Σε περιοδους μεγαλης δυσκολιας, συνηθισμενο ειναι οι ανθρωποι να αναζητουν απεγνωσμενα κατι να τους δωσει ελπιδα. Στην Ελλαδα πολιτικοι και πολιτες ψαχνουν το μαγικο κολπο που θα φερει την αναπτυξη, να μας βγαλει απο τα προβληματα μας. Δυστυχως πολλοι πεφτουν σε καποιου ειδους ανθρωπομορφικη πλανη, προσωποποιουν την Αναπτυξη και ψαχνουν τον Πριγκηπα που θα την αφυπνισει και θα την παρει στο ασπρο αλογο του, να τρεξουν σε καταπρασινα λιβαδια.
Γραφει σημερα ο Α.Παπαχελας
Ολοι ανεξαιρέτως οι σοβαροί ξένοι αναλυτές και ακαδημαϊκοί ρωτούν ακριβώς το ίδιο πράγμα: «Πέστε μας πώς και από πού θα έλθει η ανάπτυξη και θα σας πούμε αν θα τα βγάλετε πέρα». Ο υπουργός Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου άκουσε την ίδια μονότονη προτροπή στα αγγλικά «tell us your growth story».
Αφηνω κατα μερος τα προβληματα στυλ που μαστιζουν την γραφη του καλου κατα τα αλλα δημοσιογραφου.* Αυτο που διακρινω εγω ειναι σοβαρη ελλειψη οικονομικης σκεψης** και αρκετη δοση απλοϊκων ή και προκατηλλειμενων σκεψεων σχετικα με ενα περιπλοκο ζητημα.
Το να προσπαθεις να μαντεψεις τι θα γινει στο παραμυθι της αναπτυξης μιας χωρας (growth story) πριν φτασεις στην τελευταια σελιδα του βιβλιου, ειναι μια αρκετα κακη ιδεα. Ο ιδιος ο λογος υπαρξης των ελευθερων αγορων ειναι η αδυναμια του κρατος να συλλεξει αρκετη πληροφορια για να μπορει να σχεδιαζει την οικονομια κεντρικα.
Υποθεστε οτι ειμαστε ναυαγοι σε ενα αγνωστο νησι και θελουμε να το γεμισουμε οσο μπορουμε μεγαλυτερο ογκο φυτων. Αυτο που κανει μια καλη κυβερνηση ειναι να καθαριζει το χωραφι απο πετρες και να ριχνει ισως και κανα ποτισμα ενιοτε. Αλλα δεν μπορει να διαλεγει τι φυτα θα μεγαλωσουν που και πως, γιατι δεν ξερει ποια ευδοκιμουν στο συγκεκριμενο περιβαλλον την συγκεκριμενη στιγμη. Ουτε θα προσπαθησει να κοβει πρασιναδες απο την μια γωνια του χωραφιου για να τις βαλει λιπασμα στις δυο λεύκες στην αλλη γωνια. Οι λεύκες μπορει ευκολα να μεγαλωνουν αλλα σαπιζουν και ευκολα. Αφηστε τα φυτα να μαχηθουν μεταξυ τους και τα πιο καταλληλα θα επιβιωσουν.*** Οσο και να γκρινιαζουν οι λευκες ή τα μικρα χορταρια, δεν μπορουμε να επεμβουμε για να τα βοηθησουμε γιατι απλουστατα δεν εχουμε την γνωση ή τις ικανοτητες να διαλεξουμε τους νικητες.
Το ποσο ενοχλουν οι παρεμβασεις το δεχεται και ο ιδιος ο συγγραφεας οταν γραφει λιγο παρακατω:
Ο υπουργός Ανάπτυξης κ. Χρυσοχοΐδης αναζητεί, με τη συνήθη στοχοπροσήλωση, εξαγωγικούς τομείς που θα μπορούσαν να ενισχυθούν. Τα παραδείγματα υπάρχουν, από την εταιρεία που έχει μια δική της πατέντα μονωτικού φιλμ μέχρι το εργοστάσιο που κατασκευάζει φωτοβολταϊκά στην Τρίπολη. Ολοι, όμως, έχουν ένα κοινό παράπονο και αίτημα: αυτό που θέλουν από το κράτος είναι να μην μπλέκεται στα πόδια τους και να τους αφήνει να κάνουν τη δουλειά τους.
