Νομικά

Μια συνήθειά μου ως νομικού είναι να παρατηρώ τις συνήθειες των άλλων νομικών και να συνάγω θεωρητικά συμπεράσματα από την παρατήρηση. Εδώ και καιρό με απασχολούν τρεις «ασθένειες» της ελληνικής νομικής γλώσσας (νοουμένης ως ομιλίας, γραπτής και προφορικής) για τις οποίες θα προτείνω τις λέξεις: «γλωσσικός σχολαστικισμός», «γλωσσικός ναρκισσισμός» και «γλωσσική τρομοκρατία». Με την παθολογία αυτών των ασθενειών θα ασχοληθώ σε όσα ακολουθούν.

Αναφέρομαι πρωτίστως στους νομικούς των μεταπτυχιακών σπουδών, των βιβλίων και των δημοσιεύσεων και όχι στους πρακτικούς δικηγόρους. Στην γλώσσα των τελευταίων απαντούν επίσης παθολογικές καταστάσεις, που έγκεινται λ.χ. στην μεγαλόσχημη ρητορική, την ξύλινη γλώσσα, τους αρχαϊζο-καθαρευουσιανισμούς και τα συναφή. Ωστόσο τα φαινόμενα που με ενδιαφέρουν εδώ είναι άλλα και θα προσπαθήσω να τα ορίσω με ακρίβεια. Κατόπιν θα δώσω παραδείγματα που τα σκιαγραφούν κατάλληλα, και τέλος θα παρουσιάσω τον βασικό κίνδυνο που συνεπάγονται για την ελληνική νομική επιστήμη και τον τρόπο αντιμετώπισής τους. Νομίζω βεβαίως, ότι το παρόν post ενδιαφέρει περισσότερο τους συναδέλφους μου (νομικούς) και λιγότερο τους άλλους αναγνώστες.

Γλωσσικός σχολαστικισμός είναι η απόδοση υπερβολικής σημασίας και προσοχής στην μορφή έκφρασης ενός περιεχομένου (εδώ στην γλωσσική διατύπωση των νομικών σκέψεων) σε σημείο που να υποβαθμίζεται το περιεχόμενο και να υπερτιμάται το περιτύλιγμα. Ο γλωσσικός ναρκισσισμός είναι μια ακραία εκδοχή του γλωσσικού σχολαστικισμού που συνοδεύεται και από τεκμαρτό ή προφανή αυτοθαυμασμό του συγγραφέα για την επιλεγείσα μορφή έκφρασης των σκέψεών του. Τέλος, η γλωσσική τρομοκρατία είναι η σύνθετη επικοινωνιακή τακτική που καθιερώνει τον γλωσσικό σχολαστικισμό στην πράξη: Συνίσταται στην απόρριψη, απαξίωση ή υποβάθμιση του περιεχομένου (λ.χ. ενός άρθρου, βιβλίου, μελέτης κ.λπ.), μόνον επειδή αυτό δεν υπακούει στην φόρμα που έχει ήδη κριθεί από έναν/μερικούς ως ορθή/αναγκαία για την έκφραση σχετικών περιεχομένων. Η τακτική είναι σύνθετη γιατί προϋποθέτει συνήθως τον σχηματισμό μικρών αλλά ισχυρών κοινοτήτων που ασπάζονται τις ίδιες γλωσσικές απόψεις.

Ας δώσω τώρα μερικά παραδείγματα:

Read moreΠαθολογία της ελληνικής νομικής γλώσσας

Στην Ελλάδα η εναλλακτική θητεία έχει την διπλάσια διάρκεια όχι από αυτήν που προβλέπεται στον νόμο, γιατί αυτή έχει διάρκεια 24 μηνών, σύμφωνα με το άρ. 6 παρ. 1 Ν. 3421/2005 περί Στρατολογίας των Ελλήνων, αλλά από την θητεία που ισχύει αυτήν την στιγμή βάσει υπουργικής αποφάσεως. Είναι όμως αυτή η διπλάσια διάρκεια δίκαιη ή άδικη, τιμωρητική ή ξετιμωρητική;

Σύμφωνα με την συνταγματική αρχή της ισότητας, ο νόμος οφείλει να ρυθμίζη ομοίως τις όμοιες και ανομοίως τις ανόμοιες καταστάσεις. Σηκώνει φυσικά πολύ συζήτηση το τι ακριβώς σημαίνει “όμοιος” και τι όχι. Είναι κρίσιμη ανομοιότητα π.χ. το χρώμα του δέρματος ή οι ιδεολογικές πεποιθήσεις; Μάλλον όχι. Μερικοί όμως λένε ότι είναι κρίσιμο το τι υπάρχει ανάμεσα στα πόδια μας και σε ποιον θεό πιστεύουμε. Τέλος πάντων.

