Η μητρομάμμη, ο μπουρκοφύλαξ και ο ημίθηλυς κένταυρος

Αναδημοσίευση από το τελευταίο Βήμα Ιδεών (και εδώ σε πδφ). Ευχαριστώ ξανά τον Λεκτοράτιο, αλλά και την Στάσσα για αυτό το άρθρο της, από το οποίο έμαθα πολλά.

Σήμερα, λίγο πριν την λήξη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, τα προβλήματα που προκύπτουν ως προς την νομική και κοινωνική θέση της γυναίκας είναι σε κάποιο βαθμό τα ίδια και γνωστά, περισσότερο οντικά παρά κανονιστικά: γιατί οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στα ανώτερα επαγγελματικά και οικονομικά κλιμάκια, πώς θα σταματήση η εκμετάλλευση της προσφοράς γενετησίων υπηρεσιών από το ωργανωμένο έγκλημα, αν θα λέμε βουλευτίνα ή βουλεύτρια. Έχουν εμφανιστή όμως και κάποιες οριακές καταστάσεις, κατά το μάλλον ή ήττον πρωτόγνωρες για την κοινωνία μας. Στις καταστάσεις αυτές ανιχνεύονται τα όρια της γυναίκας ως μητέρας, ως αυτόνομης προσωπικότητας, ακόμη και ως φύλου. Δεν είναι ακόμη καθημερινές καταστάσεις, μπορεί όμως να γίνουν. Και κυρίως, μας λένε πολλά όχι μόνο για την αυτοκατανόηση των γυναικών, αλλά για τα όρια της ανεκτικότητας όλων μας. Ας τις δούμε:

Α. Μητρομάμμη κάποτε ήταν η προς μητρός μάμμη. Εκτός όμως από απλή γιαγιά, η μητρομάμμη πλέον, σε κάποιες χώρες τουλάχιστον, όπως στην Βρετανία, έχει γίνει παρατακτικό σύνθετο: είναι και μητέρα και γιαγιά, είναι η πραγματική μητέρα σε ηλικία μάμμης. Η Elizabeth Adeney στα 66, η Jennifer Hong στα 65, η Omkari Panwar στα 70. Πρόκειται λοιπόν για τις γυναίκες εκείνες που καταφεύγουν σε μεθόδους τεχνητής γονιμοποίησης, κυοφορούν και τίκτουν πράγματι παιδάκια σε ηλικία αν όχι αβραμιαία, πάντως πέραν της φυσιολογικής, εκείθεν της εμμηνόπαυσης.

Έγραψα «αβραμιαία» και δεν ήταν τυχαίο. Ένα υπόλειμμα ανδροκρατίας διαγιγνώσκεται ακόμη στην ρύθμιση του άρ. 4 παρ. 1 Ν. 3305/2005, σύμφωνα με το οποίο «Οι μέθοδοι ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής εφαρμόζονται σε ενήλικα πρόσωπα μέχρι την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής του υποβοηθούμενου προσώπου. Σε περίπτωση που το υποβοηθούμενο πρόσωπο είναι γυναίκα, ως ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής νοείται το πεντηκοστό έτος».

Η απαγόρευση ασφαλώς καταλαμβάνει τόσο άνδρες, όσο και γυναίκες, άρα εκ πρώτης όψεως δεν συνιστά έμφυλη διάκριση, άλλωστε έχει τεθή, υποτίθεται, χάριν του συμφέροντος του τέκνου. Το σημείο αυτό όμως δεν είναι τόσο απλό, όσο φαίνεται σε μια επιπόλαια θεώρηση. Αλήθεια, τι είδους προστασία του κυοφορουμένου είναι εκείνη που, προκειμένου να μην ζήση τάχα μια παιδική ηλικία με ηλικιωμένους γονείς, του απαγορεύει να γεννηθή; Προκρίνει δηλαδή την ανυπαρξία της ύπαρξης; Και μάλιστα, χωρίς να λαμβάνη υπόψιν την γνώμη των υποψηφίων γονέων; Στην πραγματικότητα λοιπόν και υπό συνολική θεώρηση του πράγματος, η απαγόρευση λειτουργεί καθαρά εις βάρος της γυναίκας: κανείς δεν εμποδίζει τον άνδρα που το επιθυμεί να τεκνοποιήση σε αβραμιαίο γήρας (ούτε και θα μπορούσε άλλωστε).

