Τον τελευταίο καιρό έχω γυρίσει στις “λογικές” μου μελέτες, παρέα με έναν καλό φίλο, με παρόμοια ενδιαφέροντα. Είναι πράγματι δύσκολο να βρεις φίλους με τους οποίους να μπορείς να συζητήσεις περί της τυπικής λογικής (formal Logic), καθώς, πολλοί είτε αγνοούν παντελώς τον γοητευτικό αυτόν γνωστικό κλάδο, είτε τον θεωρούν παράρτημα των μαθηματικών, είτε τον κρίνουν άχρηστo για γόνιμες αναλύσεις. Άλλοι πάλι, απλώς τον βαριούνται…
Η τυπική λογική όμως, πέρα από την ιδιαίτερη χρησιμότητά της σε κάθε επιστήμη που ασχολείται με την γλώσσα και την επιχειρηματολογία, έχει γενικότερα ενδιαφέρον και πλάκα! Έτσι, το παρόν post αφορά την “χιουμοριστική”, διδακτική πλευρά της και φιλοδοξεί να δείξει, με αναφορά σε αυτή την πλευρά, κάτι ακόμη: Ότι, υπό συνθήκες, η τυπική λογική, μπορεί να επιστρατευθεί για αξιέπαινους σκοπούς. Προς επίρρωση αυτού του ισχυρισμού, ιδού το παράδειγμά μου:
Λέγεται ότι αγαπημένο μότο του διάσημου μεγαλοβαρώνου κοκαΐνης Πάμπλο Εσκομπάρ, υπήρξε στην διάρκεια της καριέρας του, η φράση «Plata o plomo!», που σε γενικές γραμμές, σημαίνει «Χρήματα ή σφαίρες!». Η φράση αυτή, σήμαινε ουσιαστικά ότι, αν ερχόσουν ποτέ αντιμέτωπος με τον πολύ Πάμπλο και τις επιθυμίες του, διανοίγονταν αμέσως μπροστά σου ακριβώς δύο επιλογές: Είτε να δωροδοκηθείς, είτε να πεθάνεις (προκειμένου να συμβάλεις στην ικανοποίησή τους). Η διαφορά του Πάμπλο από τους λοιπούς εγκληματίες, η οποία συνέβαλε ίσως στο να τον θυμόμαστε σήμερα, είναι ακριβώς ότι ο Πάμπλο δεν ζητούσε το κλασικό «Τα λεφτά σου ή την ζωή σου!» κατα το πρότυπο του μέσου ληστή, δηλ. δεν ήταν εγκληματίας-ψιλικατζής….Ζητούσε, αντιστρόφως, να λάβεις εσύ λεφτά, και αν δεν ελάμβανες, τότε κακό της κεφαλής σου (ελάμβανε αυτός την τελευταία)! Πρόκειται λοιπόν για μια πρωτότυπη εκδοχή της κλασικής εγκληματικής απειλής, η οποία δεν πρέπει να μείνει, διαχρονικώς, απαρατήρητη….
Το ερώτημα, τώρα, που απασχολεί τους λογικούς σε σχέση με το εσκομπαρικό σύνθημα είναι το εξής: Τί σημαίνει άραγε, απο καθαρά λογικής απόψεως, η διάζευξη «ή» στην συγκεκριμένη πρόταση; Πότε μια διαζευκτική πρόταση σαν την αγαπημένη του Εσκομπάρ, μπορεί να χαρακτηριστεί ως «αληθής»;
Ας πάρουμε αρχικώς ένα παράδειγμα, που θα βοηθήσει να κατανοήσουμε ορισμένα πράγματα: Η πρόταση του Χ «Έξω ή βρέχει ή χιονίζει!» (εκφωνημένη από τον X που έχει κατεβασμένα ρολά στο διαμέρισμά του αλλά νιώθει το κρύο), ως πρόταση στα ελληνικά, μπορεί να λάβει κάποια από τις εξής «τιμές αληθείας (ψευδής/αληθής): Είναι αληθής εφόσον έξω βρέχει (και δεν χιονίζει), είναι αληθής εφόσον έξω χιονίζει (και δεν βρέχει) και είναι ψευδής όταν δεν ισχύει ουδέν από τα δύο ενδεχόμενα (λ.χ. όταν η μέρα είναι ηλιόλουστη). Όταν πάλι ισχύουν και τα δύο ενδεχόμενα (χιονόνερο!), τότε το πράγμα δυσκολεύει: Σε αυτή την περίπτωση, κάποιοι θα λέγανε ότι η πρόταση του X παραμένει αληθής και κάποιοι άλλοι θα λέγανε ότι η η πρότασή του είναι ψευδής: Κατ’ αντιστοιχία, διακρίνονται εδώ τα δύο βασικά είδη διάζευξης, δηλ. η αποκλειστική διάζευξη και η εγκλειστική διάζευξη (ή παραδιάζευξη). Η πρώτη (αποκλειστική) δεν αληθεύει στην περίπτωση που αληθεύουν μαζί και τα δύο σκέλη της, ενώ η δεύτερη αληθεύει όταν τουλάχιστον ένα σκέλος της αληθεύει (άρα και όταν αληθεύουν μαζί και τα δύο!). Κατα τα λοιπά, αποκλειστική διάζευξη και παραδιάζευξη έχουν κοινές «τιμές αληθείας»: Αληθεύουν όταν ένα από τα ενδεχόμενα αληθεύει και είναι ψευδείς όταν ουδέν εκ των ενδεχομένων ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ας δώσουμε εδώ και ένα παράδειγμα παραδιάζευξης: «Απαγορεύεται η στάση ή η στάθμευση!» (Το «η» εδώ σημαίνει: Απαγορεύονται και τα δύο! Είναι δηλ. το γνωστό «ή/και».) Μετά από αυτή την σύντομη παρένθεση, γυρίζω στον Πάμπλο: Πότε, άραγε, θα λέγαμε ότι η πρόταση «Plata o plomο!», εκφωνημένη από τον Pablo ή τους συνεργάτες του, θα μπορούσε να χαρακτηρίζεται, υπό μια εύλογη έννοια, ως «αληθής»;
Εδώ είναι αναγκαία μια ακόμη, μικρότερη παρένθεση, προς αποφυγή παρεξηγήσεων και δεδομένου ότι η φύση της εξεταζομένης προτάσεως είναι κάπως «περίεργη». Πρόκειται άραγε εδώ για μιαν απλή ερώτηση προς τον απειλούμενο («Τί από τα δύο θέλεις;), πρόκειται για μια μεταμφιεσμένη συζευκτική προσταγή («Πάρε τα χρήματα και κάνε μου την δουλειά!»), πρόκειται για μια απειλή (Μπού!) ή για μια προειδοποίηση (Σκέψου τις συνέπειες και αποφάσισε!); Η απάντηση του ερωτήματος έχει μεγάλη σημασία, γιατί η τυπική λογική εφαρμόζεται αποκλειστικά και μόνο στις «δηλώσεις» (statements), δηλ. στις αποφαντικές κρίσεις, και όχι σε άλλα είδη προτάσεων. Υιοθετώ εδώ, για λόγους εφικτού της ανάλυσης, την θέση ότι έχουμε να κάνουμε με μια «προειδοποιητική δήλωση», η οποία περιγράφει έναν κόσμο, στις προτάσεις του οποίου μπορούμε να δώσουμε τιμές αλήθειας. Όσοι δεν ικανοποιείστε από την διατύπωση που μόλις διαβάσατε και τραβάτε τα μαλλιά σας έχετε απόλυτο δίκιο: Σταματήστε λοιπόν να με διαβάζετε αμέσως, και ασχοληθείτε με κάτι άλλο… Προειδοποιώ τους σοβαρούς λογικούς, ότι εδώ, απλώς παίζουμε – δεν γράφουμε σοβαρά πράγματα! ;-)
