Η αναγκη για εθνικο σχεδιο αστικης αναπτυξης
Ο νουμερο ενα στοχος των ελληνικων κυβερνησεων εδω και αρκετα χρονια ειναι η συγκλιση της Ελλαδας με τις πιο ανεπτυγμενες χωρες της ΕΕ. Αργα αλλα σταθερα φαινεται η χωρα να προχωραει σε αυτο το μονοπατι. Τι γινεται ομως με τις διαφορες ελληνικες περιφερειες?
Δειτε τα τελευταια στοιχεα της ΕΣΥΕ στην Ημερησια
Η Αττικη παραμενει με διαφορα πλουσιοτερη, ακολουθει Στερεα Ελλαδα και Νοτιο Αιγαιο. Ειναι ομως ενδιαφερον οτι οι φτωχες περιφερειες αντι να συγκλινουν μαλλον αποκλινουν! Πως εξηγειται αυτο?
Η αισθηση μου ειναι οτι για τις επιδοσεις των ελληνικων περιφερειων ευθεως ευθυνονται οι τομες που δραστηριοποιουνται. Οπου εχουμε τουρισμο, ειχαμε χαμηλη αναπτυξη 4-5%, ενα νουμερο που ειναι στα ορια του πληθωρισμου, δηλαδη σημαινει οτι το πραγματικο εισοδημα ισως και επεσε. Αυτο το φαινομενο ειναι ομως μαλλον παροδικο (ο τουρισμος ειναι πολυ κυκλικη δραστηριοτητα) και αυτες οι περιοχες ειναι ηδη σχετικα πλουσιες. Απο την αλλη περιοχες που στηριζονται στην ενεργεια (επισης κυκλικη δραστηριοτητα) και την βιομηχανια ειχαν μαλλον ικανοποιητικη αναπτυξη (8.1% στην δυτικη Μακεδονια, 8,7% στην Στερεα Ελλαδα).
Η Αθηνα και η Θεσσαλονικη στηριζομενες στις υπηρεσιες εχουν ενα καλο 7,8 και 7,4 % αντιστοιχως, υψηλοτερα απο τον εθνικο μεσο ορο. Οι αγροτικες περιοχες ομως, Ηπειρος, Δυτικη Ελλαδα, Θρακη και Θεσσαλια φαινεται να αποκλινουν, με αναπτυξη χαμηλοτερη απο την μεση της χωρας παρα το γεγονος οτι ειναι ηδη αρκετα φτωχες.
Η μονη περιοχη που φαινεται να ξεφευγει απο τα συνηθη ειναι η Πελοποννησος με ενα δυναμικοτατο 9,8%, ενω εχει ηδη εισοδημα υψηλοτερο απο καθε αλλη περιοχη εκτος Νοτιου Αιγαιου και Σ.Ελλαδος.
Γενικα αν κοιταξει κανεις τον χαρτη, η εικονα της ελληνικης αναπτυξης εχει εναν πολυ δυνατο πολο αναπτυξης στην Αττικη με τον πλουτο να διαχεεται στις γυρω περιοχες και εναν ελλασονα πολο στην Θεσσαλονικη με μικροτερη διαχυση πλουτου.
Η αναλυση μου για το τι συμβαινει με την περιφερειακη αναπτυξη εχει ως εξης. Περιοχες που στηριζονται στην γεωργια ειναι καταδικασμενες στον μαρασμο, αν δεν προσπαθησουν να αναδιαρθωσουν την οικονομια τους προς παραγωγικοτερες δραστηριοτητες. Στην χειροτερη θεση ειναι αυτες οι περιοχες που απεχουν πολυ απο τους μεγαλους πολους Αθηνας και Θεσ/νικης, οπως η Ηπειρος και η Θρακη. Αντιθετα Στερεα Ελλαδα και Πελοποννησος που γειτνιαζουν με την Αττικη και εχουν καλες μεταφορικες διασυνδεσεις, πανε ηδη πολυ καλα και φαινεται να συγκλινουν σβελτα με την Αττικη.
