Πολιτικά

Μονόπρακτο με δύο μονολόγους

Dramatis personae

Θανάσης

Lectoratius

A.

Γερμανός Πολίτης

Νεοέλληνας Επαναστάτης

Η ιστορία του Θανάση

Πριν λίγα χρόνια, Φραγκφούρτη, χειμωνιάτικο μεσημέρι, πολύ κρύο. Γυρνάμε από το Πανεπιστήμιο στην εστία και περιμένουμε το πράσινο σε μια διάβαση πεζών μαζί με μερικούς ιθαγενείς. Ο δρόμος έχει δεν έχει δυο μέτρα πλάτος και είναι άδειος σε απόσταση τουλάχιστον πενήντα μέτρων και από τις δύο μεριές. Τα έχουμε ξαναζήσει αυτά. Οι Γερμανοί περιμένουν υπομονετικά για τον Γρηγόρη – μισό λεπτό, ένα λεπτό, όσο χρειαστή. Εμείς δυσανασχετούμε. Οι κανόνες υπάρχουν για τους ανθρώπους, όχι οι άνθρωποι για τους κανόνες. Εδώ ο κανόνας δεν υπηρετεί καμία σκοπιμότητα, υπάρχει για να υπάρχη, Ordnung muss sein. Ο Α. δεν αντέχει την κωμωδία, το παίρνει απόφαση, διασχίζει τον έρημο δρόμο. Δεν είχε προλάβει να φτάση απέναντι, όταν τα επιτιμητικά βλέμματα των ντόπιων έχουν ήδη γίνει παρατήρηση σε δυνατή και οργίλη φωνή: «Hast du keinen Respekt vor kleinen Kindern?», «Καλά ρε, τα μικρά παιδιά δεν τα σέβεσαι;». Γυρνάμε, όχι και τόσο έκπληκτοι, να δούμε ποιος είναι, ασφαλώς το γερμανικό αντίστοιχο ενός συνταξιούχου γυμνασιάρχη. Αντικρίζουμε έναν συνομήλικό μας με μπότες, αντιανεμικό μπουφάν, ξυρισμένο κεφάλι στα πλαϊνά, μακριά μαλλιά και κάμποσα σκουλαρίκια και άλλα ακαθόριστα μέταλλα στα αφτιά. Δυστυχώς η γη δεν άνοιξε για να μας καταπιή.

Read moreΣταμάτης ή περί νόμων παραινετικός

Τελευταία οι πορείες διαμαρτυρίας για το θάνατο του μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου εμφανίζονται ως γενικότερη εξέγερση ενάντια στη διαφθορά. Το ότι η διαφθορά στην Ελλάδα είναι σημαντικό πρόβλημα επιβεβαιώνεται από το Corruption Perception Index που εκδίδει ο ανεξάρτητος οργανισμός Transparency International, ο οποίος μας κατατάσει στην 57^η  θέση, πίσω από χώρες όπως η Ιορδανία, η Κόστα Ρίκα, η Σλοβακία, και η Νότιος Αφρική. Η Ελλάδα ολίσθησε σε αυτή τη θέση από τη 49^η που κατείχε το 2004, κατά τη θητεία μιας κυβέρνησης που ήρθε στην εξουσία με αποστολή να πατάξει τη διαφθορά. Βέβαια, για να αποδώσουμε τα εύσημα εκεί που πρέπει, ο δείκτης διαφθοράς για την Ελλάδα βελτιώθηκε από το 4.3 το 2004 στο 4.7 το 2008 (υψηλότερος δείκτης σημαίνει λιγότερη διαφθορά). Η βελτίωση αυτή όμως ήταν οριακή. Έτσι, χώρες κυρίως του πρώην ανατολικού μπλοκ όπως η Λετονία και η Σλοβακία που κατάφεραν να περιορίσουν σημαντικά τη διαφθορά κατά τα τέσσερα τελευταία χρόνια μας ξεπέρασαν στη γενική κατάταξη.  