Πάμε λοιπόν: Έστω ότι ο αποδέκτης της εσκομπαρικής ρήσης απλώς (και μόνο) δωροδοκείται (ενδεχόμενο 1). Έστω ότι ο αποδέκτης απλώς (και μόνο) δολοφονείται (ενδεχόμενο 2). Έστω ότι ο αποδέκτης δωροδοκείται πρώτα, και κατόπιν δολοφονείται (ενδεχόμενο 3). Έστω ότι ο αποδέκτης ούτε δωροδοκείται ούτε δολοφονείται, αλλά λ.χ. διαφεύγει (ενδεχόμενο 4). Τί θα λέγαμε για την εκφώνηση της φράσεως “Plata o plomo”, σε καθεμία εκ των ανωτέρω περιπτώσεων; Πότε η φράση αληθεύει; Πότε θα ήμασταν δηλ. σύμφωνοι στο να πούμε ότι «Όντως! Ίσχυσε η ρήση ‘plata o plomo’!»;
Γνώμη μου είναι ότι πρόκειται περί μίας αποκλειστικής διαζεύξεως: Το σύνθημα του Πάμπλο θέλει (προκειμένου να αληθεύει!) είτε την δωροδοκία είτε τον θάνατο, δεν επιθυμεί ούτε ουδέν εκ των δύο, οπως δεν επιθυμεί ούτε και τα δύο μαζί. Αυτό μου φαίνεται εύλογο, γιατί μου φαίνονται εύλογα και τα εξής: Αφενός, θέτοντας ο Πάμπλο το σύνθημα (με αξίωση αληθείας) δηλώνει ότι δεν βρίσκεται σε κατάσταση στην οποία το ενδεχόμενο 4 να εξυπηρετεί τα σχέδιά του: Αν βρισκόταν σε τέτοια κατάσταση (δηλ. σε κατάσταση όπου ο αποδέκτης του μηνύματος δεν χρειάζεται ούτε να δωροδοκηθεί ούτε να δολοφονηθεί, απλούστατα το σύνθημα δεν θα εκφωνείτο –έτσι, δεν θα αξίωνε και την αλήθεια του). Αφετέρου, όμως, ούτε και το ενδεχόμενο 3 μπορεί να αποτελεί τμήμα των συνθηκών αληθείας του συνθήματος «Plata o plomo”, δηλ. δεν έχουμε μάλλον να κάνουμε με την κλασική, εγκλειστική διάζευξη: Το ενδεχόμενο 3 φέρνει τον Pablo αντιμέτωπο με περιττά έξοδα (σε σφαίρες και χρήμα ταυτόχρονα) και άμεσο κίνδυνο εμπλοκής με την Αστυνομία, κίνδυνο τον οποίο κάθε λογικός εγκληματίας θέλει να ελαχιστοποιεί. Έτσι, η ρήση “Plata o plomo” αληθεύει εφόσον είτε ισχύει το ενδεχόμενο 1, είτε ισχύει το ενδεχόμενο 2. Και είναι ψευδής όταν ισχύει το ενδεχόμενο 3 καθώς και όταν ισχύει το ενδεχόμενο 4.
Εδώ, όμως, γεννάται πια ένα άλλο ερώτημα: Άραγε, δεν ανήκει στο λογικό περιεχόμενο της «Plata o plomo!» ένα είδος «προτεραιότητας» της δωροδοκίας απέναντι στην δολοφονία; Δεν προτιμά δηλ. ο Pablo, γενικώς, να δωροδοκεί από το να σκοτώνει ανθρώπους; Αν δεν συμβαίνει αυτό, τότε πώς εξηγείται η γραμματική πρόταξη της δωροδοκίας ως εναλλακτικής εκδοχής έναντι της δολοφονίας, δηλ. η πρόταξη του «Plata» έναντι του «Plomo» στο σύνθημα; Και πώς δικαιολογείται και η κοινή μας διαίσθηση ότι, ο Pablo επιθυμεί πρωτίστως να μας δωροδοκήσει και δευτερευόντως να μας φονεύσει (δηλ. δεν του είναι απολύτως αδιάφορη η ζωή μας, ώστε να αντικαταστήσει το σύνθημά του από ένα σκέτο «Plomo!»); Μπορεί άραγε να εκφραστεί το περιεχόμενο αυτό της ρήσεως του Pablo, με κάποιον λογικό τρόπο;
Ίσως και να μπορεί! Σε αυτό θα μας βοηθήσει ένας από τους «νόμους» της σύγχρονης λογικής, ο οποίος λέει ότι: Η παραδιάζευξη μεταξύ της αρνήσεως μιας προτάσεως p (δηλ της: ~p) και μιας προτάσεως q (δηλ. της q) ισοδυναμεί λογικώς με την υλική συνεπαγωγή με λόγο την p και ακολουθία την q. Τυπικώς δηλ. ισχύει ότι: p → q ↔ ~p V q. Η εν λόγω λογική ισοδυναμία είναι εύλογη, αν σκεφθούμε το εξής λ.χ. παράδειγμα: Η πρόταση «Αν βρέχει, τότε ο δρόμος είναι βρεγμένος» ισοδυναμεί λογικώς (scil.: έχει το ίδιο νόημα) με την πρόταση «Είτε δεν βρέχει είτε ο δρόμος είναι βρεγμένος». Σκεφθείτε το…
Πάμε τώρα στον Πάμπλο και τα δικά μας: Η πρόταση «Plata o plomo» αναλύεται εύλογα στην καθημερινή μας γλώσσα ως μια συνεπαγωγική προειδοποιητική δήλωση: «Αν όχι plata, τότε plomo!». Ωστόσο, εδώ, πρέπει να γίνει η εξής διευκρίνιση: Δεδομένου ότι η δολοφονία κρίνεται εντελώς ασύμφορη σε περίπτωση που έλαβε χώρα η δωροληψία (απόρριψη ενδεχομένου 3 παραπάνω), η προειδοποιητική πρόταση «Αν όχι plata τότε plomo», εκφράζει στην πραγματικότητα το εξής περιεχόμενο: «Αν και μόνο αν όχι Plata, τότε plomo»! Η υλική αυτή ισοδυναμία “Αν και μόνο αν όχι plata, τότε plomo!” (έστω: ~p ↔ q), ισοδυναμεί λογικώς με την αποκλειστική διάζευξη: “Είτε άρνηση της άρνησης των χρημάτων είτε σφαίρες, όχι όμως και τα δύο!” (δηλ με την: ~~p ⊕ q) όπου το σύμβολο ⊕ χρησιμοποιείται για την αποκλειστική διάζευξη. Μέσω διπλής αρνήσεως (~~p ↔ p) τώρα, λαμβάνουμε και το αρχικό εσκομπαρικό σύνθημα: «Είτε χρήμα είτε σφαίρες»: “Plata o plomo!»
