Συνεχίζω εδώ λοιπόν από το προηγούμενο, με μερικές διευκρινίσεις και αντιρρήσεις.
Η πρώτη πρώτη συνέπεια του εκπαιδευτικού δελτίου είναι ότι έτσι αυξάνεται η ελευθερία επιλογής των γονέων. Αυτό είναι τόσο προφανές, που είναι σχεδόν κοινότοπο, αλλά και τόσο πολύτιμο, που πρέπει να εξαρθή: αντί της κρατικής υποχρέωσης φοίτησης σε ένα σχολείο που διάλεξαν άλλοι, η κάθε οικογένεια επιλέγει μόνη της τι θέλει για τα παιδιά της. Μάλιστα τονίζω ότι το είδος αυτό της αύξησης της ελευθερίας ανήκει στα πρακτικώς χρήσιμα: όταν παρέχουμε σε κάποιον 1000 επιλογές, πρακτικά εξαπολύουμε επίθεση κορεσμού κατά του χρόνου του και της υπολογιστικής του ισχύος. Ο μέσος άνθρωπος απολλύει την σφαίρα, κοινώς χάνει την μπάλα. Εδώ όμως, οι πρακτικές επιλογές, αυτές δηλαδή που βρίσκονται σε απόσταση 15-20 λεπτών, θα μετρούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Και αυτό ακριβώς ζητώ: 3-4 σχολεία, από τα οποία να διαλέγη κάθε γονιός με την ησυχία του το σχολείο των παιδιών του.
Ένα άλλο ζήτημα που δεν πρέπει να υποτιμάται είναι το εξής: αν θέλω να στείλω τον Γιαννάκη σε ιδιωτικό σχολείο, πρέπει να πληρώσω αν όχι διπλά, πάντως πολύ για την εκπαίδευσή του: μία φορά μέσω φόρων και μία μέσω των διδάκτρων. Αν είχα όμως στο χέρι τα περιπόθητα 3,5 χιλιάρικα, πιθανώς να συμπλήρωνα εξ ιδίων ό,τι περαιτέρω απαιτείται για ένα κορυφαίο ιδιωτικό σχολείο (ό,τι και αν σημαίνη αυτό). Με τον τρόπο αυτό, ανοίγονται για κάθε παιδάκι δρόμοι που πριν δεν υπήρχαν, ενώ αυξάνουν και οι συνολικές εκπαιδευτικές δαπάνες, άρα η επένδυση στην παιδεία.
Το πιο σημαντικό από όλα είναι όμως ο εκπαιδευτικός ανταγωνισμός. Υπό το ισχύον καθεστώς, οι πωλήσεις κάθε δημόσιου σχολείου είναι εξασφαλισμένες, ο ανταγωνισμός προς τα ομοχώρια ιδιωτικά είναι αθέμιτος λόγω της βρέξη-χιονίση κρατικής επιχορήγησης, οι μισθοί των εκπαιδευτικών αποσυνδέονται από την αξία, ελλείπουν τα κίνητρα αποδοτικότητας. Όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν: το σχολείο πρέπει να προσελκύη μαθητές με την φήμη του, τις εγκαταστάσεις του, τις επιπλέον παροχές του, το καλό του όνομα, την αριστεία των καθηγητών του, το καλό όνομα των αποφοίτων του, την ισχυρή σχολική του ταυτότητα. Φανταστήτε ένα σχολείο που τάζει αυξήσεις για να μετεγγράψη καλούς καθηγητές, που εξειδικεύεται σε κάποιο άθλημα ή καλλιτεχνική δραστηριότητα (π.χ. χορός) με πρόσθετες ώρες διδασκαλίας, που επενδύει σε γυμναστήρια ή θεατρική σκηνή. Ευχής έργον εδώ θα ήταν το εκπαιδευτικό δελτίο να συνδυαστή με μια γενικώτερη εκπαιδευτική αποκέντρωση στο επίπεδο της σχολικής μονάδας: επιλογή βιβλίων, ώρες διδασκαλίας, οικονομική διαχείριση, όλα να επιτελούνται στο επίπεδο του σχολείου.
Και τι θα συμβή στα σχολεία που θα αποτύχουν; Το ερώτημα δεν τίθεται φυσικά για τα ιδιωτικά: αυτά αν αποτύχουν, θα κλείσουν, το ξέρουμε. Το ερώτημα τίθεται για τα δημόσια, που είναι πιο ίσα από τα άλλα και τα έφτειαξε άλλος Θεός.
Εμ, θα κλείσουν κι αυτά. Αν δεν τα θέλουν οι γονείς, δεν θα τα πληρώνουμε ασφαλώς για ομορφιά.
