Έχουν περάσει 75 χρόνια από τότε που ο Κέυνς δημοσίευσε το βιβλίο του General Theory of Employment, Interest, and Money. Σε αυτό υποστήριξε ότι, για λόγους που εξηγώ εδώ, διακυμάνσεις στη συνολική ζήτηση επιφέρουν μεταβολές στην οικονομική δραστηριότητα. Για τη σταθεροποίηση των οικονομικών κύκλων ο Κέυνς πρότεινε την άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής, ιδίως όταν η νομισματική πολιτική έχει εξαντλήσει όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της. Κάτι τέτοιο συμβαίνει στην “παγίδα ρευστότητας”, όταν δηλαδή οι νομισματικές αρχές έχουν μειώσει τα ονομαστικά επιτόκια στο μηδέν και άρα δε μπορούν να τα ρίξουν περισσότερο προκειμένου να τονώσουν τη ζήτηση. Σε μια τέτοια παγίδα βρίσκονται σήμερα οι ΗΠΑ. Το επιτόκιο διατραπεζικού δανεισμού (Federal Funds Rate) που ελέγχει η Φεντ είναι σχεδόν μηδενικό εδώ και δυο χρόνια περίπου, ωστόσο οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις αρνούνται να αυξήσουν τις δαπάνες τους. Υπό αυτές τις συνθήκες πολλοί οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι η αύξηση των κρατικών δαπανών, στις Η.Π.Α. με τη μορφή των δυο stimulus bills, είναι απαραίτητη προκειμένου να αντισταθμίσει τη μείωση των καταναλωτικών και επενδυτικών δαπανών. Η Κεϋνσιανή συνταγή προτρέπει το κράτος να δανειστεί τις πλεονάζουσες ιδιωτικές αποταμιεύσεις αφού οι επιχειρήσεις αρνούνται να το κάνουν, και να τις χρησιμοποιήσει για να αγοράσει αγαθά και υπηρεσίες τονώνοντας έτσι την παραγωγική δραστηριότητα. Ωστόσο μια μερίδα οικονομολόγων, και μάλιστα ηχηρά ονόματα όπως οι Robert Lucas, Robert Barro, Ed Prescott, Gary Becker, Lee Ohanian, John Cochrane και άλλοι έχουν εκφράσει προβληματισμούς σχετικά με την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής. Είναι οι προβληματισμοί αυτοί βάσιμοι?
Αφετηρία των προβληματισμών είναι η λεγόμενη Ρικαρντιανή ισοτιμία (Ricardian Equivalence), που φέρει το όνομα του μεγάλου κλασσικού οικονομολόγου David Ricardo ο οποίος διατύπωσε μια αρχική μορφή της τον δέκατο-ένατο αιώνα. Ας υποθέσουμε για παράδειγμα ότι το κράτος δανείζεται από τον Α 700 ευρώ για να τα δώσει στον Β με τη συμφωνία να τα επιστρέψει στον Α την επόμενη εβδομάδα. Σύμφωνα με τη Ρικαρντιανή ισοτιμία ο Β θα αναλογιστεί ότι για να επιστρέψει τα 700 ευρω στον Α, το κράτος θα αναγκαστεί να του αυξήσει τους φόρους. Θα κάτσει λοιπόν και θα υπολογίσει ότι οι φορολογικές του εισφορές την επόμενη εβδομάδα θα επιβαρυνθούν κατά 700 ευρώ. Προσδοκώντας αυτήν την αύξηση ο Β θα βάλει τα 700 Ευρώ που έλαβε από το κράτος στην άκρη, και άρα δεν θα υπάρξει μεταβολή στη συνολική δαπάνη. Το αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο αν το κράτος, αντί να δανειστεί από τον Α, είχε αυξήσει τη φορολογία στον Β κατά 700 ευρώ για να του τα δώσει με άλλη μορφή (οι δυο μέθοδοι είναι ισότιμες). Προσφέρει όμως η Ρικαρντιανή ισοτιμία αρκετά επιχειρήματα εναντίον της άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής? ΟΧΙ, ειδικά σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης όπως οι σημερινές. Ιδού γιατί…
