φιλοσοφια

Οι ιταλικές εκλογές ολοκλήρωθηκαν τη Δευτέρα και η καταμέτρηση των ψήφων έβγαλε αδιαφιλονίκητο νικητή για 3η φορά τον Σίλβιο «Βασιλιά Ήλιο» Μπερλουσκόνι. Η νίκη του ήταν αρκετά ηχηρή, με μια ασφαλή διαφορά αντιπροσώπων και γερουσιαστών τόσο στην Κάτω- που ήταν αναμενόμενο με τον υπάρχοντα εκλογικό νόμο– όσο και στην Άνω Βουλή.

Κι επιτέλους η ιταλική πολιτική σκηνή θα έχει στη Βουλή λίγα κόμματα- για τα μακαρονικά δεδομένα- πράγμα που δίνει μια ρεαλιστική δυνατότητα να περάσουν μη δημοφιλείς νόμοι και ρυθμίσεις για τις επιτακτικές αλλαγές εκσυγχρονισμού που απαιτεί η ιταλική οικονομία και κοινωνία. Μοναδικό πρόβλημα του Σίλβιο είναι το μεγάλο ποσοστό που έπιασε η Λίγκα του Βορρά, κόμμα τοπικιστικό, ξενόφοβο και αντι-ευρωπαϊκό, που δυνητικά μπορεί να χαλάσει το «ιδιαίτερο» πάρτυ του Σίλβιο.

Και λέω ιδιαίτερο γιατί η μεγάλη είδηση δεν ήταν τόσο η νίκη του σ’αυτές τις εκλογές. Αυτή ήταν αναμενόμενη, αν και κανείς δεν την φανταζόταν τόσο διθυραμβική. Η μεγάλη είδηση ήταν πως για πρώτη φορά στην ιστορία του σύγχρονου ιταλικού κράτους- και για μεγάλη χαρά του κομμουνιστικά αλλεργικού Σίλβιο- μένουν εκτός Κοινοβουλίου τα παραδοσιακά αριστερά κόμματα των σοσιαλιστών και κομμουνιστών.

Το παραπάνω δεν είναι διόλου ψιλικατζίδικη είδηση… Μιλάμε για την G7 χώρα που οι αριστερές παρατάξεις έπιαναν τα μεγαλύτερα ποσοστά!

Read moreΦινίτα λα μούζικα, πασάτι ι Κομουνίστι!

Η ελληνική κοινωνία μοιάζει να παραμένει προσκολλημένη στην αντίληψη ότι τα παιδιά είναι ιδιοκτησία των γονέων τους, με ολέθρια, συχνά, αποτελέσματα για τους ανηλίκους.

Ας υποθέσουμε ότι μία μητέρα φεύγει για τη δουλειά της και αφήνει το νηπιακής ηλικίας παιδί της στη φροντίδα ενός άνδρα με τον οποίο γνωρίζεται ελάχιστα. Ο άνδρας ενοχλείται τόσο από τις απαιτήσεις της συγκεκριμένης διαδικασίας που ξεσπά πάνω στο νήπιο βίαια με αποτέλεσμα το τελευταίο να πέσει σε κώμα. Στο νοσοκομείο, οι υπεύθυνοι παραχωρούν ένα δωμάτιο στην μητέρα για να μπορέσει να περάσει τη νύχτα δίπλα στο ουσιαστικά ετοιμοθάνατο παιδί της. Εκείνη, επιλέγει να περάσει τη νύχτα με τον άνθρωπο που έστειλε το παιδί της στο νοσοκομείο. Το τι είδους άνθρωπος θα έκανε κάτι τέτοιο δεν με απασχολεί εδώ και θα ήθελα να ακολουθήσει και ο αναγνώστης αυτή την οδό. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η αντίδραση της πολιτείας σε όλα αυτά. Θα περίμενε κανείς ότι το ελληνικό κράτος θα είχε την στοιχειώδη ευαισθησία να απομακρύνει αμέσως την μητέρα και να φροντίσει να προσφέρει ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον στο άτυχο νήπιο. ‘Ενα περιβάλλον, δηλαδή, στο οποίο δε θα κινδύνευε η σωματική του ακεραιότητα και θα απολάμβανε της στοργής και του ενδιαφέροντος που δικαιούται κάθε νέος άνθρωπος αυτής της ηλικίας. Η ιστορία αυτή, όμως, δεν είναι, δυστυχώς, υποθετική. Συνέβη πριν αρκετό καιρό -τόσο που αδυνατώ να παραθέσω κάποιον σύνδεσμο για του λόγου μου το αληθές και απολογούμαι προκαταβολικά γι’ αυτό- σε κάποια γωνιά της Ελλάδας. Σε μία επιεικώς εγκληματική κίνηση, η πολιτεία όχι μόνο απέδωσε το παιδί εκ νέου στη φροντίδα αυτής της γυναίκας αλλά, επιπροσθέτως, της διέθεσε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για να το διαθέσει η ιδία στην πατρίδα της (κάπου στα Βαλκάνια) προς αποκατάσταση των σοβαρών εγκεφαλικών βλαβών που είχε υποστεί. Σημειώνω προκαταβολικά (παρά το αυτονόητο της σημείωσης) ότι οι λεπτομέρειες που αναφέρω εξυπηρετούν αποκλειστικά και μόνο την υπόμνηση της περίπτωσης στους αναγνώστες ελλείψει συνδέσμου – προφανώς δεν με ενδιαφέρει ούτε η καταγωγή ούτε η προσωπική ζωή της συγκεκριμένης γυναίκας.