Διατυπώνω όμως στο σημείο αυτό μια επιφύλαξη: η σχολική υπηρεσία οφείλει να είναι διαρκής υπηρεσία. Από το γεγονός ότι π.χ. ο ιδιοκτήτης ενός σχολείου πήρε τα λεφτά και το έσκασε δεν επιτρέπεται να κλείση ένα σχολείο και να μείνουν ενδεχομένως τα παιδιά χωρίς μάθημα. Πρέπει να προβλέπεται λοιπόν και ένας ασφαλιστικός μηχανισμός, κάτι σαν το Επικουρικό Κεφάλαιο στην ασφάλιση αυτοκινήτων, για αυτές τις ακραίες περιπτώσεις.
Να θίξουμε τώρα ένα ακόμη σημείο. Η εισαγωγή του εκπαιδευτικού δελτίου πιθανόν να μην έχη όλες τις ευεργετικές συνέπειες που προβλέπω λόγω εμποδίων εισόδου στην αγορά. Αν το κράτος έχει το 93,9% μιας αγοράς (βλ. σελ. 34 εδώ), ο ανταγωνισμός είναι μάλλον αδύνατος. Για τον λόγο αυτό, ίσως να είναι ευκταίο να πωληθή αριθμός δημοσίων σχολείων σε επιχειρηματίες της ιδιωτικής εκπαίδευσης, κάτι σαν την πώληση της μικρής ΔΕΗ. Εδώ θέλω γνώμες.
Εξάλλου, με το εκπαιδευτικό δελτίο η συνολική φορολογική επιβάρυνση μένει σταθερή. Στην πραγματικότητα, μπορεί να μειωθή, επειδή μειώνεται το κόστος διοίκησης των υπαρχουσών σχολικών μονάδων (αφού κάποιες θα εκποιηθούν και κάποιες θα κλείσουν). Η συνολική εκπαιδευτική δαπάνη, δημόσια και ιδιωτική, μάλλον θα αυξηθή όμως, επειδή οι γονείς θα έχουν κίνητρο και δυνατότητα να συμπληρώσουν το δελτίο με δικές τους δαπάνες. Η ποιότητα της δαπάνης αυτής αναμένω να βελτιωθή λόγω του ενδοεκπαιδευτικού ανταγωνισμού, σε κάθε περίπτωση όμως αυτό είναι πρόβλημα των γονέων και των επιλογών τους κυρίως.
Ας εξετάσουμε και κάποιες από τις ενστάσεις των επάρατων κρατιστών:
1. Η εκπαίδευση δεν είναι εμπόρευμα!
Αχ, όχι πάλι τα ίδια. Η εκπαίδευση είναι ένα οικονομικό αγαθό, ως αγαθό υπόκειται δε σε όλους τους νόμους της Οικονομικής. Ακόμα κι αν δεν βλέπης λεφτά να αλλάζουν χέρια, η παρεχόμενη εκπαιδευτική υπηρεσία εξακολουθεί να πληρώνεται σε ευρώπουλα. Σε περίπτωση δε που κάποιος μόλις κατέβηκε στον πλανήτη Ελλάδα, ανταγωνισμός υπάρχει ήδη μεταξύ των εκπαιδευτικών μονάδων: μεταξύ των ιδιωτικών σχολείων αφενός και μεταξύ ιδιωτικών και δημοσίων σχολείων αφετέρου. Η διαφορά είναι ότι ο δεύτερος ανταγωνισμός είναι αθέμιτος, καθώς το κράτος επιδοτεί τους δικούς τους πωλητές υπηρεσιών με τα λεφτά όλων μας, είτε χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους είτε όχι. Όποιος υπερασπίζεται το στάτους κβο, απλώς επιδιώκει να προστατεύση από τον ανταγωνισμό τους δημοσίους εκπαιδευτικούς. Ας το πη θαρρετά και ας αφήση τις προφάσεις.
2. Δεν είναι δυνατόν να λειτουργήση ανταγωνισμός σε μια χώρα ορεινή και νησιωτική σαν την Ελλάδα.
Αυτό είναι ένα εύλογο επιχείρημα. Είναι ένα επιχείρημα που, ενόψει της προόδου στις μεταφορές (αλλά και στις επικοινωνίες: γιατί όχι ένα ψηφιακό εξ αποστάσεως σχολείο;), δεν είναι τόσο ισχυρό όσο το 1970 ας πούμε, αλλά, δίχως αμφιβολία, εφαρμόζεται σε αρκετές περιπτώσεις. Θεωρώ ότι για λόγους πρακτικούς κανείς γονέας δεν είναι πρόθυμος να στείλη το παιδί του σε ένα σχολείο που να απέχη πάνω από 20-30 λεπτά με το σχολικό. Το επιχείρημα βέβαια δεν ομιλεί υπέρ του κρατικού μονοπωλίου αναγκαστικά, αλλά επαρκεί για την κρατική παρέμβαση. Είμαι έτοιμος να δεχθώ λοιπόν ότι το εκπαιδευτικό δελτίο δεν λειτουργεί στα Καλάβρυτα ή στην Μήλο, όπου λοιπόν δεν θα αλλάξη τίποτε. Προς τι λοιπόν η αντίρρηση, αφού τίποτα δεν αλλάζει; Ας εξετάσουμε τι μπορούμε να κάνουμε χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της ελεύθερης οικονομίας στην μεγάλη πλειοψηφία των μαθητών της χώρας.