Πρώτον, το κράτος μπορεί να ισχυριστεί ότι η παρούσα αύξηση των δαπανών θα καλυφθεί από μείωση αργότερα. Π.χ. ανακαινίζοντας σήμερα περισσότερους δρόμους και γέφυρες που ούτως ή άλλως χρειάζονται ανακαίνιση το κράτος δεν θα χρειαστεί να δαπανήσει αυτά τα ποσά στο μέλλον, όταν η οικονομία θα έχει ανακάμψει. Επειδή η μακροπρόθεσμη κρατική δαπάνη δεν αυξήθηκε, το μόνο που αλλάζει είναι το timing της δαπάνης, οι ιδιώτες δεν έχουν κανένα λόγο να περιμένουν αύξηση της φορολογίας στο μέλλον. Δεύτερον, σε περιόδους ύφεσης ένα μέρος του πληθυσμού αναγκάζεται να περικόψει τις δαπάνες του περισσότερο από όσο θα ήθελε. Κάποιος που χάνει τη δουλιά του προσωρινά θα προτιμούσε να δανειστεί όσο είναι άνεργος ώστε να συνεχίσει να μένει στο ίδιο διαμέρισμα ή να κρατήσει το αυτοκίνητό του, και να ξεχρεώσει το δάνειο όταν ξαναβρεί δουλιά. Ωστόσο οι άνεργοι δύσκολα βρίσκουν πρόθυμους δανειστές και έτσι ο φίλος μας ίσως αναγκαστεί π.χ. να πουλήσει το αυτοκίνητό του παρά τη θέλησή του. Στην περίπτωση αυτή αν το κράτος του δώσει ένα ποσό ο φίλος μας δεν θα το αποταμιεύσει αλλά θα το χρησιμοποιήσει αντί του δανείου που δεν μπόρεσε να πάρει. Αντί να πληρώσει τη δόση του δανείου όταν ξαναβρεί δουλιά απλώς θα πληρώσει τους επιπλέον φόρους. Τρίτον, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις, π.χ. μελέτες behavioral οικονομολόγων, που θέτουν σε αμφισβήτηση την άποψη ότι τα άτομα πράττουν τόσο ορθολογικά. Για να επιστρέψουμε στο προηγούμενο παράδειγμα με τους Α και Β, ας υποθέσουμε ότι το κράτος είχε κάνει τέτοια συμφωνία με τον Α ώστε ο Β να έχει λόγο να πιστέυει ότι η φορολογία του δεν θα ανέβει 700 ευρώ την επόμενη εβδομάδα αλλά 7 ευρώ την εβδομάδα για τις επόμενες 100 εβδομάδες. Σε αυτήν την περίπτωση ο Β θα αποταμιεύσει και τα 700 ευρώ ή μήπως θα μπει στον πειρασμό να ξοδέψει ένα μέρος? (Οι μυημένοι ίσως αντιληφθούν ότι μιλάω εδώ για το hyperbolic discounting). Οι μελέτες δείχνουν ότι μάλλον το δεύτερο θα συμβεί. Και πώς θα πράξει αν οι ικανότητές του και τα διαθέσιμα στοιχεία του επιτρέψουν να συμπεράνει μόνο ότι κάποια στιγμή στο μέλλον η φορολογία του ίσως αυξηθεί κατά ένα αδιευκρίνιστο ποσό? Οι μελέτες δείχνουν ότι τέτοια αβέβαια μελλοντικά ενδεχόμενα τα άτομα επιλέγουν να τα αγνοήσουν μέχρις ότου έχουν περισσότερες πληροφορίες.
