Από ποια τάξη πρέπει να διδάσκωνται τα σχολιαρόπαιδα τα αρχαία ελληνικά; Ή μήπως δεν πρέπει να τα διδάσκωνται ολωσδιόλου; Μήπως είναι πολύ δύσκολα και μπερδεύουν τα τρισχαριτωμένα κεφαλάκια των παιδιών μας; Ή μήπως, αντίθετα, είναι απαραίτητα για να μάθουν οι μαθητές τον Ορθό Λόγο, το Μέτρο και την Αρετή;
Ιδανικό ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος για να γίνουμε μπίλιες, παραδοσιοκράτες εναντίον κοσμοπολιτών, πατριώτες εναντίον μεταεθνικών, αρχαιόπληκτοι εναντίον εθνομηδενιστών, φιλόλογοι εναντίων πάντων.
Θα ήθελα να περιοριστώ πιο πολύ στους κοινούς τόπους όλων όσων συμμετέχουμε σε αυτήν την συζήτηση:
1. Τα Αρχαία είναι καύλα.
Τα Αρχαία είναι τέλεια. Δεν υπάρχει πραγματικά καλός μαθητής που να μην αγαπά τα Αρχαία. Δεν χωρεί επ’ αυτού συζήτηση. Όσοι αντιτίθενται στην διδασκαλία τους πρώτα θα μου φέρουν τον έλεγχό τους.
2. Τα Αρχαία είναι χρήσιμα.
Η γνώση της αρχαίας διευκολύνει τα μάλα την κατανόηση της νέας, όπως ακριβώς της λατινικής την κατανόηση της ιταλικής ή της ισπανικής. Παραδείγματα μπορούμε να βρούμε εύκολα πολλά, που καλύπτουν γραμματική, ορθογραφία κλπ. Μπορεί κανείς να διαφωνήση ως προς το πόσο χρήσιμα είναι και αν αξίζει η επένδυση σε αυτά (οπότε απαιτώ να δω τους βαθμούς του, όρα ανωτέρω υπό 1), αλλά να μην λέμε και ανοησίες του τύπου ότι δεν προσφέρουν τίποτα.
Ούτε φαντάζομαι να τείναμε ποτέ ευήκοον ους σε κάποιον που θα υποστήριζε να καθυστερούσε η διδασκαλία των πρωτοβαθμίων εξισώσεων μέχρι την Α΄ Λυκείου, επειδή είναι βαρετές (δεν είναι!), άχρηστες (είναι!) και κουράζουν τα παιδάκια ε;
3. Τα Αρχαία δεν είναι απλώς γλωσσική διδασκαλία, αλλά πολιτισμική.
Αυτό είναι το κοινοτοπώτερο των κοινότοπων, γιατί η διδασκαλία κάθε γλώσσας δεν είναι μόνο διδασκαλία για την γλώσσα, αλλά έχεται και της ιστορίας, της λαογραφίας, της λογοτεχνίας κ.λπ. κάθε λαού. Αυτό που ισχύει όμως μια φορά για τα αγγλικά ή τα γαλλικά, ισχύει δέκα για τα αρχαία ελληνικά: διδασκόμενοι Επιτάφιο ή Αντιγόνη ή διδασκόμεθα πολύ περισσότερα από μετοχές και καταλήξεις. Αν το νιώσατε βέβαια. Μπορεί να πέρασε και να μην άγγιξε, οπότε θέλω να δω τους βαθμούς σας, όρα ανωτέρω υπό 1.
Τούτου λεχθέντος, δεν κάνουμε σανσκριτικά για τον πολύ προφανή λόγο ότι είμαστε Έλληνες και όχι Σανσκρίτοι, σώπα.
4. Αρχαία πρέπει να διδάσκωνται από το πρωτότυπο στην μη υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ως υποχρεωτικό μάθημα.