Συνεπώς, αν και δεν μοιάζει εκ πρώτης όψεως αυθαίρετη η απαγόρευση της μητρομάμμης (η ίδια η φύση την έχει θέσει!), στην πραγματικότητα είναι, διότι αντιστρατεύεται την ανθρώπινη πρόοδο. Η φύση άλλωστε είχε αποφασίσει ότι κάποιες γυναίκες δεν μπορούν να συλλάβουν. Μέχρι που γεννήθηκε η Λουίζ Μπράουν.

Β. Ας επιχειρηματολόγησω κάπως έτσι: «Τo στρινγκ είναι το σύμβολο της υποταγής της γυναικείας σάρκας στο ανδρικό εξουσιαστικό βλέμμα. Σφραγίζει την ιδιαίτερη θέση της γυναίκας στην φαλλοκρατική κοινωνία: την θέση του πορνογραφικού αντικειμένου, της σπερματοδόχου, της παιδοποιού. Οι στρινγκοφορούσες, έχοντας υποστή ολοκληρωτική πλύση εγκεφάλου από την κοινωνία της ευδαίμονος κατανάλωσης, έχουνε πειστή και οι ίδιες, ότι τάχα τις καθιστά θελκτικές, ποθητές, πιο θηλυκές. Δεν έχουν καμία απολύτως ελευθερία βούλησης, δεν μπορούν να συναινέσουν, όχι περισσότερο από τα κορίτσια που υφίστανται κλειτοριδεκτομή. Νομίζουν ότι θέλουν να φοράνε αυτό το σύμβολο καταπίεσης, αλλά στην πραγματικότητα δεν θέλουν. Μπορεί να είναι ικανές να νυμφευθούν, να συντάξουν διαθήκη, να ψηφίσουν, να μεταναστεύσουν, να αλλάξουν το όνομα ή το φύλο τους, αλλά δεν είναι ικανές να διαλέξουν το περιεχόμενο της ιματιοθήκης τους. Το στρινγκ πρέπει να απαγορευθή διά νόμου χάριν της πραγματικής ισότητας των φύλων».

Μια τέτοιου είδους επιχειρηματολογία θα έπειθε λίγους, ελπίζω κανένα. Αν αλλάξουμε όμως λίγες λέξεις, θα αντιμετωπίσουμε ένα από τα καυτά θέματα των ημέρων: αρκεί όπου «στρινγκ» να θέσουμε «μπούρκα», όπου «θελκτικές» «σεμνές» και όπου «ισότητα των φύλων» «κοσμικό κράτος». Το πρόσημο αλλάζει, αλλά η ουσία καθόλου.

Αν τίθεται τάχα θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με την μπούρκα ή το νικάμπ, τίθεται όχι μόνο σε δημόσιους χώρους, αλλά παντού (όπως απαγορεύεται να δέρνουμε την γυναίκα μας και στο σπίτι και στην πλατεία). Αν τίθεται τάχα θέμα δημοσίας τάξεως, τίθεται εξίσου και με τις αποκριάτικες μάσκες και τίθεται μόνο όπου και όταν ζητείται η απόδειξη της ταυτοπροσωπίας και όχι όταν μια γυναίκα βγαίνει για ψώνια με τις φίλες της.