Για να μην αισθανόμαστε μοναξιά, στις ΗΠΑ αποκαλύφθηκε πρόσφατα η προσπάθεια του Κυβερνήτη του Ιλλινόι, Rod Blagojevich, να διορίσει στη θέση του Ιλλινόι στην Ομοσπονδιακή Γερουσία που άδειασε όταν ο Ομπάμα παραιτήθηκε για να αναλάβει τα καθήκοντα του Προέδρου, αυτόν που θα του έδινε το υψηλότερο αντάλλαγμα. Αν καταδικαστεί, ο Blagojevich θα συναντήσει στη φυλακή τον πρώην κυβερνήτη του Ιλλινόι, George Ryan, ο οποίος σε ηλικία 73 ετών άρχισε να εκτίει επταετή ποινή κάθειρξης για διαφθορά. Ωστόσο, αν και οι ΗΠΑ είναι κράτος μεταναστών πολλοί εκ΄ των οποίων προέρχονται από χώρες με υψηλή διαφθορά όπως η Σερβία, η Ιταλία, η Ελλάδα, και χώρες της Λατινικής Αμερικής, βρίσκονται αρκετά υψηλά, στην 18^η θέση της κατάταξης με βάση το δείκτη. Άρα δε μπορεί κανείς να επικαλεστεί πολιτιστικούς λόγους για να εξηγήσει τις καλύτερες επιδόσεις τους, όπως θα μπορούσε ίσως να κάνει προκειμένου να εξηγήσει γιατί οι Σκανδιναβικές χώρες είναι οι πιο αδιάφθορες. Στις παραγράφους που ακολουθούν θα υποστηρίξω ότι αυτό που διαφοροποιεί τις ΗΠΑ από την Ελλάδα στο ζήτημα της διαφθοράς είναι το θεσμικό πλαίσιο. Επιπλέον, θα εξηγήσω γιατί η απουσία των θεσμικών αλλαγών που είναι απαραίτητες για την πάταξη της διαφθοράς στην Ελλάδα οφείλεται στο εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο με τον τρόπο που λειτουργεί παράγει διαδηλωτές που στρέφονται στην εύκολη λύση της γενικής διαμαρτυρίας, αλλά στερούνται των ικανοτήτων και γνώσεων που είναι απαραίτητες για να συνεισφέρουν στην ποιοτική αναβάθμιση του δημοκρατικού, παρά τα προβλήματά του, Ελληνικού κράτους.  

Read moreΗ διαφθορά στην Ελλάδα: Μαθήματα από το σκάνδαλο Blagojevich στις ΗΠΑ

Η πρόσφατη οικονομική κρίση και η ταύτισή της με την περίφημη ελεύθερη αγορά έχει οδηγήσει πολλούς στο συμπέρασμα ότι μπορεί πλέον να ειπωθεί με ασφάλεια πως ο φιλελευθερισμός απέτυχε. Η πορεία του επιχειρήματος μοιάζει να είναι η εξής: η οικονομική κρίση αποδεικνύει ότι η ελεύθερη αγορά απέτυχε και, εφόσον η τελευταία αποτελεί τη βασικότερη πλατφόρμα του φιλελευθερισμού, συνεπάγεται ότι και ο τελευταίος απέτυχε. Για τους σκοπούς του κειμένου δεν σκοπεύω να ασχοληθώ καθόλου με την αφετηρία του επιχειρήματος – δεν σκοπεύω, δηλαδή, να αρνηθώ την αποτυχία της ελεύθερης αγοράς. Αρνούμαι, όμως, το δεύτερο μέρος του συλλογισμού: η όποια αποτυχία της ελεύθερης αγοράς του δεύτερου μισού του 20ου και των αρχών του 21ου αιώνα δεν συνεπάγεται απαραιτήτως αποτυχία του πολιτικού φιλελευθερισμού.