Δεν νομίζω ότι θα διαφωνούσε κανείς με αυτό. Είναι η ρύθμιση την οποία υπέστην και εγώ και ίσχυε μέχρι την μεταρρύθμιση Σουφλιά (Η επανεισαγωγή της διδασκαλίας των Αρχαίων στο Γυμνάσιο έγινε από τον Σουφλιά πριν 25 χρόνια σχεδόν. Κάθε σοβαρό κράτος θα είχε στοιχεία αξιολόγησης στα χέρια του). Οι έφηβοι 15 ετών, που έχουν στην ράχη τους πολλά χρόνια ήδη αγγλικών, γαλλικών και πιάνου, μπορούν μια χαρά να καταλάβουν την διαφορά υποτακτικής από ευκτική.
[Πώς εξηγείται ότι ένας γυμνασιόπαις μαθαίνει αγγλικά χωρίς προβλήματα, αλλά αίφνης καταστρέφεται πνευματικά, αν διδαχθή Αρχαία; Τι κλάψα είναι πάλι αυτή, πόσο δύσκολα είναι τα αρχαία και κουράζονται τα κακόμοιρα τα παιδάκια κλπ.]
5. Εντός ενός γενικού πλαισίου, κάθε κυβέρνηση και κάθε Βουλή έχει την εξουσία να ασκή την ιδιαίτερη εκπαιδευτική πολιτική της.
Δεν υπάρχει λόγος για κραυγές, οιμωγές και ολολυγμούς (όχι, πέστε, αν δεν είχαμε κάνει αρχαία, θα ήξερα τους ολολυγμούς; και τι θα έκανα τότε χωρίς ολολυγμούς;). Δεν είναι γραμμένο πουθενά πόσες ώρες ακριβώς πρέπει να αφιερώνωνται στα αρχαία (και πόσες στην καθαρεύουσα, τα μεσαιωνικά ελληνικά κλπ). Πάντα υπάρχει ένα περιθώριο εκτιμήσεως.
6. Vita longa, schola brevis.
[είδατε που και τα λατινικά άχρηστα δεν είναι; για φαντάσου!]
Πολλά τα δεινά, αλλά δεν χωρούν όλα στο ωρολόγιο πρόγραμμα. Τι καλά που θα ήταν να κάναμε στο Γυμνάσιο και Ιστορία Τέχνης και Μικροοικονομικά και Κιθάρα και Παραδοσιακούς Χορούς και Ψυχολογία και Αστρονομία και γενικά όποια ειδικότητα αδιόριστων εκπαιδευτικών υπάρχει. Πλην όμως φευ, δεν χωρούν τα πάντα όλα μέσα στην σχολική μέρα, άρα πρέπει να γίνη κάποιου είδους επιλογή.
Δεν έχω στερρά άποψη επί της επιλογής αυτής. Είμαι διατεθειμένος να ακούσω επιχειρήματα σχετικά.
[Παρατηρώ βέβαια ότι, εκ συμπτωματικής συμπτώσεως βεβαίως, κάθε ειδικός μοιάζει να υπερασπίζη τα πορίσματα του κλάδου του, ο γλωσσολόγος ότι το παιδί την ξέρει την γλώσσα του και μόνο του και ότι σημασία έχει μόνο η αποτελεσματική επικοινωνία, ο παιδαγωγός προπαντός να μην κουράσουμε το παιδί, χρειάζεται και παιχνίδι, ο φιλόλογος ότι τα αρχαία οξυγονώνουν τον εγκέφαλο και το καλύτερο είναι να κάνουμε τρεις ώρες την ημέρα και τρεις την νύχτα, ο μαθηματικός πόσο πολύ μάς τυραννάνε οι αρχαίοι ημών πρόγονοι κλπ κλπ.]
Εκείνο που θα μου φαινόταν λογικό ας πούμε θα ήταν η διδασκαλία κατ’ ανιούσα κλίμακα, από απλούστερες αρχαΐζουσες μορφές της γλώσσας, τύπου Παπαδιαμάντη, σε πιο δύσκολες σταδιακά μέχρι το Λύκειο. Το ίδιο και ως προς το περιεχόμενο, κάντε πρώτα Αίσωπο ας πούμε ή Ηρόδοτο και μετά Θουκυδίδη.
Ε, κάτι τέτοιο ισχύει.
