Κατά της τελετουργικής σφαγής

Όλες οι θρησκείες επιτάσσουν διάφορα στους πιστούς τους σχετικά με την βρώση και την πόση. Αυτά γενικώς ενδιαφέρουν μόνο τους ίδιους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, με την άνοδο του φιλοζωικού κινήματος, έχουν βρεθή στο στόχαστρο οι σχετικές επιταγές του Ισλάμ και του Ιουδαϊσμού που ονομάζονται αντιστοίχως χαλάλ και κασέρ. Και δικαίως.

Ας ξεκινήσουμε την εξέτασή μας με το Ισλάμ. Στο Κοράνιο χαλάλ ονομάζεται ό,τι είναι σύμφωνο με τον νόμο του Θεού, συνεπώς και κάθε είδος τροφής κατάλληλο για κατανάλωση από τους πιστούς (το αντίθετό του είναι το χαράμ, εξού και χαρέμι: το απαγορευμένο). Ιστορικά, οι μουσουλμάνοι νομομαθείς διαμόρφωσαν πολύ ακριβείς και συγκεκριμένους κανόνες για την κατανάλωση κρέατος, ιδίως δε για τον τρόπο θανάτωσης του σφαγίου. Έτσι, το άτυχο ζώο πρέπει να στρέφεται προς την Μέκκα, να του λένε ένα Μπισμιλλάχ και, το κυριώτερο, να σφάζεται με μια γρήγορη κίνηση ενός καλά ακονισμένου μαχαιριού στην καρωτίδα. Αυτή είναι η διαδικασία της δαβίχας.

Εδώ πρέπει να προσέξουμε ότι, με τα μέτρα της παρωχημένης εκείνης εποχής, ο ισλαμικός νόμος αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση της βασάνου του σφαγίου: σκοπός του ιερού νομοθέτη είναι να υποφέρη το ζώο όσο το δυνατόν λιγώτερο. Ας συγκρατήσουμε αυτήν την ratio legis.

Επειδή οι αιώνες διαβαίνουν όμως, πλέον τα ατυχή σφάγια αναισθητοποιούνται πριν από την σφαγή τους στα σύγχρονα σφαγεία. Στους κόλπους της μουσουλμανικής Ούμμας επικρατεί κάποια διχογνωμία επ’ αυτού, καθώς οι ευσεβείς μουσουλμάνοι δεν θέλουν το ζώο να πεθάνη από την αναισθητοποίηση καθαυτήν, γιατί τότε (λένε ότι) δεν αφαιμάσσεται πλήρως, αλλά από το μαχαίρι του σφαγέα, διότι στην πρώτη περίπτωση είναι χαράμ, ενώ μόνο στην δεύτερη χαλάλ. Σχετικώς λοιπόν γίνονται συζητήσεις επί συζητήσεων, όπως το συνηθίζουμε εμείς οι θεολόγοι. Μάλιστα.

Τα ουσιώδη σημεία εν προκειμένω είναι δύο: πρώτον, ότι ο φιλεύσπλαγχνος Αλλάχ δεν θέλησε να βασανίζωνται τα ζώα, αλλά να υποφέρουν όσο το δυνατόν λιγώτερο, με βάση την τεχνολογία της κάθε εποχής. Η τεχνολογία του 7ου αιώνα είχε μόνο ένα καλοακονισμένο μαχαίρι να προσφέρη, η τεχνολογία όμως του 21ου αιώνα πολύ περισσότερα. Κάθε πιστός μουσουλμάνος που θέλει να κάνη το θέλημα του Θεού πρέπει να αποβλέψη σε αυτό που επιδιώκει το Κοράνι και όχι στις λέξεις που χρησιμοποιεί. Δεύτερον, ότι δεν αποτελεί δογματική αναγκαιότητα στο Ισλάμ να πονάη το ζώο όταν σφάζεται, παρά μόνο να είναι ζωντανό, ώστε να αφαιμαχθή πλήρως.

Από αυτά τα δύο σημεία προκύπτει ότι σε χώρες που σέβονται τα δικαιώματα των ζώων οι μουσουλμάνοι δεν έχουν καμία απαίτηση να ζητούν να σφάζουν ζώα χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίησή τους. Και πράγματι, επί πολλές δεκαετίες οι μουσουλμάνοι μετανάστες στην Δύση τρώγανε (και τρώνε) ζώα των σφαγείων, χωρίς παράπονα. Αυτό φυσικά έχει αλλάξει με την αναζωογόνηση του συντηρητικού Ισλάμ που ζούμε την τελευταία γενιά. Παραβλέποντας τις θεολογικές μουσουλμανικές διαμάχες, ο μέσος συντηρητικός πιστός νιώθει ότι είναι κάπως του διαβόλου αυτές οι τεχνικές αναισθητοποίησης και ότι ό,τι δεν είναι γραμμένο στο Κοράνι καλό είναι να αποφεύγεται.

Πρόβλημα λοιπόν.

