Τι γυρεύει ένας άθεος στον Άθω; Τι γυρεύει ένας ιστολόγος εκεί όπου αποφεύγουν και το ηλεκτρικό ακόμα; Τι γυρεύει ένας πατέρας εκεί όπου δεν έχει γεννηθή παιδί εδώ και πάνω από χίλια χρόνια;
Δεν ξέρω. Σκόρπια σημεία:
Ένα
Το Ειδικό Διαμονητήριο αναγράφει: “Θρήσκευμα – Χριστιανός Ορθόδοξος“. Απογοήτευση. Η Ιερά Κοινότης επιμένει να μην αναγνωρίζη αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, πορίσματα του Συνηγόρου του Πολίτη, άρθρα σοφών νομομαθών. Δεν με ρώτησε βέβαια για το θρήσκευμά μου, έκανε κάτι πολύ περισσότερο: με θεώρησε αυτομάτως Χ.Ο. λόγω εθνικότητας και ονόματος. Και το ανέγραψε σε δημόσιο έγγραφο. Και όλα αυτά καίτοι δεν συνέτρεχε λόγος, αφού δικαίωμα εισόδου στο Όρος έχουν οι (άρρενες) πάντες, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, άρα ούτε η αρχή της αναγκαιότητας ικανοποιήθηκε.
Είναι φορές όμως που τα νομικά είναι τόσο χαζά.
Δύο
Στο κελλί, χαμένο μέσα στο δάσος, ακούμε την ιστορία του γέροντα Ανδρέα. Ήρθε στο Όρος πολύ μικρός, πέντε ή έξι χρονών, είχε αδελφό ήδη καλόγερο. Έμεινε όλη του την ζωή εδώ, δεν βγήκε ποτέ έξω. Δεν θυμόταν πώς είναι η γυναίκα, αυτοκίνητο δεν είχε δει ποτέ του. Έζησε στο κελλί μέχρι τα βαθιά του γεράματα, ούτε στο μοναστήρι του δεν κατέβαινε. Στα τελευταία του είχε μπει ολόσωμος στον Παράδεισο, το πρόσωπό του ήταν σφραγισμένο με ουράνια μακαριότητα, στα χείλη του το μειδιάμα της αθανασίας.
Αντιλέγω εγώ: Δεν είχε ποτέ του επιλογή, δεν διάλεξε, δεν αποφάσισε, δεν εισήλθε εις πειρασμόν. Έχασε τον κόσμο, δηλαδή έχασε την ψυχή του.
Τρία
Τω καιρώ εκείνω, μας λέει ο γέροντας, εξωμολογούσα μια πόρνη. Δούλευε τότε σε ένα σπίτι. Και είχε έρθει επίσκεψη ο Στόλος. Η δουλειά ήταν πολλή, ουρά περίμεναν έξω από την πόρτα της οι ναύτες. Λέει η πόρνη: Προσευχήθηκα, πάτερ, και είπα “Παναγιά μου Παρθένα, δώσε μου δύναμη να εξυπηρετήσω τον κόσμο, να κάνω καλά την δουλειά μου”. Την ευλογημένη, τι είπε!
Η Παναγία η Εκδιδομένη, σκέφτομαι βλάσφημα.
Τέσσερα
Στον νάρθηκα της μικρής εκκλησίας, μπαίνοντας για τον όρθρο, μας κοίταζαν. Ήταν δώδεκα, ο ένας δίπλα από τον άλλο, ακίνητοι. Άκουσαν την λειτουργία μακάριοι, σαν να αιώνιζαν το “στώμεν καλώς”. Δεν πήραν αντίδωρο, δεν μας ακολούθησαν στην τράπεζα, δεν ήπιαν μαζί μας καφέ στο αρχονταρίκι. Ήταν οι εν τω Αγιωνύμω Όρει ασκήσει διαλάμψαντες πατέρες του ιερού κελλίου, οι κάποτε ερημίτες και αναχωρητές. Τώρα, μια σειρά από κρανία, ένα αδελφικό μεμέντο μόρι.
Πέντε
Στην μικρή παραλία, υπήρχε μια πινακίδα. Από την θάλασσα δεν φαινόταν ούτε μπορούσε να διαβαστή από την παραλία. Έπρεπε να πλησιάση κανείς πολύ κοντά και πάλι με δυσκολία διάβαζε:
Για το άβατο τα έχουμε πει βέβαια εδώ. Θυμήθηκα όμως εκείνη την παλιά ιστορία, για ένα τύραννο, που θέσπισε καινούργιους νόμους, φρόντισε όμως να τους αναρτήση σε λίθινες πλάκες τόσο ψηλά, ώστε κανείς να μην μπορή να τους διαβάση.
Ιnvisibilis lex, sed lex.
Έξι
Επιστροφή στην Δάφνη, υπό λαμπρότατο φθινοπωρινό ήλιο. Φοράμε ξανά γυαλιά ηλίου, ψωνίζουμε κρασί, μας ξεφεύγει κανένα “ρε μαλάκα”. Εκκοσμικευόμεθα. Στο βάθος μαντεύει κανείς τα δελφίνια.