Το ζήτημα δεν είναι (μόνο) κάποιου είδους σύγκρουση του Ισλάμ με τις δυτικές αξίες. Είναι περισσότερο ζήτημα σύγκρουσης δύο εκδοχών της Δύσης, δεδομένου ότι οι δυτικές αξίες όντως τίθενται σε δοκιμασία εν προκειμένω, πλην όμως άλλα κελεύουν. Δυτική αξία είναι η ενδυματολογική ελευθερία, που κατέστησε παρωχημένη και σχεδόν άχρηστη την διάταξη του άρ. 353 παρ. 1 ΠΚ περί προσβολής της δημοσίας αιδούς. Δυτική αξία, ακόμη περισσότερο, είναι η θρησκευτική ελευθερία, που επιτάσσει σεβασμό στην έκφραση των θρησκευτικών πεποιθήσεων του πολίτη. Δυτική αξία είναι η ανεκτικότητα, που ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι κρατάμε τα πληγωμένα συναισθήματα που μας προξενούν οι αυτοαναφορικές πράξεις των άλλων για τον εαυτό μας. Δυτική αξία είναι η επιφυλακτικότητα και η δυσπιστία απέναντι σε κάθε αοριστολόγο επίκληση της δημοσίας τάξεως. Δυτική αξία είναι η αρχή volenti non fit iniuria, που δίνει το πρωτείο στις επιλογές του πολίτη, πέρα και πάνω από «αντικειμενικές αρχές της εννόμου τάξεως», «θεσμικές εγγυήσεις» και λοιπό μετημφιεσμένο κηδεμονισμό.

Υποτίθεται βέβαια ότι η απαγόρευση γίνεται χάριν των γυναικών, και μάλιστα των μπουρκοφορουσών. Αλλά ο μπουρκοφύλαξ εκείνη θα συλλάβη και σε εκείνη θα κόψη το πρόστιμο. Πάντα για το καλό της.

Γ. Ο Μπακ Έιντζελ είναι ένας ωραίος άντρας. Όχι επαμφοτερίζων, αλλά αποφασιστικά αρρενωπός, με τα γυμναστηριασμένα μπράτσα του, το ξυρισμένο κεφάλι, τις απειλητικές δερματοστιξίες και τα επαρχιώτικα μουστάκια του. Τυγχάνει επίσης και εξαιρετικός επαγγελματίας στο είδος του: είναι πορνογραφικός πρωταγωνιστής. Σε μια εποχή όπου τα όρια των φύλων γίνονται θολά, που ακούγεται ότι «γεμίσαμε αδερφές στην τηλεόραση» και ότι «οι γυναίκες ψάχνουν τους άντρες με το δίκαννο», ω, ο Μπακ Έιντζελ είναι ένας παραδοσιακός άντρας.

Ο Μπακ έχει όμως και μία ιδιότητα ακόμη: είναι γυναίκα.

Ο Μπακ πάντα ένιωθε άντρας. Άντρας εγκλωβισμένος στο σώμα μιας γυναίκας, είναι η χαρακτηριστική φράση που διαβάζει κανείς σε παρόμοιες περιπτώσεις. Και αφού το βιολογικό φύλο διέφερε από το κοινωνικό, ο Μπακ θα μπορούσε να μεταβή στο πραγματικό του φύλο: να γίνη ιατρικά και νομικά άντρας.

Δεν το έπραξε όμως, τουλάχιστον καθ’ ολοκληρίαν. Ακολούθησε ορμονική θεραπεία, η οποία μετέβαλε τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου του, διετήρησε όμως τα γυναικεία γεννητικά του όργανα και, ποιος ξέρει, ίσως μια μέρα γίνει και μητέρα. Δεν θα είναι η πρώτη (πρώτος;) άλλωστε. Μέχρι τότε, ο Μπακ ζη και βασιλεύει κατά νόμον γυναίκα και κατά κόσμον άντρας, σαν νέος Ερμαφρόδιτος, σαν ημίθηλυς κένταυρος, που συνδυάζει αρρενωπότητα και μήτρα, άρρεν πάνω από την μέση και θήλυ κάτω από αυτήν.

Αλλά τελικά σημασία έχει τι αισθάνεται κανείς μέσα του.