Με το ν.δ. 494/1970 «Περί κυρώσεως της διεθνούς συμβάσεως περί καταργήσεως πάσης μορφής φυλετικών διακρίσεων» κυρώθηκε η υπ’ αριθμ. 9464 διεθνής σύμβαση, η οποία συνήφθη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στις 07.03.1966 στην Νέα Υόρκη, ακολουθώντας τον οδό που χάραξε το ψήφισμα 1904/XVIII της Γενικής Συνέλευσης, και υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση με το ψήφισμα 2106/ΧΧ στις 21.12.1965. Κατ’ εκτέλεση της Σύμβασης ψηφίστηκε ο Ν. 927/1979, ο λεγόμενος αντιρατσιστικός, τον οποίο θα περιλάβω ερμηνευτικώς στο προσεχές μέλλον. Αλλά προτού φτάσουμε στον καρπό, ας ασχοληθούμε με τον σπόρο.
Ως φυλετική διάκριση κατά την σύμβαση (άρ. 1 παρ. 1) νοείται «πάσα διάκριση, εξαίρεση, παρεμπόδιση ή προτίμηση βασιζομένη επί της φυλής, του χρώματος, της καταγωγής ή της εθνικής ή εθνολογικής [ethnic] προελεύσεως». Όπως είναι φανερό, ο ορισμός αυτός τυγχάνει στενότερος του άρ. 5 παρ. 2 εδ. α΄ Συντάγματος, καθώς δεν περιλαμβάνει την απαγόρευση διακρίσεων λόγω γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Οι κανόνες της σύμβασης δεν εφαρμόζονται για θέματα ιθαγενείας, πολιτικών δικαιωμάτων και αλλοδαπών (άρ. 1 παρ. 2-3), μια εξαίρεση που όσο περνάει ο καιρός μοιάζει απηρχαιωμένη, αν όχι νομικά, τουλάχιστον ηθικά. Στα άρ. 1 παρ. 4 και 2 παρ. 2 αναγνωρίζεται σε επίπεδο διεθνούς δικαίου η νομιμότητα των λεγόμενων «θετικών διακρίσεων», για τις οποίες θα μιλήσουμε κάποια άλλη φορά. Στο άρ. 3 καταδικάζεται ιδιαιτέρως η φυλετική απομόνωση (apartheid), ενώ το άρ. 5 περιλαμβάνει εκτεταμένο ενδεικτικό κατάλογο των δικαιωμάτων, των οποίων η απόλαυση οφείλει να εξασφαλιστή σε όλους χωρίς απαγορευμένες διακρίσεις.
Οι πιο ενδιαφέρουσες διατάξεις περιλαμβάνονται στο άρ. 4 της Σύμβασης. Η σύμβαση δεν περιλαμβάνει μεν διατάξεις ευθέως ποινικού ενδιαφέροντος, προβλέπει όμως στο άρ. 4 μία διεθνούς δικαίου υποχρέωση των συμβαλλομένων κρατών να απαγορεύσουν τις φυλετικές διακρίσεις με τα μέσα του Ποινικού Δικαίου, προκειμένου αυτές να λάβουν τέλος. Το ενδιαφέρον εν προκειμένω είναι ότι καλούνται τα κράτη να εισαγάγουν διατάξεις εσωτερικού δικαίου που θα καθιερώνουν άμεση τριτενέργεια, ποινικά μάλιστα προστατευόμενη, ενός αμυντικού συνταγματικού δικαιώματος. Δεδομένου ότι το άρ. 25 παρ. 1 εδ. γ΄ Συντ. ορίζει ότι «Τα δικαιώματα αυτά [Τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου] ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν», χρειάζεται αιτιολόγηση γιατί προσιδιάζει εδώ η άμεση τριτενέργεια. Τι κοινό υπάρχει αλήθεια ανάμεσα στην σχέση δύο οποιωνδήποτε πολιτών αφενός, του πολίτη και του κράτους αφετέρου;
Οι κρίσιμες περιπτώσεις α΄ και β΄ του άρ. 4 περιέχουν μάλιστα και διατάξεις εμφανώς αν όχι αντίθετες στις ελευθερίες του λόγου και της συνείδησης, τουλάχιστον προβληματικές: [State Parties] (a) Shall declare an offence punishable by law all dissemination of ideas based on racial superiority or hatred, incitement to racial discrimination, as well as all acts of violence or incitement to such acts against any race or group of persons of another colour or ethnic origin, and also the provision of any assistance to racist activities, including the financing thereof; (b) Shall declare illegal and prohibit organizations, and also organized and all other propaganda activities, which promote and incite racial discrimination, and shall recognize participation in such organizations or activities as an offence punishable by law. Ο Έλληνας νομοθέτης δεν προχώρησε ευτυχώς στην τιμώρηση της απλής διάδοσης ιδεών ή στην απαγόρευση νομικών προσώπων∙ όλα αυτά είναι όμως ενδεικτικά της νομικής ποιότητας της Σύμβασης.