Τι σημαινει αυτο? Το κρατος πρεπει να σταματησει τις σπάταλες επιδοτησεις σε γεωργια και βιομηχανια σε μερη που ουτως ή αλλως δεν φαινεται να ειναι καταλληλα για τετοιες δραστηριοτητες. Πρεπει να φερει επειγοντως τις φτωχες περιοχες της Ελλαδας πιο κοντα στα πλουσια αστικα κεντρα με γενναιες δημοσιες επενδυσεις στις μεταφορες. Το προγραμμα του ΥΠΕΧΩΔΕ σχετικα με τους αυτοκινητοδρομους ειναι μια κινηση στην σωστη κατευθυνση. Παρομοιως ομως πρεπει να ενισχυθουν και τα τρενα με σοβαρο εκσυγχρονισμο του ΟΣΕ, οπως και τα υπεραστικα λεωφορεια με αμεση καταργηση του μονοπωλιου των ΚΤΕΛ.
Τελος, η προσελκυση νεων εσωτερικων μεταναστων στα μεγαλα αστικα κεντρα ειναι αναποφευκτη. Οταν η Αθηνα εχει υπερδιπλασιο εισοδημα της Δυτικης Ελλαδας, γιατι περιμενουμε ενας μορφωμενος νεος να μεινει στο χωριο που γεννηθηκε? Και γιατι να του αρνηθουμε το δικαιωμα να διεκδικησει ενα πλουσιοτερο μελλον στην Αθηνα?
Ο στρουθοκαμηλισμος της κοινωνιας μας πρεπει να παψει: η αστικοποιηση ειναι οφελιμη και αναποφευκτη, δεν νοειται συγχρονη δυναμικη χωρα χωρις δυνατα αστικα κεντρα. Σκοπος των κυβερνησεων πρεπει να ειναι να κανουν την προσαρμογη της χωρας στην νεα αστικη της δομη οσο το δυνατον ταχυτερη και λιγοτερο δυσαρεστη, καλυπτοντας τις αναγκες των νεων αστων για αξιοπρεπη στεγη και δουλεια αλλα παραλληλα ακουγοντας τις ανησυχιες των παλιων για αποφυγη της αναρχης και και καταστροφικης για το αστικο περιβαλλον αναπτυξης που τοσο εχει βλαψει την χωρα. Πρεπει να ετοιμασουμε ανθρωπινες πολεις για τους νεους μεταναστες, εσωτερικους και εξωτερικους, αντι να ελπιζουμε οτι δεν θα ερθουν και να τους στοιβαζουμε στα αστικα γκετο της Κυψελης και των Πατησιων οταν τελικα καταφτανουν. Τα μεγαλα αστικα κεντρα θελουν λοιπον ενα εκτενες προγραμμα μεγεθυνσης, με μαζικες επεκτασεις σχεδιων πολεως και δημιουργια ολων των καταλληλων υποδομων.
Με αλλα λογια πρεπει η νεα Αθηνα και η νεα Θεσσαλονικη να χτιστουν σωστα απο το μηδεν, με μεγαλες δημοσιες επενδυσεις σε δημοσιους χωρους, παρκα, δρομους και πεζοδρομια και να δεχτουν τους νεους κατοικους με ανοιχτες αγκαλες αντι με συντηρητικες νοοτροπιες που μεχρι σημερα μονο χαος, αυθαιρεσια και κοινωνικη αδικια εχουν προκαλεσει.
Συμφωνώ, αλλά και η ίδια η γεωργία μπορεί να γίνει πολύ περισσότερο παραγωγική δραστηριότητα αν εστιάσουμε στα συγκριτικά πλεονεκτήματα και εκσυγχρονίσουμε την παραγωγή.
Σε όλη την Ευρώπη και στην Τουρκία για παράδειγμα καλλιεργούνε αμπέλια με υποδειγματικό τρόπο και σε μεγάλες ποσότητες. Όσα φυτοφάρμακα και να ρίξουμε εμείς αποκλείεται να παράγουμε τόσο πολύ και να πουλήσουμε φτηνότερα. Αν όμως στοχεύσουμε στην υψηλή ποιότητα μειώνοντας την παραγωγή/στρέμμα, πιστοποιώντας τον τρόπο παραγωγής και κατοχυρώνοντας τις ποικιλίες, τότε θα είναι αυτοί που δεν θα μπορούν να συναγωνιστούν τα δικά μας κρασιά και θα μπορούμε να εξάγουμε σε όλο τον κόσμο σε απίστευτες τιμές. Ανάλογα ισχύουν και για το ελαιόλαδο, που έχει καταλάβει κατ’ επανάληψη πρώτες θέσεις σε παγκόσμιους διαγωνισμούς ποιότητας, κι όμως οι ελαιώνες πχ στην Κρήτη υποκαλλιεργούνται και εγκαταλλείπονται. Εγώ πιστεύω ότι θα μπορούσε ένα πολύ μεγάλο μέρος του νησιού ή και ολόκληρο να πιστοποιηθεί ή/και να καλλιεργηθεί βιολογικά και να παράγει πολύ υψηλής ποιότητας προϊόντα.
Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν καταλάβαμε ότι οι επιδοτήσεις είχαν σκοπό την ανάπτυξη του κλάδου και όχι την κάλυψη των ζημιών ή την αγορά τζιπ. Τώρα που σταματάνε οι εισροές χρημάτων από την ΕΕ δεν είμαι σίγουρος για το τι μπορεί να γίνει, σίγουρα όμως μπορούν πολλά.
Αρκεί βέβαια να καταλάβουμε τι γίνεται και να αρχίσουμε να δουλεύουμε, γιατί στην Ελλάδα αυτό είναι το πρόβλημα, ότι τίποτα και δε δουλεύει σωστά. Όμως όταν οι παίχτες είναι βαρεμένοι, η ήττα είναι σίγουρη ακόμα κι αν παίξεις με το καλύτερο σύστημα.
Εγώ πάλι νομίζω πως η εξήγηση της μεγαλύτερης ανάπτυξης της Αττικής (πλέον να μιλάμε για Αθήνα είναι κουτό και περιοριστικό αφού οι περισσότερες στατιστικές κοιτούν την περιφέρεια Αττικής ως σύνολο) και της Θεσσαλονίκης (και ουχί Θεσαλλονίκης, έλεος…) είναι απλά στο γεγονός ότι οι επενδύσεις πάνε στις επενδύσεις.
Η Αττική και ο Νομός Θεσσαλονίκης παίρνουν τη μερίδα του λέοντος σε επενδύσεις για τους λόγους που σωστά εξηγεί ο Σωτήρης. Αλλά όχι μόνο γιατί βασίζουν τις οικονομίες τους στον τριτογενή τομέα της παραγωγής, αλλά και γιατί έχουν πλέον αρκετό πληθυσμό και επιχειρήσεις να αποτελούν πόλους commuting, είτε για εργασία είτε για κατανάλωση («ψώνια»). Αυτό είναι ένα φαινόμενο που έχει γίνει ιδιαίτερα έντονο στην Θεσσαλονίκη τα τελευταία χρόνια με την παράδοση μεγάλων μερών της Εγνατίας Οδού (Α2) που μίκρυνε κατά πολύ τις αποστάσεις μεταξύ μικρών πόλεων στις γύρω Περιφέρειες.
Επίσης, το θέμα των αγροτικών επιδοτήσεων δεν εξηγεί πλήρως την εικόνα του παραπάνω πίνακα. Ας πάρουμε δύο περιφέρειες που υποτίθεται βασίζουν την οικονομία τους στους εύθραστους τομείς της αγροτικής παραγωγής και τουρισμού: Θεσσαλία και Κρήτη. Πώς εξηγείται που έχουν τόσο διαφορετικές τάσεις ανάπτυξης, ιδιαίτερα όταν η Κρήτη έχει και το πλεονέκτημα του τουρισμού;
Η διακοπή των αγροτικών επιδοτήσεων πρέπει να ολοκληρωθεί για λόγους οικονομικού ορθολογισμού, γιατί απλά δε συμφέρει στους τελικούς καταναλωτές απ’τη στιγμή που πλέον είμαστε, στο σύνολό μας, μια ικανοποιητικά «πλούσια» χώρα. Αλλά όποιος πιστεύει ότι- ξέρω γω- το Αγρίνιο ή η Καλαμάτα θα γίνει η Μέκκα των hedge funds απλά επειδή θα δοθούν λεφτά στις υπηρεσίες μάλλον μοιράζει ψεύτικες ελπίδες…
Νομίζω οι πόλεις που θα δεχθούν επενδύσεις (Πόλοι Ανάπτυξης) απ’τα επόμενα ευρωπαϊκά πακέτα έχουν ήδη καθορισθεί απ’την Κυβέρνηση. Και υπάρχουν και πολλά υποσχόμενες πόλεις που εδρεύουν σε φτωχές Περιφέρειες.