Υπό αυτό το πρίσμα δεν είναι περίεργο ότι τα στοιχεία συνηγορούν υπέρ της αποτελεσματικότητας της δημοσιονομικής πολιτικής. Ανεπίσημα μπορεί κανείς να συγκρίνει τη μεταβολή του ΑΕΠ και της ανεργίας σε χώρες που εφάρμωσαν επεκτατική δημοσιονομική πολιτική όπως οι ΗΠΑ με χώρες σαν την Ιρλανδία ή την Ελλάδα που εκ’ των πραγμάτων αναγκάστηκαν να κάνουν το αντίθετο. Επίσημα, μια σειρά εμπειρικών μελετών βρίσκουν ότι τα stimulus bills είχαν θετικό αποτέλεσμα, υπό την έννοια ότι η ύφεση στις ΗΠΑ θα ήταν πολύ βαθύτερη χωρίς αυτά. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να βρει αναφορά σε αρκετές τέτοιες μελέτες στην εξαιρετική αυτή ομιλία της Christina Romer, καθηγήτριας οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια Μπέρκλεϋ, η οποία διετέλεσε και πρόεδρος του συμβουλίου εμπειρογνωμόνων του Προέδρου Ομπάμα.
Πέρα από το καθαρά επιστημονικό κομμάτι δύο σημεία από την ομιλία της μου έκαναν εντύπωση. Το πρώτο είναι η αναφορά της σε όσους την χαρακτηρίζουν “Κεϋνσιανή οικονομολόγο” για τη θέση της υπέρ της αποτελεσματικότητας της δημοσιονομικής πολιτικής. Αντιγράφω μεταφράζοντας, “Συμπεριφέρονταν σαν να πίστευα ότι η δημοσιονομική πολιτική μετρούσε εξαιτίας ενός θεωρητικού βιβλίου που γράφτηκε το 1936, ή επειδή αυτό διδάχτηκα κατά τις μεταπτυχιακές μου σπουδές. Συνήθιζα να λέω ότι δεν είμαι Κεϋνσιανή οικονομολόγος, είμαι μια εμπειρική οικονομολόγος. Πιστεύω ό,τι πιστεύω εξαιτίας των εμπειρικών δεδομένων.” Το άλλο ήταν η απάντηση στην ερώτηση αν η θητεία της στην Ουάσιγκτον απομυθοποίησε τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η πολιτική. Η απάντησή της ήταν όχι, καθώς η “ακαταστασία” της πολιτικής διαδικασίας είναι αναμενόμενη. Αυτό που απομυθοποίησε κάποια πράγματα στο μυαλό της “είναι η συζήτηση για τη δημοσιονομική πολιτική. Πολιτικοί και υπερβολικά πολλοί οικονομολόγοι φαίνεται να επιχειρηματολογούν έχοντας ως αφετηρία την ιδεολογία τους και όχι τα δεδομένα” (τα bold γράμματα δικά μου). Αυτό το γεγονός, και κυρίως ότι μεταξύ αυτών των οικονομολόγων συμπεριλαμβάνονται και τρανταχτά ονόματα, κάποιοι μάλιστα βραβευμένοι με Νόμπελ, θα πρέπει νομίζω να προβληματίσει βαθύτατα εμάς τους οικονομολόγους για το παρών και το μέλλον της επιστήμης μας.
ενδιαφερον κειμενο! πριν ξεκινησω τα σχολια μου θα παραθεσω ενα αποσπασμα απο μια συνεντευξη του φρηντμαν απο το 1992 που απανταει ακριβως σε αυτο το θεμα:
“Region: Six Nobel laureates and 94 other economists recently called for increased federal spending to spur economic growth, even though it would add to the budget deficit. Among them are Arrow, Sharpe, Klein, Solow and Modigliani. Does this collective recommendation of world-class economists make sense?
Friedman: I do not agree with the view of the 100 economists calling for increased spending to spur economic growth. My disagreement is partly based on political considerations, partly on economic considerations. From the political point of view, increased spending may initially be designed to be temporary but few things become more permanent than temporary spending. Hence, the economists are in fact calling for a still higher level of government spending yet, in my view, reducing the scope of government is our most important single objective.
