Νομικα, οικονομικα, φιλοσοφια, επιστημες
Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων,
δεν σας γνωρίζω ούτε προσωπικά ούτε επαγγελματικά. Σας απευθύνομαι όχι με τον τίτλο του Αρεοπαγίτη, τον οποίο έχετε κερδίσει με την αξία σας, αλλά με την ιδιότητα με την οποία επιλέξατε να παρεμβήτε στην επικαιρότητα, αλλά και στην καθημερινότητά μου ως δικηγόρου: την ιδιότητα του Προέδρου ενός σωματείου.
Με την ευκαιρία της δημοσιοποίησης αυτής της παρουσίασης από τον Στάθη Καλύβα, με τίτλο ‘Ελληνική Περεστρόικα’, ήρθε η ώρα να ανεβάσω και εγώ ένα ποστ που έχω στα drafts από το 2007 περίπου με minimal updates. Θα έμενε καταχωρημένο εις τον αιώνα τον άπαντα αν δεν είχα δει σήμερα την παρουσίαση του ΣΚ (και ίσως για καλό!). Εντζόι.
Οι αναλύσεις της ‘Κρίσης του 2008-;’ συνοδεύονται συχνά από μια γενικά σωστή κατά την γνώμη μου εστίαση στην θεσμική διάσταση των προβλήματων που αντιμετωπίζει η Ελληνική κοινωνία και οι συζητήσεις για την αναγκαία θεσμική μεταρρύθμιση έχουν αρχίσει να πυκνώνουν και πάλι. Το ερώτημα που ανακύπτει βέβαια είναι ποιοι θεσμοί χρήζουν αναμόρφωσης και πως μπορεί να επιτευχθεί μια μεταρύθμιση η οποία δεν θα είναι μόνο “κατ’ όνομα” μεταρρύθμιση.
Παλιότερα έγραφα πως θέτοντας ως στόχο την βελτίωση του επιπέδου ευημερίας στην Ελλάδα μπορεί κανείς να πέσει στην παγίδα της μονομερούς εστίασης στην μεταβολή μόνο των τυπικών μας θεσμών όπως οι νόμοι και το Σύνταγμα της χώρας. Άτυποι θεσμοί όπως οι νόρμες, τα πιστεύω μας, οι αξίες, οι παραδόσεις και οι καθημερινές συνήθειες μας επηρρεάζουν βαθιά την λειτουργία των τυπικών θεσμών και είναι αναγκαίο να τους δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση. Στη βάση των γεγονότων των 2 τελευταίων χρόνων – και από τις μέχρι σήμερα αναζητήσεις των αιτιών της κρίσης – μου δίνεται η εντύπωση πως δεν προβάλεται όσο θα έπρεπε το γεγονός πως οι τυπικοί μας θεσμοί δεν λειτουργούν in vacuo – λειτουργούν παράλλημα με τον ιδιαίτερο κοινωνικό ιστό που διαδρά μαζί τους μέσω της κουλτούρα, δίκτυα και κανόνες που συντελούν στην επιτυχία τους ή την αποτυχία τους. Πέρα από μερικές επεξηγήσεις της κρίσης στη χώρα μας, το γεγονός αυτό μπορεί πιο σημαντικά να οδηγήσει και σε προτάσεις για την έξοδο από το τέλμα που είναι καταδικασμένες να αποτύχουν… η σωστή διακυβέρνηση μιας χώρας δεν επιτυγχάνεται μόνο με την σύσταση σωστών τυπικών κανόνων – προϋποθέτει και διατηρεί (ή δημιουργεί) και τους άτυπους κανόνες που θα συνοδεύσουν τους τυπικούς.
Read moreΣκέψεις για την Ελληνική Περεστρόικα: προς μια τυπολογία της δυναμικής των θεσμών μας
Προσοχη: Αυτο το κειμενο δεν ειναι γραμμενο για να αρνηθει τα λαθη πολιτικης που εγιναν στην Ελλαδα επι δεκαετιες, ουτε για να προσφερει δικαιολογιες σε οσους αντιστεκονται στις απαραιτητες μεταρρυθμισεις για να γινει η Ελλαδα μια κανονικη, ευνομουμενη και δικαιη χωρα. Γραφω γιατι βλεπω πανευρωπαϊκα περρισευμα θυμικων και ηθικολογικων αντιδρασεων – αναζητουμε τους δρακους του παραμυθιου και ευκολες λυσεις που θα μας απαλλαξουν απο αυτους. Ταυτοχρονα εχουμε ελλειψη ψυχραιμης οικονομικης αναλυσης με στοιχειωδη γνωση των τοπικων ιδιομορφιων, ευαισθησια και ενδιαφερον για το ευρωπαϊκο Σχεδιο. Σε αυτο το κενο ευρωφιλης και αντικειμενικης αναλυσης θελω να βαλω ενα λιθαρακι.