Συμπέρασμα της παραπάνω λογικής ανάλυσης (και ερμηνείας) είναι, βασικά το εξής: Η ρήση «Plata o plomo» (προϋπο)θέτει ως επαρκή και αναγκαίο (και όχι απλώς ως επαρκή) όρο μιας εσκομπαρικής δολοφονίας την μη δωροληψία. Αν, τώρα, δεν σφάλλω κάπου, σε όσα πιο πάνω έγραψα (που πιθανότατα σφάλλω, και ήδη φαντάζομαι το πού!), τότε μαζί με το ακριβές περιεχόμενο της ιστορικής, κυνικής δηλώσεως ενός στυγνού εγκληματία, έχει αποκαλυφθεί ενώπιον των αναγνωστών του Συνιστολογίου κάτι ακόμη, πολύ πιο ενδιαφέρον και σημαντικό:
Η «ανθρωπιά» της τυπικής λογικής, η οποία παραμένει εξαιρετικά χρήσιμη: Μπορεί λ.χ. να σας σώσει την ζωή, αν τυχόν βρεθεί μπροστά σας ποτέ ένας μπράβος του Πάμπλο με λογικές ανησυχίες…
Δεν βλέπω να σφάλλεις, παρά μόνο στην αρχική εκτίμηση για το αποκλειστικό της διάζευξης. Δεν είναι διόλου απίθανο δηλαδή ο Πάμπλο να έχει σκοπό να δώσει και λεφτά και σφαίρες. Κατ’ αρχήν με την προοπτική να πάρει πίσω τα λεφτά (ανταλλάζοντάς τα με σφαίρες, ουτως ειπείν) αφού ο στόχος του κάνει τη δουλειά του. Έπειτα, αν ο στόχος πάρει τα λεφτά και δεν του κάνει τη δουλειά του τότε κατά πάσα πιθανότητα ο Πάμπλο θα τον γεμίσει σφαίρες και θα (επιχειρήσει τουλάχιστον να) πάρει πίσω και τα λεφτά του.
Στη δεύτερη περίπτωση το ρητό είναι δηλαδή μια συμπεπτυγμένη μορφή της λογικής πρότασης που περιγράφει το modus operandi του Πάμπλο. Αυτή είναι: “(παίρνεις τα λεφτά ΚΑΙ μου κάνεις τη δουλειά μου) ΕΙΤΕ σε γεμίζω με σφαίρες”.
Στην πρώτη περίπτωση βλέπουμε γιατί η τυπική λογική είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στην καθημερινή μας ζωή: οι λογικές προτάσεις, ιδίως εφ’ όσον διατυπώνονται από ανθρώπινα όντα και αφορούν τις πράξεις τους, ισχύουν μόνο για περιορισμένες χρονικές περιόδους και δεν είναι δεσμευτικές της συμπεριφοράς τους (τα ανθρώπινα όντα ως μηχανές εκτέλεσης λογικών προτάσεων είναι τραγικά αναξιόπιστα).
Στην πραγματικότητα δηλαδή ο Πάμπλο λέει “εδώ και τώρα, έχεις δυο επιλογές”. Αύριο, σε μια ώρα, σε πέντε λεπτά -κανείς δεν ξέρει. Η αποκλειστική διάζευξη μπορεί να γίνει σύζευξη. Μπαμ ΚΑΙ μπουμ. Ή μπορεί να γίνει άρνηση: ούτε λεφτά, ούτε σφαίρες (“και να λες κι ευχαριστώ”). Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει καμμία πραγματική συνθήκη που να δεσμεύει τον Πάμπλο να τηρήσει το λόγο του. Έχει και λεφτά, έχει και σφαίρες και μπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει.
Τελικό συμπέρασμα: αν περιμένεις απ’ την ηθική να στηρίξει τη λογική, ξέχνα το.
Στάσσα πολύ ενδιαφέρον το σχόλιό σου.
Όμως, δεν αποφεύγεις ούτε συ μάλλον ένα σφαλματάκι. Ας εξηγήσω τί εννοώ:
Λές ότι η σωστή ανάλυση του Plata o Plomo έγκειται στην πρόταση: «Παίρνεις τα λεφτά ΚΑΙ μου κάνεις τη δουλειά ΕΊΤΕ πάς στα θυμαράκια». Αν p = παίρνεις τα λεφτά, q=μου κάνεις τη δουλειά, r=πας στα θυμαράκια, &=ΚΑΙ, EITE=V, άρνηση=~, και →=αν…τότε (υλική συνεπαγωγή) τότε έχουμε τον εξής τύπο: (p & q) V r.