Aυτό ακριβώς ρε θανάση!
Θεωρώ ως το μη χεῖρον το εξεταστικό του Αρσένη στα πρώτα του στάδια, πριν το σταδιακό πετσόκομμα, όταν δηλ. περίπου το 2000 οι μαθητές έδιναν εξετάσεις σε όλα τα μαθήματα στη Β΄& Γ΄ Λυκείου. Έπαθα πλάκα πρόσφατα όταν άκουσα φίλο, γιατρό σήμερα, που έδωσε Πανελλήνιες εκείνη την περίοδο να γνωρίζει ότι η ετυμολογικά η λέξη προίκα είναι συγγενής της λέξης άφιξη.
Εδώ δεν συμφωνώ. Κατ΄ αρχάς, πάπαλα από φέτος ο Επιτάφιος από την Εκπαίδευση! Δεύτερον, η Αντιγόνη έχει υποβαθμιστεί σε μάθημα γενικής παιδείας, δηλαδή, η ώρα του παιδιού. Τα μαθήματα όταν διδάσκονται για να γεμίζουν απλά το ωρολόγιο πρόγραμμα, δημιουργούν απέχθεια στον διδασκόμενο. Είναι ξεφτίλα να έχεις μπροστά σου την Αντιγόνη και παλιότερα τον Επιτάφιο και να ψάχνεις να βρεις σε αυτά επιρρηματικά κατηγορούμενα του τρόπου. Πόσο αποδοτικότερο θα ήταν αν η Αντιγόνη διδασκόταν πχ σε μάθημα θεατρολογίας!
Το ζήτημα είναι τί παιδαγωγικούς στόχους θέτεις σχετικά με τη διδασκαλία εκάστου μαθήματος. Νομίζω ότι λίγο τα έχουμε μπλέξει. Όταν πχ στο κουτσουρεμένο σαρανταπεντάλεπτο προσπαθεί ο καθηγητής πχ μέσα από το κείμενο του Ξενοφώντα να διδάξει και γραμματική και συντακτικό και να κάνει λεξιλογικές προεκτάσεις αλλά και να προχωρήσει σε ερμηνευτικές – ιστορικές παρατηρήσεις, ε κάπου όλα γίνονται στο πόδι και με πενιχρά αποτελέσματα.
Ενθυμούμενος τα σχολικά μου χρόνια, αγάπησα την ιστορία και τα αρχαία εμπνεόμενος από φωτισμένους δασκάλους που και τη δουλειά τους γούσταραν και γνώσεις είχαν. Έχω την υποψία ότι οι δάσκαλοι αυτού του είδους σταδιακά εκλείπουν. Ας ανατρέξουμε στις βάσεις εισαγωγής στις καθηγητικές σχολές 20 χρόνια πίσω κι ας τις συγκρίνουμε με τις σημερινές. Φιλόλογος πλέον γίνεσαι όντας άσχετος με τα αρχαία (το ιστορικό στην Κέρκυρα απαιτεί πχ τη συγκέντρωση του ιλιγγιώδους αριθμού των 11000 μορίων, μαθηματικοφυσικοχημικός γίνεσαι συλλέγοντας 13-14 χιλ μόρια).