On a technical level, I believe that there is no persuasive evidence that, given the course of monetary policy and monetary aggregates, federal government deficits have any stimulative effect. They have a stimulative effect only insofar as they are financed by a more rapid increase in the quantity of money than would otherwise occur.
However, even if I shared the view of the economists who signed this statement that an increase in budget deficits would be stimulative, it would be consistent with their technical view to recommend a reduction in taxes as a way to achieve an increased budget deficit. From their point of view, a reduction in taxes would have the same stimulative effect as an increase in spending, yet it would avoid the long-term adverse effect of increasing the role of government in the economy.”
οσον αφορα το δευτερο επιχειρημα του και επειδη η επιστημη προχωραει πιθανον να μην ειναι απολυτα σωστο διοτι οπως λες και στο κειμενο σου υπαρχουν ισχυρες ενδειξεις οτι η δημοσιονομικη πολιτικη μπορει να λειτουργησει θετικα! ας παρουμε ομως το πρωτο και το τριτο επιχειρημα του!
το πρωτο επιχειρημα του ειναι καθαρα πολιτικο και αναφερει οτι οι αυξημενες κρατικες δαπανες σπανια ειναι προσωρινες με βαση την ιστορικη εμπειρια! αρα ακομα και αν οι κρατικες δαπανες λυνουν το προβλημα σε περιοδο υφεσης πως καταφερνουμε και μειωνουμε τις δαπανες μετα την υφεση οταν η εμπειρια δειχνει οτι ειναι δυσκολο? σε αυτο το πολιτικο επειχειρημα μπορουμε να προσθεσουμε και αλλα 2: αν θυμαμαι ο gary becker και αλλοι πιστευουν οτι η δημοσιονομικη πολιτικη εφαρμοζεται αργα (λογω της πολιτικης διαδικασιας) με αποτελεσμα ποτε να μην γινεται στο χρονικο σημειο που θα θελαμε με αποτελεσμα να ειναι αχρηστη (το λεω πολυ περιληπτικα). επισης ενα τριτο πολιτικο επιχειρημα ειναι οτι σε μια βαθεια υφεση ισως οι κρατικες δαπανες που πρεπει να γινουν να ειναι σε επιπεδα β παγκοσμιου πολεμου!! ειναι ηθικο να αυξηθει τοσο πολυ το κρατος σε καιρο ειρηνης??
το τριτο επιχειρημα του φρηντμαν στο τελος του αποσπασματος αναφερει οτι εφοσον πρεπει να κανουμε ενα stimulus με budget deficit αυτο μπορουμε τεχνικα να το πραγματοποιησουμε μονο με μεγαλες φοροαπαλλαγες! κανουμε δηλαδη αυτο που θα ηθελε ενας κευνσιανιστης αλλά χωρις τις παρενεργειες της κρατικης παρεμβασης!!
αρα το συμπερασμα ειναι οτι ΝΑΙ η δημοσιονομικη πολιτικη μπορει θεωρητικα να βγαλει μια χωρα απο μια βαρεια υφεση. αλλα πρακτικα υπαρχουν πολλες πολιτικες δυσκολιες και επιπλεον αυτο μπορει να γινει με τροπο που δεν θα ενοχλουσε εναν φιλελευθερο!!!
Μπράβο, αυτό ήταν το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό, γιατί δεν μπορεί η τονωτική δημοσιονομική ένεση να γίνη με φοροαπαλλαγές;
Και μια ερώτηση ακόμη: η δημοσιονομική ένεση προϋποθέτει την εξάντληση και αποτυχία της νομισματικής; Ναι, όχι και γιατί;
Oι φοροαπαλλαγές και γενικότερα οι τροποποιήσεις στο φορολογικό σύστημα της κυβερνήσεως Ρήγκαν αλλα και εκείνης του Μπούς του νεότερου συνετέλεσαν και αυτές στην αύξηση του δημοσίου χρέους και των δημοσιονομικών ελλειμάτων των αντίστοιχων περιόδων.