Παρόμοια είναι τα πράγματα και στην πατρική θρησκεία όλων μας, στον Ιουδαϊσμό. Εδώ ο Θεός απαιτεί η τροφή να είναι κασέρ, πράγμα που στην περίπτωση των ζώων σφαγής σημαίνει ότι την όλη διαδικασία διεκπεραιώνει ένας επαγγελματίας Εβραίος σφαγέας, ο σοχέτ. Και εδώ χρησιμοποιείται ένα ειδικό, καλά ακονισμένο μαχαίρι, και εδώ πρέπει να κόψη τον λαιμό του θύματος με μια γρήγορη κίνηση, χωρίς να το αποκεφαλίση όμως.

Το πρόβλημα με τους συντηρητικούς Εβραίους είναι ότι δεν δέχονται καμία απολύτως μέθοδο αναισθητοποίησης ως κασέρ. Σημειώνω και πάλι ότι αυτό αφορά τους συντηρητικούς Εβραίους και όχι όλους. Οι συντηρητικοί λοιπόν θεωρούν ότι η αναισθητοποίηση βλάπτει το ζώο, ότι το κάνει ακατάλληλο προς βρώση, ότι θα τους μαλώση ο Θεός και διάφορα άλλα στα οποία δεν χρειάζεται να δίνουμε και μεγάλη σημασία.

Διαπιστώνω ωστόσο ότι μεγάλο μέρος της αντιγνωμίας οφείλεται, όπως πάντα, στους ορισμούς. Το παράρτημα Γ του π.δ. 327/1996 (“προστασία των ζώων κατά την σφαγή ή θανάτωσή τους”) προβλέπει ως πρώτη πρώτη μέθοδο αναισθητοποίησης και θανάτωσης την χρήση οργάνου με διατρητική ράβδο και διευκρινίζει ότι “Τα όργανα πρέπει να τοποθετούνται έτσι ώστε το βλήμα να εισέρχεται στον φλοιό του εγκεφάλου. Τα βοοειδή, ιδίως, δεν πρέπει να βάλλονται στον αυχένα”. Είναι προφανές ότι εν προκειμένω καμία αναισθητοποίηση δεν διενεργείται, παρά μόνο μια γρήγορη θανάτωση. Ενδεχομένως, η ταχύτητα της θανάτωσης να συνεπάγεται ότι δεν προλαβαίνει να δημιουργηθή καν πόνος, αλλά αυτό είναι μια (κρίσιμη) λεπτομέρεια που δεν γνωρίζω. Πάντως, καθαυτό βήμα αναισθητοποίησης δεν υπάρχει.

Συνεπώς, με την πραγματική αναισθητοποίηση οι Μουσουλμάνοι δεν έχουν πρόβλημα. Σας παραθέτω την διαφωτιστική απάντηση που μου έστειλε ο κ. Αμπντουλχαλίμ Ντεντέ από το halal.gr, τον οποίο και ευχαριστώ:

η δήθεν αναισθητοποίηση ενός μοσχαριού με την δολοφονία του με το πιστόλι μπήγοντας στον εγκέφαλό του μία λάμα 12 πόντων… το ζώο δεν αναισθητοποιείται, αλλά δολοφονείται. Το ζητούμενο στην χαλάλ σφαγή δεν είναι ο τρόπος που θα σφαγεί, αλλά με ποιο τρόπο θα γίνει η πλήρης αφαίμαξη του αίματος από το σώμα του ζώου, διότι το απαγορευμένο στο Ισλάμ είναι το αίμα. Μιλώντας για μία λάμα 12 πόντων στον εγκέφαλό του μοσχαριού, το μοσχάρι δολοφονείται και ο εγκέφαλος δεν μπορεί πια να δώσει εντολή στην καρδιά, ώστε να γίνει η πλήρης αφαίμαξη του αίματος από το σώμα του. Και περίπου το 50 με 60% του αίματος παραμένει μέσα στο σώμα. Εάν γίνει μία αναισθητοποίηση με ηλεκτρικό ρεύμα, βεβαίως γίνεται αποδεκτό.

Συνεπώς, υπάρχει έδαφος συνεννόησης. Υπάρχουν καλύτεροι και χειρότεροι τρόποι διενέργειας της βάρβαρης σφαγής. Είναι άχαρο, αλλά πρέπει να προσπαθήσουμε για τον καλύτερο, όσο οι άνθρωποι εξακολουθούν να σκέφτωνται με το στομάχι τους.

Όσο τα πράγματα όμως δεν διευθετούνται με κάποιο επωφελή για το σφάγιο τρόπο και όσο διατυπώνεται η αξίωση διενέργειας παραδοσιακών τελετουργικών σφαγών, το πρόβλημα υφίσταται.