Ας πούμε λίγο πρόχειρα ότι κρίσιμη εν προκειμένω είναι η (αν)ομοιότητα που αναφέρεται σε ιδιότητες ή χαρακτηριστικά που συμπλέκονται με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Η βαθμολογία για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια, το ύψος για τους αστυνομικούς, ο διαδικτυακός αλφαβητισμός για τους δημοσίους υπαλλήλους είναι παραδείγματα τέτοιων θεμιτών κριτηρίων διαφοροποίησης.

Υπάρχουν άραγε παρόμοια κριτήρια στο δίπολο ένοπλη στρατιωτική – εναλλακτική θητεία; Υπάρχουν λόγοι που να δικαιολογούν την διαφορετική χρονική μεταχείριση;

Θεωρώ πως ναι, φυσικά. Ας δούμε μερικά σημεία:

1. Ο κίνδυνος: Είναι ίδιοι οι κίνδυνοι που αναλαμβάνει όποιος κάνει βολές με όποιον κουβαλάει πάπιες; Όποιος φυλάει σκοπιά στα σύνορα με όποιον καθαρίζει σκάλες; Όποιος συντηρεί ερπύστριες με όποιον πλένει σώβρακα; Αλήθεια, πόσους νεκρούς είχαν οι εναλλακτικοί τα τελευταία δέκα χρόνια; Πόσους τραυματίες; Πόσοι αυτοκτόνησαν επειδή δεν την πάλευαν; Πόσοι εναλλακτικοί άκουσαν νάρκες να σκάνε σε λαθρομετανάστες και έμπορους ναρκωτικών να συναλλάσσονται μέσα στην νύχτα;

Read moreΠερί της τιμωρητικής διάρκειας της εναλλακτικής θητείας

Το άρθρο 1505 του Αστικού μας Κώδικα αναφέρεται στο επώνυμο των τέκνων. Εύλογα θα αναρωτηθή κανείς, τι πρόβλημα πια μπορεί να εμφανίζη μια διάταξη που ασχολείται με κάτι τόσο απλό και ασήμαντο.

Αμ δε.

Υπάρχουν δύο σημεία στα οποία θα μπορούσε κανείς να κατακρίνη το άρ. 1505 ΑΚ. Ένα εύκολο, στο οποίο έχει ήδη ασκηθή δίκαιη κριτική, και ένα δύσκολο, στο οποίο, εξ όσων γνωρίζω, δεν έχει διακρίνει κανείς κάποιο πρόβλημα.

Το εύκολο σημείο ανευρίσκεται στην τρίτη παράγραφο του άρθρου, όπου ορίζεται ότι “αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων τους, τα τέκνα έχουν για επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους”. Η διάταξη αυτή οφθαλμοφανώς παραβιάζει την αρχή της ισότητας των φύλων και συνιστά ίσως το τελευταίο νομικό απολίθωμα της εποχής της πατριαρχίας (μαζί με την υποχρέωση της συζύγου να υποβάλη φορολογική δήλωση στο όνομα του συζύγου της). Αντιθέτως, θα έπρεπε να προβλέπεται ότι ως επώνυμο ισχύει ο συνδυασμός των επωνύμων των γονέων σε αλφαβητική σειρά*. Απλά πράγματα. Ας σημειωθή μόνο ότι η διάταξη δεν φαίνεται να έχη πρακτική σημασία, γιατί ο δήμαρχος ή ο ιερέας πάντα ζητεί την σχετική πληροφορία από τους νυμφευομένους.