Μάλιστα στα 90’ς αυξήθηκαν οι φορολογικοί συντελεστές ανάμεσα στα άλλα ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα επιτυχώς.
Το ζήτημα πάντοτε είναι με ποιον τρόπο ασκείται και που στοχεύει η δημοσιονομική πολιτική.
Οι πολιτικοί επιστήμονες έχουν μελετήσει αρκετά το θέμα όσον αφορά τους πολίτες, η πρώτη εργασία που μου έρχεται στο μυαλό εδώ.
Για το αν όντως παρατηρείται ιδεολογική τύφλωση στις πράξεις των πολιτικών και όσων ασκούν πολιτική εν γένει, δεν έχω υπόψη μου κάποια μελέτη.
http://www.capital.gr/gmessages/showTopic.asp?id=1895795&nid=1069231
καταλαβαινω οτι δεν ειναι αυτο το βασικο σου επιχειρημα, παντως πρεπει να πω οτι μεγαλη διαφορα ΗΠΑ και Ελλαδας δεν ειναι το stimulus (μην ξεχναμε οτι η Ελλαδα εχει ακομα ελλειμματα και μαλιστα μεγαλα!) αλλα η ρευστοτητα. Στις ΗΠΑ εχουν γυρισει σε ρευστοτητα προ κρισης και ισως μεγαλυτερη, στην Ελλαδα εχουμε ασφυξια.
Θάνο και Θανάση,
αναγνωρίζω τις πρακτικές δυσκολίες. Για αυτό και θεωρώ ότι η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να επιστρατεύεται μόνο όταν η νομισματική έχει εξαντλήσει όλα τα περιθώρια. Η παρούσα κρίση ήταν αναμενόμενο λόγω των αιτιών της ότι θα διαρκέσει αρκετά, άρα οι καθυστερήσεις (για την ακρίβεια τα stimulus bills πέρασαν σχετικά εύκολα) δεν ήταν πρόβλημα. Και μάλιστα ήταν πράγματι προσωρινά. Αυτό βέβαια ίσως έχει να κάνει και με το πώς λειτουργούν τα πράγματα στις ΗΠΑ, όπου νόμοι που αφορούν φορους και δαπάνες συχνά έχουν ημερομηνία λήξης, επιτρέποντας έτσι στους νομοθέτες να επανεξετάσουν την κατάσταση της οικονομίας και να αποφασίσουν αν θέλουν να τους ανανεώσουν για μερικά χρόνια ακόμα. Για παράδειγμα οι περικοπές δαπανών της κυβέρνησης Μπους που περασαν το 2001 και 2003 έληξαν το 2010 αλλά η κυβέρνηση Ομπάμα τις ανανέωσε για μερικά χρόνια ακόμα παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα προεκλογικά. Για τη μεγάλη αύξηση σε καιρό ειρήνης η δική μου άποψη είναι ότι εξαρτάται από το αν υπάρχουν δημόσιες επενδύσεις που να δικαιολογούν τις δαπάνες. Δηλαδή δεν συμφωνώ ότι αρκεί να πληρώνουμε έναν για να σκάβει τρύπες και άλλον να τις γεμίζει. Θεωρώ λοιπόν ότι από αεροδρόμια σε συγκοινωνιακά δίκτυα σε σχολεία σε έρευνα και ανάπτυξη πράγματι υπάρχουν έργα με υψηλή κοινωνική ωφέλεια. Το πρόβλημα με τις φοροαπαλλαγές είναι, και σε αυτό συμφωνώ με τους παλαιούς Κευνσιανιστές, ότι έχουν μικρότερο αποτέλεσμα από τις κρατικές δαπάνες για δυο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι ειδικά σε περίοδο αβεβαιότητας ο κόσμος ενδεχόμενα να αποταμιεύσει την επιστροφή φόρου και όχι να τη δαπανήσει. Δεύτερον, έχω την αίσθηση ότι μεγαλύτερο μέρος των ιδιωτικών δαπανών σε σχέση με τις δημοσιες είναι για εισαγόμενα προϊόντα.
