Κατά του Ν. 927/1979 Ι

Με αφορμή την πρόσφατη αθώωση του Πλεύρη από το ΠεντΕφΚακ Αθηνών επιχειρώ ένα πρόχειρο (αρνητικό) σχολιασμό του Ν. 927/1979 «περί κολασμού πράξεων ή ενεργειών αποσκοπουσών εις φυλετικάς διακρίσεις», του γνωστού στα διαδικτυακά καφενεία ως αντιρατσιστικού.

Είδαμε στο προηγούμενο ότι ο Ν. 927/1979 ψηφίστηκε καθ’ υπαγόρευσιν της Σύμβασης της Νέας Υόρκης/1966. Η επιλογή του διεθνούς νομοθέτη γίνεται εν μέρει κατανοητή εν όψει της πικρής ιστορικής εμπειρίας και του συνεχιζόμενου κινδύνου αναζωπύρωσης και επικράτησης φυλετιστικών ιδεολογιών. Παρά ταύτα, εξίσου υπαρκτός είναι και ο νομικός κίνδυνος άρνησης του κράτους δικαίου χάριν του κράτους δικαίου, υπαγόρευσης από το ποινικό δίκαιο του φρονήματος των πολιτών, παραβίασης της αρχής cogitationis poenam nemo patitur, παραβίασης της αρχής της ισότητας χάριν της προστασίας ωρισμένων ομάδων και ακόμη διαιώνισης των αποδιοπομπαίων διακρίσεων ακριβώς διά μέσου της δίωξής τους. Κατά τον σχολιασμό των σχετικών διατάξεων απαιτείται λοιπόν αυστηρή προσήλωση στην ενδεικνυόμενη από την μία στενή ερμηνεία των περιορισμών των συνταγματικών δικαιωμάτων της ελεύθερης έκφρασης και διάδοσης της γνώμης και ευρεία ερμηνεία από την άλλη της εγγυητικής λειτουργίας του ποινικού δικαίου.

Ειδικώτερα, ο Ν. 927/1979 συνιστά πέραν πάσης αμφιβολίας περιορισμό συνταγματικού δικαιώματος και ως τέτοιος υπόκειται και ο ίδιος σε περιορισμούς. Ιδίως, οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων είναι ερμηνευτέοι στενά.

Από την άλλη μεριά, είτε ο Ν. 927/1979 βρίσκεται σε αρμονία, είναι ανεκτός ή ακόμη και επιβάλλεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ή από τον τρόπο με τον οποίο την ερμηνεύει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (δύο πράγματα αρκετά διαφορετικά…) είτε όχι, καθοριστικό εν προκειμένω δεν είναι απλώς ότι τα ελληνικά δικαστήρια εφαρμόζουν το ελληνικό Σύνταγμα πριν από την ΕΣΔΑ ως ανώτερό της (άρ. 28 παρ. 1 Συντ.), αλλά κυρίως ότι η ΕΣΔΑ δεν εφαρμόζεται όταν το εσωτερικό δίκαιο παρέχει υψηλότερο επίπεδο προστασίας σε ένα συνταγματικό δικαίωμα (άρ. 53 ΕΣΔΑ – χαρακτηριστικά παραδείγματα: το άρ. 2 παρ. 2 περ. β΄ ΕΣΔΑ επιτρέπει την απολύτως αναγκαία θανάτωση για την πραγματοποίηση νομίμου συλλήψεως∙ το άρ. 5 παρ. 1 περ. ε΄ in fine ΕΣΔΑ επιτρέπει την στέρηση της ελευθερίας των αλκοολικών, τοξικομανών και αλητών. Σπουδαία). Και αυτό είναι εύλογο: κανείς δεν υπέγραψε την ΕΣΔΑ για να μειώση το επίπεδο προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών της χώρας του, αλλά η εξομοίωση γίνεται μόνο προς τα άνω.

