Εδώ και χρόνια με βασανίζει το περιβόητο ζήτημα της μεταγραφής των γερμανικών τοπωνυμίων. Ξυπνάω τις νύχτες ουρλιάζοντας, καίω αφηρημένος την κοτόσουπα, χάνω τις προσθεσμίες αναίρεσης, μια φορά στον στρατό μάλιστα είχα καθυστερήσει και στην πρωινή αναφορά.
Πώς θα τιθασευθούν όλοι αυτοί οι μυστηριώδεις βαρβαρικοί φθόγγοι, τα παράξενα ούμλαουτ, τα επίφοβα ö και τα ß; Θα ακολουθήσουμε τάχα την αρχή της αντιστρεψιμότητας ή θα φανούμε πιο χαλαροί [και καλλιτεχνικοί ενδεχομένως] υιοθετώντας κάποια απλογραφική μέθοδο; Θα σεβαστούμε την ιστορική παράδοση και την καθιερωμένη απόδοση ή θα προκαλέσουμε προτείνοντας νέες, εξωτικές μεταγραφές; [Και γιατί να μεταγράψουμε ούμπερχάουπτ;]
Όλα αυτά τα δύσκολα και δυσκοίλια ερωτήματα επιτέλους απαντώνται. Καμία απορία πλέον, καμία δυσκολία, καμία ασάφεια. Σήμερα παρουσιάζω και προσφέρω στην ελληνόφωνη ανθρωπότητα τον απόλυτο Οδηγό Μεταγραφής Γερμανικών Τοπωνυμίων (ΟΜΓΤ).
[Γενικά, ακολουθώ την αρχή της αντιστρεψιμότητας, με ανορθολογικές παραχωρήσεις εδώ κι εκεί στην καθιερωμένη απόδοση, στην ιθαγενή προφορά, στην αποφυγή στραμπουλήγματος κατά την ελληνική εκφορά ή σε μια όχι απαραιτήτως καλώς εννοούμενη προσωπική μου αισθητική. Το ä αποδίδεται με αι, το eu με ευ, το Η- σιγάται και αποδίδεται με δασεία, το ie με η, το j με ι, το ö με οι, προβληματική απόδοση αυτή και αμφισβητούμενη, το ß με σσ, το tz με σ, το ü με υι, το v με φ, το z με ζ και το zw με σβ. Πού και πού μπαίνει και κανά ευφωνικό και συνδετικό ο. Ουφ.].
Εντάξει, δεν είμαι φιλόλογος ούτε κάτι παρόμοιο, αλλά είναι απολύτως βέβαιο ότι έχω δίκιο. Μερικά παραδείγματα θα πείσουν ακόμη και τον ΚΤ:
Καταρχάς οι διάσημες γερμανικές λουτροπόλεις. Ας υποθέσουμε ότι αντιμετωπίζετε το τέρας που ονομάζεται Bad Salzuflen. Μια ασήμαντη επαρχιακή πόλη, χαμένη στην ανία της βεστφαλικής ησυχίας, τάξης και ασφάλειας. Μπαντ Ζαλτσούφλεν: σκληρό, αλλά να μεταγραφή. Ο ΟΜΓΤ έχει βεβαίως την λύση: η δύσηχη και ατίθαση γερμανική πόλη μεταμορφώνεται στην καθ’ ημάς Βαδοσαλζούφλη. Κάτι που μπορείς να αγαπήσης, να νιώσης, να αγκαλιάσης βρε αδερφέ. Η Βαδοφραγκεναύση, η Βαδολαγγενσάλζα, η Βαδοσαλζούγγη, η Βαδοδυιρρεμβέργη, η Βαδοβάδη, η Βαδομερκεντείμη, η Βαδοραππενάη, η Βαδοσαικίγγη, το Βαδούραχον, η Βαδοβιλδοβάδη και το Βαδοβούρζαχον είναι πλέον παιχνιδάκια.