Αλήθεια, τι γυρεύει ένας άθεος στον Άθω;
Ίσως ψάχνει να ξαναβρή τον νεκρό φίλο.
Στρατηγέ, τι γυρεύεις στη Λάρισα εσύ, ένας Υδραίος;
Το περιστατικό με την πόρνη είναι σχεδόν στερεοτυπικό, με τους ναύτες και τον Στόλο. Θυμίζει “Καλωσήρθε το Δολάριο” και τέτοια. Μήπως ο Θεός της έστειλε και κανέναν δάσκαλο Αγγλικών για να συνεννοείται με τους ξένους;
Δες κι εδώ τι έγραφε ο Έρμιππος για το Βατοπέδι (το 2006, όταν δεν ξέραμε ούτε Εφραίμ ούτε Αρσένιο ούτε νερό της Βιστωνίδας). Έχει κι άλλο ένα ωραίο ποστ εδώ.
Για το 2: Κάτι παρόμοιο δεν περιγράφει ο Καζαντζάκης στην Αναφορά στον Γκρέκο; Μονο που εκεί ο μοναχός τελικά γνωρίζει τον πειρασμό και υποκύπτει σε αυτόν.
Για το 5ο σκόρπιο:
..αν η πινακίδα ήταν μεγάλη και ευανάγνωστη θα ήταν μάλλον αντιαισθητική!! Σαν τις τεράστιες σημαίες των Τούρκων στην Κύπρο…
Όσο για τους νεκρούς φίλους, δίκιο έχεις. Αυτούς βέβαια, δεν νομίζω να τους συναντήσουμε στο Αγ. Όρος, αλλά στην ζωή μετά την ανάσταση… αν πιστεύουμε σε αυτή.
Πού είναι το σχόλιό μου; Βαριέμαι να το ξαναγράφω τώρα, να βρίσκω και τα links…
Η λογοκρισία δε θα περάσει
Ωραίος ο “πηγαιμός για την Τσετσενία”.
ωραια πραγματα.
στο διαμονητηριο γιατι λεει ΒατοπΑΙδι?
Γιατί εκεί βατεύουνε παιδάκια;
Είδες, οι δυο που με πρασίνισαν έχουν ίδια πείρα. Οι άλλοι τέσσεροι είναι πράκτορες του Άνθιμου, να δεις.
(Γαμώ τους βαζελογαύρους, γιατί δεν έχει ποτέ ένα κίτρινο θαμπσαπάκι;)
Α; Δεν είναι γνήσια ανθρώπινη εμπειρία η εμπειρία ενός ανθρώπου που δεν έζησε τη ζωή του εκεί που έζησες εσύ τη δική σου;
Υπέροχο κρασί, ψωμί και τυρί στην Σταυρονικήτα…
Ηλία,
το ερώτημά σου είναι απολύτως εύλογο. Η προφανής απάντηση είναι για την φυσιολατρική, εκπαιδευτική και πολιτιστική εμπειρία.
Διάβασα τα ερμίππεια, είναι όπως πάντα καλογραμμένα. Αλλά δεν ξέρω κατά πόσον συμφωνώ.
Πρώτον, βγάζουν μια καθεπερσινίλα που την βαριέμαι.
Δεύτερον, καταλαβαίνω τι θέλει να πη, αλλά είναι άδικο οι εξωτερικοί παρατηρητές, οι προσκυνητές και οι τουρίστες να υποδεικνύουν στους Αγιορείτες αν θα έχουν εκτός δρόμου ή μουλάρια. Μπορεί κάποιος να βρίσκη γραφικό να αποτελή το Όρος μια σύγχρονη επιβίωση του 16ου αιώνα ας πούμε (τον 16ο αιώνα βέβαια οι μοναχοί είχαν τεχνολογία του αιώνα τους και όχι του 10ου). Αλλά η απόφαση ανήκει στους κατοίκους του. Αλλιώς να γκρινιξουμε επειδή γράφουν με στιλούς και όχι σε πινακίδες με κερί.
Τρίτον, ασφαλώς έχουν γίνει και υπερβάσεις και αυθαιρεσίες και αισθητικά αμαρτήματα. Έτσι είναι τα ανθρώπινα. Η επικέντρωση σε αυτά και όχι στις αναστηλώσεις και αναπαλαιώσεις και και είναι μια επιλογή ωρισμένου είδους. Ούτε καταλαβαίνω τι θα κέρδιζε η ανθρωπότητα και οι Μονές αν δεν εκδίδονταν δίσκοι και βιβλία (ως επί το πλείστον καλαίσθητα) και δεν παραγόταν κρασί από αυτές.
