Αναπτυξη και μεταρρυθμισεις – τα επικινδυνα φετιχ της Κεντρικης Ευρωπης

το κειμενο αυτο το εγραψα τον Μαϊο, αλλα για καποιον λογο αμελησα να το ανεβασω. Νομιζω παραμενει επικαιρο, μια και λιγα απο τα βηματα που περιμενα εγιναν δειλα, ενω αρκετα άλλα μενουν ακομα να γινουν. Αν δεν γυρισουμε παλι προς τα πισω δηλαδη, εξαιτιας καποιου ασπονδυλου πολιτικαντη.

Τι φερνει την αναπτυξη? Αν πιστευαμε τις ανακοινωσεις κορυφαιων Γερμανων αξιωματουχων ειναι απλα και μονο ζητημα μεταρρυθμισεων.

Η ανάπτυξη είναι «ο καρπός μιας έξυπνης πολιτικής μεταρρυθμίσεων», δήλωσε ο Στέφεν Ζάιμπερτ σε τακτική συνέντευξη Τύπου, επικαλούμενος μεταξύ αυτών των πιθανών μεταρρυθμίσεων «τη χαλάρωση της γραφειοκρατίας» και «κυρίως τις μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας». Καθημερινη

Wenn die Griechen eine Idee haben, was wir zusätzlich tun können, um das Wachstum zu fordern, kann man immer darüber sprechen und nachdenken. Im Kern geht es aber darum, Griechenland wieder wettbewerbsfähig zu machen, die Wirtschaft wachsen zu lassen und den Weg zu den Finanzmärkten wieder zu öffnen. Das erfordert, dass die vereinbarten grundlegenden Reformen gemacht werden. Sonst hat das Land keine Perspektive.
[με λιγα λογια, αν η Ελλαδα δεν ματαρρυθμιστει, την εβαψε]

Σοϊμπλε στην Welt am Sonntag

Να πω την αληθεια, ο φετιχισμος των μεταρρυθμισεων στην Γερμανια δεν νομιζω οτι μπορει να γινει κατανοητος χωρις δυο γεγονοτα. Το ενα εχει να κανει με την προσφατη ιστορια της χωρας. Εως τις αρχες της δεκαετιας η Γερμανια υπεφερε απο χρόνια ανεργια και χαμηλους ρυθμους οικονομικης μεγεθυνσης, κατι που κυριως αγγλοφωνες πηγες αγαπουσαν να ονομαζουν ευρωσκληρωση. Οι Γερμανοι ως μεθοδικος λαος που ειναι, αναζητουσαν μια συστηματικη λυση στο ζητημα. Και την βρηκαν στις μεταρρυθμισεις του Schroeder με γενικη ονομασια Agenda 2010 και τις σχετικες μεταρρυθμισεις στην αγορα εργασιας Hartz I εως IV. Οι μεταρρυθμισεις σημαιναν μεγαλες περικοπες στο συστημα κοινωνικης ασφαλισης και συνεβαλαν σε σημαντικη συγκρατηση των μισθων. Ουσιαστικα απο τοτε που πρωτοπηγα στην Γερμανια το 1999 εως σημερα οι τιμες ακινητων ειναι σχεδον σταθερες και οι μισθοι το ιδιο.

Στην αρχη οι μεταρρυθμισεις συναντησαν καχυποψια και πιθανως εφεραν εως και ανοδο της ανεργιας. Αλλα οι Γερμανοι με χαρακτηριστικη τευτονικη στωϊκοτητα επεμειναν στο σχεδιο. Το αποτελεσμα ειναι σημερα η Γερμανια να ειναι ισως η υγιεστερη οικονομια στην ΕΕ και η ανεργια να ειναι σε χαμηλα που ειχαμε να δουμε για δεκαετιες. Αυτη ειναι οπωσδηποτε μια μεγαλη επιτυχια για την οποια οι Γερμανοι ειναι δικαιως χαρουμενοι, αν οχι περηφανοι.

Δυστυχως η ερμηνεια της επιτυχιας στην Γερμανια εχει ξεφυγει πολυ απο το στενο οικονομικο πλαισιο και η αξια των μεταρρυθμισεων τεινει να παρει μυθικες διαστασεις. Στο συλλογικο υποσυνειδητο η μεταρρυθμιση ειναι αυτοσκοπος, στοχος της ζωης των συνετων ανθρωπων, μια καλη συνηθεια που μονο ανοητοι αποφευγουν και πληρωνουν σκληρα αυτην την αμαρτια τους.

Ερχομαι λοιπον στο δευτερο γεγονος που εξηγει το γερμανικο φετιχ των μεταρρυθμισεων, που ειναι οτι δυστυχως η Γερμανια δεν τα παει καλα με τα μακροοικονομικα (και το λεω για την χωρα που με ανεθρεψε ακαδημαϊκα). Η αδυναμια ξεκινα απο τα πανεπιστημια. Ενω στην μικροοικονομια η Γερμανια παραγει εξαιρετικη ερευνα και εχει και ενα απο τα λιγα ευρωπαϊκα Νομπελ, στην μακρο το επιπεδο της ερευνας ειναι σημαντικα χαμηλοτερο. Ο Κεϋνς εγραφε στην γερμανικη εκδοση του General Theory

Germany thus has—in contrast to her custom in most fields of science—contented herself for a whole century without a dominant and generally recognized formal theory of economics.