Επόμενος στόχος τα εις -burg/-berg. Τι να πρωτοθυμηθώ, τι εξωτική Ρουδερσβέργη, τι γραφικό Μαιμβούργο, τι αγαπημένο Δαλεμβούργο, τι γλυκειά Μαριεμβέργη, τι αξέχαστο Δρακεμβούργο, τι απαράμιλλο Βεδοβούργο, τι χαριτωμένη Αβενσβέργη, τι ερωτικό Φρωβούργο. Μην λησμονούμε και την τιμημένη Βουργολεγγεμφέλδη. Τόσες αναμνήσεις.
Ακόμη, τα καλλικέλαδα τοπωνύμια εις -dorf: Εννιξδόρφη, Ροσσδόρφη, Βισσενδόρφη, Σταδολδενδόρφη, Βρανδερβισδόρφη, Μελδόρφη, Ερμσδόρφη. Σαν μουσική ακούγονται τώρα.
Έχει κι άλλο ακόμα: τα δύστροπα εις -ingen. Σλευσίγγη, Σβεννίγγη, Σινδελφίγγη, Ουσίγγη, Εμμίγγη, Βιττίγγη, Μεττίγγη, Διλλίγγη, Βαιμπλίγγη. Και τόσες άλλες.
Τέλος, μερικές πόλεις ελευθέρας βοσκής, για να γουστάρουμε: Ιμμενστάδη, Αλσφέλδη, Βαγεμφέλδη, Βεργονευστάδη, Δετμόλδη, Δρενστειμφούρτη, Διππολδισβάλδη. Μια ομορφιά.
Αν έχετε το πρόβλημα, ο ΟΜΓΤ έχει την λύση. Εγγυημένα.
Αναγκαιο κειμενο, να μοιραστει σε ολες τις εφημεριδες και τους φοιτητες Γερμανιας!
ΔΕν μας ειπες για την Φρανκφουρτη ομως, θυμαμαι να υποστηριζεις το φρικτο ΦραΓΚφουρτη.
Να επεκταθεί ο οδηγός και σε άλλες γλώσσες – ουπς, συγνώμη, έχει ήδη επεκταθεί, μόλις με ειδοποίησαν ότι ο Μαγχεστριανός Φύλαξ μετονομάσθη σε σκέτο Φύλαξ.
ΣΓ,
εννοείται Φραγκφούρτη, αυτά είναι τα εύκολα [στο γούγλη βέβαια χάνω με 863000 έναντι 90500]. Πάρε και μερικά δύσκολα:
Hoyerswerda
Künzelsau
Oberhausen
Zinnowitz
[για να μην βάλω κανά ελβετικό…] Ακούω προτάσεις.
Ηλία,
Ήμουν βέβαιος ότι θα τσιμπούσες :-)
. Πρόσεχε μόνο τι εύχεσαι!
Εύκολο!
Αρχικά έχουμε τη Χοϋσβέρδη. Το “oy”, αντίθετα με το “ou”, που θα προκαλούσε στα ελληνικά “ου”, παίρνει, προφανώς, διαλυτικά, ενώ το “e” μετά το “y” στα ελληνικά συναιρείται. Επίσης, το “s” στο “rsw” θα έπρεπε να γίνει στα ελληνικά “ρ”, δίνοντας “ρρ” (πχ αρχ. θάρσος -> θάρρος) αλλά, επειδή ακολουθείται από ακόμη ένα σύμφωνο, το “β”, το “σ” επικρατεί (δεν ξέρω ακριβώς γιατί, αλλά προσπαθήστε να προφέρετε “Χοϋρβέρδη” – πολλά “ρ” και “δ” και “β” μαζί). Επειδή η Χοϋσβέρδη είναι σύνθετη λέξη στα γερμανικά, επιτρέπεται και να μεταγραφεί ως τέτοια στα ελληνικά, δίνοντας την Χοϋσιβέρδη με το συνδετικό “ι” στη μέση.