SG,
νομίζω όμως ότι θα ήταν πιο κατατοπιστικό (αν κάποιος έχει τα στοιχεία τον ευχαριστώ εκ των προτέρων) να κοιτάξουμε και την πορεία των δημοσίων δαπανών και των φορολογικών συντελεστών. Τα ελλείματα από μόνα τους δεν λένε τίποτα. Αν το κράτος μειώνοντας τις δαπάνες και αυξάνοντας τους φορολογικούς συντελεστές οδήγησε σε τόσο μεγάλη πτώση της οικονομικής δραστηριότητας ώστε τα ελλείματα παρέμειναν τότε ασφαλώς θα ήταν καλύτερα να μην το είχε πράξει καθόλου. Τα ελλείματα θα ήταν περίπου τα ίδια αλλά τουλάχιστον δεν θα είχαμε την παρατηρούμενη πτώση των εισοδημάτων και την αύξηση της ανεργίας. Πάντως η σύγκριση δεν ήταν μόνο με Ελλάδα αλλά και με Ιρλανδία, Ισπανία, Λετονία, κ.α.
“Για παράδειγμα οι περικοπές δαπανών της κυβέρνησης Μπους που περασαν το 2001 και 2003 έληξαν το 2010 αλλά η κυβέρνηση Ομπάμα τις ανανέωσε για μερικά χρόνια ακόμα παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα προεκλογικά. ”
μηπως εννοεις τις φοροαπαλλαγες και οχι περικοπες δαπανων???
“Τα ελλείματα θα ήταν περίπου τα ίδια αλλά τουλάχιστον δεν θα είχαμε την παρατηρούμενη πτώση των εισοδημάτων και την αύξηση της ανεργίας”
εδω θελω να επεκταθεις λιγο αν μπορεις!τι θα ειχε συμβει στο ελληνικο ελλειμμα αν δεν ειχαν αυξηθει καθολου οι φοροι τα τελευταια 2 χρονια και αν ειχαν μειωθει ελαχιστα οι δαπανες?? παρομοια τι θα συνεβαινε σε αλλες χωρες οπως η ισπανια?? διαβαζω για την ισπανια οτι μετα απο τοσα μετρα που εχει παρει τελικα το 2011 το ελλειμμα μειωθηκε ελαχιστα! τι θα ειχε συμβει λοιπον αν οι φοροι δεν αυξανοντουσαν και οι δαπανες εμεναν σταθερες ή μειωνοντουσαν ελαχιστα??
Συγνώμη Θάνο, φοροαπαλλαγές εννούσα και όχι περικοπές δαπανών (κακό πράγμα να ποστάρεις μετά τα μεσάνυχτα).
Για το δεύτερο ερώτημα, το θέμα είναι ότι όταν το κράτος περικόπτει τις δαπάνες του ή αυξάνει τη φορολογία το συνολικό εισόδημα μειώνεται. Για να πληρώσουν τους παραπάνω φόρους οι ιδιώτες περικόπτουν τις καταναλωτικές δαπάνες, οι επιχειρήσεις τις επενδύσεις, κ.ο.κ. Αντίστοιχα δημόσιοι υπάλληλοι, συνταξιούχοι, και προμηθευτές του δημοσίου που βλέπουν το εισόδημά τους να πλήττεται από τη μείωση των δημοσίων δαπανών περικόπτουν και αυτοί τις δαπάνες τους οι οποίες όμως είναι εισόδημα για κάποιους άλλους. Έπειδή τα φορολογικά έσοδα εξαρτώνται από το εισόδημα (το μέγεθος των συναλλαγών να το πω χοντρά), η αντίδραση των πολιτών στα μέτρα του δημοσίου θα έχει αντίθετο αποτέλεσμα στο δημοσιονομικό έλλειμα (π.χ. υψηλότεροι φορολογικοί συντελεστες σε μικρότερο όμως εισόδημα). Το καθαρό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από το πόσο μεγάλη θα είναι η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Αν είναι αρκετά μεγάλη τότε θα αντισταθμίσει σχεδόν πλήρως τα μέτρα και έτσι τα ελλείματα δεν θα μειωθούν σημαντικά, ή μπορεί μάλιστα και να αυξηθούν. Οπότε τίθεται το ερώτημα αν τελικά η ύφεση άξιζε τον κόπο. Βέβαια για να απαντήσει κανείς το ερώτημα χρειάζεται στοιχεία και ένα μοντέλο της ελληνικής οικονομίας ώστε να ποσοτικοποιήσει τα παραπάνω. Αλλιώς περιοριζόμαστε σε εικασίες. Αυτό που ήθελα απλώς να επισημάνω στον ΣΓ είναι πως το ότι το δημοσιονομικό έλλειμα είναι υψηλό δεν λέει τίποτα από μόνο του.