Δυστυχως δεν εχουν αλλαξει πολλα απο το 1936. Στα γερμανικα μεσα ενημερωσης αυτη η αδυναμια κατανοησης μακροοικονομικων σε βαθος γινεται επικινδυνη. Σπανιως διαβαζω αρθρο εφημεριδας χωρις σημαντικα λαθη οικονομικων (κατι που ειναι σιγουρα προβλημα σε ολη την ηπειρωτικη Ευρωπη βεβαια).

Τυπικα οι αδυναμιες της μακροοικονομικης σκεψης στην Γερμανια δεν αποτελουν προβλημα περαν του Ρηνου και του Οντερ. Σημερα ομως που η λυση της ευρωκρισης περνα αναγκαστικα απο τα χερια του Βερολινου, η ανωριμοτητα της γερμανικης μακρο κινδυνευει να τιναξει την Ευρωπη στον αερα, απειλωντας και την παγκοσμια οικονομια. Οι συμβουλοι της κυριας Μερκελ πρεπει να αφησουν την προσφατη γερμανικη εμπειρια στο πλαϊ και να κανουν ταχυρρυθμα σεμιναρια νομισματικης θεωριας και πως σχετιζεται με την βραχυπροθεσμη αναπτυξη. Οι μεταρρυθμισεις στην αγορα εργασιας ειναι καλες, αλλα φερνουν αποτελεσμα σε οριζοντα χρονων ή δεκαετιων. Η Νοτια Ευρωπη σημερα εχει αμεσο και οξυ προβλημα λογω ελλειψης ρευστοτητας (βλ γραφημα). Η λιτοτητα και οι μεταρρυθμισεις στην αγορα εργασιας δεν κανουν τιποτα για να ενισχυσουν την ρευστοτητα, συνηθως μαλλον την βλαπτουν. Η Ελλαδα δεν καταρρεει επειδη οι μισθοι των Ελληνων ειναι υπερβολικα υψηλοι, καταρρεει επειδη οι τραπεζες της δεν δανειζουν σε κανεναν, ακομα και τους πιο φερεγγυους πελατες. Η αγορα εχει στερεψει, οι επιχειρησεις δεν μπορουν να επενδυσουν, οι καταναλωτες δεν μπορουν να αγορασουν (η καταναλωση πεφτει ετησιως καπου 5-10%!). Το φαινομενο ειναι παρομοιο σε ολη την Ευρωπαϊκη περιφερεια. Η κριση χρεους εχει φερει υπαρξιακη κριση εμπιστοσυνης των πολιτων στο ιδιο το εγχειρημα της ευρωζωνης. Και οταν οι ανθρωποι δεν ξερουν με τι νομισμα θα ξημερωσουν αυριο, αρχιζουν να κρυβουν λεφτα κατω απο το στρωμα ή στην Ελβετια. Μια συγχρονη οικονομια δεν μπορει να επιζησει χωρις υγιες τραπεζικο συστημα. Τα λεφτα κατω απο το στρωμα ειναι μια πρακτικη που μας γυριζει πισω δεκαετιες. Σκεφτειτε απλα οτι αυτο το φαινομενο φερνει αντιστοιχη πιεση στις οικονομιες να γυρισει και το ΑΕΠ πισω δεκαετιες.

Η γερμανικη κυβερνηση ειναι υποχρεωμενη να ξεφορτωθει τα φετιχ της και να αρχισει να σκεφτεται πως θα παρουσιασει στον γερμανικο λαο τις πραγματικες επιλογες μας αυτην την στιγμη. Εδω που εχουμε ερθει, ειτε ολες οι χωρες της ευρωζωνης πρεπει να εγγυηθουν ομαδικα την υπαρξη της ευρωζωνης, ειτε οι πιεσεις των φοβισμενων πολιτων με τα λεφτα κατω απο το στρωμα θα γινουν αφορητες και το οικοδομημα θα αριχσει να καταρρεει. Εγγυηση της υπαρξης της ευρωζωνης σημαινει πιθανοτατα οτι το ταμπου εναντια στα ευρωοομολογα πρεπει να σπασει. Σημαινει επισης οτι και η υποθεση οτι καθε κρατος μελος αποφασιζει μονο του για τα δημοσιονομικα του πρεπει να εγκαταλειφθει. Η δημοσιονονικη ομοσπδονδιοποιηση της Ευρωπης ειναι κατι που θα επρεπε να εχουμε συζητησει βαθια και να εισαγουμε βαθμιαια σε διαστημα χρονων. Η ελλειψη θαρρους και η μυωπια των Ευρωπαιων ηγετων μας υποχρεωνουν τωρα να τα κανουμε ολα μεσα σε λιγους μηνες. Για την Ευρωζωνη οι επιλογες ειναι, ή μπροστα ολοταχως ή το παιχνιδι τελειωσε.