λοιπον ξερεις τι ειναι το περιεργο? ακομα και στην γεωργια η καινοτομια προερχεται συνηθως απο τα αστικα κεντρα. Δηλαδη οι βιολογικες καλλιεργειες, η επικεντρωση την παραγωγη υψηλης ποιοτητας, το συγχρονο μαρκετινγκ κτλ
Ειναι κοινος τοπος οτι τα ελληνικα προϊοντα προωθουνται με πολυ κακο και μη επαγγελματικο τροπο στις μεγαλες δυτικες αγορες. Το ελαιολαδο μας ειναι σχεδον ανυπαρκτο στα ραφια των μεγαλων σουπερμαρκετ, οταν οι Ιταλοι εδω στις ΗΠΑ βγαζουν τεραστια ποσα απλα αγοραζοντας ελληνικο, ισπανικο, τυνησιακο κτλ λαδι το οποιο πωλουν ωραια τυποποιημενο για 10 δολλαρια τα 250 ml!
για να σπασει αυτος ο κυκλος ερασιτεχνισμου και μιζεριας χρειαζονται ανθρωποι με εμπειρια σε αυτες τις αγορες, με αστικη και κοσμοπολιτικη κουλτουρα. Κρατωντας με το ζορι τους νεους στα χωρια μας, μονο τα εφοδια για να εκσυγχρονισουν την παραγωγη τους δεν τους δινουμε.
ελπιζω οτι θα φυγει πολυς κοσμος απο την γεωργια και θα μεινουν αυτοι που την εχουν πραγματικα μερακι χωρις να την εχουν αναγκη. Οταν το χωραφι ειναι αναγκαιο για την καθημερινη διαβιωση σου, δεν εχεις την πολυτελεια να σκεφτεσαι μακροπροθεσμα, να παραγεις προϊοντα υψηλης ποιοτητας αλλα μακροχρονης ωριμανσης κτλ
Παραλληλα θα δουμε κατοικους αστικων κεντρων να αναλαμβανουν αμπελωνες, ελαιωνες κτλ και να εισαγουν νεα προτυπα αναπτυξης, ηπια και με ποιοτητα. Η ζητηση για κατι τετοιο ηδη υπαρχει, αλλα εμποδιζεται απο τις επιδοτησεις, τα διαφορα γραφειοκρατικα κολληματα αλλα να μην ξεχναμε και τις προβληματικες νοοτροπιες (τα χωραφια που διαλυονται πχ σε 450 κομματια αλλα και παλι οι ιδιοκτητες δεν θελουν να τα αγοραπουλησουν για να δημιουργηθουν ενιαιες ιδιοκτησιες)
επιστρεφω για Κενσαι
Πάνω σ’αυτό να σημειώσω πως ορισμένες φορές παραδόξως οι καλές συγκοινωνίες εντείνουν τις ανισότητες αντί να τις μειώσουν Αυτό συμβαίνει όταν οι δρόμοι ενώνουν δύο εξαιρετικά ασύμμετρα κέντρα.
Οι επιχειρηματίες-πωλητές των πόλεων που έφερε κοντά στην Θεσσαλονίκη η Εγνατία Οδός μάλλον ζημιώθηκαν απ’τη στιγμή που και ο τελευταίος ανασχετικός παράγοντας- η απόσταση- εξαφανίστηκε. Γιατί κάποιος να κάνει τα ψώνια του στην μικρή, ακριβή, και χωρίς ποικιλία αγορά της Έδεσσας, της Κοζάνης ή της Καβάλας όταν η Θεσσαλονίκη βρίσκεται λίγες ώρες μακριά;
Στο παραπάνω συνηγορούν οι δεκάδες μη θεσσαλονικές πινακίδες που βλέπει κανείς στα μεγάλα εμπορικά κέντρα της πόλης τα σαββατοκύριακα. Φαντάζομαι κάτι αντίστοιχο παρατηρείται και στην Αθήνα-Αττική. Γιατί κάποιος Κορίνθιος ή Λειβαδιώτης να ξοδεύει τα χρήματά του στη μικρή επαρχιακή οικονομία όταν υπάρχει η posh πρωτεύουσα λίγα χιλιόμετρα μακριά με τις ασύγκριτα καλύτερες δυνατότητες: τόσο αγοράς, όσο θεαμάτων, κουλτούρας, κλπ.
—
Εν κατακλείδι, αν και συμφωνώ μαζί σου πως οι συγκοινωνίες έχουν ίσως το μεγαλύτερο ρόλο στην οργάνωση της υγιούς οικονομίας ενός κράτους, μία αποτελεσματική Κυβέρνηση οφείλει να παίρνει αποφάσεις ώστε να δίνει τη δυνατότητα τους πολίτες του κάθε τόπου να έχουν λόγους να συνεχίζουν να συνεισφέρουν στην τοπική τους οικονομία!