Ουτε επιδοτησεις, ουτε να ριχνει χρημα το κρατος στην αγορα. Απλα να τους αφησουμε ησυχους θελουν. Μιλα αλλου ο κ. Παπαχελας για τα προβληματα με την διαφθορα στα προγραμματα επιδοτησεων
το περίφημο ΕΣΠΑ (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς) πάλι κινδυνεύει να ακολουθήσει τα λανθασμένα μοντέλα του παρελθόντος, όπου όποιος είχε το «κονέ» και την πειθώ έβαζε και ένα άσχετο έργο σε κάποιο πρόγραμμα.
Δεν μας λεει ομως γιατι χρειαζονται καν να υπαρχουν επιδοτησεις!
Η αναπτυξη σε μια χωρα δεν ερχεται απο το κρατος, απο τα Μεγαλα Εργα, τα Αναπτυξιακα Σχεδια και τα Προγραμματα Επιδοτησεων, αλλα απο τους πολιτες, τις εταιρειες, τις βιοτεχνιες, τους επαγγελματιες. Ολες οι “αναπτυξιακες” κινησεις του κρατους, απο την δημιουργια υποδομων εως τον σχεδιασμο του φορολογικου συστηματος, εχουν ως στοχο να διευκολυνουν τους πολιτες να κανουν αυτο που κρινουν πως χρειαζεται η οικονομικη τους υγεια. Ειναι τινι τροπο σαν την θεραπεια ενος ανθρωπινου σωματος. Στην παραγματικοτητα ο γιατρος δεν μας γιατρευει διορθωναντας πχ τους ιστους, απλα βελτιωνει το περιβαλλον (μειωνει τα μικροβια, φτιαχνει την θερμοκρασια, μας δινει τα καταλληλα υλικα) ωστε το σωμα μας να κανει την δουλεια του και να θεραπευσει τον εαυτο του.
Αντιθετως, παραδοσιακα ο γιατρος της ελληνικης οικονομιας κανει μια τρυπα στο ενα μπρατσο και αφαιρει αιμα (φορους) και στο αλλο μια αλλη τρυπα για να μεταγγισει αιμα (επιδοτησεις) στον ασθενη! Αντι να του εχει μια σταθερη θερμοκρασια, παιζει καθημερινα με τον θερμοστατη (το νομοθετικο πλαισιο της χωρας). Και καθε νοσοκομα που μπαινει μεσα κανει και αυτη τα πειραματα της. Και εχουμε και τα παιδια της νοσοκομας να κλεβουν τα φαρμακα, αν δεν τους παρει η μαμα γλυφιτζουρι (εκβιαστικες συντεχνιες).
Να μην συζητησουμε τωρα την ποιοτητα του κρεβατιου και του αερα (υποδομες) στο δωματιο.
Αυτο που χρειαζεται η οικονομια ειναι ενα ανοιχτο και καθαρο χωραφι, να ανοιξουμε καθε αγορα οσο γινεται πιο διαπλατα για καθε επιχειρηση που θελει να μπει, ειτε ελληνικη ειτε ξενη. Να περιορισουμε την σπαταλη του δημοσιου, να εξαφανισουμε τις επιδοτησεις ωστε να μπορεσουμε να μειωσουμε την στρεβλωση που προκαλουν οι φοροι, να βοηθησουμε να εξυγιανθουν οι τραπεζες χωρις άλλα σοκ στο ελληνικο χρεος.**** Και η αναπτυξη θα ερθει απο κει που δεν το περιμενουμε.
Πρόσφατα ένας ξένος διπλωμάτης που αγαπάει την Ελλάδα μού είπε μια φράση που έμεινε στη μνήμη μου: «Βλέπω πως κάθε μέρα η χώρα αναλώνεται σε μια μάχη για το ποιος θα πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι μιας μικρής πίτας. Γιατί δεν σκέπτεσθε επιτέλους ότι το ζητούμενο είναι να μεγαλώσει αυτή η πίτα;».
Απορω λιγο που χρειαστηκε ξενος διπλωματης για να πει κατι τοσο αυτονοητο. Αυτο που ομως δεν ειπε ειναι ισως το σημαντικοτερο, οτι η πιτα μεγαλωνει μονη της, φτανει να την αφησουμε ησυχη. Οσο και να ειναι δυσκολο για εναν ηγετη να παραμενει φαινομενικα απραγος οταν ο κοσμος καιγεται, σημαντικοτερα απο αυτα που κανει στην οικονομια ειναι ορισμενες φορες αυτα που δεν κανει…
————————-
*Δεν με ενοχλει να γραφει καποιος αμεσα και χωρις τυπικουρες. Με ενοχλει ομως η διαρκης αναμεταδοση ανωνυμου κουτσομπολιου με υφος αυθεντιας, σε στυλ “πιναμε καφε με καποιους ανωτατους παραγοντες και τρομερους εγκεφαλους, που δεν λεω ποιοι ειναι, και βγαλαμε το υστατο πορισμα σχετικα με το ζητημα”.