Τέταρτον, ναι, μαζικός προσκυνηματικός τουρισμός, υπεράκτιες εταιρείες, ευρωπαϊκά κονδύλια, οι Μονές ως εργοδότριες μεταναστών οικοδόμων (προκλητικές τζιπάρες δεν έτυχε να δω πάντως, μόνο κάτι καταταλαιπωρημένα από τους φριχτούς χωματόδρομους). Αλλά και πληθυσμιακή αύξηση, πνευματική αναγέννηση, ευρύτερη ακτινοβολία, πανευρωπαϊκός σεβασμός. Και όποιος θέλη να μονάση σε κάποια τρύπα ψαρεύοντας, εξακολουθεί κάλλιστα να το μπορή.
Αδελφέ Ανεμπόδιστε,
γιαυτό ακριβώς υπάρχει ο πόνος: επειδή η μόνη μας ελπίδα είναι πια η μετά θάνατον. Σκατά.
ΣΓ,
εκείνοι το παρετυμολογούν από το παιδίον της βάτου αντί για το προφανές πεδίον της βάτου. Πάντως, δεν έμεινα εκεί.
Στάσσα,
Σύμφωνα με αυτά που άκουσα, και πολύ μάλιστα. Η διαφορά είναι στην επιλογή: εγώ μπορούσα να γίνω καλόγερος, ο γέροντας δεν μπορούσε να γίνη κάτι σαν και μένα. Και αυτό είναι άδικο.
Εσύ δεν μπορούσες να γίνεις καλόγερος γιατί είσαι άθεος. Ούτε αυτό ήταν επιλογή σου. Νομοτελειακά, εκείνος γεννήθηκε για να γίνει Χριστιανός, εσύ για να γίνεις άθεος.
μουσική υπόκρουση The Mount (sic) of Rising Sun
Ωραίο κείμενο.
Δεν φαίνεται να περπατήσατε όμως, γιατί; Εγώ θυμάμαι ακόμα μια οδοιπορία τεσσάρων-πέντε ωρών, από Σταυρονικήτα σε Ξηροποτάμου (δηλαδή όλη η χερσόνησος, εγκάρσια βέβαια), τέτοια εποχή, με ομίχλη και ένα κοπάδι αλόγων που εμφανίστηκε ξαφνικά κοντά στις Καρυές.
Όντως, περπατήσαμε λιγώτερο από ό,τι θα θέλαμε. Την άλλη φορά.
κ. Αναγνωστόπουλε ευχαριστώ για το (μισό) κολακευτικό σχόλιο. Το υπόλοιπο μισό (όχι και τόσο κολακευτικό) είναι προσωπική σας αίσθηση και δεν μπορώ να το σχολιάσω χωρίς να γίνω άδικα αυθαίρετος. Κατά την άποψη μου όμως δεν καταλάβατε αρκετά καλά τι θέλω να πω. Ξέρετε, καμιά φορά ένα μέρος κρύβει τόσα πολλά μυστικά και η φαινομενικά απλή καθημερινότητα του εμπεριέχει τόση πολυπλοκότητα, που μια απλή επίσκεψη δεν αρκεί για να μπορέσει κάποιος να διεισδύσει στην ουσία του.
Πρώτα από όλα το Άγιον Όρος δεν ανήκει πλέον στους μοναχούς. Για την ακρίβεια δεν ανήκε ποτέ στους μοναχούς, που ήταν πάντα φιλοξενούμενοι και προσωρινοί διαχειριστές μιας μακράς παράδοσης. Σήμερα όμως αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο. Το Άγιο όρος και η παράδοση του είναι μέρος του ελληνικού πολιτισμού και μέρος της κληρονομιάς της ανθρωπότητος. Υπό την έννοια αυτή όχι μόνον ο κάθε έλληνας αλλά και ο κάθε πολίτης του κόσμου μπορεί, ως νόμιμος κληρονόμος, να απαιτήσει την διατήρηση της αισθητικής ακεραιότητας τουλάχιστον των εξωτερικών του χαρακτηριστικών. Και οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει την τελευταία 20ετία στον τομέα αυτό απέχουν πολύ από του να μπορεί να χαρακτηρισθούν ανεκτές. Αντίθετα, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι απόλυτα καταστροφικές και, όπως συμβαίνει άλλωστε και με τις πόλεις μας και το φυσικό μας τοπίο, σε όλο τον ελλαδικό χώρο, είναι ενδεικτικές όχι μιας “άλλης άποψης” για την αισθητική και τα πράγματα, άποψης συμβατής με κάποιους στοιχειώδεις κανόνες και, όπως θα έλεγαν και οι φίλοι μας αγγλοσάξονες, story telling, αλλά ενός απόλυτου και ασύντακτου χάους και μιας χωρίς αμφιβολία αντικειμενική ασκήμιας. Θα μπορούσα να σας δείξω δεκάδες εικόνες (μακάρι να είχα την ευχέρεια να το κάνω ακόμη και εδώ μέσα, αλλά δεν ξέρω τον τεχνικό τρόπο) για να μπορέσετε να το αντιληφθείτε το μέγεθος της καταστροφής που, τηρουμένων των αναλογιών, είναι σχεδόν ταυτόσημο με αυτό που συντελέστηκε τις τελευταίες δεκαετίες στο σύνολο του οικιστικού ιστού της χώρας. Τώρα βέβαια, εάν εσάς αυτό δεν σας πειράζει, αν εξακολουθείτε να θεωρείτε ότι η Ελλάδα είναι μια όμορφη χώρα και οι πόλεις μας ορθολογικές κατασκευές, που με την αισθητική τους αρτιότητα διαμορφώνουν και προάγουν και την δική μας προσωπική αισθητική και ηθική υπόσταση θα ήταν σκόπιμο να μην συνεχίσουμε την συζήτηση, μια που αυτό που μας χωρίζει δεν είναι η διαφορετική άποψη αλλά η ίδια η άβυσσος.
