Η αμφίστομος μάχαιρα: οδηγίες χρήσεως

Το γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, που για συντομία και ευκολία το λέμε Μπούντεσφερφάσσουνγκσγκερίχτ, εξέδωσε στις 17 Ιανουαρίου 2017 μια λαμπρή απόφαση 94.000 λέξεων (!), με την οποία απέρριψε την συνταγματική προσφυγή του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου, δηλαδή της γερμανικής Γερουσίας, κατά του πολιτικού κόμματος NPD, με την οποία διωκόταν η δικαστική του απαγόρευση κατ’ άρ. 21 παρ. 2 γερμΣ:

(2) Parteien, die nach ihren Zielen oder nach dem Verhalten ihrer Anhänger darauf ausgehen, die freiheitliche demokratische Grundordnung zu beeinträchtigen oder zu beseitigen oder den Bestand der Bundesrepublik Deutschland zu gefährden, sind verfassungswidrig. Über die Frage der Verfassungswidrigkeit entscheidet das Bundesverfassungsgericht.

[Σημειωτέον ότι πρόκειται για την δεύτερη φορά που αποτυγχάνει η απόπειρα δικαστικής απαγόρευσης του NPD (η πρώτη ήταν το 2003)]

Το Εθνικοδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας είναι ένα ακροδεξιό γερμανικό κόμμα, που στεγάζει τα κατάλοιπα των Φαιών της δεκαετίας του 30. Οι εκλογικές του επιδόσεις είναι πενιχρές (1,3% το 2013) και μόνο στις πρώην κομμουνιστικές περιοχές πετυχαίνει πού και πού κάποια τοπική επιτυχία. Αναπτύσσει βεβαίως και μαχητική πολιτική δράση του πεζοδρομίου, με διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες και επιθέσεις κατά μεταναστών κλπ. Δεν ξέρω αν σας θυμίζει κάτι αυτό από τα δικά μας κόμματα.

Δεν υπάρχει βέβαια καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για ένα κόμμα βαθύτατα και εκ πεποιθήσεως αντιδημοκρατικό, ακόμη καλύτερα για ένα εχθρό της Δημοκρατίας. Αρκεί όμως αυτό αφ’ εαυτού για την απαγόρευση; Όχι, μας λέει η Καρλσρούη:

6. Eine gegen die freiheitliche demokratische Grundordnung gerichtete Zielsetzung einer Partei reicht für die Anordnung eines Parteiverbots nicht aus. Vielmehr muss die Partei auf die Beeinträchtigung oder Beseitigung der freiheitlichen demokratischen Grundordnung „ausgehen“.

Δεν αρκεί λοιπόν η θεωρητική διακηρυκτική φιλολογία κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά προσαπαιτείται και ενεργός δράση. Τα λόγια είναι δωρεάν και το ΚΚΕ μπορεί να γράφη όσες παλαβομάρες θέλη στο καταστατικό του.

Στην μνημειώδη του απόφαση, στην πρώτη πρώτη φράση της περίληψης, το δικαστήριο συμπυκνώνει όλη την ουσία της δημοκρατικής κοσμοθεάσης:

Das Parteiverbot nach Art. 21 Abs. 2 GG stellt die schärfste und überdies zweischneidige Waffe des demokratischen Rechtsstaats gegen seine organisierten Feinde dar. Es soll den Risiken begegnen, die von der Existenz einer Partei mit verfassungsfeindlicher Grundtendenz und ihren typischen verbandsmäßigen Wirkungsmöglichkeiten ausgehen.

Η απαγόρευση ενός κόμματος αποτελεί αμφίστομο μάχαιρα, μάς διδάσκει το Συνταγματικό Δικαστήριο. Τους σχετικούς κινδύνους πρέπει να τους αναλαμβάνη, εντός κάποιων ορίων βέβαια, το δημοκρατικό πολίτευμα. Τι άλλο να προσθέση κανείς. Όλη η υπόλοιπη (σχοινοτενέστατη) απόφαση αποτελεί ανάπτυξη αυτής της βασικής σκέψης.

Περαιτέρω, ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο της απόφασης αφορά την σχέση κόμματος και μελών του και ειδικώτερα ποιες πράξεις των μεν καταλογίζονται στο δε. Η προβληματική αυτή θεωρώ ότι μπορεί να μεταφερθή αυτούσια σχεδόν στο δικό μας παραπλήσιο πρόβλημα, ποιες δηλαδή από τις εγκληματικές πράξεις μελών ή οπαδών της Χρυσής Αυγής θεμελιώνουν τον χαρακτήρα της ως εγκληματικής οργάνωσης. Για να δούμε:

1. c) Zuzurechnen ist einer Partei zunächst einmal die Tätigkeit ihrer Organe, besonders der Parteiführung und leitender Funktionäre. Bei Äußerungen oder Handlungen einfacher Mitglieder ist eine Zurechnung nur möglich, wenn diese in einem politischen Kontext stehen und die Partei sie gebilligt oder geduldet hat. Bei Anhängern, die nicht der Partei angehören, ist grundsätzlich eine Beeinflussung oder Billigung ihres Verhaltens durch die Partei notwendige Bedingung für die Zurechenbarkeit. Eine pauschale Zurechnung von Straf- und Gewalttaten ohne konkreten Zurechnungszusammenhang kommt nicht in Betracht. Der Grundsatz der Indemnität schließt eine Zurechnung parlamentarischer Äußerung nicht aus.