Ο πολιτικός φιλελευθερισμός είναι μια θεωρία που πρωτοεμφανίστηκε με αμφίεση ωφελιμιστική. Ο ωφελιμισμός ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στους κύκλους της διανόησης του 19ου αιώνα και ο Mill βιάστηκε να ξεκαθαρίσει νωρίς στο On Liberty ότι παραιτείται κάθε πλεονεκτήματος που θα του έδινε η εξάρτηση από ένα “θεωρητικό δικαίωμα”. Ο φιλελεύθερος ωφελιμισμός έδωσε στην πορεία τη θέση του σε δικαιωματοκρατικές θεωρίες που κινήθηκαν -και κινούνται- γύρω από την έννοια της προσωπικής αυτονομίας. Το δικαίωμα -ή η ανάγκη για τους ωφελιμιστές- του ώριμου ανθρώπου στην προσωπική αυτονομία (στο εξής αυτονομία) συνεπάγεται, χωρίς αμφιβολία, και κάποιο βαθμό οικονομικής ελευθερίας. Ο αυτόνομος άνθρωπος είναι, μεταξύ άλλων, ελεύθερος να επιλέγει το επάγγελμά του, να διαχειρίζεται την περιουσία και τους πόρους του κοκ. Πρόκεται, όμως, για μία ελευθερία που υπηρετεί το γενικότερο σκοπό που δεν είναι άλλος από το να είμαστε εμείς -και όχι κάποιος τρίτος- οι βασικοί συγγραφείς του βιβλίου της ζωής μας έτσι ώστε στο τέλος της να μπορούμε να πούμε ότι πράγματι, σε γενικές γραμμές, ζήσαμε όπως επιλέξαμε, τηρουμένων των αναλογιών.

Η πολυσυζητημένη “αποθέωση” της ελεύθερης αγοράς και η σταδιακή τοποθέτησή της στο επίκεντρο πολιτικών θεωριών που επικράτησε να αποκαλούνται φιλελεύθερες αφορά κατ’ εξοχήν τον λεγόμενο “νεοφιλελευθερισμό”, τον αμερικανικής κοπής (δεξιό) ελευθερισμό δηλαδή.

Read moreΠερί αποτυχίας του φιλελευθερισμού

Αντιλαλεί η ιστολογοσύνη αυτές τις ημέρες από την κορύφωση του αγώνα των κρατουμένων, την απεργία πείνας και τον πρώτο νεκρό. Η συμπαράσταση πολλή, όχι μόνο από τους συνήθεις αλληλέγγυους ή τους κατ’ επάγελμα απέναντι.

Τα αιτήματα των κρατουμένων μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες: αιτήματα οντικά και αιτήματα κανονιστικά. Τα πρώτα ζητούν την αλλαγή μιας πραγματικής κατάστασης, τα δεύτερα την αλλαγή ενός νόμου. Τα περισσότερα από τα πρώτα είναι είτε αυτονόητα, πράγμα τρομακτικό, είτε επιπέδου έκθεσης λυκείου. Τα δεύτερα είναι σχεδόν όλα άδικα. Δεν μπορώ να τα σχολιάσω στην κυρίως ανάρτηση αναλυτικά, αλλά θα ήθελα απλώς να σκεφτούμε και κάποια άλλα πράγματα.

Προτείνω λοιπόν το εξής πλαίσιο αγώνα:

– Κατασκευή νέων καταστημάτων κράτησης.

Παραδόξως κανείς από τους ευαίσθητους υποστηρικτές του αγώνα των κρατουμένων δεν βλέπει (ή υποκρίνεται ότι δεν βλέπει) το προφανές: η μεγάλη πλειοψηφία των προβλημάτων για όλους, κρατούμενος και προσωπικό, έχει την ρίζα της στην δραματική ανεπάρκεια των χώρων κράτησης. Οι φυλακές μας είναι στην πλειοψηφία τους παμπάλαιες και απελπιστικά μικρές. Τα γεγονότα είναι απλά και πεισματάρικα: το έγκλημα ανέβηκε εντυπωσιακά στις δεκαετίες του 90 και του 00 και ωδήγησε το σύστημα πέρα από τις αντοχές του. Πρέπει να σταματήσουμε να στρουθοκαμηλίζουμε και να δούμε ότι, επειδή όπου ανοίγει, ένα σχολείο κλείνει μια φυλακή, δεν συνεπάγεται απαραίτητα και το αντίστροφο. Ποιος όμως θα έχη το θάρρος να ζητήση την κατασκευή νέων καταστημάτων κράτησης στην πόλη του; Εδώ σας θέλω, κάβουρες…