Σε κάθε περίπτωση, το να πιάνεται κανείς από μεμονωμένες προτάσεις ενός κειμένου και να προσπαθεί να αντλήσει συμπεράσματα και να διατυπώσει χαρακτηρισμούς κρίνοντας τες ξεκομμένα από το συνολικό πνεύμα και το πλαίσιο στο οποίο γράφεται δεν είναι ο καλύτερος τρόπος. Πουθενά στα κείμενα που παραπέμπετε δεν υπάρχει προτροπή για μη χρήση της τεχνολογίας, για επιβολή τρόπων μετακίνησης και για παραμονή στις συνθήκες του 16ου αιώνα. Υπάρχει μόνον αντίθεση για την υπερβολή στην χρήση όλων αυτών και την άκριτη αλλοίωση, μέσα σε διάστημα λίγων μόνον χρόνων, πραγμάτων και συνηθειών που κτίστηκαν και διαμορφώθηκαν μέσα σε αιώνες πριν παραδοθούν σε εμάς. Πουθενά στα κείμενα δεν υπάρχει η αποδοκιμασία για την έκδοση βιβλίων ή CD. Υπάρχει μόνο, για όποιον μπορεί να το διακρίνει, η απέχθεια για αυτούς που πήγαν στο Άγιον Όρος για να κάνουν μόνον αυτό. Και να το κάνουν όχι για να μοιραστούν με τον υπόλοιπο κόσμο ένα κομμάτι του πολιτισμού που αυτοί έχουν το προνόμιο να απολαμβάνουν αλλά αντίθετα οδηγούμενοι από την μειονεξία, τα αδιέξοδα και την απόγνωση, που προκάλεσαν οι λανθασμένες προσωπικές τους επιλογές και από την ανάγκη τους να επιστρέψουν όπως όπως σε έναν κόσμο που κάποτε υποτίθεται ότι κάποτε εγκατέλειψαν και αρνήθηκαν με μια απόφαση που θα κρατούσε για πάντα. Για να αντιληφθείτε αυτά τα τελευταία τουλάχιστον θα πρέπει προηγουμένως να ξέρετε τι ακριβώς είναι ο ορθόδοξος μοναχικός βίος (που μικρή μόνο σχέση έχει με όλα τα άλλα πρότυπα) και για αυτό δεν νομίζω ότι αρκεί η ολιγοήμερη επίσκεψη κάποιου ο οποίος μάλιστα θεωρεί από την αρχή σκόπιμο να δηλώσει και το γεγονός ότι είναι άθεος.
Λέτε, “Ασφαλώς και έχουν γίνει κάποιες υπερβάσεις και αυθαιρεσίες και αισθητικά αμαρτήματα. Έτσι είναι τα ανθρώπινα”. Όχι κ. Αναγνωστόπουλε. Δεν είναι έτσι τα ανθρώπινα. Έτσι θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι στην αποτυχημένη χώρα μας, για να εξωραΐσουμε τον ακραίο εγωισμό μας και να νομιμοποιήσουμε την επιθετική διάθεση του ενός απέναντι στον άλλο. Εξ ου και η συνολική πλέον και ομολογημένη από όλους καταστροφή της, τα μοναδικά μας παγκόσμια αρνητικά ρεκόρ που διαδέχονται το ένα το άλλο και η ήδη συντελεσθείσα χρεοκοπία. Τα ανθρώπινα καθορίζονται πρώτα από όλα από το μέτρο και την σύνεση που απαιτεί η διατήρηση και προαγωγή της συλλογικότητας. Κάτω από την δήθεν προστασία αυτών των “ανθρώπινων” είναι που κρύψαμε όλες αυτές τις τελευταίες δεκαετίες την αυτοκαταστροφική μας μανία. Καθεπερσινά όλα αυτά βέβαια αλλά και πολύ επίκαιρα.