Το πρόβλημα δεν είναι τα αρχαία ελληνικά, που σαφώς, όπως αντιμετωπίζονται από το εκπαιδευτικό σύστημα, κατακρεουργούνται. Το πρόβλημα είναι η λειτουργία του σχολείου γενικά. Πχ δεν τυχαίο οι ελληνόπαιδες λαμβάνουν τις τελευταίες θέσεις διεθνώς στα μαθηματικά, στην κατανόηση κειμένου. Λύση ποια είναι δηλαδή, να κόψουμε και τα μαθηματικά από το γυμνάσιο;
Γενικά, ως επαγγελματίας της ιδιωτικής εκπαίδευσης, θα μπορούσα να μιλάω ώρες για το ταχύτατα καταρρέον δημόσιο σχολείο. Θα σταθώ όμως σε δυο σημεία. Πρώτον, υπάρχει ένας φαύλος κύκλος που δύσκολα σπάει: το κακό σχολείο παράγει κακούς δασκάλους και οι κακοί δάσκαλοι παράγουν κακούς μαθητές οι οποίοι με τη σειρά τους ξαναγίνονται κακοί δάσκαλοι. Θα μπορούσε όμως το εκπαιδευτικό προσωπικό να είναι πιο υπεύθυνο, εργατικό και προσηλωμένο στη δουλειά του. Σε αυτό αποσκοπούσε και η τράπεζα θεμάτων, την οποία έσπευσε να αποσύρει ο ΣΥΡΙΖΑ την πρώτη ημέρα της ανόδου του στην εξουσία – λειτουργούσε δεσμευτικά για τον καθηγητή. Η κλήρωση 2 θεμάτων από την τράπεζα θεμάτων τον υποχρέωνε να διδάξει σωστά τον μαθητή: σκεφτείτε πχ την ξεφτίλα ενός καθηγητή την ώρα που θα κληρωνόταν θέμα που δεν θα είχε διδάξει! Δεύτερον, πρέπει κάποιος να τιθασεύσει τους συνδικαλιστές: έχουν τον τρόπο να φέρνουν πάντα τις μεταρρυθμίσεις στα μέτρα τους.
Εγώ πάντως είχα πολύ καλούς βαθμούς στα Αρχαία -και είμαι υπέρ της κατάργησης της διδασκαλίας από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο.
Ε, γράψε και κανένα επιχείρημα όμως!
Αρθρο έγραψα
https://sarantakos.wordpress.com/2016/06/03/arxaia-2/
αλλά εσύ ζήτησες να φέρουμε πρώτα τον έλεγχό μας :)
De gustibus non est disputandum. Δεν είναι επιχείρημα αυτό. Ο έλεγχος μου στην διάθεση σου. Κι ο φιλόλογος μου το ίδιο.
Κι η χειροτεχνία, στην οποία καταφανώς αρίστευες διότι τέτοιους αχυρανθρώπους είχαμε να δούμε καιρό. Δεν διδάσκεται ό,τι είναι χρήσιμο στο σχολείο. Πολύ περισσότερο, δεν είναι υποχρεωτική η διδασκαλία όλων των χρησίμων (και πτώση του τόνου γιατί έτσι).
Η πολιτισμική διάσταση της δοτικής του σκοπού μπορεί να είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ειδικά όταν εξετάζεται συγκριτικά με τις συντακτικές επιλογές άλλων γλωσσών. Κάτι μου λέει όμως ότι δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσει τον πολιτισμό των κατοίκων του ελλαδικού χώρου ο μαθητής του γυμνασίου ή του λυκείου. Τουλάχιστον όχι σε υποχρεωτικό μάθημα.
Αν θες πολιτισμική διδασκαλία, διδάσκεις την γραμματεία από μετάφραση, δίνεις εργασίες, οργανώνεις επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους.
25 χρόνια πριν, από μια συντηρητική κυβέρνηση που διόριζε αγροφύλακες, ήταν κατανοητή αυτή η ρύθμιση. Σήμερα, όχι. Αφενός το σύγχρονο σχολείο θα έπρεπε να έχει όσο το δυνατόν λιγότερα υποχρεωτικά μαθήματα και όσο το δυνατόν περισσότερα επιλογής. Αφετέρου, στην εποχή των αυτοματισμών, είναι αυτοκτονική επιλογή για ένα εκπαιδευτικό σύστημα να μην διασφαλίζει ότι όλοι κατανοούν αρχές προγραμματισμού, αλλά να τους υποχρεώνει να μάθουν αρχαία.
Σύμφωνοι. Βέβαια στις σοβαρές χώρες οι κυβερνήσεις συμβουλεύονται τα αντίστοιχα παιδαγωγικά ινστιτούτα πριν προβούν σε αλλαγές και φροντίζουν αυτές ν’αξιολογηθούν. Ακριβώς ό,τι δεν έκανε ο Σουφλιάς με την επανεισαγωγή των αρχαίων. Και κάθε άλλη κυβέρνηση, για να μην τον αδικούμε τον άνθρωπο.