Κενσαϊ εχεις μεγαλο δικιο σε αυτο που λες. Η πτωση του μεταφορικου κοστους στην αρχη μπορει να εντεινει την γεωγραφικη συγκεντρωση εμπορικων δραστηριοτητων καθως οι πολοι εκμεταλλευονται ακομα περισσοτερο τις τοπικες οικονομιες κλιμακας.
Ομως εδω εχω δυο σημειωσεις:
το οτι μεγαλωνει η συγκεντρωση δεν σημαινει απαραιτητα απωλειες για την περιφερεια. Οι κατοικοι της περιφερειας που αναφερεις αγοραζουν στην Αθηνα ή Θεσσαλονικη γιατι βρισκουν καλυτερες τιμες και ποιοτητα/ποικιλια, αρα οφελουνται! Και μπορουν να πωλουν και τα δικα τους προϊοντα πιο ευκολα στο κεντρο, αρα ανεβαινουν και τα εισοδηματα τους.
το δευτερο γεγονος ειναι οτι η αυξανομενη πτωση των μεταφορων στο τελος μειωνει τους λογους συγκεντρωσης για προφανεις λογους: αν υποθεταμε οτι ειχαμε ανακαλυψει την τηλεμεταφορα χωρις κοστος, τοτε κανενα εργοστασια δεν θα εδρευε κοντα σε εναν πολο, αφου θα μπορουσε να βρει φτηοτερη γη καπου στην περιφερεια και να στελνει τα προϊοντα του χωρις κοστος στους πολους. Παρομοιως κανεις δεν θα εμενε στην Αθηνα, αφου θα μπορουσε να δουλευει, καταναλωνει, πουλαει στην Αθηνα, αλλα να κοιμαται καπου αλλου. Αυτο ηδη συμβαινει νομιζω, οσο βελτιωνεται το δικτυο αυτοκινητοδρομων και προαστιακου ολο και περισσοτεροι Αθηναιοι μενουν στα εξουρμπια, δηλαδη σε περιοχες εξω απο τον κυκλο 25 χμ που θεωρουμε σημερα Αθηνα, οπως Ραφηνα, Αρτεμιδα, Λαγονησι ακομα και στην Κορινθια…
οχι, δεν θα δοθουν λεφτα στις υπηρεσιες, θα δοθουν στις υποδομες, κυριως μεταφορικες αλλα και στην γενικοτερη γραφειοκρατικη υποδομη που να μπορει να δεχεται ευελικτα διαφορες επενδυσεις. Απο κει και περα καθε μερος θα βρει αυτο που του ταιριαζει, η Καλαματα τον καλο εσωτερικο τουρισμο ας πουμε, το Αγρινιο τις βιολογικες του καλλιεργειες, η Κορινθος τα χρηματοπιστωτικα της ιδρυματα (μιλας για hedge funds, αποσο ξερω πολλα εδρευουν στο Κονεκτικατ!) κοκ Το μονο σιγουρο ειναι οτι το μελλον τους δεν ειναι στην κακης ποιοτητας, διεσπαρμενου κληρου, παλαιας τεχνολογιας γεωργια…
Αυτό όμως ισχύει για όλους τους κατοίκους της επαρχίας ή μόνο γι’αυτούς που είναι παραγωγοί αγαθών που εξ’ορισμού δεν βρίσκονται στην πόλη (ήτοι αγρότες);
Γιατί πραγματικά δε μπορώ να σκεφθώ τι βιομηχανικό προϊόν ή υπηρεσία [σε λιανική] μπορεί να προσφέρει η περιφέρεια στο κέντρο που έχει ήδη τα πάντα…
Ακριβώς! Αλλά σ’αυτό οφείλουμε να υπογραμμίσουμε το «καταναλώνει»! Αλλά για να καταναλώσει κάποιος στην περιφέρεια πρέπει να υπάρχουν δομές, υπηρεσίες, μουσεία, εκθέσεις, πρωτοτυπίες ποιότητας.
Οι μεταφορές-συγκοινωνίες έχουν τον πρώτο ρόλο, σύμφωνοι, αλλά αμέσως μετά πρέπει να δημιουργηθούν οι συνθήκες οι πολίτες της επαρχίας να έχουν παραπάνω λόγους να μείνουν στην πόλη τους και να επανεπενδύσουν στον τόπο τους.