Και λέτε επίσης, “πληθυσμιακή αύξηση, πνευματική αναγέννηση, ευρύτερη ακτινοβολία, πανευρωπαϊκός σεβασμός”. Ποιος σας είπε ότι ο ευσεβισμός είναι πνευματική αναγέννηση. Παλινδρόμηση ναι, αλλά αναγέννηση; Και που την είδατε την ακτινοβολία; Στο γεγονός ότι επισκέπτεται το Βατοπέδι ο Κάρολος; Ή στα συνεχή ταξίδια των ηγουμένων στις κοινότητες των αποδήμων σε αμερική και Αυστραλία, για να μιλήσουν μπροστά σε άσχετα με την ελληνική πραγματικότητα ακροατήρια, που το μόνο που ζητούν είναι η ικανοποίηση μιας αόριστης και στιγμιαίας νοσταλγίας. Και τον σεβασμό; Έχετε μιλήσει τελευταία με μέσο ευρωπαίο ο οποίος έχει την διάθεση να παραμερίσει την διακριτικότητα του και την ευγένεια του και να χαρακτηρίσει με τα δικά του αισθητικά μέτρα τις πόλεις, τα χωριά μας και τις παρεμβάσεις μας στο φυσικό περιβάλλον; Schrecklich ήταν οι τελευταίο χαρακτηρισμοί που άκουσα εγώ. Και unglaublich häßlich. Τρομακτικά και απίστευτα άσχημα. Θα φταίνε οι παρέες μου φαίνεται.
Τίποτε δεν μένει σταθερό κ. Αναγνωστόπουλε και τίποτε δεν πρέπει να μένει. Ούτε το Άγιο Όρος οφείλει να παγώσει την παρουσία του μέσα στον χρόνο για να ικανοποιήσει τους φετιχισμούς των απέξω. Η στοχαστική αλλαγή, όμως, από την κατεδάφιση και την ολοκληρωτική καταστροφή έχει τεράστια απόσταση. Το Άγιο Όρος είναι άλλη μια σοβαρή εθνική μας υπόθεση που αφήσαμε να την διαχειριστεί ελεύθερα και κατά βούληση ο κάθε Αρσένιος παρέα με τον κάθε Εφραίμ Κουτσού. Όπως αφήσαμε τον Καραμανλή να διαχειρισθεί τις περιουσίες μας , όπως αφήσαμε τον Κακλαμάνη να διαχειρισθεί την Αθήνα, όπως αφήσαμε τον Άνθιμο να διαχειρισθεί το Μακεδονικό και όπως αφήσαμε την κάθε κυρά Κατίνα, που χτίζει αυθαίρετα rooms για να προικίσει τις κόρες της, να διαχειρισθεί τις ωραιότερες ακτές του κόσμου. Και πολλά άλλα που ξέρετε και δεν χρειάζεται να απαριθμήσουμε. Δικηγόρος αν δεν κάνω λάθος είστε. Μάλλον θα έχετε μεγαλύτερη αίσθηση από τον μέσο άνθρωπο για την σκοπιμότητα της ύπαρξης κανόνων στην αποτελεσματική λειτουργία των κοινωνιών.
Έρμιππε,
ευχαριστώ για το εκτενές σχόλιο. Ούτε κολακεία ούτε το αντίθετό της θέλησα να βάλω στο δικό μου σχόλιο.
Ασφαλώς, δεν διαφωνώ.
Να το δούμε λίγο αυτό. Αν αυτό σημαίνει ότι η Τίλα Τεκίλα, ο Ερδογάνος και ο Βαρθολομαίος έχουν τα ίδια δικαιώματα, διαφωνώ έντονα [και το ίδιο ισχύει για κάθε ζωντανό μνημείο του παρελθόντος]. Αν δεν έχουν όλοι τα ίδια δικαιώματα και αν πρέπει να διαλέξουμε ποιοι έχουν τα περισσότερα, εγώ διαλέγω τους μοναχούς.
Ας πούμε, και ζητώ τα φώτα σου αν κάνω λάθος: το Πρωτάτο έμεινε ασκεπές επί χρόνια λόγω αντικατάστασης της στέγης, κατ’ εντολήν της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Η οποία σκεπή είχε αντικατασταθή και στο παρελθόν κατ’ εντολήν του Ορλάνδου. Η υγρασία προξένησε μεγάλες ζημιές στις αγιογραφίες του Πανσέληνου. Αν αυτό είναι αλήθεια, ας μην το ρίξουμε και αυτό στον Εφραίμ.
Ασφαλώς εσύ έχεις δει περισσότερα, τα λίγα που είδα εγώ πάντως ήταν ακριβώς αυτό, μια εκσυγχρονισμένη αγιορείτικη αισθητική. Όπου ήταν εκσυγχρονισμένη. Σύγκρινα φωτογραφίες της Σταυρονικήτα με αυτό που είδα με τα μάτια μου και το δεύτερο νικούσε.
Μα το συνολικό πνεύμα ήταν ακριβώς αυτό (από το σχόλιό σου στο ιστολόγιο του Δήμου):
Δηλαδή: τι ωραία και καλά ήταν τότε που πήγαινα και ήμουνα μόνος μου χωρίς τον μπίθουλα στο κεφάλι μου και είχα όλη την παραλία δικιά μου και ήμουνα πολύ ψαγμένος.