και ενα προσφατο σχετικο κειμενο
http://www.economist.com/blogs/buttonwood/2012/01/fiscal-policy
Κωστα
επιστρεφω σε μια παλια συζητηση, αλλα δεν ειμαι σιγουρος που το πας τελικα. Το οτι καποια ελλειμματα μερικες φορες ειναι χρησιμα, το δεχονται ολοι εκτος απο τους πιο φανατικους Λουθηρανους παστορες φανταζομαι. Απο κει και περα να λες οτι το ελλειμμα απο μονο του δεν πρεπει να μας νοιαζει δεν με πειθει.
ουτε καν αυτο δεν ειναι σιγουρο. Γιατι η αυξηση των συντελεστων μπορει να δινει τουλαχιστον το μηνυμα οτι εισαι ετοιμος να συλλεξεις φορους, με αποτελεσμα να διατηρησεις καποια αξιοπιστια στις αγορες, που να επιβραβευεται με καλυτερα επιτοκια τωρα και στο μελλον. Αλλα θεωρω και τρομερα δυσκολο να αυξησεις τοσο την φορολογια που η οικονομικη πτωση να οδηγησει σε σταθερα φορολογικα εσοδα. Οσοι εχουν την ψευδαισθηση οτι αυτο συμβαινει στην Ελλαδα πρεπει να συνειδητοποιησει οτι
(α) το ελλειμμα σε απολυτους αριθμους εχει πεσει αρκετα, αν και ως ποσοστο του ΑΕΠ λιγοτερο (γιατι μειωνεται το ΑΕΠ)
(β) το ΑΕΠ θα επεφτε ετσι κιαλλιως και πρεπει να απομονωσουμε την πτωση που οφειλεται στον περιορισμο του ελλειμματος
Σωτήρη, τη θέση ότι
ο Κρούγκμαν την ονομάζει confidence fairy (νεράιδα εμπιστοσύνης). Θεωρώ και εγώ εξαιρετικά παράδοξη τη θέση ότι σε μια οικονομία που το εισόδημα καταρέει και η ανεργία εκτοξέυεται, οι δανειστές θα πούνε, α εντάξει, ανέβασαν τους φορολογικούς συντελεστές οπότε ας τους δανείσουμε με πιο χαμηλά επιτόκια. Νομίζω ότι όσοι υποστηρίζουν αυτή τη θέση θα πρέπει να μας αποδείξουν ότι έχουν δίκιο.
Τέλος, βρε Σώτο, που είπα εγώ ότι κάτι είναι σίγουρο? Πιο κάτω έγραψα ακριβώς ότι για να απαντήσει κανείς στο αν η αρνητική επίπτωση της φορολογίας στο ΑΕΠ ήταν μεγαλύτερη από την επίπτωση στο έλλειμα “χρειάζεται στοιχεία και ένα μοντέλο της ελληνικής οικονομίας ώστε να ποσοτικοποιήσει τα παραπάνω. Αλλιώς περιοριζόμαστε σε εικασίες” Αν πάντως ο πολλαπλασιαστής είναι κοντά στο ένα, κάτι που θεωρώ πολύ πιθανό, τότε η περικοπή δαπανών και η αύξηση της φορολογίας ενδεχομένως αύξησε το έλλειμα ως ποσοστό του ΑΕΠ (ακόμα και αν το μείωσε σε απόλυτους αριθμούς).