**Που οδηγει και στο ερωτημα ποιοι ειναι αυτοι οι ξενοι ακαδημαϊκοι τελοσπαντων.
***Ας γινει ξεκαθαρο οτι μιλαω για τον αγωνα επιχειρησεων μεταξυ τους, οχι ανθρωπων.
****Ας θυμισουμε οτι οι τραπεζες ειναι οι αιμοδοτες της οικονομιας και παραλληλα κατεχουν μεγαλο μερος των ελληνικων ομολογων. Καθε φορα που συζητιεται αναδιαρθρωση του χρεους, οι ελληνικες τραπεζες χανουν μερος της οικονομικης ευρωστιας τους και αρα της δυνατοτητας να χρηματοδοτησουν την οικονομια!
S.G συμφωνω σε οτι λες αν και πιστευω οτι αδικεις τον παπαχελα!συνηθως γραφει πολυ σοβαρα αρθρα!
να σε ρωτησω ομως: γιατι οι ΗΠΑ (νομιζω και η βρετανια πριν πεσει ο brown) ακολουθουν τον αντιθετο δρομο αναπτυξης(δηλαδη με βαση τον κευνσιανισμο)???
Δεν καταλαβαίω την αναφορά σου στο ΕΣΠΑ (εκτός αν έχω καταλάβει λάθος οτι τα χρήματα προέρχονται από το κοινοτικό ταμείο). Συμφωνώ στο οτι δεν έιναι η πανάκεια (και άλλο θέμα είναι αν αυτές οι επιδοτήσεις πρεπει να υπάρχουνε in the first place από πλευράς ΕΕ), αλλά πού έιναι η ένσταση σου στο σχόλιο του Παπαχελά? Προτείνεις να επιλέξουμε να μην απορροφήσουμε τα χρήματα ή θεωρείς οτι δεν υπάρχει ορθολογικότερος τρόπος αξιοποίησης των χρημάτων από αυτόν του παρελθόντος, κατά και του οποίου τίθεται ο Π?
ΑΚΜ
ο ΑΠ κανει αναφορα σε 3-4 πιθανες πηγες αναπτυξης και ως μια απο αυτες δινει το ΕΣΠΑ. Καμμια απο τις πηγες που δινει δεν θα επρεπε να θεωρουνται απο μονες τους πηγες αναπτυξης. Ο σκοπος των εργων υποδομης ας πουμε δεν ειναι να “πεσει χρημα στην αγορα” ή να βγαλουν οι κατασκευαστικες! Ο σκοπος ειναι να υποβοηθηθουν χρησιμες επενδυσεις, να ενοποιηθουν αγορες κτλ
Το ΕΣΠΑ ειδικα, οσον αφορα τις επιδοτησεις επιχειρησεων, δεν βλεπω τι λογο υπαρξης εχει (ουτε καν ποιος ακριβως το χρηματοδοτει δεν μπορεσα να βρω, νομικαριοι σιγουρα εφτιαξαν τον ιστοτοπο του) και συχνα κανει και ζημια. Παραδειγμα, δινουν λεφτα σε νεους ελευθερους επαγγελματιες. Το αποτελεσμα ειναι ενας νεος μηχανικος/αρχιτεκτονας/δικηγορος να την ψωνιζει και να ανοιγει το δικο του γραφειο ή χειροτερα να παριστανει οτι ανοιγει γραφειο και να τρωει τα λεφτα με 10 ασχετους τροπους. Οχι μονο τα λεφτα πανε σε μαυρη τρυπα, αλλα εχουμε και στρεβλωση, μεγαλες εταιρειες χανουν καλους υπαλληλους.
Και δεν θελω να ακουσω γκρινια στυλ “μα ολοι υπαλληλοι θα γινουμε?”. Θελει χωριστο αρθρο, αλλα
α) σε ολη την Δυση ετσι ειναι, για καποιον λογο προφανως
β) και γω δεν θελω να ειμαι υπαλληλος ας πουμε, να ανοιξω λοιπον δικο μου πανεπιστημιο?