Με εφαρμογή του νόμου p → q ↔ ~p V q, θα έχουμε παραγωγή του τύπου:
~(p & q) → r, ο οποίος διαβάζεται:
ΑΝ ΔΕΝ (πάρεις τα λεφτά ΚΑΙ κάνεις τη δουλειά) ΤΟΤΕ πας στα θυμαράκια.
Με εφαρμογή του νόμου de Morgan όμως, ο τύπος ~ (p & q) ισοδυναμεί με τον τύπο ~ p V ~ q.
Έτσι, θα ισχύει η συνεπαγωγή: (~p V ~q) → r, που μας λέει ότι πας στα θυμαράκια ακόμη και αν, απλώς, δεν πάρεις τα λεφτά (αλλά λ.χ. παρόλα αυτά κάνεις τη δουλειά!)
Αυτό δεν θα το ήθελε ο Πάμπλο νομίζω.
Υγ1. Από την άλλη, στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει ίσως και η δική μου ισοδυναμία: Δολοφονείται πάντοτε (και μόνο) όποιος δεν δέχεται την δωροδοκία.
Η ισοδυναμία μου λειτουργεί, βεβαίως, σε έναν κόσμο όπου λήψη χρημάτων και εκπλήρωση επιθυμιών του Πάμπλο είναι πάνω κάτω ένα και το αυτό. Δηλ. στον κόσμο αυτό, όσοι παίρνουν λεφτά, κάνουν αυτομάτως τη δουλειά! Δεν υπάρχουν ψεύτες που θα υποσχεθούν στο Πάμπλο ότι θα του κάνουν την δουλειά και παρόλα αυτά δεν θα την κάνουν…
Υπήρχαν άραγε τέτοια άτομα την εποχή που ο Πάμπλο βασίλευε;;
Νομίζω ότι έκανες ένα τρυκ βάζοντας και p και q στο τελευταίο σου παράδειγμα. Σου έδωσε τη λαβή η Στάσσα χωρίζοντάς τα, βέβαια. Το p και το q είναι ένα και το αυτό στο εν λόγω παράδειγμα.
Δηλαδή, στη γλώσσα του Εσκομπάρ Δε νοείται το να πάρεις τα λεφτά και να μην κάνεις τη δουλειά. Το να πάρεις τα λεφτά και το να κάνεις τη δουλειά είναι ΕΝΑ. Διαφορετικά, ναι, είναι trivial να συμπεράνουμε ότι με αυτή την τακτική – να κοροϊδέψεις ουσιαστικά τον Πάμπλο – θα πας στα θυμαράκια.
Κι άρα η Στάσσα έχει δίκιο. Διότι αν πας να τον κοροϊδέψεις, τότε την επόμενη φορά που θα τον συναντήσεις δε θα ισχύει πια το “Plata o Plomo”. Ο Πάμπλο θα είναι τσαντισμένος και οι επιλογές σου πολύ λιγότερες. Στην καλύτερη περίπτωση θα έχεις να επιλέξεις ανάμεσα σε ένα γρήγορο και σε ένα βασανιστικό θάνατο.
ΥΓ1: Αν δεν είχα συναντήσει τη λογική στις σπουδές μου της Πληροφορικής, το άρθρο σου θα μου ακουγόταν σε πολλά σημεία σωστή ψυχεδέλεια. Ωστόσο, μου άρεσε.
ΥΓ2: Όταν οι Σπαρτιάτισσες μάνες έλεγαν στους γιους τους “ή ταν ή επί τας”, τους προέτρεπαν για το – ένδοξο – δεύτερο μισό της πρότασης ή τους εύχονταν το – βολικότερο – πρώτο μισό;
Ωραίο το ΥΓ 2!
ΚΤ, μιας και γουστάρεις πάλι λογικές αναλύσεις, εξήγησέ μου μια πινακίδα που είδα στην Ερμούπολη:
;-)
Γεια σου Τάκη,
Δεν είμαι σίγουρος ότι σε κατάλαβα. Νομίζω όμως ότι μάλλον συντάσσεσαι με την δική μου ερμηνεία και όχι την ερμηνεία Στάσσα, γιατί σε αυτήν την τελευταία, είναι σαφές ότι δωροληψία και “κάνω την δουλειά” δεν ταυτίζονται.
υγ1. Φοβήθηκα κι εγώ, ότι ίσως θεωρηθεί ότι κατανάλωσα πολλές ψυχοτροπες ουσίες πριν γράψω το άρθρο. Όμως, χαίρομαι που όσοι αναγνώστες κάποτε γνώρισαν τη λογική, το βρίσκουν τουλάχιστον ευχάριστο…
υγ2. Εξαιρετικό το παράδειγμα των Σπαρτιατών. Δεν μου είχε περάσει από το μυαλό! Ας θεωρήσουμε Τάκη ότι δεν έχουμε ούτε προτροπή ούτε ευχή εδώ, αλλά περιγραφή του δεοντικώς ορθού κόσμου των Σπαρτιατών: Σε μια τέτοια περίπτωση, θα πρόκειται εδώ περί αποκλειστικής διάζευξης: Δεοντολογικώς αληθεύει όταν πραγματώνεται είτε το ένα είτε το άλλο. Περίπτωση πραγμάτωσης και των δύο είναι αδύνατη, ενώ αν κανείς τολμήσει να επιλέξει το Tertium του ριψάσπιδος Αρχιλόχου (ούτε ταν ούτε επί τας, πετώ την ασπίδα και το ρίχνω στην λυρική ποίηση!), διαπράττει ύψιστη ύβριν απέναντι στο σπαρτιατικό ήθος.
Απάντηση στην ερώτηση του αγαπητού μου Αθανασίου σχετικά με το λογικό περιεχόμενο της πρότασης: “Members and non members only”
(Ας υποθέσω -χάριν αναλύσεως- ότι πρόκειται για φράση που συνοδεύει επιτρεπτόν εισόδου)
Η πρόταση σημαίνει ότι η είσοδος επιτρέπεται στους πάντες. Το “only” μοιάζει ρητορικό, παιγνιώδες. Μέχρις εδώ όλα καλά. Αυτά τα έχει καταλάβει ήδη ο Αθανάσιος, υποθέτω. Και δεν μου έκανε την ερώτηση για να του πω πράγματα που ήδη ξέρει ;-)
Να λοιπόν, τί φοβάμαι ότι δεν έχουν προβλέψει ούτε οι εμπνευστές της πινακίδας ούτε και ο Αθανάσιος: Αν υποθέσουμε ότι members είναι μόνον άνθρωποι εγγεγραμμένοι, αυτό δεν σημαίνει ότι το παραπληρωματικό σύνολο των “non members” περιλαμβάνει αποκλειστικά ανθρώπους.