Τι δέον γενέσθαι εδώ λοιπόν; Έχουμε από την μια μεριά τα δικαιώματα των ζώων, εν προκειμένω το δικαίωμα του σφαγίου να μην βασανιστή και να μην υποφέρη άσκοπα, ενώ από την άλλη μεριά την θρησκευτική ελευθερία του πολίτη, υπό την μορφή της τήρησης ενός θρησκευτικού διατροφικού εθίμου. Ποιος κερδίζει;

Τα σημεία που θα ήθελα να τονίσω και νομίζω ότι μας δίνουν την λύση είναι τα εξής: Πρώτον, ο ισλαμικός και ο εβραϊκός τελετουργικός τρόπος σφαγής δεν αφορούν τον πυρήνα της θρησκευτικότητας (όπως το ζήτημα της περιτομής ας πούμε), αλλά περισσότερο ένα διατροφικό έθιμο. Πουθενά στο Κοράνι ή στην Πεντάτευχο δεν αναφέρεται κάτι σχετικό και απόδειξη της περιθωριακότητάς του είναι ότι εκατομμύρια Μουσουλμάνοι και Εβραίοι δεν αντιδρούν στην αναισθητοποίηση. Δεύτερον, το ζήτημα για τα σφάγια δεν είναι αντιθέτως περιθωριακό, αλλά είναι κυριολεκτικά καλού θανάτου ή κακού θανάτου τους. Θα προσέθετα ως τρίτο σημείο ότι οι θρησκόληπτοι που επιμένουν μπορούν πολύ απλά να εισάγουν το ενώδυνο κρέας τους από άλλα κράτη. Δεν είναι ανάγκη να εξασκούν τον ηθικό τους όλεθρο στην Ελλάδα. Η θρησκευτική ελευθερία βρίσκει το όριό της στα δικαιώματα των άλλων, εν προκειμένω των ζώων.

Δυστυχώς, ο Έλληνας νομοθέτης διαφωνεί, προκρίνας την θρησκευτική βαρβαρότητα. Η Κοινή Υπουργική Απόφαση 951/44337/2017 ορίζει στο άρ. 2 τα εξής:

[…] για τα ζώα που υποβάλλονται σε σφαγή στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων, δεν απαιτείται αναισθητοποίηση πριν τη σφαγή τους, υπό την προϋπόθεση ότι η σφαγή διενεργείται σε σφαγείο και τηρούνται οι απαιτήσεις του άρθρου 15 παρ. 2 του Κανονισμού.

Προσέξτε τώρα την υποκρισία στο άρ. 3:

Σε όλα τα ζώα, εκτός των πουλερικών, που σφάζονται στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 2 της παρούσας, εφαρμόζεται αναισθητοποίηση αμέσως μετά την πραγματοποίηση της τομής αφαίμαξης.

Δηλαδή, αφού τα σφάξουν, τώρα μόλις τα αναισθητοποιούν τάχα!

Οι διατάξεις αυτές εισήχθησαν κατά παρέκκλιση του ισχύοντος π.δ. 327/1996, το οποίο στο άρ. 5 προβλέπει ότι:

1.Τα μόνοπλα, τα μηρυκαστικά, οι χοίροι, τα κουνέλια και τα πουλερικά που φέρονται στα σφαγεία για σφαγή πρέπει: […] γ) Να αναισθητοποιούνται πριν τη σφαγή ή να θανατώνονται ακαριαία σύμφωνα με τις διατάξεις του παραρτήματος Δ1 του παρόντος Προεδρικού Διατάγματος.

Τα ίδια ορίζει και ο Ν. 1197/1981 στο άρ. 2 παρ. 2:

2. Απαγορεύεται η θανάτωσις θηλαστικών εις τα σφαγεία εφ’ όσον δεν προηγηθή της αφαιμάξεως αναισθητοποίησις επενεργούσα ακαριαίως.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία μάλιστα στο άρ. 26 προβλέπει ρήτρα ανώτερης εθνικής προστασίας, ότι δηλαδή τα κράτη μπορούν να προσφέρουν ανώτερη προστασία στα ζώα και, άρα, να μην χορηγήσουν εξαιρέσεις στους θρησκευόμενους Μουσουλμάνους και Εβραίους. Της ρήτρας αυτής έκαναν χρήση αρκετά πεπολιτισμένα έθνη, όπως η Ολλανδία ή η Σουηδία. Δυστυχώς, όχι η Ελλάς.

Τα είπαμε όλα; Όχι, δεν τα είπαμε. Παραλείψαμε να χτυπήσουμε και την καρδιά της ελληνορθοδοξίας. Πρώτα, ο νόμος (άρ. 9 π.δ. 327/1996):

Όταν τα ζώα που αναφέρονται στο άρθρο 5 παραγ. 1 του παρόντος Προεδρικού Διατάγματος σφάζονται εκτός των σφαγείων, εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 5 παραγρ. 1 εδάφια β), γ) και δ) του παρόντος άρθρου.

Δηλαδή, πρέπει να αναισθητοποιούνται.

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα το έχουμε ζήσει όλοι στα χωριά μας.

Φωτογραφία από εδώ.