Οι μεγαλες εταιρειες εχουν οικονομιες κλιμακας που επιτρεπουν μισθους σημαντικα μεγαλυτερους αποτι αν δουλευεις μονος σου, εκτος βεβαια αν το κρατος προστατευει συντεχνιες, εμποδιζει την μεγεθυνση επιχειρησεων και γενικα ο ανταγωνισμος ειναι περιορισμενος!
Πιστεψτε με, περισσοτερα βγαζεις ως υπαλληλος της Γκολντμαν, παρα αν ανοιξεις χρηματιστικη με μηδενικο κεφαλαιο, περισσοτερα ως υπαλληλος της BMW παρα αν φτιαχνεις αυτοκινητα μονος σου.
Τι περιθωρια εχει η κυβερνηση να ριξει ευρωπαϊκα κονδυλια αλλου αντι στο ΕΣΠΑ (προτασεις? πανεπιστημια, μηχανοργανωση δημοσιου, μειωση φορων, γραμμη 4 του μετρό…), δεν το ξερω, αλλα τελοσπαντων μελος της ΕΕ ειμαστε, καποια επιρροη θα την εχουμε.
θανο
εχω συμπαθεια στον ΑΠ, ειναι συνηθως ψυχραιμος, καταρτισμενος και με διεθνεις παραστασεις/βιωματα. Οωπς ειπα με το στυλ του τελευταιως δεν τα παω πολυ καλα, γιατι ειναι ελαφρα καφενειακο. Οχι με την εννοια του απλου λεξιλογιου, αλλα με την εννοια οτι βγαζει λιγο αερα μιας μικρης κλικας που τα λενε μεταξυ τους και βγαζουν πορισματα αγνοωντας το 95% της υφηλιου. Απο το βαρυ πυροβολικο μιας εφημεριδας περιμενω να μιλα οντως με σοβαρους διεθνεις πανεπιστημιακους και να περνα εγκυρη γνωση στην κοινωνια, οχι να καθεται στο Κολωνακι (λεμε τωρα) και να περιμενει να δει ποιος θα περασει να πιουν καφεδακι και να πουν καμμια σαχλαμαρα.
απαντησε μου και στο ερωτημα που σου εκανα!!!ποια ειναι η γνωμη σου για τα μετρα αναπτυξης των ΗΠΑ??
Σωτήρη,
συμφωνώ με την ανάλυση και βεβαίως το ίδιο προσπάθησα να πω σχολιάζοντας την ανάρτηση του Αρίστου.
Θάνο,
τα μέτρα στα οποία αναφέρεσαι είναι πράγματι ανάπτυξης η μήπως σταθεροποίησης?
Συμφωνώ γενικά με το πνεύμα της ανάρτησης αλλά απορώ γιατί ασχολείστε με τον Παπαχελά. Τα άρθρα του μου φαίνονται εντελώς ανούσια και ελάχιστες φορές καταφέρνω να τα διαβάσω μέχρι το τέλος. Πάντα μου δίνει την ίδια ακριβώς εντύπωση: απλά αναπαράγει το conventional wisdom με έμφαση φυσικά στην γραμμή του αφεντικού. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, η “έλλειψη στρατηγικών ανάπτυξης” είναι η βασική κριτική που δέχεται η κυβέρνηση από όλες τις μεριές (ακόμα και μέσα από το κόμμα) είναι εδώ και καιρό η κεντρική αντιπολιτευτική γραμμή της ΝΔ. Το “άλλο μείγμα” του Σαμαρά υποτίθεται πως θα φέρει την ανάπτυξη που θα μηδενίσει το έλλειμμα σε ένα χρόνο. Ο Παπαχελάς απλά πασπαλίζει τη μουρμούρα της ανάπτυξης με λίγη σάλτσα δήθεν αυθεντίας και μας την σερβίρει ξαναζεσταμένη.
Παρεμπιπτόντως, διάβασε και την άποψη του Μανδραβέλη από την ίδια εφημερίδα για το “μέγα κλαυθμό της ανάπτυξης” που παίζεται καθημερινά στα ΜΜΕ.
http://www.medium.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=3628:201044&catid=60:e&Itemid=82
Ξαναζεσταμένη σούπα μια ζωή ο Παπαχελάς, μην ασχολείσαι.
