Η βυκεβούργειος κονκάρδα

Το Βυκεβούργο είναι μια ασήμαντη μικρή γερμανική πόλη, κάπου στην Κάτω Σαξωνία (τόσο μικρή και ασήμαντη, που δεν τιμήθηκε καν με μεταγλώττιση στον διάσημο Οδηγό Μεταγραφής Γερμανικών Τοπωνυμίων!)

Έλα όμως που το νυσταλέο Βυκεβούργο απολαύει ατιθάσου νεολαίας, νεολαίας που ψάχνεται και την βρίσκει αλλιώς, που κάνει όνειρα και αντιστέκεται, που θέτει όλα τα απαγορευμένα ερωτήματα, που κάνει κοπάνα από το σχολείο, που φορά επαναστατικά ρούχα.

Επαναστατικά ρούχα; Ναι. Ρούχα που αμφιβητούν την καθεστηκυία τάξη, ρίχνοντας γροθιά στο στομάχι των νοικοκυραίων.

Να ας πούμε:

Μια κονκάρδα με την επιγραφή FCK CPS, δεν μπορώ να φανταστώ τίποτε πιο επαναστατικό. Το 1995 εννοώ!

Μία των ημερών λοιπόν, μια ατίθασος κορασίς της βυκεβουργείου νεολαίας περιεφέρετο ασκόπως περιφέροντας την ανέξοδη επαναστατικότητά της. Οπόταν επέπεσαν επ’ αυτής αι αστυνομικές περίπολοι.

Έγινε εκεί μια σχετική μανούρα, την μαλώσανε καμπόσο και την απείλησαν την πληροφόρησαν ότι, αν την ξαναπετύχουνε στην πεντακάθαρη και φιλήσυχη πόλη τους να μαγκεύεται, θα της κάνουνε δικογραφία για εξύβριση.

Η κορασίς ενέμεινε όμως στην ενδυματολογική της επανάσταση. Και την δεύτερη φορά που την τσακώσανε, της κάνανε όντως δικογραφία επί εξυβρίσει. Και κατεδικάσθη η κορασίς και στο Πλημμελειοδικείο και στο Εφετείο.

Επί του ζητήματος της βυκεβουργείου κονκάρδος (που κανονικά είναι κογκάρδα, άντε μην αρχίσω πάλι, ή ακόμα καλύτερα κοκάρδα) απεφάνθη όμως υπέρ της κορασίδος το γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, που πιο απλά το λέμε Μπούντεσφερφάσσουνγκσγκερίχτ.

Το δικαστήριο είχε λοιπόν να κρίνη το εξής ζήτημα: συνέτρεχε επαρκής εξειδίκευση της συλλογικής εξύβρισης που απευθύνει η επιγραφή “FCK CPS”; Εδώ υπάρχει ένα συνεχές από το γενικώτερο προς το ειδικώτερο σε κάθε παρόμοια καταφρονητική εκδήλωση. Στο ένα άκρο θα τοποθετήσουμε κάποιον που γράφει στον τοίχο το σύνθημα “Μπάτσοι, τιβί, λογάς Ζωή/Όλα τα καθάρματα δουλεύουνε μαζί”, όπου η γενικότητα της αναφοράς στους μπάτσους δεν περιλαμβάνει και κάθε αστυνομικό υπάλληλο ατομικά και εξατομικευμένα. Ακόμη όμως και αν ο στιχοπλόκος αντιεξουσιαστής προσθέση: “… μηδενός εξαιρουμένου”; Ναι, ακόμη και τότε. Μια συλλογική εξύβριση που αγγίζει μερικές δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους δεν αφορά κανέναν τους προσωπικά, αλλά διαχέεται στην ιδεατή συλλογικότητα (πώς εφαρμόζεται η σκέψη αυτή, η καθόλου πρωτότυπη, στο άρθρο 2 του δυσώνυμου αντιρατσιστικού το καταλείπω στον έμφρονα αναγνώστη). Στο άλλο άκρο τοποθετείται εκείνος που απευθύνει τον λόγο σε ένα αστυνομικό υπάλληλο προσωπικά, εκτοξεύοντάς του το “Μπάτσε, γουρούνι, δολοφόνε!”.

Τα λέει ωραία το δικαστήριο:

Je größer das Kollektiv ist, auf das sich die herabsetzende Äußerung bezieht, desto schwächer kann auch die persönliche Betroffenheit des einzelnen Mitglieds werden, weil es bei den Vorwürfen an große Kollektive meist nicht um das individuelle Fehlverhalten oder individuelle Merkmale der Mitglieder, sondern um den aus der Sicht des Sprechers bestehenden Unwert des Kollektivs und seiner sozialen Funktion sowie der damit verbundenen Verhaltensanforderungen an die Mitglieder geht. Auf der imaginären Skala, deren eines Ende die individuelle Kränkung einer namentlich bezeichneten oder erkennbaren Einzelperson bildet, steht am anderen Ende die abwertende Äußerung über menschliche Eigenschaften schlechthin oder die Kritik an sozialen Einrichtungen oder Phänomenen, die nicht mehr geeignet sind, auf die persönliche Ehre des Individuums durchzuschlagen (BVerfGE 93, 266 <301 f.>).