Αλλιώς γίνεται το απλό… ο πλούσιος της επαρχίας παίρνει τα μπογαλάκια του και γίνεται μεσοαστός της Αθήνας ή Θεσσαλονίκης. Ουσιαστικά σε όποιον δίνεται η δυνατότητα να ξεφύγει απ’τη μιζέρια της επαρχίας το κάνει… στο τέλος μένουν οι φτωχοί (αυτοί που δεν μπορούν να φύγουν) στην περιφέρεια με αποτέλεσμα να δείχνουν ακόμα πιο φτωχοί στις στατιστικές κλίμακες.
πολλα. ειναι λαθος να σκεφτεσαι οτι το κεντρο εχει τα παντα. Ουτε καθε ποικιλια εχει (ας πουμε το μεγαλυτερο μερος του διεθνους εμποριου ειναι μεταξυ βιομηχανικων χωρων που παραγουν υπεραρκετα προϊοντα για να καλυψουν τις αναγκες τους!) ουτε βεβαια εχει τα χαμηλοτερα κοστη. η περιφερεια μπορει να προσφερει διαφορετικες ποικιλιες, χαμηλοτερες τιμες κτλ
ειπα να καταναλωνει στην Αθηνα, τεσπα.
αυτες οι συνθηκες θα δημιουργηθουν απο τους ιδιους, δεν μπορει το κρατος να τις παρασχει. Μπορει ομως να προσφερει τις υποδομες ωστε να αναπτυχθουν ολα αυτα.
αν αυτο τον συμφερει δεν βλεπω γιατι να τον εμποδισουμε να το κανει. Οπως ειπα η αστικοποιηση ειναι το μελλον της ελλαδας δεν μπορουμε να την εμποδισουμε ουτε θα επρεπε. Το μελλον της περιφερειας ειναι να εχει λιγοτερους κατοικους (σε σχετικα μεγεθη, σε απολυτα μπορει καλλιστα να εχει τον σημερινο πληθυσμο νομιζω) αλλα με καλυτερες συνθηκες. Αν αφησουμε την αγορα να ισορροπησει ο μεσος πολιτης θα ειναι αδιαφορος μεταξυ του να μεινει στην περιφερεια ή στις μεγαλες πολεις, το οποιο σημαινει οτι θα εχουν αυξηθει οι ευκαιριες ή/και θα εχει αυξομειωθει ο πληθυσμος οσο χρειαζεται ωστε να υπαρχουν ευκαιριες για καθε πολιτη.
Είμαι σύμφωνος στην επιχειρηματολογία για την κατάργηση των αγροτικών επιδοτήσεων. Και είμαι άλλο τόσο σύμφωνος πως οι συγκοινωνίες παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.
Απλά όταν μιλούσα για υποδομές στην περιφέρεια εννοούσα και άμεσες ενισχύσεις σοβαρών προγραμμάτων δομών, ακόμα κι αν αυτές φαίνονται «πυραμίδες στην έρημο» για έναν πρωτευουσιάνο.
Η Λάρισα, το Ηράκλειο, η Αλεξανδρούπολη δεν θα μπορέσουν ποτέ να ανταγωνιστούν για big time επενδύσεις όπως η διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων ή κάτι αντίστοιχο που θα τους έδινε δυνατότητες για τις κοσμογονικές αλλαγές που είδαμε στην Αθήνα το 2004.
Υπάρχουν όμως ένα σωρό μικρότερες επενδύσεις που θα μπορούσαν να γίνουν στην πληθυσμιακή κλίμακα αυτών των πόλεων, ώστε τουλάχιστον ν’ανταγωνίζονται με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές.
Μια λύση θα μπορούσε να είναι ο δημοσιονομικός φεντεραλισμός. Η Ελλάδα έχει απίστευτα αθηνοκεντρικό σύστημα αποφάσεων για ό,τι ξοδεύεται. Αν κι έτσι πάλι η Αττική & Κεντρική Μακεδονία θα παίρνουν τη μερίδα του λέοντος, τουλάχιστον οι μικρότερες Περιφέρειες θα μπορούν να διαχειρίζονται τα έσοδα απ’τους φόρους τους όπως αυτές νομίζουν.
Τα μεγάλα συγκοινωνιακά έργα, φυσικά, θα συνεχίσουν να γίνονται με συνεισφορά όλων.