Συνελόντι ειπείν: Επιτρέπεται η είσοδος όχι μόνον εις πάντας (ανθρώπους). Αλλά και στην σκυλίτσα μου τη Μυρτώ, που ανήκει ασφαλώς στους non members…
Διαφωνούμε σ’ αυτό μόνο. Η ανάλυσή σου (και του εκλεκτού συνάδελφου Τάκη :)) είναι άρτια. Εγώ πιστεύω οτι αν θέλουμε να είμαστε συνεπείς στις αρχές της τυπικής λογικής, δεν μπορούμε να κάνουμε υποθέσεις για τα κίνητρα του Πάμπλο, πόσο μάλλον την ηθική των πράξεών του. Εφ’ όσον η συμπεριφορά του είναι λογικά συνεπής είναι και δυνατή και άρα πιθανή. Δεν μπορούμε να ξέρουμε τί θέλει ο Πάμπλο μόνο από το motto του.
Με λίγα λόγια (και για να ανακεφαλαιώσω) εσύ λες πως:
Για
p:= plata, q := travajo, r:= plomo.Ισχύει οτι:
¬(p Λ q) ↔ rή απλά
¬p ↔ rΑντί για το:
¬(p Λ q) → rή απλά:
¬p → rΠου λέω εγώ.
Όμως και οι δύο (τέσσερις) προτάσεις είναι λογικά συνεπείς. Το ποιά είναι αληθής, εξαρτάται από την αξιωματική μας προκατάληψη. Τελικά ίσως η διαφωνία μας είναι στο:
¬p ↔ qή
¬p → qΑλλά αυτή τη φορά για
p:= λογική, q := ηθικήΕγώ απλά δεν καταφέρνω να πιστέψω οτι η ηθική των ανθρώπων που έχουν και όπλα και χρήματα υπερισχύει της λογικής τους :)
Edit: έτυχε πάντως πρόσφατα να συζητάω κάτι σχετικό: για το αν το η/και που χρησιμοποιείται ιδίως στο ίντερνετ είναι πλεονασμός ή όχι. Η Ελληνική πάντως δεν έχει μόριο αποκλειστικής διάζευξης, νομίζω.
Μμμ,
Αυτό ήταν το “λάθος” της Στάσσας, που χώρισε δίχως λόγο το p από το q. Για τον Πάμπλο δωροδοκία και δουλειά είναι το ίδιο. Γιατί το διαχωρίσαμε από ένα σημείο κι έπειτα;
Στάσσα,
1. Εφόσον ¬(p Λ q) → r τότε όχι μόνο ¬p → r αλλά και ¬q → r. Κανείς όμως “λογικά” σκεπτόμενος δεν ασχολείται με την πιθανότητα κάποιος να κάνει τη δουλειά για τον Πάμπλο χωρίς να δωροδοκηθεί, pro bono, δηλαδή. Άρα στην ανθρώπινη πραγματικότητα δεν ισχύει ¬(p Λ q) → r αλλά απλά ¬q → r. Το p δεν είναι αδιάφορο αν θα ισχύσει ή όχι τελικά;
2. Η αποκλειστική διάζευξη φαίνεται στα ελληνικά, όμως, από το context. Σωστά; “Ή θα κάτσω ή θα φύγω!”. Και τα δυο (πρακτικά) αδύνατον. “Ή θα φάω σαλάτα ή θα φάω μπριζόλα”. Και τα δύο (πρακτικά) εφικτά ταυτόχρονα αλλά το ενδεχόμενο αν θα φάω το ένα ή το άλλο ή και τα δύο ανοικτό! Μάλλον η διάζευξη στα ελληνικά είναι by default αποκλειστική και ανάλογα με το context γίνεται αντιληπτό αν αυτό ισχύει ή όχι.
Σχετικά με τους αρχαίους Σπαρτιάτες, η αποκλειστικότητα της διάζευξης του ρητού εδώ δείχνει ξεκάθαρα το δρόμο της αποδεκτής ηθικής. Να που λογική και ηθική τέμνονται.
ΥΓ: Αν ο Αθανάσιος έχει την καλοσύνη να μου φωτογραφίσει και να μου στείλει σε φωτογραφία το “Members and non members only” από τη Σύρο θα του ήμουν ευγνώμων. Πρόκειται για κάποιο προσωπικό project, που, ακόμη, είναι στα σκαριά.
Κατ’ αρχήν συγγνώμη για την αργοπορία. Καλοκαίρι στο Brighton και δυο βδομάδες μετά τις εξετάσεις μου, ελπίζω δικαιολογούμαι :)
Λοιπόν, νομίζω οτι το p (αν θα γίνει η δουλειά) δεν είναι κατ’ αρχήν αδιάφορο για τον Πάμπλο, αν το πάρουμε το πράγμα με την ανθρώπινή του διάσταση. Αυτός εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι αυτό, τα λεφτά ή τις σφαίρες δεν τα δίνει απλά για να τα δώσει!
Αυτό ως προς την ανθρώπινη διάσταση. Από την άποψη της τυπικής λογικής, δεν μας ενδιαφέρει αν είναι πιθανή ή όχι μια συμπεριφορά (συγκεκριμμένα να κάνει κάποιος αυτό που θέλει ο Πάμπλο pro bono). Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι οτι είναι δυνατή, και λογικά συνεπής.
Άλλωστε, εφ’ όσον κάτι δεν απαγορεύεται από τους κανόνες της τυπικής λογικής και τους νόμους της φύσης, δεν υπάρχει λόγος να μην γίνει, από κάποιον, κάπου, κάποτε. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να κάνει τη δουλειά του Πάμπλο χωρίς να το ξέρει και ο Πάμπλο να τον ανταμοίψει, για να τον έχει πρόχειρο αν ξαναχρειαστεί την ίδια δουλειά.
Ως γνωστόν, αν εξαλείψεις το αδύνατον, αυτό που παραμένει, όσο απίθανο κι αν είναι, ειναι αληθές :)
Μα ναι. Γι’ αυτό λέω οτι το “η/και” που γράφεται συχνά είναι πλεονασμός- επειδή αν η διάζευξη είναι αποκλειστική φαίνεται από τα συμφραζόμενα, όπως λες, άρα το “/και” περιττέυει. Το συζητούσα ως κακή πρακτική, κακά Ελληνικά- του ίντερνετ!
