταπολέμηση της διαφθοράς; Αν όχι, τότε γιατί νομοθετούμε προς αυτήν την κατεύθυνση;
Μπορείς να εμβαθύνεις λίγο περισσότερο πάνω σε αυτό;
Ο όρος “δάμος” θα συναντήσει ως σφοδρούς πολέμιους τους αρχαιομαθείς δημάρχους δωρικών περιοχών που δεν θα παραδώσουν αμαχητί εκείνο το ένδοξο “έδοξε τω δάμω”…Οπότε κάπου άλλο θα πρέπει να αναζητήσει ο λεξιπλαστικός σας οίστρος.