Θα ασχοληθώ λοιπόν με το δύσκολο σημείο. Σύμφωνα με το άρ. 1505 παρ. 2 ΑΚ “Το οριζόμενο επώνυμο, κοινό για όλα τα τέκνα, κ.λπ. κ.λπ.”. Ερωτάται: και γιατί τάχα να έχουν όλα τα τέκνα κοινό επώνυμο;

Read moreΚατά του άρ. 1505 ΑΚ

Πρέπει κατ’ αρχάς να διευκρινίσω ωρισμένα πράγματα. Πολιτικά και νομικά συμφωνούσα και συμφωνώ απολύτως με τον τμηματάρχη της Ζήμενς Σημίτη και τον αντίθετο στους τηλίους γάμους Σταθόπουλο στην τότε διαμάχη τους με τους αρχηγούς της συντηρητικής παράταξης Χριστόδουλο και Καραμανλή. Επιπλέον, είμαι άθεος. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει σαν τυφλωμένος φεδαγίνος να ασπάζωμαι πλήρως όποιο πιθανό ή απίθανο επιχείρημα έχει προβληθή υπέρ της άποψής μου ή να μην αφουγκράζωμαι όσο τους πρέπει τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς. Διαφωνώ δηλαδή ως προς το ότι το πράγμα ήταν σαφές: αντιθέτως ήταν μια καθαρή περίπτωση in dubio pro libertate.

Read moreΠερί της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες: ένας απολογισμός

Επί του ακροατηρίου:

Υπάρχει πρόβλημα με τα θρησκευτικά σύμβολα.
Η εικόνα του Χριστού πάνω από τις σοφές κεφαλές των δικαστών υποβάλλει την ιδέα ότι η δικαιοσύνη δεν πηγάζει από το Σύνταγμα και τους σύμφωνους με αυτό νόμους, αλλά από τα ιερά κείμενα της επικρατούσας θρησκείας. Ευτυχώς όμως δεν έχουμε ακόμη ιεροδικεία και καδήδες. Εξαλλου, η ορκωμοσία των μαρτύρων στο Ευαγγέλιο ή στο Κοράνιο ή όπου αλλού είναι άλλη μια κωμωδία και οι θρησκευόμενοι συμπολίτες μας θα έπρεπε να είναι οι πρώτοι που να τάσσωνται κατά του θεσμού αυτού: χορεία μαρτύρων επί μαρτύρων εξευτελίζουν τα ιερά της θρησκείας που υποτίθεται ότι πρεσβεύουν, καταθέτοντας ψεύδη επί ψευδών. Υπάρχει φυσικά και η αρνητική προσβολή της θρησκευτικής ελευθερίας: ο μάρτυς καλείται να δηλώση σύμφωνα με ποια θρησκεία ορκίζεται, πράγμα στο κάτω κάτω αλυσιτελές και αδιάφορο. Σκορδοκαΐλα που την είχαν οι δικαστές να μάθουν τον θεό του καθενός. Αρκεί η απλή ορκωμοσία, χωρίς την επίκληση θεών, πνευμάτων και ξωτικών.

Υπάρχει πρόβλημα με την εξέταση των μαρτύρων.
Τον μάρτυρα εξετάζει αρχικά ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου και ακολούθως υποβάλλουν τις ερωτήσεις του οι συνήγοροι. Οι συνήγοροι όμως έχουν προετοιμαστή και θα υποβάλουν τις όχι συχνά άσχετες και στρεψόδικες ερωτήσεις τους, όσο εξαντλητική και όσο πλήρης και αν ήταν η εξέταση εκ μέρους του Προέδρου. Κάπως πρέπει να δικαιολογήσουν τις αμοιβές τους. Από την άλλη μεριά, η εξέταση εκ μέρους του Προέδρου τον εκθέτει συχνά πυκνά σε αντεγκλήσεις με μάρτυρες και συνηγόρους και κάποτε δίνει την εντύπωση προκατάληψης. Θα ήταν καλύτερο νομίζω να υποβάλλουν πρώτα τις ερωτήσεις τους οι συνήγοροι και μετά από αυτούς να συμπληρώνη ό,τι απέμεινε αδιευκρίνιστο ο Πρόεδρος, για να αποφεύγωνται και οι συμπαιγνίες, οι στημένες ερωτήσεις, οι αποσιωπήσεις και άλλα ευγενή εντρυφήματα των δικηγόρων.

Υπάρχει πρόβλημα με την σειρά των αγορεύσεων.
Τώρα προτείνει ο Εισαγγελέας και κατόπιν αγορεύουν οι συνήγοροι (στον Άρειο Πάγο η σειρά είναι ανάποδη).

Read moreΜικρά δικηγορικά ΙΙ