Read moreΠερί του σωφρονιστικού

Η θριαμβευτική εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα μοιάζει να σημαίνει πολύ περισσότερα για τις ΗΠΑ από μία απλή μετάβαση από την συντηρητική και αναποτελεσματική ρεπουμπλικανική κυβέρνηση σε μία πιο ελπιδοφόρα δημοκρατική διοίκηση. Είναι η επιβεβαίωση του αμερικανικού ονείρου: ένας πάμφτωχος γόνος μονογονεϊκής οικογένειας, με πατέρα Αφρικανό και δύσκολα παιδικά χρόνια γίνεται Πρόεδρος των ΗΠΑ και μάλιστα σε νεαρή ηλικία. Φυσικά, ο Ομπάμα δεν είναι ούτε μικροεγκληματίας ούτε εργάτης: πριν εκλεγεί γερουσιαστής είχε ήδη μετατραπεί σε αμερικανό μεγαλοαστό με κορυφαίες σπουδές που του απέφεραν μία άνετη ζωή. Και είναι, ίσως, αλήθεια ότι μόνο στην Αμερική κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατόν. Από την άλλη, είναι ένα ενθαρρυντικό μήνυμα για το μέλλον ενός τόπου που ταλαιπωρήθηκε από την μισαλλοδοξία και τις εμμονές ενός παντελώς ακατάλληλου ηγέτη και που τώρα δείχνει να πιστεύει ξανά αφενός μεν ότι υπάρχουν άνθρωποι με το χάρισμα και το όνειρο του Ομπάμα, αφετέρου δε ότι οι Αμερικανοί μπορούν ακόμα να διακρίνουν και να προωθήσουν αυτούς τους ανθρώπους. Τέλος, αυτή η νέα πραγματικότητα εμπεριέχει και ένα βαθύτατο συμβολισμό: σε μία χώρα που αρνείτο μέχρι πριν 40 χρόνια να δώσει δικαίωμα ψήφου στους μαύρους, ένας Αφροαμερικανός εκλέγεται στο ανώτατο αξίωμα: η εποχή της ρατσιτικής Αμερικής ανήκει στο παρελθόν.

Συμφωνώ απόλυτα σε ό,τι αφορά την σημασία του συμβολισμού: έρχεται κάποτε η στιγμή που πρέπει να γίνει κάτι αστραφτερό και δραστικό συνάμα  προκειμένου να λάβουν όλοι το μήνυμα ότι τα πράγματα άλλαξαν. Και πολλές φορές έπιασα τον αυτό μου να θέλει να εκλεγεί ο Ομπάμα μόνο και μόνο στην υπηρεσία αυτού του συμβολισμού. Διατηρώ, όμως, τις επιφυλάξεις μου, πρώτον, για το κατά πόσον τα πράγματα, εν προκειμένω, πράγματι άλλαξαν και, δεύτερον, για το κατά πόσον αυτή η υπερβολική προσήλωση στον σκοπό της εκλογής ενός Αφροαμερικανού είναι θεμιτή. Και ξεκινώ με το πρώτο: τι ακριβώς επιδιώκει ένας προοδευτικός και ανοιχτόμυαλος Αμερικανός; Αν αυτό που θέλει είναι να αποζημιώσει τους μαύρους συμπατριώτες του για τα δεινά στα οποία τους υπέβαλαν οι πρόγονοί του μέχρι και εξωφρενικά πρόσφατα, τότε ίσως και να πετυχαίνει σιγά-σιγά τον σκοπό του. Κι αν είναι μαύρος ο ίδιος και θέλει να ξεφορτωθεί τους φρεσκοξυρισμένους λευκούς που του σπάνε τα νεύρα και να εκδικηθεί τους ρατσιστές του Νότου που θα αυτοκτονήσουν ομαδικά οσονούπω τώρα που θα τους κυβερνάει ένας μαύρος, επίσης πέτυχε αυτό που ήθελε. Αν, όμως, αυτό που επιθυμούν οι ψηφοφόροι του Ομπάμα που χοροπηδάνε στις πλατείες και τα κανάλια (σε στυλ ‘Οπρα) είναι μια Αμερική απαλλαγμένοι από την προκατάληψη και την εκατέρωθεν φυλετική εχθρότητα, τότε πολύ φοβάμαι ότι αρμενίζουν στραβά. Κι αυτό γιατί το να ψηφίσουν το σύνολο των μαύρων και η συντριπτική πλειοψηφία των μη-λευκών υπέρ του μη-λευκού και οι περισσότεροι rednecks εναντίον του δεν συνιστά νίκη της ανεκτικότητας αλλά νίκη της υπάρχουσας κατάστασης. Κι αν η κατάσταση αυτή είναι μία κατάσταση διχασμού και ρατσιστικών καταλοίπων από τα 60’s, τότε ο πραγματικός σκοπός δεν επετεύχθη. Και ο πραγματικός σκοπός δεν πρέπει να είναι άλλος από μία κοινωνία στην οποία το χρώμα, η φυλή, η καταγωγή, η τάξη κοκ δε θα παίζουν κανένα ρόλο στην εκλογή των αντιπροσώπων του λαού. Αν κρίνει κανείς από τις θλιβερές ηλιθιότητες μεσήλικων ρεπουμπλικανών που πίστευαν και δήλωναν δημόσια ότι ο Ομπάμα είναι τρομοκράτης, μουσουλμάνος και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο και τους ποδοσφαιρικούς πανηγυρισμούς των Αφροαμερικανών,το χρώμα, η καταγωγή, ακόμα κι ο ήχος του ονόματος μπορούν ακόμα να σου στερήσουν ή να σου χαρίσουν ένα αξίωμα. Αν είναι έτσι, η μισαλλοδοξία καλά κρατεί: είναι μία μάχη ανάμεσα σε “εμάς” και “αυτούς” με κριτήριο διαχωρισμού τη φυλή.