Τα φωτα της δημοσιοτητας ειναι στραμμενα στην ελληνικη οικονομια χωρις ουσιαστικη διακοπη εδω και δυο χρονια πια. Καθε οικονομικος αναλυτης οπουδηποτε και να βρισκεται στον πλανητη εχει διαρκως ενα ματι στραμμενο προς μια γωνια της Νοτιανατολικης Μεσογειου οπου μια μικρη περιφερειακη οικονομια με 11 εκατομμυρια ψυχες απειλει να τιναξει την Ευρωπη στον αερα. Ας ειμαστε ξεκαθαροι, η Ελλαδα ξεκινησε την σημαντικοτερη υπαρξιακη κριση της ευρωζωνης που κινδυνευει να αποτελεσει την νεα “στιγμη Λεμαν” και να ξαναβυθισει ολοκληρη την Δυση στην υφεση.
Ειδικοι και λιγοτεροι ειδικοι κανουν αναλυσεις επι αναλυσεων για καθε πτυχη της ελληνικης οικονομιας και κοινωνιας. Καθε ατομο με προσβαση στο δημοσιο βημα αισθανεται οτι πρεπει να εκφρασει μια Γνωμη, απο σεβασμιους Οικονομολογους που δεν ηξεραν ως χτες να δειξουν την Ελλαδα στον χαρτη ως τον Δημαρχο Λονδινου και παλαβους που ψαχνουν απεγνωσμενα τα 15 λεπτα φημης τους.
Read moreΓιατι καταρρεει η ελληνικη οικονομια και ποιος μπορει να σταματησει την πτωση?
Ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας είναι ένας διεθνής οργανισμός κάπως αλλιώτικος από τους άλλους. Τα μέλη του ενώνει η προνεωτερική ιδεολογία της θρησκευτικότητας, καθώς αποτελείται από κράτη κατά πλειοψηφία ισλαμικά. Κάπου εδώ φαίνεται και η διαφορά από την αποδώ μεριά της Μεσογείου (και του Αιγαίου): ένας Οργανισμός Χριστιανικής Συνεργασίας θα ήταν παρωχημένος κατά μερικούς αιώνες. Για να μην σκεφτώ τις κλάψες ότι είναι ρατσιστικός, φασιστικός και το κακό συναπάντημα.
Γιατί να μας αφορά λοιπόν τι κάνουν μερικές δεκάδες, 57 για την ακρίβεια, αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής και της Ασίας;
Πριν από λίγους μήνες έκανα μια προφορική παρέμβαση στο 11ο συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου, όπου τάχθηκα υπέρ της ίδρυσης Εφετείων Κακουργημάτων μονομελούς σύνθεσης σε μια ειδική μορφή τους. Είχα αρχίσει να την γράφω για να την καταθέσω στα πρακτικά του συνεδρίου, αλλά στην πορεία βαρέθηκα, όπως κάνω συνήθως. Τώρα που η ίδρυση Μονομελών Εφετείων είναι επί θύραις, το καταθέτω εδώ, πλαγιογραμμίζοντας κάποια σχόλια για την καλύτερη κατανόηση:
Ένας τρόπος με τον οποίο θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν πολύτιμες δικαστικές δυνάμεις, παράλληλα όμως όχι απλώς να μην διακινδυνεύση η ομαλή διεξαγωγή της συζήτησης στο ακροατήριο, αλλά αντιθέτως να ανυψωθή το επίπεδό της και να μειωθούν οι αντιδικίες και οι λεκτικές αψιμαχίες μεταξύ συνηγόρων και διευθύνοντος την συζήτηση, θα ήταν ο εξής:
Ιδρύονται Μονομελή και, στον δεύτερο βαθμό, Τριμελή Εφετεία Κακουργημάτων (ενώ τώρα δικάζουμε με Τριμελή και Πενταμελή. Σημειωτέον, παλιά είχαμε Πενταμελή και Επταμελή Εφετεία! Αδιανόητο σήμερα).