Read moreΚατά της “ιδιοκτησίας” των τέκνων

Σε αυτή τη δεύτερη άσκηση φιλελευθερισμού ασχολούμαι με ένα θέμα που δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ως έκφανση της αθάνατης ελληνικής προχειρότητας. Σε μία πρόσφατη κουβέντα που προσπάθησα να κάνω στο ελληνόφωνο διαδίκτυο που όλοι αγαπούμε να μισούμε η συνομιλήτριά μου με έρανε με ουκ ολίγες παραπομπές και με ισάριθμους σχεδόν “ισμούς” αλλά, τελικά, απέτυχε να με εντυπωσιάσει -όπως, φαντάζομαι, επεδίωκε. Ο λόγος; Ελάχιστοι από τους όρους που χρησιμοποίησε ήταν στην σωστή θέση. Στην Ελλάδα μας αρέσει να προσφέρουμε την πολύτιμη σοφία μας (όπως έλεγε και ο Πρέσφιλντ στο κατά τ’ άλλα μέτριο Gates of Fire) αλλά σπανίως κάνουμε τον κόπο να σιγουρευτούμε ότι ξέρουν οι αποδέκτες της εν λόγω σοφίας για ποιο πράγμα μιλάμε. Περί ορολογίας, λοιπόν, ο λόγος σήμερα και πιο συγκεκριμένα περί του μπερδέματος που μας ταλαιπωρεί όποτε κουβεντιάζουμε για τον επάρατο πατερναλισμό και τους ομοίως αηδείς περφεξιονισμό και μοραλισμό.

Πατερναλιστής (paternalist), με απλά λόγια, είναι αυτός που θεωρεί δικαιολογημένο τον περιορισμό της ελευθερίας του ατόμου με σκοπό το καλό του ίδιου του περιοριζόμενου. Όταν λέω ελευθερία εδώ ας πούμε -πολύ αδρά- ότι εννοώ πρωτίστως την πολιτική ελευθερία και ό,τι καλούμε συνήθως προσωπική αυτονομία (= το να είναι κανείς δημιουργός της ζωής του). Συνεπώς, ένας νόμος που επιβάλλει λχ τις ζώνες ασφαλείας ή το προστατευτικό κράνος είναι πατερναλιστικός. Το πρώτο ερώτημα θα πρέπει να είναι λογικά τι εννοούμε όταν λέμε “με σκοπό”. Η απάντηση δεν είναι όσο απλή φαίνεται, αλλά, σε γενικές γραμμές, νομίζω ότι είναι απαραίτητο ο στόχος του νομοθέτη στο παραπάνω παράδειγμα να είναι το όφελος του οδηγού. Απλές “πατερναλιστικές” συνέπειες κάνουν, ενδεχομένως, ένα νόμο κακό αλλά όχι πατερναλιστικό. Ο σεβασμός στην πολιτική ελευθερία και την προσωπική αυτονομία είναι εκ των ουκ άνευ για το φιλελεύθερο και αυτό μοιάζει να καθιστά ασύμβατο τον πατερναλισμό με το φιλελευθερισμό. Αυτό φαίνεται πως αποτυπώνεται και στην περίφημη φράση του Μιλλ που έχουμε κουβεντιάσει εδώ και εδώ. Όμως υπάρχουν δύο αγκάθια: το πρώτο αφορά το προφανές γεγονός ότι κάποιον πατερναλισμό (το λεγόμενο ήπιο – weak ή soft) κάθε φιλελεύθερος είναι αποφασισμένος να τον δεχθεί – αλλιώς θα αφήναμε έφηβους, διανοητικά ασθενείς κλπ στην “αυτονομία” τους και, κατά συνέπεια, στην μοίρα τους. Το δεύτερο είναι το επίσης προφανές ερώτημα “γιατί”. Γιατί όταν κάποιος κάνει κάτι αυτοκαταστροφικό να καθόμαστε να τον χαζεύουμε αμέριμνοι; Ο Μιλλ λύνει το θέμα με ωφελιμιστικό τρόπο που είναι προφανώς ατυχής αλλά η συζήτηση αυτή δεν μπορεί να γίνει εδώ. Αρκεί να υπενθυμισθεί ότι πολλοί φιλελεύθεροι στοχαστές δέχονται ορισμένα είδη welfare paternalism με πιο πειστικό επιχείρημα αυτό του R. Dworkin υπέρ του λεγόμενου volitional paternalism. Επανερχόμενος στα των ορισμών τελειώνω με το εξής: έχω την εντύπωση ότι ο πατερναλισμός δεν είναι, όπως διάβαζα σε μεταπτυχιακή εργασία δημοσιευμένη σε ιστότοπο του Πανεπιστημίου Αθηνών, το αντίθετο του κοινοτισμού! Κάθε άλλο: ο πατερναλιστής κινείται απο ένα -πολλάκις εσφαλμένο και επιζήμιο, αλλά πάντως- γνήσιο ενδιαφέρον για το άτομο. Πολλές φορές θα συνέφερε απείρως περισσότερο την κοινωνία να μην συμπεριφερθεί πατερναλιστικά – κλασικό παράδειγμα είναι η εξαιρετικά ασύμφορη υποχρεωτική αποτοξίνωση ή η πανάκριβη νοσηλεία ανθρώπων που θα προτιμούσαν να πεθάνουν. Εκτός, ίσως, αν είναι κανείς ηθικός πατερναλιστής, οπότε τα πράγματα περιπλέκονται και πάλι… Ως ενός σημείου πάντως μπορεί κανείς να είναι συνεπής φιλελεύθερος και ταυτοχρόνως να δέχεται κάποια είδη πατερναλισμού.

Read moreΑσκήσεις φιλελευθερισμού ΙΙ: μαζί μιλάμε και χώρια καταλαβαινόμαστε;