Υπάρχει ονομαστική αντίθεση και ειρωνία για την χρήση κονιάματος και σκυροδέματος και πώς τα λένε αυτά σε ένα ημιερειπωμένο ταρσανά, που δεν είμαι καθόλου βέβαιος αν υπάγεται καν σε κάποιο καθεστώς προστασίας τύπου κατάψυξης. Συμφωνώ ότι η διήγηση του Κόντογλου είναι συγκινητική και ότι η ανακάλυψη της κρυμμένης σπηλιάς θα ήταν μια μαγική στιγμή, αλλά δεν διακρίνω το αποδιδόμενο κακούργημα.
Όντως, το έγραψα όμως επειδή αναφέρεται συχνά ως σημάδι εκκοσμίκευσης, οίκου εμπορίου κ.λπ. Τον παλιό καλό καιρό δεν υπήρχαν τα (αρκετά ακριβά) πωλητήρια.
Έρμιππε, ασφαλώς δεν έχεις την ψευδαίσθηση ότι αυτό είναι φαινόμενο μόνο των τελευταίων χρόνων, έτσι δεν είναι;
Εγώ, σαν καλός άθεος, δύσκολα θα κρίνω τα περί πνευματικής αναγέννησης και δυσκολώτερα θα την διακρίνω από τον ευσεβισμό. Εμπιστεύομαι εδώ την κρίση του κρείσσονος εμού Γιανναρά και μνημονεύω ένα όνομα που έμαθα και άκουσα πολύ, του γέροντα Βασίλειου Γοντικάκη.
Εδώ χρειάζονται λίγες πληροφορίες, για όσους έχουν λιγώτερη επαφή με το αντικείμενο και από μένα ακόμη: το 1963, κατά τον εορτασμό της χιλιετηρίδας του Άθω, τα μοναστήρια ήταν ερείπια, οι μοναχοί λίγοι και αγράμματοι, πολλοί προφήτευαν το τέλος μέσα στον κατεξοχήν αιώνα της εκκοσμίκευσης. Λίγα χρόνια μετά συνέρρευσαν στο Όρος νέοι και μορφωμένοι άνθρωποι, δημιούργησαν νέες αδελφότητες, ακολούθησαν και άλλοι, μετά μας έφτασε το ευρώ και σήμερα άκουσα τον αριθμό 2.500 ως πληθυσμό του Όρους.
Πολλοί θα πουν, και το άκουσα και αυτό, ότι ήταν καλύτερα τότε με τους ταπεινούς και άκακους και αμόρφωτους καλογέρους. Ο μοναχός που μου το είπε βέβαια ωδηγούσε τζιπ, είχε δύο κινητά και ηλιακό θερμοσίφωνα στο κελλί του.
Διαλέγει κανείς και παίρνει.
Ωραίο παράδειγμα, ασφαλώς και σε αυτό, πότε άλλοτε θα προσείλκυε ο Άθως τον διάδοχο του βρετανικού θρόνου; Μόνο σε περίοδο ακμής θα μπορούσε να συμβή κάτι τέτοιο, όχι παρακμής.
Τα πράγματα είναι απλά: το Άγιο Όρος απήλαυε μεγαλύτερου σεβασμού διεθνώς επί Κόντογλου ή στις μέρες μας; Εγώ λέω το δεύτερο. Ίσως αυτού του είδους ο σεβασμός να είναι κάτι το κοσμικό βέβαια (αλλά παρόμοιος υπήρχε και επί Ησυχαστών για παράδειγμα), αλλά και αυτός πρέπει να συνυπολογιστή από τον καθεπερσινιστή. Και αν όχι από αυτόν, από εμάς τους υπόλοιπους.
Αυτά τώρα είναι εκτός θέματος.
Δεν διαφωνούμε στο γενικό περίγραμμα, διαφωνούμε στις επιμέρους εφαρμογές. Γράψε μου ένα παράδειγμα “στοχαστικής αλλαγής” για να δω ότι δεν είσαι καθολικά αρνητιστής.
Ευχαριστώ με την σειρά μου για την απάντηση.
Ανοίγεις μια συζήτηση πολύ ενδιαφέρουσα (για μένα τουλάχιστον – δεν κρύβω ότι το Άγιο Όρος υπήρξε ένας από τους εθισμούς της νεότητας μου) που δυστυχώς δεν μπορώ να κάνω αυτήν την στιγμή. Πήρα μόλις το μήνυμα για το σχόλιο σου, επειδή ταξιδεύω, και αναγκαστικά απαντώ πολύ πρόχειρα.