Τέλος, αμφισβητώ ότι υπάρχει εν προκειμένω σύγκρουση συνταγματικών δικαιωμάτων, αφενός της ελευθερίας του λόγου κατ’ άρ. 14 παρ. 1 Συντ., αφετέρου της απαγόρευσης διακρίσεων κατ’ άρ. 5 παρ. 2 Συντ. Η απαγόρευση διακρίσεων είναι κλασσικό ατομικό δικαίωμα αμυντικού τύπου (όπως και η ελευθερία του λόγου άλλωστε): απευθύνεται κατά του κράτους και αξιώνει από αυτό παράλειψη. Από πού κι ως πού απαιτεί οτιδήποτε σε οριζόντιο επίπεδο, στις σχέσεις μεταξύ πολιτών; Η αντίθετη άποψη, που μετατρέπει τα ατομικά δικαιώματα σε θολές «θεσμικές εγγυήσεις» (σαν να λέμε βάζουμε τον λύκο να φυλάη τα πρόβατα…) και συμφύρει χωρίς ειδική επιχειρηματολογία αξιώσεις παραλείψεως με αξιώσεις ενεργείας, όχι μόνο δεν με πείθει, πράγμα που δεν μπορώ να εξηγήσω εδώ, αλλά είναι θέλω να πιστεύω φανερό σε όλους ότι απαιτείται πρόσθετη επιχειρηματολογία για να μας εξηγηθή πώς και γιατί η απαγόρευση διακρίσεων τριτενεργεί αμέσως και μάλιστα εξωπλισμένη με κυρώσεις ποινικού δικαίου (η ερώτηση είναι δικαιοπολιτική: τέτοιες κυρώσεις υπάρχουν ήδη στο άρ. 16 Ν. 3304/2005 για ένα ευρύτατο φάσμα της συναλλακτικής ζωής).

Πρέπει δηλαδή να αιτιολογηθούν δύο πράγματα: πρώτον γιατί «προσιδιάζει» κατ’ άρ. 25 παρ. 1 εδ. γ΄ Συντ. η απαγόρευση διακρίσεων και μεταξύ πολιτών∙ και δεύτερον γιατί, αν απαντηθή ικανοποιητικά το πρώτο ερώτημα, η παραβίαση αυτής της απαγόρευσης απαιτείται να εξοπλιστή με ποινική κύρωση. Το βάρος της απόδειξης όμως δεν το φέρω εγώ.

Και κάτι ακόμη ως προς την σχέση των Ν.Δ. 494/1970 και Ν. 927/1979: ο Ν. 927/1979 αφενός μεν προσφέρει ευρύτερη, αφετέρου δε στενότερη προστασία από την Συμβαση της Νέας Υόρκης. Από την μία υπερακοντίζει τις επιδιώξεις της διεθνούς συμβάσεως κατά το ότι περιλαμβάνει στην προστασία του και περιπτώσεις διακρίσεις λόγω θρησκεύματος, από την άλλη δεν έχει συμπεριλάβει, ευτυχώς, προβλέψεις όπως η εγκληματοποίηση «κάθε διασποράς ιδεών [dissemination of ideas] που βασίζονται στην φυλετική ανωτερότητα ή στο μίσος». Σημαίνει αυτό άραγε ότι οι υποστηρικτές του Ν. 927/1979 θα ήθελαν να τιμωρήται και η απλή διασπορά ιδεών; Ας μείνουμε καλύτερα με την απορία.

Έχοντας αυτά κατά νου, θα προχωρήσω στο επόμενο με το άρ. 1 Ν. 927/1979.

21 thoughts on “Κατά του Ν. 927/1979 Ι”

  1. θαναση πυκνο το κειμενο και με εχει μπερδεψει, ειδικα απο την στιγμη που τελικα δεν ξερουμε τι ακριβως προβλεπει ο Ν. 927/1979 Ι.

    Δωσε μου ενα fazit σε απλα ελληνικα, τι ισχυει σημερα και τι θα ηθελες να ισχυει?
    Προβλεπεται τελικα απαγορευση διακρισεων μεταξυ πολιτων? Και αν ναι, γιατι σε ενοχλει αυτο? Θεωρεις δικαιο το κρατος που εγω μπορω να γραφω σε μια πινακιδα: “Προσλαμβανω σερβιτορους, φτανει να μην ειναι ασχημοι, μαυροι ή ομοφυλοφιλοι”?