Read moreΟ Ομπάμα, ο ρατσισμός και τα κριτήρια της ψήφου

Νομίζω ότι στην Γερμανία έχει τις ρίζες του το χαρωπό έθιμο να ονομάζουμε με ευφάνταστα ονόματα τους διάφορους πιθανούς κυβερνητικούς συνδυασμούς. Έτσι, εκτός από τους αναμενόμενους χλωρέρυθρους ή ερυθρέρυθρους συνδυασμούς, υπάρχει ακόμη ο σηματοδότης και η Ιαμαϊκή.

Ενόψει της όλο και πιο απίθανης κυβερνητικής αυτοδυναμίας που προοιωνίζεται η επόμενη βουλευτική εκλογή, αλλά, κυρίως, ενόψει των οφθαλμοφανών ατελειών του τωρινού πολιτικού μας συστήματος, ίσως θα άξιζε τον κόπο να μεταφέρουμε τις παρομοιώσεις και στα καθ’ ημάς.

Θα περιορίσω την αναφορά μου μόνο στην γκρόσσε κοαλιτσιόν: όχι μόνο επειδή αυτή μου φαίνεται η πιο πραγματιστική πιθανότητα, αλλά και επειδή, υπό προϋποθέσεις, ένας τέτοιος συνδυασμός θα μπορούσε να κάνη την διαφορά.

Μπορώ να διακρίνω δύο ενδεχόμενες λύσεις: την λύση Σιέρρα Λεόνε και την λύση Γκαμπόν.

Στην πρώτη, τα δύο μεγάλα κόμματα επιλέγουν την συγκυβέρνηση κατ’ ανάγκην. Κατ’ ουσίαν παραμένουν αντιτιθέμενα, μεταξύ τους υπάρχει η λευκή terra nullius. Ανάμεσα στα υπερήφανα χρώματα των Βενέτων και των Πρασίνων παρεμβάλλεται μια άβυσσος, η οποία δεν επιτρέπει κανένα σημείο επαφής. Οι λαϊκιστές, οι διεφθαρμένοι, οι πατριδοκάπηλοι, οι κομματόψυχοι και οι εμπαθείς των δύο παρατάξεων αναλίσκονται στον λυσσαλέο πόλεμο χαρακωμάτων, καθένας από το ταμπούρι του. Η Σιέρρα Λεόνε είναι τυπικό παράδειγμα αποτυχημένου κράτους.

Η δεύτερη λύση εμπνέεται από την σημαία της Γκαμπόν.

Read moreH λύση Σιέρρα Λεόνε και η λύση Γκαμπόν