Κατ΄αρχήν σου ζητώ, όταν βρείς χρόνο, να διαβάσεις μια ακόμη φορά την ανάρτηση της ιστοσελίδας μου την οποία σχιολίασες. Αν προσέξεις καλύτερα θα δεις ότι εκεί γίνεται μνεία, χωρίς καμία απολύτως μομφή, για την συντήρηση και αναπαλαίωση των μοναστηριών και την εν γένει φροντίδα για αυτά, με σκοπό να επισημανθεί εξ αντιδιαστολής ότι η φροντίδα περιορίζεται, πολύ κακώς, μόνον εκεί. Κατά συνέπεια προκύπτει ότι δεν βρίσκω πρόβλημα με την αισθητική της αναπαλαίωσης της Σταυρονικήτα (που σημειωτέον την επισκέφθηκα για πρώτη φορά το 1977 και μπορώ να έχω και μια περισσότερο άμεση άποψη για την τότε κατάσταση της από αυτή που δίνουν οι φωτογραφίες της εποχής) ή του κάθε άλλου αντικειμενικά μνημειακού κτιρίου του Όρους. Η ανάρτηση είχει κυρίως στόχο να τονίσει την αξία των μικρών απλών πραγμάτων, που με την παρουσία τους αναδίδουν το ήθος και την προσωπικότητα εκείνων των κοινωνιών ή ομάδων, που όταν σαν συλλογικότητες έφτασαν στην υλική και πνευματική τους ακμή δημιούργησαν τα μοναδικά έργα μεγάλης κλίμακας που θαυμάζουμε σήμερα. Αυτά λοιπόν τα μικρά πράγματα αξίζει να διατηρηθούν ακέραια διότι είναι αυτά τελικά που περιγράφουν και ερμηνεύουν αυθεντικά τα μεγάλα. Τα οποία σε διαφορετική περίπτωση στέκουν μόνα τους, ξεκομμένα από το περιβάλλον και ξένα προς τους σύγχρονους παρατηρητές. Εξ ου και οι αναφορές στους καθεδρικούς και στον Παρθενώνα. Αλήθεια, αν επιμείνουμε στον ισχυρισμό ότι είμαστε όντως απόγονοι των αρχαίων ελλήνων και αυθεντικοί φορείς του πνεύματος και του πολιτισμού τους, (όπως πολύ κολακευόμαστε να λέμε), πως θα καταφέρουμε να εξηγήσουμε το αίσχος των γύρω δρόμων του κέντρου της Αθήνας, που δημιουργήθηκε μετά τον 2ο πόλεμο;
Η ανάρτηση λοιπόν δεν αναφέρεται στα μοναστήρια και στο συγκρότημα των Καρυών αλλά στα, πολλές φορές μοναδικής κομψότητας, κατασκευάσματα της άλλοτε ακμάζουσας μοναστικής ζωής της υπαίθρου του Αγίου Όρους και στο φυσικό τους περιβάλλον, η ταυτόχρονη αλλοίωση του οποίου δεν είναι καθόλου άσχετη με την παρακμή που εγώ τουλάχιστον βλέπω και περιγράφω.
Συνεχίζοντας, πρέπει να παρατηρήσω ότι η αναφορά μου σε δικαίωμα “συνδιαχείρισης” έχει σχέση με την ηθική διάσταση του ζητήματος (εσείς οι δικηγόροι έχετε την τάση να κυριολεκτείτε, αλλά ένα μπλόγκ δεν είναι δικαστήριο και σε ένα τέτοιου είδους κείμενο οι λέξεις μπορεί να έχουν μια πιο χαλαρή ερμηνεία). Η άμεση νομική ευθύνη και η εξουσία επιβολής του οποιουδήποτε κανόνα που έχει σχέση με την διαχείριση (από την σκοπιά της αλλοίωσης, εξαγωγής από την χώρα, διάθεσης σε τρίτους κ.λ.π.) της πολιτιστικής κληρονομιάς του Όρους ανήκει αποκλειστικά στην ελληνική πολιτεία. Το σχόλιο λοιπόν (που συνδέεται με την ανάρτηση) ψέγει την πολιτεία για την αβλεψία της στον τομέα αυτόν και η “απαίτηση” μου, ή η ¨απαίτηση” οποιουδήποτε άλλου πολίτη αυτού του κόσμου, δεν μπορεί να είναι άλλη από αυτήν που μπορεί να εκφραστεί στο επίπεδο της συμμετοχής μας στην διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Με αυτό το πνεύμα λοιπόν μιλάω.
Ασφαλώς, όταν η κρατική διοίκηση παραλείπει την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων της, η εξουσία διαχείρισης περιέρχεται αυτομάτως στους μοναχούς. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή μια και ο Ερντογάν μόνο διαβήματα στην Ουνέσκο μπορεί να κάνει. Είναι προφανές λοιπόν ότι το δίλημμα που εγώ θέτω, σε αντίθεση με αυτό που εσύ ρητορικά παραθέτεις, δεν είναι ή αυτοί, οι μοναχοί δηλαδή, ή ο κάθε Βελζεβούλ. Είναι ή αυτοί ή η μονίμως υπνώτουσα ελληνική πολιτεία. Αναγκαστικά λοιπόν αυτοί και ότι βρέξει ας κατεβάσει.