Καλά, δεν χρειάζονται γνώσεις λατινικών για να το καταλάβεις αυτό. Οποιαδήποτε λατινογενή γλώσσα να γνωρίζεις, το πιάνεις το νόημα. Ώπα! Λες αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι απαραίτητη η μελέτη του Θουκυδίδη για να καταλάβουμε τον Παπαδιαμάντη ή και τον Σκυλίτζη;
Σαφώς. Γι’αυτό ν’αποφασίσουμε ποιες γνώσεις πρέπει να έχουν οπωσδήποτε όλα τα παιδιά ανά εκπαιδευτική βαθμίδα για να καταλήξουμε στα υποχρεωτικά μαθήματα.
Για όλα τα υπόλοιπα, υπάρχουν τα μαθήματα επιλογής. Άλλο παιδί έχει ταλέντο στα μαθηματικά, άλλο στ’αρχαία, άλλο στην βιολογία κι άλλο στην γλωσσολογία. Ας τ’αφήσουμε όλα ν’αναπτυχθούν προσφέροντας τους την δυνατότητα να εμβαθύνουν στους τομείς που τα ενδιαφέρουν.
1.Μήπως γνωρίζει κάποιος από ποιά τάξη διδάσκονται τα λατινικά στα ιταλικά σχολεία;
2.
Κόψε κάτι!
3.
…στην βαθύτερη κατανόηση της ΝΕ
…στην ηθικοποίηση
…στην κατανόηση του αρχαίου κόσμου
…στην ενδυνάμωση της εθνικής υπερηφάνειας
Δυστυχώς, όμως, είναι αδύνατο με τον τρόπο που σήμερα διδάσκονται να επιτευχθούν όλοι οι παραπάνω στόχοι σε δεκατριάχρονα. Απαιτούνται επιμερισμοί, αυτή είναι όμως άλλη κουβέντα. Με τα παρόντα όμως δεδομένα, προτιμοτερο είναι να διδάσκονται στο γυμνάσιο από μεταφραση ή και καθόλου.
4. Έστω ότι παίρνεις τρεις ώρες από τα αρχαία και τις δίνεις όπως προτείνεται α) στα νέα ελληνικά: όποιος έχει παιδιά που φοιτούν στο σχολείο θα γελάσει, ο ορισμός της παρωδίας είναι η διδασκαλία της ελληνικής β) στην πληροφορική: αυτό κι αν είναι ανέκδοτο, αρκεί να ξεφυλλίσει κάποιος ένα σχολικό βιβλίο πληροφορικής και θα καταλάβει πολλά.
Η όλη συζήτηση είναι άκυρη και αποπροσανατολιστική: το σχολείο πρέπει να αλλάξει εκ βάθρων, μακάρι το πρόβλημα να περιοριζόταν στην αναπροσαρμογή διδακτικων ωρών. Πρώτο και καίριο βήμα πρέπει να είναι η αξιολόγηση του διδακτικού προσωπικού, η επαναφορά της τράπεζας θεμάτων και η επικαιροποίηση των σχολικών εγχειριδίων. Τα άλλα τα βρίσκουμε.
5. Νομίζω πάντως ότι είναι σήμερα η κατάλληλη στιγμή για να εξετάσουμε το εκπαιδευτικό συστημα σε συνάρτηση με τον επαναπροσδιορισμό του εθνικού μας ρόλου στον παγκόσμιο χάρτη. Θέλουμε ώθηση προς τα εμπρός αλλά με γερές βάσεις στο αρχαιοελληνικό παρελθόν; Αν ναί, δώσε αρχαία! Και επαναφορά του πολυτονικού! Για να φτιαχτούμε και λίγο ως έθνος! Γιατί εμείς δεν χωράμε στην ευρωπαϊκή νεοταξική κιμαδομηχανή, είμαστε κάτι άλλο καιγουστάρουμε.