Ενδιαφέρον.
Πάντως υπάρχει και η άποψη,με την οποία ωστόσο δεν είμαι σύμφωνος,πως αντι της αύξησης της φορολογίας θα μπορούσε να παρθεί ένα ισοδύναμου δημοσιονομικού ωφέλους μέτρο απολύοντας αρκετούς δημόσιους υπαλλήλους.
Ισπανια, Ιρλανδια?
εχμ, οχι αν ειναι κοντα στο ενα τοτε ο περιορισμος του ΑΕΠ το πολυ να εινια ισος με την μειωση του ελλειμματος. Τεσπα, το ερωτημα ειναι αν ειναι κοντα στο ενα.
Ιρλανδία? Μα εκεί το έλλειμα έφτασε στο 32% του ΑΕΠ το 2010(κοίτα το τελευταίο γράφημα) και η ανεργία εκτοξεύτηκε από το 5% στο 15%. Ακόμα και χωρίς τα bailouts το έλλειμα θα ήταν περίπου 12% του ΑΕΠ. Για αυτό άλλωστε και η Ιρλανδία δανείστηκε το 2010 από ΔΝΤ και ΕΕ με προνομιακό επιτόκιο 5.6%.
Για τον πολλαπλασιαστή ας πούμε ότι των δαπανών είναι ίσος με ένα. Αν το κράτος μειώσει τις δαπάνες κατά ένα ευρώ το ΑΕΠ θα μειωθεί επίσης κατά ένα ευρώ. Το έλλειμα όμως θα μειωθεί λιγότερο από ένα ευρώ. Και αυτό διότι τα έξοδα θα μειωθούν κατά ένα ευρώ, αλλά τα φορολογικά έσοδα θα μειωθούν επίσης. Ας πούμε ότι το επιπλέον ευρώ που θα κέρδιζε π.χ. ο δημόσιος υπάλληλος θα φορολογούταν με 30%. Τότε το έλλειμα θα μειωθεί κατά 70 σεντς (ενα ευρώ λιγότερες δαπάνες – 30 σεντς λιγότερους φόρους). Ενδεχομένως να μειωθεί και λιγότερο αν η μείωση κάποιων δαπανών οδηγήσει σε αύξηση των επιδομάτων ανεργίας λόγω απολύσεων). Στην καλύτερη περίπτωση ο ονομαστής θα μειωθεί κατά 70 σεντς αλλά ο παρονομαστής κατά 1 ευρώ έστω και αν ο πολλαπλασιαστής είναι ίσος με 1. Βέβαια επειδή μιλάμε για λόγο αυτό που μετράει είναι η ποσοστιαία μείωση, και επειδή το έλλειμα είναι 10% του ΑΕΠ μείωση του κατά 75 σεντς πράματι θα οδηγήσει σε μείωση του λόγου έστω και αν το ΑΕΠ μειωθεί κατά 1 ευρώ. Το θέμα είναι πόσο μεγάλος είναι ο πολλαπλασιαστής. Με έλλειμα στο 10% του ΑΕΠ αν ο πολλαπλασιαστής είναι κοντά στο 1.5 (που εγώ βρίσκω λογικό) για να ρίξουμε το έλλειμα π.χ. στο 5.5% το ΑΕΠ θα πρέπει να πέσει κατα 10% περισσότερο από ότι θα έπεφτε χωρίς τα μέτρα. Αντιλαμβάνεσαι ότι μιλάμε για ένα τεράστιο κοινωνικό κόστος αν αυτή η προσαρμογή απαιτηθεί να γίνει σε μικρό χρονικό διάστημα.
Είναι απίστευτο πως εσείς οι νεοφιλελεύθεροι που μας φέρατε εδώ πέρα στήσατε ένα ακόμα μπλογκ να μας φωτίστε. Βρε ουστ!