Περατέρω το όνομα του Εφραίμ αναφέραται συμβολικά μόνο, μια και ο εν λόγω προσφέρεται αρκούντως εκ των πραγμάτων ως παράδειγμα σε μια απόπειρα να καταδειχθούν κάποια νοσηρά φαινόμενα που έχουν σχέση με τον Άγιον Όρος. Από κει και πέρα δεν νομίζω να γίνεται στο σχόλιο ή την ανάρτηση μου κάποια προσπάθεια να του καταλογισθεί το σύνολο των δεινών. Ακόμη και εκείνου της ανεπανόρθωτης φθοράς των τοιχογραφιών του ναού του Πρωτάτου, που από όσο ξέρω οφείλεται σε μοιραία λάθη της αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Η επόμενη δόση όμως αύριο ή μεθαύριο. Αν υπαρχει βεβαίως διάθεση.
Φιλικά
Διάθεση για μακροσκελείς απαντήσεις πάντα υπάρχει! Λόγω εκλογών ίσως αργήσω να απαντήσω και εγώ όπως αρμόζει.
Δεν είναι ανάγκη να γράφουμε ότι γράφουμε φιλικά, γιατί αυτό προϋποθέτει ότι θα υπήρχε και κάποιος άλλος τρόπος να γράφουμε, μη φιλικά ας πούμε. Αλλά εδώ δεν υπάρχει.
Ωραία, το κατάλαβα τώρα καλύτερα. Υποθέτω ότι ένας αρχαιολόγος θα μπορούσε να μας διαφωτίση καλύτερα ως προς αυτό. Η δική μου γενική θέση είναι περίπου η εξής: α) δεν μπορούν να διασωθούν τα πάντα, δεν μπορεί να καταψυχθή ένας πολιτισμός, β) υπάρχουν και τα λαογραφικά μουσεία. Με αυτό το δεύτερο εννοώ το εξής: ο Άθως είναι ένα ζωντανό πολιτιστικό μνημείο, δεν είναι νεκρόπολη, αλλά ούτε η ζωντάνια έχει να κάνη απλώς με το ότι εξακολουθούν να ζουν άνθρωποι στο ίδιο σημείο επί χιλιετίες, όπως στην Αθήνα π.χ. Αναφέρεται στο ότι τα ίδια κτήρια, τα ίδια λειτουργικά κείμενα κ.λπ. συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό. Υπό το φως αυτό, πρέπει να γίνουν μεγαλύτερες παραχωρήσεις προς την πλευρά της χρήσης, της εξέλιξης, της ζωής. Η ισορροπία είναι δύσκολο να επιτευχθή ασφαλώς και αμφισβητήσεις πάντα θα υπάρχουν (αλλά έτσι είναι τα ανθρώπινα!).
Και για να μην υπεκφεύγουμε: δεν ξέρω τι θα μπορούσε να είχε γίνει με τον συγκεκριμένο αρσανά. Μπορεί απλώς το κόστος και η εργασία για μια αναπαλαίωση τύπου πέτρα και ξύλο να ήταν απαγορευτικά. Μπορεί οι σημερινοί ψαράδες να αγαπάνε λιγώτερο την άσκηση. Δεν είναι απαραιτήτως προς θάνατον όλα αυτά. Για να μην αναφέρω ότι το αισθητικό έγκλημα της σήμερον μπορεί να αποκτήση απροσδόκητη καλλιτεχνική πορεία στο μέλλον.
Ήλπιζα να ήταν εσφαλμένες οι πληροφορίες μου για αυτό… :-(
Επειδή σε άρθρο μου περί αθεϊας, δήλωσα ότι ο τίτλος “Ένας άθεος στον Άθω” χρήζει διόρθωσης, και ίσως να πίκρανα τον αγαπητό μου Αθανάσιο, του δίνω την καλύτερη δυνατή αντιπρότασή μου:
“Ένας οδοιπόρος στο Άγιονόρος”. Το λέει και το τραγούδι…
http://www.youtube.com/watch?v=vbLEDpsTQA8
υγ. Έτσι, ο Αθανάσιος θα γνωριστεί με τους Γκάτσο και Μούτση, κι εγώ θα εξιλεωθώ που την είπα, πάλι, στον αγαπητό μου συνιστολόγο!
Ναι, αλλά από αυτόν τίτλο λείπει η παρήχηση, εσύ που είσαι καλλιτεχνική φύση πρέπει να τα προσέχης αυτά!
“Υπέροχο κρασί, ψωμί και τυρί στην Σταυρονικήτα…”
Δηλαδή πρέπει να πας στη συνοικία των τρελαμένων οπισθοδρομικών μισάνθρωπων για να βρεις υπέροχο ψωμί ή ψάχνεις να βρεις δικαιολογίες γιατί πήγες; Πες ρε παιδί μου ότι σου έχουν φυτέψει φοβίες, έχεις και ανασφαλή χαρακτήρα και κρύβεσαι σε μέρη, όπου σε βλέπει ο θεούλης για να σε ευνοήσει την ημέρα της χριστιανικής κρίσης – γιατί στη μουσουλμανική “κρίση” δεν σε βλέπω μέσα!