Μετά έχουμε το Κυίντζελσαυ (στο τέλος προφέρεται “αφ”, και είναι δεκτό όπως το φευ). Στην καθομιλουμένη είναι αποδεκτό και ως Κυντζελσάφη. Η κατάληξη μακραίνει για λόγους ευφωνίας, το “υι” απλουστεύεται σε “υ”, και, πάλι για λόγους ευφωνίας, στο τέλος προστίθεται το “η”. Επίσης, είναι φανερό, ότι το “nz” μεταγράφεται “ντζ” (παράλειψη του αρθογράφου να το αναφέρει στους γενικούς κανόνες) αν και μερικοί ισχυρίζονται ότι το “νζ” είναι σωστότερο μιας και συναντάται και στα ελληνικά (πχ “ένζυμο).
Ύστερα έχουμε την Οβερχαύση, ή οποία απαντάται στη νοτιότερη Ελλάδα ως, καταχρηστικά, Ανωχαύση και μετά το Ζιννοβίτσι (κατά το Βίτσι Καλαμίτσι, Κίτσι κλπ).
ΥΓ: Η Φραγκφούρτη είναι καταφανώς και τελεσίδικα Φραγκφούρτη με “γκ” μιας και το “ν” πριν το “κ” γίνεται στα ελληνικά “γκ”. Οι 863000 δεν ξέρουν τι τους γίνεται!
Χαχα, πες τα Τάκη, πες τα!
Πολύ καλό το σλαβοπρεπές Ζιννοβίτσι, είναι και κοντά στα πολωνικά σύνορα, ό,τι πρέπει είναι! Έτσι λέμε και Γράμποβο και Κάροβο και Τοργέλοβο, πώς όμως θα αποδώσουμε κοσμίως το Bützow; :-)
Και η Κυντζελσάφη έχει κάτι το λαϊκότροπο και το αυθεντικό, κάτι βγαλμένο από τον καημό του μετανάστη, π.χ. “Με την δουλειά στην φάμπρικα νισάφι, άφησα τα νιάτα μου στην κρύα Κυντζελσάφη”!
Με την Ουερσβέρδα δεν είμαι ικανοποιημένος με καμία λύση. Η Οβεραύση είναι σύνθετη λέξη και γιαυτό το h μετατρέπεται σε δασεία.
Εδώ σε θέλω τώρα:
Bad Oeynhausen (πώς διάλο προφέρεται αυτό;)
Όμορφο το δίστιχο του μετανάστη της Κυντζελσάφης.
Δέχομαι ταπεινά την Οβεραύση (διάολε, ήταν τόσο προφανές) και το “Ου” αντί του “Χοϋ” στην Ουεσβέρδη (επίσης προφανές). Αλλά όχι το “ρ” πριν το “σβ”. Α, και θα επιμείνω στο “η” στην κατάληξη και όχι “α” (το “α” στην κατάληξη, αν και διατηρεί την αντιστρεψιμότητα καλύτερα, προσδίδει κάτι το προσβλητικό στη λέξη, ενώ το “η” κάτι ευγενέστερο).
Τώρα, αν και φοβάσαι να ακουστεί το Μπούτσοβο ή, χειρότερα, το Πούτσοβο, δε θα έπρεπε. Διότι η μεταγραφή μας δίνει Βύτσοβο (γράφω το “υι” απευθείας “υ”). Εκτός κι αν ο κανόνας “b” -> “β” γίνει “b” -> “μπ” (γιατί όχι και “π”, συμβαίνει στο τελικό “b” στη Βαυαρία, αν δεν απατώμαι να προφέρεται “π”).
Τέλος, χμ, θα έλεγα, Βαδοουναύση -> Βαδουναύση… Ή, αν πρέπει να μείνει ως δύο λέξεις, τότε Βάδη Ουναύση!
Αλλά, από το αντίστοιχο λήμμα της Wikipedia Bad Oeynhausen μαθαίνουμε ότι στα Niederdeutsch το ίδιο τοπωνύμιο αναφέρεται και ως “Bad Öinusen”, επομένως γιατί όχι και Βάδη Οινούσες;