Όσοι διαβάζουν τα κείμενά μου γνωρίζουν ότι επανειλημμένα έχω ασκήσει αυστηρή κριτική σε κακές νοοτροπίες διαδεδομένες στην Ελλάδα, και στις πολιτικές επιλογές των Ελληνικών κυβερνήσεων του παρελθόντος. Ωστόσο έχω κουραστεί όπου βρεθώ στο εξωτερικό να ακούω υποτιμητικά σχόλια συχνά εκφρασμένα με ιδιαίτερα αγενή τρόπο, όπως π.χ. με ερωτήσεις του τύπου “Γιατί δεν πετάνε οι Ευρωπαίοι την Ελλάδα έξω από το Ευρώ?” Ακόμα περισσότερο με ενοχλεί η προσπάθεια από διάφορα Ευρωπαϊκά μέσα μαζικής ενημέρωσης να εμφανιστεί ο μέσος Έλληνας ως κηφήνας που τρώει και πίνει αραχτός σε μια παραλία και περιμένει από τους Γερμανούς να του πληρώσουν το λογαριασμό. Με ενοχλεί όχι διότι είμαι Έλληνας, αλλά επειδή γνωρίζοντας το οικονομικό δράμα που βιώνουν εκατομμύρια συμπατριώτες μου ξέρω ότι η εικόνα αυτή δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αλήθεια, ποιό είναι το κρίμα των Ελλήνων?
Αυτό που μας προσάπτουν, και προσάπτουμε και εμείς στους εαυτούς μας, είναι ότι επιτρέψαμε λόγω της απληστίας μας στην Ελληνική κυβέρνηση να συσσωρεύσει ένα υπερβολικά μεγάλο δημόσιο χρέος. Τι σημαίνει ωστοσο “υπερβολικά μεγάλο?” Αν σημαίνει τόσο μεγάλο ώστε να μη μπορούμε να το αποπληρώσουμε άμεσα τότε το ίδιο ισχύει για όλο το δυτικό κόσμο. Χώρες όπως η Γερμανία, η Αγγλία, οι Η.Π.Α. και άλλες μπορεί μεν να έχουν χαμηλότερο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με την Ελλάδα (μεταξύ 60% και 75% αντί για 140%) αλλά ούτε αυτές θα μπορούσαν να ξεπληρώσουν το χρέος τους σε ένα-δυο χρόνια αν καλούνταν να το πράξουν. Αυτό που κάνουν όλες οι κυβερνήσεις είναι να μετακυλίουν το χρέος τους.
Το παρον και το μελλον της ελληνικης οικονομιας βασιζεται στις υπηρεσιες. Εκει παραγεται ο πλουτος μας, εκει βρισκονται οι θεσεις εργασιας μας. Ας το παρουμε αποφαση και ας το κανουμε καλα.
Εγραφα παλιοτερα για την συγχυση που υπαρχει μεταξυ εμπορικου ελλειμματος και οικονομικης αδυναμιας. Στο μυαλο πολλων ενα εμπορικο ελλειμμα ειναι δειγμα μιας οικονομιας που δεν παει καλα, που δεν ειναι “ανταγωνιστικη”. Οπως εδειξα μια οικονομια καλλιστα μπορει να ειναι υγιης και παρολαυτα να εχει μεγαλα εμπορικα ελλειμματα. Αν υπαρχει καθαρη εισροη κεφαλαιων απο το εξωτερικο, τοτε το εμπορικο ελλειμμα ειναι απλα αναποφευκτο. Μαλιστα η εντονη οικονομικη μεγεθυνση συχνα ακολουθειται απο εμπορικα ελλειμματα.
Θα ηθελα να μιλησω τωρα λιγο πιο συγκεκριμενα για την Ελλαδα. Συνοδευτικα με την πλανη του εμπορικου ελλειμματος ακουγεται συχνα οτι η Ελλαδα εχει προβληματα γιατι δεν παραγει τιποτα και ουτε θα μπορεσει ποτε.
Η πλανη αυτη βασιζεται εν πολλοις στον φετιχισμο της φυσικης παραγωγης. Συμφωνα με τους περισσοτερους θεωρητικους της ελληνικης παραγωγικης αδυναμιας, χρησιμα αγαθα ειναι μονο αυτα που μπορεις να πιασεις με το χερι σου, ενα ωραιο μεγαλο βαρυ αυτοκινητο πχ. Η Ελλαδα δεν φτιαχνει αυτοκινητα, αρα ειμαστε καταδικασμενοι στην φτωχεια. Αυτη ειναι βεβαια μια μεγαλη πλανη. Στις δυτικες οικονομιες η συμμετοχη των (άυλων) υπηρεσιων στο ΑΕΠ εχει ξεπερασει προ πολλου την συμμετοχη της (υλικης) βιομηχανιας. Ο πλουτος μας εδω και δεκαετιες δεν παραγεται τοσο στα εργοστασια, αλλα στα γραφεια. Για την ακριβεια στην Ευρωπη περιπου 70% του ΑΕΠ παραγεται απο τις υπηρεσιες, ενω στις ΗΠΑ οι υπηρεσιες ευθυνονται για περιπου 77% του ΑΕΠ και 77,2% της απασχολησης.
Read moreΗ Ελλαδα δεν παραγει τιποτα, μερος 2 – Οι υπηρεσιες