    Reply
  2. ΣΓ,

    η ανάρτηση αυτή αφορά κάποια εισαγωγικά θέματα, μερικά εκ των οποίων παραείναι ίσως τεχνικά. Θα προσπαθήσω να ενημερώσω και για το ισχύον και για το εφικτό στα επόμενα.

    [Βρε, το Ι στο τέλος είναι αύξων αριθμός σχολιασμού (θα ακολουθήσουν άλλα δύο!)].

    Για το παράδειγμά σου, δεν περιλαμβάνεται πλέον στο Ν. 927/1979 (ήταν το παλιό άρθρο 3 και καταργήθηκε), αλλά στον νεώτερο Ν. 3304/2005, οπότε δεν θα ασχοληθώ. Για να μην αποφύγω όμως την αντιπαράθεση θα γράψω ένα σχόλιο αύριο.

    Reply
  3. Πρωτ’ απ’ όλα, ο Ν.927/1979 δεν διαταράσσει την αρχή της ισότητας “υπέρ ομάδων”, διότι προστατεύει όλα τα πρόσωπα και όλες τις ομάδες που έχουν φυλετική – εθνική καταγωγή ή θρήσκευμα. Δηλαδή το σύνολο των ευρισκομένων στην Ελληνική Επικράτεια. Δεν εισάγει εξαίρεση από την αρχή της ισότητας, ούτε “θετικά” μέτρα (όπως λ.χ. η ποσόστωση υπέρ των γυναικών). Δεν περιορίζει την προστασία σε “ομάδες”, αλλά περιλαμβάνει και την προστασία “προσώπου”. Άρα δεν βλέπω ποια είναι η “άρνηση του κράτους δικαίου υπέρ του κράτους δικαίου” που αναφέρεις. Ο Ν.927/1979 εξοπλίζει με ποινικές κυρώσεις την αποτελεσματική εφαρμογή της αρχής της ισότητας, ως προς 3 περιπτώσεις στις οποίες η αρχή αυτή έχει γνωρίσει τις πιο απάνθρωπες περιπτώσεις παραβιάσεων.

    Ο Ν.927/1979 θα αποτελούσε περιορισμό ατομικού δικαιώματος, αν υπήρχε ατομικό δικαίωμα το οποίο να περιλαμβάνει την π ρ ο σ β ο λ ή ομάδων ή προσώπων λόγω της εθνικής-φυλετικής τους καταγωγής, ή αν υπήρχε ατομικό δικαίωμα το οποίο να περιλαμβάνει την π ρ ο τ ρ ο π ή σε πράξεις/ενέργειες που δύνανται να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βία κατά αυτών των προσώπων ή ομάδων.
    Τέτοιο ατομικό δικαίωμα, δεν υπάρχει στο σύνταγμα ή στην ευρωπαϊκή σύμβαση ανθρώπινων δικαιωμάτων.
    Αντιθέτως, η νομοθεσία με πολλές διατάξεις της απαγορεύει την προσβολή της προσωπικότητας και της προσβολής της σωματικής ακεραιότητας, αποσκοπώντας στην διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης.

    Δεν βλέπω λοιπόν για ποιον λόγο ο 927/1979 θα πρέπει να νοηθεί ως “περιορισμός” κάποιου δικαιώματος, αφού δεν επεμβαίνει στο πεδίο εφαρμογής κάποιας υφιστάμενης συνταγματικής ή ευρωπαϊκής διάταξης, η οποία να προβλέπει ατομικό δικαίωμα. Αντίθετα, η απαγόρευση των διακρίσεων για τέτοιους λόγους (φυλή, εθνική καταγωγή, θρησκεία) περιλαμβάνεται στο άρθρο 14 της ΕΣΔΑ, αλλά και στο Πρωτόκολλο 12 που η Ελλάδα δεν έχει βέβαια κυρώσει με νόμο (γενική απαγόρευση διακρίσεων), άγνωστο για ποιο λόγο. Αντίστοιχο άρθρο απαγόρευσης διακρίσεων περιλαμβάνεται και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Ελευθεριών της ΕΕ. Οι διατάξεις που κατοχυρώνονται για την ενίσχυση της ίσης μεταχείρισης δεν γίνονται αντιληπτές ως “περιορισμοί” δικαιωμάτων, αφού δεν υπάρχουν δικαιώματα που να επιτρέπουν τις αθέμιτες διακρίσεις.