Κάποια κράτη αντελήφθησαν εξαρχής αυτά τα απαράδεκτα σημεία και φρόντισαν να λάβουν τα μέτρα τους. Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, το ΗΒ, οι ΗΠΑ και άλλες χώρες με τις οποίες θέλουμε να κάνουμε παρέα π.χ. διεκήρυξαν ότι το επίμαχο άρ. 4 δεν μπορεί να ερμηνευθή ως περιορίζον ή περιγράφον τα βασικά συνταγματικά δικαιώματα που αναφέρθηκαν [το πού κατέληξε η ελευθερία του λόγου σε αυτές τις χώρες είναι βέβαια θέμα προς προβληματισμόν]. Η (δικτατορική) Ελλάς εσιώπησε.
Προβάλλεται συχνά το επιχείρημα ότι, επειδή ο Ν. 927/1979 ψηφίστηκε προς εκπλήρωση της διεθνούς δικαίου υποχρέωσης που απέρρεε από την Σύμβαση της Νέας Υόρκης, causa finita est. Αμ δε. Κάθε επικυρωμένη διεθνής σύμβαση υπερισχύει κατ’ άρ. 28 παρ. 1 Συντ. κάθε αντιθέτου διατάξεως νόμου∙ όχι όμως και κάθε αντίθετης διάταξης του Συντάγματος. Η διεθνής σύμβαση ερμηνεύεται σύμφωνα με το Σύνταγμα και όχι αντιστρόφως. Αν το γράμμα και το πνεύμα της σύμβασης δεν συνάδει με το Σύνταγμα, μαντέψτε ποιος χάνει. Αν π.χ. κάποια επικυρωμένη διεθνής σύμβαση υποχρέωνε την Ελλάδα να εισαγάγη νομοθετική πρόβλεψη προσωρινής κράτησης έως 24 μηνών, σε προφανή αντίθεση με το άρ. 6 παρ. 4 του Συντάγματος, και όντως ψηφιζόταν τέτοιος νόμος, θα εφαρμοζόταν τάχα ως σύμφωνος με την διεθνή σύμβαση και υποχρεωτικός κατ’ αυτήν ή δεν θα εφαρμοζόταν ως αντισυνταγματικός; Εγώ λέω το δεύτερο.
Ούτε και πρέπει να απολιθώνουμε ένα κείμενο που ψηφίστηκε κατά βάσιν μέσω μιας πολιτικής διαδικασίας πριν σαραντατόσα χρόνια. Ας αναλογιστούμε το εξής παράλληλο παράδειγμα: αρκετοί από τους υποστηρικτές της εγκληματοποίησης που υπαγορεύει η Σύμβαση της Νέας Υόρκης ανήκουν σε αυτούς που παράλληλα τάσσονται υπέρ της απεγκληματοποίησης των ψυχοτρόπων ουσιών, στην μία ή στην άλλη έκταση. Θα σταματούσαν άραγε να θεωρούν νομικώς δυνατή αυτήν την εξέλιξη αν πληροφορούνταν ότι η εγκληματοποίηση αποτελεί διεθνούς δικαίου υποχρέωση της χώρας κατ’ άρ. 3 της Σύμβασης της Βιέννης του 1988; Ε, δεν το νομίζω.
Συμπέρασμα: η Σύμβαση της Νέας Υόρκης είναι ένα κείμενο με έντονο το πολιτικό στοιχείο, όπως όλες οι διεθνείς συμβάσεις, που προσπαθεί να επιτύχη ένα επιθυμητό στόχο αγιάζοντας καθ’ οδόν κάποια το λιγώτερο προβληματικά μέσα. Ας την ερμηνεύσουμε ανάλογα.
με λιγα λογια ο Πλευρης θα καταδικαζοταν αν κριναμε με βαση την συμβαση, σωστα?
Μα ο Ν. 927/1979 ελάχιστα απέχει από το περιεχόμενο της Σύμβασης. Τέλος πάντων, ας μην το εντοπίσουμε στον Πλεύρη, δεν ξέρω το κατηγορητήριο απέξω ούτε και θέλω να παραστήσω τον δικηγόρο του.