Μια παρατήρηση:
Η παρατήρηση υπ. αρ. 1 στο τελευταίο σχόλιο του Τάκη έμπλεξε κάπως τα πράγματα, γιατί νομίζω ότι ψιλοέμπλεξε τα σύμβολα. Δεν είναι τυχαίο που η παρατήρηση αυτή καταλήγει σε ερώτηση (Το p δεν είναι αδιάφορο αν θα ισχύσει ή όχι τελικά;). Υπήρξε εδώ σύγχυση. Ποιό είναι το p Τάκη;
Το τελευταίο σχόλιο Στάσσα ενέτεινε την σύγχυση: Γιατί σε αυτό ως p ορίζεται travajo, ενώ έχει δοθεί ορισμός του p ως plata από Στάσσα σε προηγούμενο σχόλιο. Τελικά τί είναι το p Στάσσα;
Θέλει μεγάλη προσοχή λοιπόν: Γιατί στην τυπική λογική οι τύποι είναι η ουσία. Αν δεν ξεκαθαρίσουμε τί σημαίνει κάθε τύπος, και δεν μιλήσουμε με απόλυτη ακρίβεια και βάσει των ορισμών μας,τότε “λογική κουβέντα” δεν μπορούμε να κάνουμε παιδιά.
Μπορούμε ωστόσο να κάνουμε “φιλολογική κουβέντα”. Και αυτή ευπρόσδεκτη και καλή είναι! ;-)
υγ. Στάσσα, η “λογική συνέπεια” είναι πολύ συγκεκριμένη μεταλογική έννοια: Έχω την αίσθηση ότι την χρησιμοποιείς κάπως ρητορικά στα σχόλιά σου, και όχι με την σημασία που της αποδίδεται στην επιστήμη της λογικής. Αληθεύει;
υγ2. Η παρατήρηση Τάκη για το default της αποκλειστικής διάζευξης στην ελληνική γλώσσα είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Ιδίως γιατί ΄κάποιοι φιλόσοφοι της Λογικής κάνουν λόγο για “μύθο της αποκλειστικής διάζευξης στην φυσική γλώσσα”, ισχυριζόμενοι μάλλον ότι κάθε διάζευξη είναι εγκλειστική (ή/και). Δεν έχω όμως υπόψη μου πιο αναλυτικά το άρθρο τους συτή τη στιγμή, για να κάνουμε κουβέντα
Ναι, η Στάσσα όρισε:
Και αυτό είναι που είχα λάβει υπόψη μου σε ό,τι έγραψα. Όμως αυτό που προσπαθούσα να πω είναι ότι στην αρχική πρόταση δεν υπήρχε καν το q. Η αρχική πρόταση ήταν “plata o plomo”. Είχε μόνο το p και το r! Κι επιμένω σε αυτό ακριβώς επειδή:
Κι αν αυτό περί το οποίο φιλολογούμε είναι η σχέση τυπικής λογικής με την καθημερινή λογική τότε, όπως είπα και παραπάνω, το p είναι αδιάφορο στην καθημερινή λογική. Στον Πάμπλο αλλά και σε όποιον γνωρίζει ποιος και τι είναι ο Πάμπλο, το p δεν έχει σημασία. Το q έχει!
Ακόμη, η τυπική λογική δεν ευσταθεί σε παραδείγματα όπως αυτό που δίνει η Στάσσα:
Αυτό “λογικά” ίσως γραφόταν απλά ως q → p. Γιατί στο εν λόγω παράδειγμα αν αυτός ο κάποιος δεν κάνει τη δουλειά του Πάμπλο τότε δεν κινδυνεύει να φάει σφαίρα. Άλλωστε, αν την έκανε τη δουλειά, θα ήταν από σύμπτωση και όχι από πρόθεση. Αν αυτή η σύμπτωση ή η πρόθεση ήταν το ίδιο πράγμα τότε ίσως η καθημερινή λογική να ήταν εξίσου συνεπής με την τυπική λογική. Δηλαδή, αν ο Πάμπλο σκότωνε όλους όσους δεν του έκαναν τη δουλειά ανεξαιρέτως αν τους το είχε ζητήσει ή όχι. Αλλά αυτός θα ήταν ένας πολύ μοναχικός κόσμος, ακόμη και για τον Πάμπλο!
ΥΓ1: Στα ελληνικά έχουμε και το “είτε… είτε…”, το οποίο, αν και δεν υποχρεώνει αποκλειστικότητα, είναι κάπως περισσότερο φορτισμένο με αυτήν από ότι το “ή”. Ε;
Trabajo ρε λογικολόγοι, καλή η μετάγλωσσα, αλλά υπαρχει και η γλώσσα!
με προλαβες θαναση. Φταιει αυτη η συγκλιση συμφωνων στα ισπανικα, μια και τα δυο προφερονται το ιδιο. Χειροτερη η συγκλιση z c και s στα λατινοαμερικανικα, μου σπαει τα νευρα κανονικα, δεν καταλαβαινω τι θελουν να πουν, ασε που γραφουν κατι ονοματα στυλ Mendes και λοιπες τρελες ανορθογραφιες.
Αγαπητέ Τάκη,
Χρειάζεται άμεσο ξεκαθάρισμα των ορισμών μας γιατί αλλιώς έχουμε πρόβλημα! Όπως βλέπω, μάλιστα, στην σύγχυση έχω συμβάλει κι εγώ, και να πώς:
Στο κυρίως Post, χρησιμοποιώ απλώς τα σύμβολα p και q για την απόδοση των plata και plomo αντιστοίχως. Θεωρούσα κι εγώ δηλ. στο post μου (και συμφωνούμε μάλλον εδώ με τον Τάκη) ότι δεν χρειάζεται να τυποποιηθεί και η έννοια trabajo, γιατί εκλάμβανα την plata (“λαμβάνω χρήμα από τον Pablo») ως λογικώς ισοδύναμη με την trabajo («κάνω τη δουλειά του Pablo»). Μιλούσα για έναν κόσμο επιθυμιών του Pablo, στον οποίο εξ ορισμού η δωροληψία σήμαινε και ικανοποίηση της επιθυμίας του Pablo. Και ισχυριζόμουν το εξής: Ότι ο Πάμπλο και οι μπράβοι του δεν σε σκοτώνουν εφόσον πάρεις τα χρήματα που σου δίνουν (και εννοείται: κάνεις τη δουλειά).