    Ως προς την “τριτενέργεια”. Η “τριτενέργεια” υπήρχε και πριν την σχετική προσθήκη της συνταγματικής αναθεώρησης του 2001: ο ν. 927 θεσπίστηκε το 1979. Ο Ν.2472/1997 προστατεύει από την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων που διενεργείται είτε από το δημόσιο είτε από ιδιώτες. Και άλλα πολλά παραδείγματα. Άρα η προσθήκη για την εφαρμογή των ατομικών δικαιωμάτων στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν δεν μπορεί να “αναγνωσθεί” εν κενώ, διότι τέτοιο κενό δεν υπήρξε. Η προσθήκη είναι “επιβεβαιωτική”, όχι δημιουργική, ούτε δικαιοπλαστική. Αν αμφισβητείς ότι η απαγόρευση διακρίσεων μπορεί να αφορά ιδιώτες είναι σαν να αγνοείς ότι υπάρχει ρατσισμός των πολιτών και όχι (μόνον) του κράτους.

    Reply
  4. ΣΓ,

    Θεωρεις δικαιο το κρατος που εγω μπορω να γραφω σε μια πινακιδα: “Προσλαμβανω σερβιτορους, φτανει να μην ειναι ασχημοι, μαυροι ή ομοφυλοφιλοι”?

    Καταρχάς επιτρέπεται, εξ όσων γνωρίζω, να μην προσλαμβάνης κάποιον μόνο και μόνο επειδή τον θεωρείς άσχημο. Θα ήταν μάλλον διασκεδαστικό να επιχειρούσε ένα δικαστήριο να κρίνη αν πράγματι ο ενάγων είναι ή δεν είναι όμορφος ;-).

    Από κει και πέρα, στον ιδανικό μου κόσμο αυτά τα θέματα απλώς δεν θα υπήρχαν, όπως και τώρα δεν υπάρχει θέμα αν κάποιος αρνηθή να σε προσλάβη επειδή δεν του αρέσει η ομάδα σου ή το χρώμα των ματιών σου ή απεχθάνεται τους αριστερόχειρες ας πούμε. Δικαιώμά του δεν είναι; Δεν απαγορεύονται λοιπόν όλες οι διακρίσεις. Απαγορεύονται μερικές.

    Σε αυτό εύκολα θα συμφωνούσαν οι περισσότεροι. Αν όμως το κριτήριο είναι κάτι εξίσου άσχετο με την εργασία, όπως όχι το χρώμα των ματιών, αλλά του δέρματος (όχι πάντα όμως!), και όχι η αγαπημένη ομάδα, αλλά ο αγαπημένος Θεός, και όχι το προτιμώμενο χέρι, αλλά το προτιμώμενο φύλο, ξαφνικά το πράγμα αλλάζει. Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχει τίποτε που να διακρίνη ικανοποιητικά τις δύο περιπτώσεις, εκτός από τις προκαταλήψεις των ανθρώπων. Αν κάποια μέρα αποφασίζαμε ότι είναι εξαιρετικά σοβαρό κάτι τέτοιο, πιθανώς θα βλέπαμε και την σχετική απαγόρευση διακρίσεων να προστίθεται στον κατάλογο.

    Με αυτά θέλω να πω ότι η απαγόρευση των διακρίσεων στον ιδιωτικό τομέα δεν είναι κάτι γραμμένο στις πέτρινες πλάκες του Μωυσή. Έχει νόημα σε κάποιο βαθμό επειδή ζούμε σε μια συγκεκριμένη κοινωνία με συγκεκριμένες προκαταλήψεις. Έχει συγκεκριμένες ιστορικές αναφορές.