Θέλουμε αφομοίωση από το δυτικό τρόπο ζωής, ουσιαστικότερη προσέγγιση της Δύσης, πλήρη αποτίναξη του ανατολίτικου εαυτού μας; Σε αυτήν την περίπτωση πάμε για ατονικό σύστημα, ή ακόμα καλλίτερα, greeklish και αγγλικά από το νηπιαγωγείο.
Το σημερινό χαλι παντως δεν παλεύεται άλλο. Και πήξιμο στα αρχαία και κατακρεούργηση της ελληνικής δεν πάνε μαζί.
6. Μπορεί η γνώση της ΑΕ να μην μας βοηθεί να κατανοήσουμε τη σημασία της λεξης “ανήκεστος”, είναι απαραίτητη όμως για τη σωστή γραφή του ρηματικου τύπου ” πληροί” ή για την ορθή χρήση της προστακτικής ” επανάλαβε” αντι του ” επανέλαβε”.
1. Στην Ιταλία βρίσκω ότι δεν έχουν λατινικά στο Γυμνάσιο.
Δεν σ’αρέσαν τα λατινικά στο σχολείο, ε; :P
Στα γυμνάσια αυξημένων διδακτικών ωρών (αντίστοιχα με τα δικά μας ολοήμερα ίσως; ), συνηθίζεται να προσφέρονται τα λατινικά ως μάθημα επιλογής για 2 ώρες την εβδομάδα. Αγνοώ πόσους αφορά πραγματικά αυτό.
Ωραίο άρθρο.
Κι εγώ δεν ξέρω, αλλά σίγουρα αυτό που ξέρω είναι πως αν κάτι είναι να γίνει, πρέπει να γίνει με τρόπο που να είναι θελκτικός. Αλλιώς καλύτερα να μην γίνει καθόλου.
Επίσης πρέπει να σταματήσει και αυτή η κατάρα του “βάθους”. Πολλά μπορούν να γίνουν όχι υπο μορφή διδασκαλίας αλλά πιο ελαφρά, πιο επιφανειακά, και αν κάποιο παιδί ενθουσιαστεί, ιδανικά να μπορεί να πάρει επιλογές για να βουτήξει στα βαθιά.
Λέω τώρα.. :)
“Τα Αρχαία είναι καύλα.
Τα Αρχαία είναι τέλεια. Δεν υπάρχει πραγματικά καλός μαθητής που να μην αγαπά τα Αρχαία. Δεν χωρεί επ’ αυτού συζήτηση. Όσοι αντιτίθενται στην διδασκαλία τους πρώτα θα μου φέρουν τον έλεγχό τους. ”
Πλάκα μας κανεις, ε? Δηλαδή τώρα παιζει και να το εννοεις αυτο ή απλά το κανεις για να προβοκαρεις κατι τυπους σαν εμενα που τσιμπανε, ή για ολα φταίει η ελλειψη ζωικής πρωτεϊνης? :P
Ξεκινώντας απο Γ’ λυκειου και κατεβαινοντας:
19-,19+,20-,20,20-,20-.
Στην Α’ ή Β’ Λυκείου, η καθηγήτρια των Αρχαιων μου ειπε οτι τα πηγαινα εξαιρετικα καλά και ρωτησε γιατί δε σκεφτομουνα την περίπτωση της Γ’ δεσμης.(Θα πηγαινα Α’). Μόλις την ακουσα με επιασε απελπισια. “Μα για αυτα με εχουνε εμένα;”, “πώς μπορει να νομιζουνε οτι εχω σχεση εγω με αυτα;”.
Πάντως ειχα δικαιο. Δεν ειχα καμια σχεση με αυτα τα πραγματα. Τόσες ωρες αρχαια και τοσα εικοσαρια στο μαθημα, και το μονο που ξερω αυτη τη στιγμη ειναι να κλινω το “ειμί” μονο στον ενεστωτα. Δε θυμαμαι καν τι αλλο διδαχθήκαμε.
“*πραγματικά* καλός μαθητής”
Ο φιλομαθής άνθρωπος αγαπά και ενδιαφέρεται για τα πάντα. Δεν έχει στεγανά στην γνώση του. Ρουφά σαν το σφουγγάρι την ζωή γύρω του.