Τώρα στην ανάλυση Στάσσα επιχειρήθηκε πιο λεπτή τυποποίηση, με επιπλέον διάκριση του plata από το trabajo. Η διάκριση αυτή δεν είναι εσφαλμένη, είναι αντιθέτως πιο περίπλοκη, και άρα πιο ενδιαφέρουσα: Θα έλεγα ότι πρόκειται όχι μόνο για πιο λεπτομερή αλλά και για εγγύτερη στην καθημερινή ζωή ανάλυση του “plata o plomo”. Μια τέτοια ανάλυση, όμως είναι και πιο δύσκολη τυπικώς… Για την τυπική απόδοσή της, με τη σειρά μου, άλλαξα σε σχόλιό μου τη σημασία που είχα αποδώσει στο άρθρο μου στο q (το q έγινε από plomo, trabajo) και εισήγαγα ως plomo, ένα νέο σύμβολο, το r. Έτσι, μάλλον συνέβαλα σε μια μικρή σύγχυση των συμβόλων (και άρα των σκέψεων)…
Κατόπιν, προκειμένου να δείξω την δυσκολία της ανάλυσης Στάσσα, επισήμανα ένα σφάλμα που ίσως εμφιλοχωρεί σε μια τέτοια ανάλυση και είναι βασικά το εξής: Η περίπτωση κάποιος να δολοφονηθεί εφόσον δεν δεχτεί να πάρει τα λεφτά (αλλά μολονότι έχει «κάνει την δουλειά» -λ.χ. από φόβο/θαυμασμό απέναντι στον Εσκομπάρ). Θεωρώ ότι η περίπτωση αυτή δεν θα ανταποκρινόνταν στην εσκομπαρική λογική: Επειδή όμως η τυποποίηση Στάσσα την συμπεριλαμβάνει, έπεται ότι η τυποποίηση αυτή μάλλον δεν είναι ορθή.
Από την άλλη, λάθος υπάρχει και στην δική μου ανάλυση (το έχω επισημάνει ήδη από το κείμενο): Σε αυτή, υποτίθεται ότι όλοι οι μη δολοφονηθέντες είναι λαδωμένοι: Πρόκειται δηλ. για έναν κόσμο απόλυτης διαφθοράς, στον οποίο δεν υπάρχουν διώκτες του Pablo…Ούτε αυτό όμως μπορεί να αληθεύει, άρα, ο κόπος μου πάει χαμένος….
Συγκεφαλαιώνοντας, ευχαριστώ τους Τάκη και Στάσσα για την ωραία συζήτηση!
Θεωρώ ότι το νυστέρι της ανάλυσης δεν πήγε πολύ βαθιά, δηλ. θα είχαμε πολλά ακόμη να πούμε, και ίσως αν μας βοηθούσαν και άλλοι, ικανότεροι λογικοί αναλυτές, να αποφεύγμα και άλλα λάθη μας: Απλώς ο χρόνος είναι περιορισμένος για να το ψάξω περισσότερο ο ίδιος, έτσι κλείνω εδώ τη συμμετοχή μου!
Σε κάθε περίπτωση, κερδίσαμε κάτι σημαντικό: Αποδείχθηκε μέσω του διαλόγου, ήδη, πόσο δύσκολο αντικείμενο ανάλυσης μπορεί να είναι μια τόσο απλή ρήση, όσο η Plata o Plomo! Σκεφθείτε τί γίνεται με πιο σύνθετες προτάσεις….Τρέμω στην ιδέα πώς οι άνθρωποι επικοινωνούν μεταξύ τους! Προφανώς, επικοινωνούν χωρίς τυπική λογική, με όρους περισσότερο ψυχολογικούς. Πριν από λίγο μάλιστα, μάλωνα με έναν φίλο μου στο τηλέφωνο, για τον λόγο αυτόν ακριβώς: Θεωρεί ότι χάνω το χρόνο μου ασχολούμενος με τα λογικά, και τα υποτιμά, προκρίνοντας την ψυχολογία!
Ο φίλος αυτός ωστόσο δεν καταλαβαίνει ότι η τυπική λογική δεν είναι καθόλου άχρηστη. Μόνο με την βοήθειά της καταλαβαίνουμε σε βάθος κάποια πράγματα από την καθημερινή μας ζωή (όχι όλα ασφαλώς!), μόνο με τη βοήθειά της καλλιεργούμε επιστήμη, μόνο με την βοήθειά της ελέγχουμε τις επιχειρηματολογίες μας με ακρίβεια…
Ε, και μόνο με τη βοήθειά της (συνοδευμένη από χιούμορ!) μπαίνουμε στα μπαράκια της Σύρου με τον σκύλο μας να πιούμε το ποτό μας, ερμηνεύοντας μια -προοριζόμενη για εξυπνάκηδες- πινακίδα του τύπου «Members and non members only», ως λογικώς συνεπαγομένη την πρόταση «Επιτρέπονται τα ζώα»….
αυτο ειναι αυτο που λεμε XOR? βρε τι μαθαινει κανεις…
“που λέμε XOR”
“Εσείς” στην wikipedia υποθέτω SG μου…:-)
εμεις οι ευκαιριακοι χρηστες της πληροφορικης. :) Στον προγραμματισμο συνηθως το ονομαζουν XOR.
Σημείωση:
Επειδή στο κείμενό μου αναφέρθηκα στην πινακίδα P-40 του ΚΟΚ,να επισημάνω ότι η διατύπωσή της, όπως μου είπε καλός φίλος που κοίταξε τον κώδικα, είναι: “Απαγορεύεται η στάση και η στάθμευση”.
Έτσι, το παράδειγμα εγκλειστικής διάζευξης που έδωσα δεν είναι πετυχημένο – χρειάζεται εδώ σκέψη για να αποδώσουμε λογικώς αυστηρά, εκείνο που όλοι ως οδηγοί αντιλαμβανόμαστε ευχερώς όταν διαβάζουμε την εν λόγω πινακίδα (δηλ. το περιεχόμενο: “Απαγορεύεται να σταθμεύσεις και απαγορεύεται, επίσης, να σταματήσεις για λίγο”.
Η πινακιδα Ρ-40 σημαινει απαγορευεται η ΣΤΑΣΗ, διοτι για να σταθμευσεις προαπαιτειται να σταθεις!!