    Αυτό ακριβώς αποκαλύπτει και τα όρια της απαγόρευσης. Ναι, είναι πιθανόν κάποιος να μην θέλη να νοικιάση το διαμέρισμά του σε Σομαλούς μετανάστες (Είναι σώνει και καλά κακός ρατσιστής; Μήπως δεν είναι αξιόπιστοι οφειλέτες οι Σομαλοί; Μήπως δεν έχουν περιουσία για να εκτελέση; Μήπως δεν έχουν μόνιμους δεσμούς με την χώρα; Μήπως απλώς δεν μπορεί να συνεννοηθή μαζί τους;). Πόσες φορές όμως έχεις δει σε καταστήματα πινακίδες του τύπου “Απαγορεύονται οι αράπηδες και τα ζώα”; Γιατί να απαγορεύεται κάτι που δεν υπάρχει εδώ; Επειδή υπήρξε στην άλλη άκρη του κόσμου; Δεν ξέρω, εμένα συμβολική νομοθεσία μου μυρίζει.

    Και τέλος, η ποινική κύρωση είναι μάλλον περιττή. Μιλάμε για καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος της συμβατικής ελευθερίας, η οποία θα μπορούσε να αντιμετωπιστή με υποχρεωτική σύναψη σύμβασης και ίσως διοικητικό πρόστιμο ή κάτι τέτοιο σε πιο σημαντικές περιπτώσεις. Τι θέλουμε και ανακατεύουμε τον χωροφύλακα παντού δεν μπορώ να καταλάβω.

    Reply
  5. Ναι, είναι πιθανόν κάποιος να μην θέλη να νοικιάση το διαμέρισμά του σε Σομαλούς μετανάστες (Είναι σώνει και καλά κακός ρατσιστής; Μήπως δεν είναι αξιόπιστοι οφειλέτες οι Σομαλοί;

    δεν ξερω αν ειναι κακος αλλα ναι ειναι ρατσιστης. Κρινει ατομα με βαση την φυλετικης τους ή εθνικη ομαδα. Αλλο να μου πεις “προτιμα ατομα με καποια εκτελεσιμη περιουσια” και αλλο “δεν θελει Σομαλους, αφρικανους, σκουροχρωμους επειδη καποιοι αλλοι Σομαλοι, αφρικανοι ή σκουροχρωμοι καποτε ηταν ανεπαρκεις ενοικιαστες”

    Πόσες φορές όμως έχεις δει σε καταστήματα πινακίδες του τύπου “Απαγορεύονται οι αράπηδες και τα ζώα”;

    το οτι δεν το διατυμπανιζουν δεν σημαινει οτι δεν το κανουν.

    Καταρχάς επιτρέπεται, εξ όσων γνωρίζω, να μην προσλαμβάνης κάποιον μόνο και μόνο επειδή τον θεωρείς άσχημο.

    Στις ΗΠΑ παντως οχι, γιαυτο και οι αεροπορικες εταιρειες εχουν γεμισει με ασχημες και ηλικιωμενες αεροσυνοδους.

    Και τέλος, η ποινική κύρωση είναι μάλλον περιττή. Μιλάμε για καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος της συμβατικής ελευθερίας, η οποία θα μπορούσε να αντιμετωπιστή με υποχρεωτική σύναψη σύμβασης και ίσως διοικητικό πρόστιμο ή κάτι τέτοιο σε πιο σημαντικές περιπτώσεις.

    α καλα, εδω φυσικα συμφωνω. Ειμαι γενικα υπερ της αποποινικοποιησης παρα πολλων πραξεων και σιγουρα κατα των φυλακισεων κτλ

    Reply
  6. ΣΓ,

    για μένα η σωστἠ ερώτηση είναι: ο συγκεκριμένος εκμισθωτής θα νοίκιαζε το διαμέρισμά του σε ένα σχετικά εύπορο Σομαλοαμερικανό φοιτητή; Αν όχι, τότε είναι ρατσιστής. Αν ναι, είναι απλώς κάποιος που δεν θέλει να έχη πάρε δώσε με φτωχούς ανθρώπους. Σιγά το πράγμα πια. Ο πληθωρισμός των λέξεων οδηγεί σε σημασιολογικό αποχρωματισμό.

    Αλλά χρωστάω μια απάντηση και στον e-lawyer.