Εδώ λοιπόν αποτυπώνεται μια ενδιαφέρουσα, όσο και εύλογη διάκριση: καταρχάς, προφανώς το κόμμα εκφράζεται διά των οργάνων του, οπότε καταλογίζονται άνευ ετέρου οι δικές τους πράξεις, ιδίως των επικεφαλής. Καθόσον αφορά τώρα τους ψηφοφόρους, οι πράξεις των μελών αναδεικνύονται σε πράξεις του κόμματος όταν διενεργούνται εντός πολιτικών συμφραζομένων (και όχι ως ιδιωτικές διαφορές π.χ.) και το κόμμα είτε τις επιδοκιμάζει είτε τις ανέχεται. Κατά συνέπεια, εγκαθιδρύεται ένα οιονεί βάρος αποκήρυξης του κόμματος: αν διαφωνή με κάποια πολιτική πράξη μέλους του, οφείλει να το διακηρύξη, διαφορετικά θεωρείται ότι την αποδέχεται και την υιοθετεί. Εντελώς διαφορετική είναι η κρίση όταν η περί ης ο λόγος πράξη προέρχεται από απλό οπαδό, που δεν είναι μέλος. Στην περίπτωση αυτή, απαιτείται ισχυρότερος δεσμός με το κόμμα, που το δικαστήριο ανιχνεύει στην επιρροή ή στην επιδοκιμασία του κόμματος. Είναι απαραίτητο συνεπώς το κόμμα να συνιστά τον οιονεί ηθικό αυτουργό (ή έστω συνεργό;) της πράξης είτε τουλάχιστον να επιδοκίμασε την πράξη εκ των υστέρων, δεν αρκεί όμως απλώς να εσιώπησε.

[Μπορούμε να εφαρμόσουμε τώρα τα κριτήρια αυτά στις δολοφονίες Παύλου Φύσσα και Σαχζάτ Λουκμάν. Ποιο είναι το συμπέρασμα της υπαγωγής;]

Και καταλήγει το δικαστήριο ως εξής:

9. Nach diesen Maßstäben ist der Verbotsantrag unbegründet:
1. a) Die Antragsgegnerin strebt nach ihren Zielen und dem Verhalten ihrer Anhänger die Beseitigung der freiheitlichen demokratischen Grundordnung an. Sie zielt auf eine Ersetzung der bestehenden Verfassungsordnung durch einen an der ethnischen „Volksgemeinschaft“ ausgerichteten autoritären „Nationalstaat“. Dieses politische Konzept missachtet die Menschenwürde aller, die der ethnischen Volksgemeinschaft nicht angehören, und ist mit dem grundgesetzlichen Demokratieprinzip unvereinbar.
1. b) Die Antragsgegnerin arbeitet planvoll und qualifiziert auf die Erreichung ihrer gegen die freiheitliche demokratische Grundordnung gerichteten Ziele hin.
4. c) Es fehlt jedoch an konkreten Anhaltspunkten von Gewicht, die es zumindest möglich erscheinen lassen, dass dieses Handeln zum Erfolg führt.

Ορθότατα το διακστήριο διέγνωσε ότι το εθνικοδημοκρατικό κόμμα στρέφεται κατά της δημοκρατικής εννόμου τάξεως, την οποία επιδιώκει να αντικαταστήση με την δική του, εθνικά χρωματισμένη, Φόλξγκεμάινσαφτ, την εθνικά συμπαγή και ομοιόμορφη κοινότητα των Γερμανών. Ένα τέτοιου είδους εθνικό κράτος προσβάλλει βεβαίως την ανθρώπινη αξία όσων δεν ανήκουν στην κοινότητα. Απλώς το καθ’ ου κόμμα δεν έχει καμία πιθανότητα επιτυχίας στους αντιδημοκρατικούς σκοπούς του. Οπότε το ανεχόμαστε (και έτσι, για την αλητεία, δεν του επιδικάζουμε τα δικαστικά έξοδα, κι ας ηττήθηκαν οι προσφεύγοντες!).

Μια τέτοια απόφαση με γεμίζει αισιοδοξία. Αυτή είναι η Δημοκρατία, η ανεκτική και μεγάθυμη, η αριστοτέχνισσα της αμφίστομης μάχαιρας. Και τα 16 γερμανικά ομόσπονδα κράτη ζήτησαν την δικαστική απαγόρευση του νεοναζιστικού NPD. Η αίτηση απερρίφθη. Αυτό λέγεται Rechtsstaat.