(Προσπαθούσα εχτές να σχολιάσω αλλά κάποια κουταμάρα έκανα, γιατί στο από κάτω ποστ τα κατάφερα. Δοκιμάζω πάλι: )
Α, ΟΚ, λάθος μου. Τάκη, νόμισα οτι στο προηγούμενο σχόλιό σου είχες γυρίσει το p σε q και απάντησα ανάλογα :ο
Δηλαδή δεν διαφωνούμε. Κι εγώ νομίζω οτι ο Πάμπλο ενδιαφέρεται κυρίως να γίνει το trabajo του (που μας διορθώνει κι ο Αναγνωστόπουλος. Δηλαδή το Βιλαμπάχο πώς το γράφουνε;). Μπερδεύτηκα γιατί νόμιζα οτι εκφράζεις την αντίθετη άποψη- και αναποδογύρισα τις τιμές ανάλογα. Ωραία είμαι εγώ, ε;
Σωστά. Ένας ακόμη λόγος που το “η/και” είναι πλεονασμός. Απεταξάμην, φτου φτου φτου.
kt, ε να μη σε κουράζω άλλο κι εγώ. Ευχαριστώ πολύ για τη συζήτηση και το πολύ όμορφο ποστ σου. :)
Για την ψυχολογία, κι εγώ νομίζω οτι είναι λίγο για τα μπάζα…
Έτυχε σήμερα να δω αυτό το κείμενο και τα σχόλιά του. Κατ’ αρχήν να σημειώσω πώς σύμφωνα με ότι μου είχε πει ένας φιλόλογος (στο λύκειο, πριν πολλάαα χρόνια δηλαδή :P ) το διαζευκτικό “ή” όταν χρησιμοποιείται μία φορά έχει τη σημασία ή/και, γι’ αυτό και είναι πλεονασμός. Αν θέλουμε να δώσουμε την έννοια της αποκλειστικής διάζευξης τότε, εκτός του “είτε… είτε…” μπορούμε να το κάνουμε βάζοντας “ή” πριν και από τις δύο προτάσεις μας. Δηλαδή η φτάση “βουνό ή θάλασσα” μας αφήνει σαν ενδεχόμενο να πάμε και στα δύο μέρη. Αν η επιλογή πρέπει να είναι αυστηρά μόνο το ένα από τα δύο αυτό πρέπει να εκφραστεί “ή βουνό ή θάλασσα”. Φαντάζομαι ότι οποιοσδήποτε αν ακούσει την δεύτερη έκφραση του γίνεται σαφές ότι έχουμε αποκλειστική διάζευξη, αντίθετα είναι σε πολλούς ασαφές τι σημαίνει η πρώτη φράση και αυτό γιατί στην καθομιλουμένη συνηθίζουμε να κάνουμε το γραμματικό “λάθος” να εννοούμε αποκλειστική διάζευξη χρησιμοποιώντας την πρώτη φράση πολύ απλά γιατί πολλές φορές η αποκλειστικότητα της διάζευξης είναι προφανής ή ακόμα περισσότερο την επιτάσουν τα ίδια τα ενδεχόμενα (οι αρχαίες Σπαρτιάτισσες έλεγαν ή ταν ή επί τας χρησιμοποιώντας ασφαλώς σωστή σύνταξη αφού έχουμε αποκλειστική διάζευξη, αλλά αν αφαιρέσουμε το πρώτο “ή” προφανώς δεν προκύπτει εννοιολογικό πρόβλημα, αφού ακόμα και αν “γραμματικά” επιτρέπουμε την πραγματοποίηση και των δύο ενδεχομένων αυτά από τη φύση τους αποκλείουν το ένα το άλλο).
Άλλωστε μια υποθετική κουβέντα σαν την παρακάτω το δείχνει ξεκάθαρα:
– Για καφέ ή για μπύρα;
– Πρώτα για καφέ και μετά για μπύρα!
– Όχι, διάλεξε! Ή καφέ ή μπύρα!
Η τελευταία φράση μπορεί να φαίνεται σαν απλά να δίνει έμφαση στην πρώτη ενώ έχουν την ίδια σημασία, αλλά στην πραγματικότητα η πρώτη δίνει το δικαίωμα της επιλογής του δεύτερου συνομιλητή τη στιγμή που η τελευταία το αποκλείει. Ενώ δηλαδή συγχέουμε τη σημασία του “ή” τελικά υποσεινείδητα όλοι γνωρίζουμε πώς πρέπει να συνταχθεί η αποκλειστική διάζευξη γι’ αυτό και πολλές φορές έχουμε κάνει διευκρίνιση όπως την παραπάνω.
Πολύ ωραίο το τελευταίο παράδειγμα από την καθημερινή γλώσσα Multiplier. Και μάλλον ορθό.
Να όμως ένα μικρό αντιπαράδειγμα, που θέτω προς συζήτηση (γιατί έχω κι εγώ τις αμφιβολίες μου ως προς αυτό):
Βίσση: “Ή το τσιγάρο ή έγώ” (τελεσίγραφο).
Καρβέλας: Δεν γίνεται και το τσιγάρο και εσύ;
Βίσση: Όχι. Είπα, “Ή το τσιγάρο ή εγώ, τελεσίγραφο. (Αν θα τα ΄χανες μια μέρα και τα δυο, τί θα σου ‘λειπε πιο πολύ θα ‘θελα να δώ, το τσιγάρο ή εγώ)”
Εδώ, φαίνεται ότι η ίδια η θέση της υπογραμμισμένης ερωτήσεως εκ μέρους του Καρβέλα, αφήνει (ίσως) να εννοηθεί ότι και σε προτάσεις με γραμματική σύνταξη διπλού “ή”, είναι δυνατή η “διαπραγμάτευση” του αποκλειστικού ή όχι της διαζεύξεως. Η δε επανάληψη του “Ή το τσιγάρο ή εγώ” εκ μέρους της Βίσση και η ρητή δήλωση “Όχι.” αποκαλύπτει (ίσως πάλι), ότι χρειάζονται και άλλα πλην των γραμματικών-συντακτικών δεδομένων (διπλό ή), προκειμένου να γίνει σαφής η λογική λειτουργία του συνδέσμου σε κάποιον.
Όλα τα παραπάνω με επιφύλαξη, βεβαίως.
Πρωτίστως, γιατί δεν εμπιστεύομαι ιδιαίτερα τον Καρβέλα ως συνθέτη..
υγ. Thanks για την συμμετοχή σου multiplier. Ως προς το παράδειγμα του Πάμπλο, προφανώς, με την κατασκευή που προτείνεις δέχεσαι την εγκλειστική διάζευξη. Αν ο Πάμπλο ήθελε δηλ. μόνο ένα από τα δύο ενδεχόμενα θα έλεγε “Ο Plata o plomo!” και όχι “Plata o plomo!”.