Σωτηρη,
Εκτος βεβαια των λιγων εξαιρεσεων, που εχεις και εσυ τονισει. Για παραδειγμα, αυτων που ωφειλονται σε ιδιωτικα εργα μαζικης κλιμακας (που αγοραζουν ολοκληρες περιοχες) και ενας απο ανωθεν συντονισμος ειναι απαραιτητος. Δεν ξερω πολλα για αυτο, αλλα μου φανεται οτι αυτου του ειδους ο συντονισμος επαιζε τεραστιο ρολο στην δημιουργια πολεων πανεμορφων στη Ευρωπη, και η ελειψη του εκτρωματων στην Ελλαδα.
Οπως επισης αυτες οι παρεμβασεις που “σπρωχνουν” σε σωστες κατεθυνσεις που οι απλοι πολιτες ισως ειναι δυκολο λογω ελλειπους πληροφορησης η πεπερασμενης ορθολογικοτητας να κινηθουν.
Μετρα για ενισχυση εξαγωγικων επιχειρησεων λεει ο κ. Χρυσοχοϊδης
Υπαρχει καποιος λογος να επιδοτουμε την καταναλωση ανθρωπων στο εξωτερικο? Θαθελα να τον μαθω.
ZM
δεν λεω οτι το κρατος ποτε δεν πρεπει να παρεμβαινει ή να επιδοτει, εχουμε οντως δωσει παραδειγματα που πρεπει. Αυτο που λεω ειναι οτι πρεπει να αλλαξει πληρως ο τροπος που βλεπουμε την αναπτυξη. Το κρατος δεν “φερνει αναπτυξη”, το κρατος μπορει μονο να φροντισει για ενα καλο περιβαλλον αναπτυξης. Λιγο οπως οταν παιζεις sim city, δεν χτιζεις εσυ τα κτιρια, απλα καθοριζεις χρησης γης, φτιαχνεις δρομους και περιμενεις να δεις το αποτελεσμα.
Αυτο που λες για τις πολεις ειναι απο τις βασικοτερες δουλειες του κρατους, οποτε αυτο λεω: αντι να ριχνει επιδοτησεις οπου κατεβει σε καποιον γραφειοκρατη, ας φροντιζει να φτιαχνει δρομους και πεζοδρομια στις πολεις, οργανωμενες βιομηχανικες περιοχες κτλ Και οι επιχειρησεις θα βρουν τον δρομο μονες τους.
Κυριακο
στον δημοσιο διαλογο πρεπει να απαντιεται καθε γνωμη θα ελεγα, ποσο μαλλον αν προερχεται απο εναν (δικαιως νομιζω) επιφανη σχολιαστη. Απλα εχω την εντυπωση οτι ο ΑΠ ειναι εξω απο τα νερα του οταν μιλαει περι οικονομικων, και ελπιζω οτι δεν ειναι προκατηλλειμενος λογω καποιας γραμμης.
Αλλα σε καθε περιπτωση, απαντω με αφορμη τον ΑΠ, σε μια πολυ διαδεδομενη λογικη στην Ελλαδα, της οποιας ο ΑΠ ειναι πιθανως ο πιο ψυχραιμος κοινωνος.
Θανο
Εχουμε πλεξει την μεγεθυνση (growth) με την αναπτυξη (development) και την σταθεροποιηση μου φαινεται.
Τα κρατικα ελλειμματα μπορουν βραχυπροθεσμα να βοηθησουν το πρωτο και το τριτο, αλλα για την αναπτυξη θες πολυ βαθυτερη και προσεκτικοτερη δουλεια. τωρα, στην περιπτωση της Ελλαδας, ταπαμε, μονο περιθωριο για ελλειμματα δεν εχουμε. Τι να κανουμε, μαζεψαμε τεραστιο χρεος τοτε που δεν επρεπε, τωρα πληρωνουμε τα σπασμενα.
(Υπαρχει μια μικρη απορια, αν μοιραζαμε τα ελλειμματα αλλιως, το αποτελεσμα στην σωρευτικη αναπτυξη θα ηταν το ιδιο? Υποθετω πως οχι, γιατι δεν θα ειχαμε τρομαξει τις αγορες και θα ειχαμε γλυτωσει τα πολυ υψηλα επιτοκια)
ΣΓ,
Υπαρχουν λογοι να επιδοτησεις τις εξαγωγικες βιομηχανιες, ο Κρουγκμαν πηρε Νομπελ για αυτα (μη γραμικοτητες, κτλ).
Καταλαβαινω οτι οταν μιλας απευθυνεσαι στους πολιτικαντηδες που δρουν χωρις ορθολογικη αποτιμηση των συνεπειων για την χωρα, για αυτο εισαι λιγο απολυτος και γενικευεις.