    Reply
  7. E-lawyer,

    ο Ν.927/1979 δεν διαταράσσει την αρχή της ισότητας “υπέρ ομάδων”, διότι προστατεύει όλα τα πρόσωπα και όλες τις ομάδες που έχουν φυλετική – εθνική καταγωγή ή θρήσκευμα. Δηλαδή το σύνολο των ευρισκομένων στην Ελληνική Επικράτεια

    Σωστό αυτό, αλλά είναι προβλέψιμο προς το πού θα κινηθή η εφαρμογή. Πάντως δεν θα ήθελα να εφαμορμοστή ούτε στην περίπτωση που αναφέρεται εδώ: “Σκοτώστε τους Έλληνες”. Εσύ;

    Άρα δεν βλέπω ποια είναι η “άρνηση του κράτους δικαίου υπέρ του κράτους δικαίου” που αναφέρεις

    Την ελευθερία έκφρασης είχα κατά νου.

    Ο Ν.927/1979 θα αποτελούσε περιορισμό ατομικού δικαιώματος, αν υπήρχε ατομικό δικαίωμα το οποίο να περιλαμβάνει την π ρ ο σ β ο λ ή ομάδων ή προσώπων λόγω της εθνικής-φυλετικής τους καταγωγής

    Δηλαδή η εξύβριση του άρ. 361 ΠΚ δεν συνιστά περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης; Η βλασφημία του άρ. 198 ΠΚ;

    Δεν βλέπω λοιπόν για ποιον λόγο ο 927/1979 θα πρέπει να νοηθεί ως “περιορισμός” κάποιου δικαιώματος

    Επιπροσθέτως: εδώ δεν μιλάμε για οποιοδήποτε είδος λόγου, δεν μιλάμε για διαφημίσεις, ανέκδοτα ή κουτσομπολιό. Μιλάμε για πολιτικές απόψεις, δημοσιογραφία, έκδοση βιβλίων. Και σε τέτοια θέματα, που προσθέτουν στην απλή έκφραση άποψης τον πολιτικό χρωματισμό, πρέπει να είμαστε διπλά ευαίσθητοι και τριπλά ανεκτικοί.

    Η “τριτενέργεια” υπήρχε και πριν την σχετική προσθήκη της συνταγματικής αναθεώρησης του 2001: ο ν. 927 θεσπίστηκε το 1979

    Το 2001 όμως ωρίστηκαν συγκεκριμένα, λέμε τώρα, ο Θεός να τα κάνη, κριτήρια ως προς το πότε είναι επιτρεπτή η άμεση τριτενέργεια. Πρέπει λοιπόν να δικαιολογηθή γιατί “προσιδιάζει” η απαγόρευση των διακρίσεων και στις σχέσεις μεταξύ των πολιτών. Πολλώ δε μάλλον όταν οι κακόμοιροι οι λευκοπαθείς και οι δύσμοιροι οι αριστερόχειρες παραμένουν ακάλυπτοι.

    Αν αμφισβητείς ότι η απαγόρευση διακρίσεων μπορεί να αφορά ιδιώτες είναι σαν να αγνοείς ότι υπάρχει ρατσισμός των πολιτών και όχι (μόνον) του κράτους.

    Όχι βέβαια. Μερικοί γαμάνε μαύρες, αλλά ποτέ δεν θα παντρεύονταν μια μαύρη. Αυτοί γιατί δεν τιμωρούνται άραγε; Αυτό δεν είναι ρατσισμός; Σε τι κόσμο θα φέρουμε τα παιδιά μας Νίκο Τσιαμτσίκα;

    Reply
  8. Για την συνταγματική διατύπωση της τριτενέργειας υπάρχει και η άποψη ότι η φράση “στις σχέσεις των ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζει” δεν είναι δυνητική, αλλά διαπιστωτική. Δηλ. το “στις οποίες προσιδιάζει” υποστηρίζεται ότι δεν είναι αναφορικοϋποθετική πρόταση, αλλά απλή αναφορική – πράγμα που βγαίνει και από τα πρακτικά της αναθεώρησης του συντάγματος.