Απαιτείται λοιπόν να συντρέχουν στοιχεία εξατομικευτικά της συλλογικής εξύβρισης. Αν π.χ. η κορασίς κατευθυνόταν εκείνη προς την περίπολο, δείχνοντας με νόημα την κονκάρδα της, το πράγμα θα ήταν πολύ πιο σαφές. Αν επέλεγε για την άσκοπη περιφορά της ένα δημόσιο χώρο όπου ήξερε ότι συχνάζουν αστυνομικοί, π.χ. τον χώρο μπροστά από το ΑΤ, και ακριβώς για αυτόν τον λόγο, το πράγμα θα είχε άλλως.

Εδώ όμως, μας λέει το BVerfG, δεν συνέβαινε τίποτα παρόμοιο. Η κορασίς εξέφραζε διά της κονκάρδας της την πολιτική της άποψη, μια άποψη στρατευμένη, μαχητική, κομμάτι ιδεοληπτική, αλλά εν πάση περιπτώσει ως εκεί ηδύνατο. Ενδιαφέρον ιδιαίτερα έχει εδώ πέρα η συμπλοκή της ελευθερίας της έκφρασης με την λατρεμένη, όσο και υποτιμημένη ενδυματολογική ελευθερία (για την οποία έχω δώσει πολλές μάχες στις ιστολογικές μου επάλξεις): όπου η ενδυματολογική ελευθερία γίνεται το μέσον έκφρασης της ελευθερίας της έκφρασης καθ’ αυτήν.

Δεν αποτελούν όμως τάχα οι αστυνομικοί του τοπικού τμήματος μια εποπτεύσιμη [überschaubar] και επαρκώς οριστή [abgrenzbar] ομάδα; Δεν μας ενδιαφέρουν οι αστυνομικού του κόσμου όλου ούτε καν όλης της Κάτω Σαξωνίας, παρά μόνο εκείνοι που φυλάσσουν Θερμοπύλες στο Βυκεβούργο και, ακόμη περισσότερο, εκείνοι οι μετρημένοι στα δάχτυλα που συναποτελούσαν την μοιραία περίπολο και που ήλθαν αντιμέτωποι με την εξυβριστική κονκάρδα.

Κρίσιμη εν προκειμένω είναι η απεύθυνση του επικοινωνιακού ενεργήματος που λέγεται “επαναστατική κονκάρδα”. Εάν η κορασίς, όπως είπαμε, δεν περιεφέρετο ασκόπως, αλλά σκοπίμως, η κρίση θα ήταν ενδεχομένως διαφορετική. Εν προκειμένω βέβαια, της είχαν ήδη γίνει σχετικές παρατηρήσεις μερικές εβδομάδες πριν. Αρκούσε άραγε αυτό; Νομίζω πως όχι, διότι η κορασίς, ακόμη και την δεύτερη φορά, δεν έφερε την επαναστατική της κονκάρδα για να την πη στους συγκεκριμένους αστυνομικούς, έστω και αν θεωρούσε πιθανό ότι θα τους ξανασυναντούσε, αλλά για τον ίδιο λόγο που την φορούσε και την πρώτη φορά: επειδή αυτή είναι η ιδεολογία της.

Ένα άλλο ωραίο ζητηματάκι, που δεν χρειάστηκε να αναλύση όμως η απόφαση, καθόσον έπεται του ζητήματος της εξειδίκευσης, συνιστά ο κρυπτικός χαρακτήρας του μηνύματος. Και εδώ μπορούμε να συλλάβουμε πάλι ένα φάσμα σαφήνειας/κρυπτικότητας, στο ένα άκρο του οποίου υπάρχει η έκφραση “ΜΠΑΤΣΟΙ, ΓΑΜΙΕΣΤΕ”, διέρχεται από κάτι συμβατικό και συμφωνημένο, του τύπου “Γακαμιουκάνται οίκα μπακατσοίκα”, περνά από το ξενόγλωσσο FUCK COPS, διέρχεται από το συντετμημένο FCK CPS, και καταλήγει ας πούμε με το αλβανικό “Te qifsha policin” (αν το γράφω σωστά).

Σε ποιο σημείο αυτής της διαδρομής έχουμε μια εξωτερικευμένη προσβολή, πρόσφορη να βλάψη την τιμή του αποδέκτη της, αλλά και την υπόληψή του, γινόμενη κατανοητή από τον κοινωνικό περίγυρο; Συνιστά άραγε εξύβριση μια βρισιά που απευθύνω στα κέτσουα ή σε μια κατασκευασμένη γλώσσα, της οποίας γνώστης είμαι μόνο εγώ (και μερικοί σύντροφοί μου;);

Das mag aber dahinstehen. Αν το μήνυμα δεν γίνη κατανοητό άλλωστε, δεν θα υπάρξη και έγκληση επί εξυβρίσει (όπερ αποδεικνύει αφ’ εαυτού ότι καμία κοινωνικώς σημαντική προσβολή της τιμής και της υπόληψης μεσολάβησε).