Ισως πρεπει ομως να ειμαστε πιο ακριβεις, για να υποστηριξουμε αποτεσματικα την αποψη μας.
ωπα, εσυ μιλας για την υπαρξη πολλαπλων θεσεων ισορροπιας κτλ Δεν νομιζω οτι χρειαζονται εξαγωγικες επιδοτησεις για να μετατοπισεις το σημειο ισορροπιας, το ζητημα ειναι γενικη επιδοτηση μιας συγκεκριμενης βιομηχανιας που εχει ισχυρες οικονομιες κλιμακας.
Ομως, ειναι αστειο να λεμε οτι μπορει η Ελλαδα να μετατοπισει το σημειο ισορροπιας σε καποια μεγαλη βιομηχανια με οικονομιες κλιμακας. Δηλαδη τι, αν δωσουμε λιγες επιδοτησεις ξαφνικα ολη αυτοκινητοβιομηχανια της ΕΕ θα ειναι στην Ελλαδα?
Απουσας βαθιας γνωσης οικονομικων στα σχετικα υπουργεια, μια ευκολη ευρετικη ειναι να μενουν μακρια απο τις επιδοτησεις. ΕΤσι θα ελαχιστοποιησουν το κακο που θα κανουν.
Πολύ καλό το κείμενο σου στην ουσία του, αλλά δεν βλέπω σε τι νομίζεις οτι θα διαφωνούσε μαζί σου ο Παπαχελάς. Δεν μου φαίνεται οτι επικροτεί την άποψη του Χρυσοχοϊδη για ενίσχυση συγκεκριμένων κλάδων (και δεν είμαι βέβαιος οτι και ο ίδιος ο ΜΧ ελπίζει να επιλέξει *κλάδους*, παρόλο που αυτό γράφει ο ΑΠ). Ο ΑΠ προτάσσει την άρση των εμποδίων, όπως και εσύ.
Η σημασία ενός growth story δεν είναι κατ’ ανάγκη για να επιλέξει το κράτος κλάδους που θα επιχορηγήσει. Είναι γενικότερη: για να ωθήσει τους εγχώριους ιδιώτες να αναζητήσουν ευκαιρίες προς π.χ. τη διεθνή αγορά αντί προς το πελατειακό κράτος, και για να ενθαρρύνει ξένους επενδυτές να διερευνήσουν σοβαρά τις ευκαιρίες στην Ελλάδα, και τους ξένους χρηματοδότες να πάρουν το ρίσκο της χρηματοδότησης. Μην ξεχνάμε οτι η αναζήτηση νέων ευκαιριών για το επιχειρείν έχει το κόστος της και βασίζεται συχνότατα σε rules of thumb, τουλάχιστο για να υποδείξει πεδία αναζήτησης.
Η αφήγηση της ανάπτυξης είναι επίσης πολύ σημαντική σχετικά με τις προτεραιότητες των μεταρρυθμίσεων (όπως είπα και στα σχόλια της δικής μου ανάρτησης). Για τους οικονομολόγους προτείνω ως πολύ διαφωτιστικό το άρθρο των Hausmann Rodrik Velasco. Οι κυβερνήσεις σπάνια μπορούν να μεταρρυθμίσουν τα πάντα, άρα πρέπει να επιλέξουν μια τροχιά από second-best reforms, που θα βασίζεται σε διάγνωση περιορισμών και προτεραιοτήτων.
Πολύ ενδιαφέρουσα σχετικά και η συζήτηση Lerner and Rodrik στον Economist.
Σήμερα, η διάγνωση οτι πρέπει κατά προτεραιότητα να ‘ενισχυθούν’ οι εξαγωγές είναι σωστή. Αν η ‘ενίσχυση’ σημαίνει επιδότηση, αυτό θα είναι λάθος — άσε που απαγορεύεται και από τους κανόνες της ΕΕ. Αλλά ‘ενίσχυση’ μπορεί να σημαίνει άρση εμποδίων και αντικινήτρων — που είναι σωστό. Π.χ. έγκαιρη επιστροφή του ΦΠΑ, που είναι ειδικό θέμα των εξαγωγέων.
Τέλος, σχετική είναι και η ομιλία μου στο TEDxAcademy.
Πολύ καλή η ομιλία και άκρως ενδιαφέρον το παράδειγμα σχετικά με τους εκδοτικούς οίκους ξενόγλωσσων βιβλίων.
Εύστοχες οι παρατηρήσεις του SG