    Για τα υπόλοιπα που αναφέρεις, ο νόμος δεν κάνει τέτοιους διαχωρισμούς (“σοβαρά βιβλία” – “διαφημίσεις” – “πολιτικές απόψεις”) κτλ. Αυτά είναι θέματα εφαρμογής του δικαίου, άρα όχι νομοθέτησης. Την κάθε περίπτωση θα εξειδικεύσει ο δικαστής.

    Για το αν είναι ή όχι περιορισμός δικαιώματος, νομίζω ότι πρέπει να δούμε το θέμα και από τις δύο πλευρές: και η ελευθερία της έκφρασης είναι περιορισμός του δικαιώματος στο σεβασμό της προσωπικότητας. Άρα κι αυτή θα πρέπει άραγε να ερμηνεύεται “στενά”; Γι’ αυτό λέω ότι άλλο περιορισμός κι άλλο εκτός πεδίου εφαρμογής.

    Reply
  9. E-lawyer,

    υπάρχει και η άποψη ότι η φράση “στις σχέσεις των ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζει” δεν είναι δυνητική, αλλά διαπιστωτική. Δηλ. το “στις οποίες προσιδιάζει” υποστηρίζεται ότι δεν είναι αναφορικοϋποθετική πρόταση, αλλά απλή αναφορική – πράγμα που βγαίνει και από τα πρακτικά της αναθεώρησης του συντάγματος.

    Σύμφωνοι, αλλά αυτό ρωτάω τόση ώρα: σε ποιες προσιδιάζει; Σε όλες; Αν όχι, γιατί προσιδιάζει σε μερικές και όχι σε άλλες; Ποιο είναι το κριτήριο; Αν προσιδιάζει σε όλες, μήπως να μεταναστεύαμε;

    Για τα υπόλοιπα που αναφέρεις, ο νόμος δεν κάνει τέτοιους διαχωρισμούς (”σοβαρά βιβλία” – “διαφημίσεις” – “πολιτικές απόψεις”) κτλ.

    Διαφωνώ. Εν πάση περιπτώσει, ο νόμος όχι, η θεωρία (και η πράξη νομίζω) ναι. Όταν ένα συνταγματικό δικαίωμα μετέχει και του στάτους ακτίβους πάντα αντιμετωπίζεται αυστηρότερα κάθε προσπάθεια περιορισμού του. Δεν είναι μοναχό του, γίνεται και πολιτικό δικαίωμα.

    Για το αν είναι ή όχι περιορισμός δικαιώματος, νομίζω ότι πρέπει να δούμε το θέμα και από τις δύο πλευρές: και η ελευθερία της έκφρασης είναι περιορισμός του δικαιώματος στο σεβασμό της προσωπικότητας. Άρα κι αυτή θα πρέπει άραγε να ερμηνεύεται “στενά”;

    Τα συνταγματικά δικαιώματα δεν περιορίζουν το ένα το άλλο με την έννοια που αποτελεί περιορισμό η κρατική δράση, άρα δεν τίθεται θέμα στενής ή ευρείας ερμηνείας. Τα συνταγματικά δικαιώματα αλληλοπεριχωρούνται, πρακτική εναρμόνιση, στάθμιση κλπ.

    Να ακόμα μια ιδέα: έστω ότι είναι πεποίθησή μου ότι πρέπει να εκτελεστούν δι’ απαγχονισμού όλοι οι Σαϊεντολόγοι, μια καθόλου κακή ιδέα αν σκεφτής και μόνο τον Τομ Κρουζ. Το Σύνταγμα οφείλει να μου εξασφαλίση τουλάχιστον τον πυρήνα του συνταγματικού δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση και στην ελεύθερη διάδοση των στοχασμών μου. Δεν με ενδιαφέρει να στοχαστώ επί της γλυκύτητας της σοκοφρέτας ούτε να διαδώσω την άποψη ότι ο Αριστοτέλης Παυλίδης είναι ένας φρικτά άσχημος άνθρωπος. Εγώ μία πεποίθηση έχω: ότι οι Σαϊεντολόγοι πρέπει να εκτελεστούν και μάλιστα συγκεκριμένα δι’ απαγχονισμού. Και παραθέτω τα επιχειρήματά μου. Ερωτάται: πώς είναι δυνατόν να διασφαλίζεται ο πυρήνας του δικαιώματος, αν ακόμη και η εκτύπωση της πεποίθησης σε βιβλίο τιμωρείται;

    Προσβολή της προσωπικότητας δεν υπάρχει για το είδος από την προσβολή του γένους. Αν κάποιος πη “”γαμιούνται οι Καλαβρυτινοί”, δεν διαπράττει εξύβριση εις βάρος μου.

    Γι’ αυτό λέω ότι άλλο περιορισμός κι άλλο εκτός πεδίου εφαρμογής.

    Η κακόβουλη βλασφημία τι είναι; Περιορισμός της ελευθερίας της έκφρασης, που, άρα, πρέπει να ερμηνεύεται στενά κλπ κλπ, όπως λέω εγώ, ή απλώς κείται εκτός πεδίου εφαρμογής, εκείνος δηλαδή που βλαστημάει δεν εκφέρει κανένα λόγο (!) ούτε εκφράζει άποψη; Μήπως επειδή εδώ έχουμε μια απηρχαιωμένη “δεξιά” διάταξη είμαστε πιο πρόσφοροι να αποδεχθούμε ότι πρόκειται σαφώς για περιορισμό, ενώ στον κακό και αντιπαθητικό Πλεύρη πρόθυμα κλείνουμε τα μάτια, λέγοντας ότι βιβλία, εκπομπές, ομιλίες δεν είναι τάχα λόγος; Και τι είναι τότε; Αγκινάρες πολίτικες (που θα μαγειρέψω σε λίγο);

    Reply
  10. Η κακόβουλη βλασφημια είναι πολύ απλά μια περίπτωση παραβίασης της ελευθερίας τηςέκφρασης, επειδή συνιστά περιορισμό ο οποίος δεν περιλαμβάνεται στους επιτρεπτούς περιορισμους κατ’ αρθρο 10 παρ. 2 ΕΣΔΑ.

    Reply
  11. Σε μερικές κατάπτυστες αποφάσεις όπως οι Wingrove κατά ΗΒ (παρ. 48), Ι.Α. κατά Τουρκίας (παρ. 22) και Otto-Preminger-Institut κατά Αυστρίας (παρ. 48), βέβαια το ΕΔΔΑ δεν δυσκολεύτηκε καθόλου να εντάξη στην “προστασία των ηθών” και στα “δικαιώματα των άλλων” του άρ. 10 παρ. 2 ΕΣΔΑ το θρησκευτικό συναίσθημα (δικαίωμα στο συναίσθημα! χαχαχαχαχα) και να αναφερθή μάλιστα και στην βλασφημία. Οπότε ξαναδιάβασε το άρ. 10 παρ. 2 ΕΣΔΑ.

    Αυτά συμβαίνουν όταν είσαι στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας: λες ό,τι θες και πάντα υπάρχει κάποιος να σε χειροκροτήση.

    Reply
  12. e-lawyer
    “αν υπήρχε ατομικό δικαίωμα το οποίο να περιλαμβάνει την π ρ ο σ β ο λ ή ομάδων ή προσώπων λόγω της εθνικής-φυλετικής τους καταγωγής, …Τέτοιο ατομικό δικαίωμα, δεν υπάρχει στο σύνταγμα ή στην ευρωπαϊκή σύμβαση ανθρώπινων δικαιωμάτων.”

    Θελεις να πεις οτι ειναι παρανομο να πει καποιος δημοσιως οτι οι Ελληνες ειναι ανικανοι να οργανωθουν, να πραξουν νομιμως, και να σταματησουν να ειναι παρασιτα της Ευρωπης?  Ανεξαρτητα απο το αν συμφωνουμε η διαφωνουμε σε αυτο, εσυ θεωρεις οτι αν εγω πω κατι τετοιο, τοτε αυτοματως παρανομω?  Διοτι ξερω οτι εξ αρχης τετοια φραση οπως η παραπανω θα θεωρηθει ακρως προσβλητικη για μια φυλη, την Ελληνικη. 

    Reply

Leave a Comment