3. Αντιδρούν όλοι οι εκπαιδευτικοί. Αυτό δεν σου λέει κάτι;
Φυσικά: ότι μάλλον έχω δίκιο (όπου “εκπαιδευτικοί” νοούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι μόνο βέβαια. Ούτε οι εργαζόμενοι στα ιδιωτικά σχολεία ούτε, Θεός φυλάξοι, οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών). Η αντίδραση τους βέβαια μου θυμίζει σε κάποιο βαθμό την αντίδραση του Γιαννάκη να φάη πουρέ: τον σιχαίνεται, προτού καν τον δοκιμάση. Μια επιτυχημένη σχολική μονάδα όμως μπορεί να προσελκύση κονδύλια και να αυξήση τους μισθούς τους. Αυτό γιατί δεν το ελπίζουν;
Ασφαλώς καλά κάνουν και αντιδρούν οι μέτριοι, οι βολεμένοι, οι εφησυχασμένοι, οι αποσπασμένοι, οι συνδικαλιστές, εκείνοι που ποτέ δεν χολόσκασαν που έμεναν κλειστά τα σχολεία για να κάνουν τάχα γενική συνέλευση τα σωματεία τους ή που έμειναν κλειστά λόγω εκλογών δύο μέρες σχολεία που δεν λειτούργησαν σαν εκλογικά τμήματα. Όλοι αυτοί έχουν να χάσουν, και ας χάσουν.
4. Δεν θα γίνουμε εδώ αναλγητοφιλελεύθερη Αμερική.
Καλά, θα μπορούσαμε να γίνουμε όμως Σουηδία τουλάχιστον;
Πριν διαβάσω παρακάτω:
Αυτό επιτυγχάνεται και χωρίς δελτίο.
Ούτε γι’αυτό χρειάζεται σώνει και ντε δελτίο.
Ή ας τα κάνουμε εκπαιδευτικούς συνεταιρισμούς με εταίρους τους διδάσκοντες(πρέπει να είσαι διδάσκων για να είσαι εταίρος, δεν είναι όλοι οι διδάσκοντες εταίροι), στα πρότυπα των νομικών εταιρειών. Μπορεί το κράτος να παραχωρήσει τις εγκαταστάσεις με μακροχρόνια μίσθωση κι αντί ενοικίου να παρακρατεί ποσοστό επί των δελτίων. Δεν ξέρω αν θα πετύχει, αλλά θα’θελα να δω το πείραμα.
Συμφωνώ απόλυτα με τις δύο πρώτες παρατηρήσεις του Θαλυς.
Θέτω κάποια επιπλέον ερωτήματα – απορίες.
1)Όταν υπερπληρωθούν οι θέσεις των ιδιωτικών, πάλι στα δημόσια δεν θα τρέξουν όσοι δεν πρόφτασαν;
2) Οι σκάρτοι εκπαιδευτικοί δεν θα μείνουν πάλι στη θέση τους; Πάλι μαθητές με φορολογούμενους γονείς δεν θα συνεχίζουν να τους ανέχονται;
3) Ποιο είναι, πιστεύεις, το ποσοστό των σύγχρονων ελληνικών οικογενειών που θα άντεχαν οικονομικά το συμπληρωματικό στο τριχίλιαρο του voucher ποσό των διδάκτρων του ιδιωτικού σχολείου; Και υποχρεούμενες ακόμα να πληρώσουν 1η, 2η ξένη γλώσσα, μπαλέτα, καλτσέτα, ωδεία…Με δύο μισθούς, ας πούμε δημοσίου, βγαίνει κάποιος και για τα μειωμένα δίδακτρα του ιδιωτικού σχολείου για 12 χρόνια για κάθε παιδί;
4) Με τον τρόπο αυτό, ανοίγονται για κάθε παιδάκι δρόμοι που πριν δεν υπήρχαν, ενώ αυξάνουν και οι συνολικές εκπαιδευτικές δαπάνες, άρα η επένδυση στην παιδεία.
Δεν ανοίγονται οι δρόμοι για το κάθε παιδάκι, όπως σου εξήγησα προηγουμένως, αλλά για του χ ελεύθερου επαγγελματία, του ψ δικηγόρου Αθανασίου το παιδάκι… που έχει να πληρώσει.
Και να σου πω και κάτι ακόμα, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς πρέπει να παραδεχτούμε ότι ανάγκη από ποιοτικότερη παιδεία δεν έχουν τόσο το δικό μου και το δικό σου παιδί (καθώς οι γονείς τους, με τις γνώσεις τους και την πιθανή οικονομική τους άνεση θα είναι σε θέση να καλύψουν τα κενά της δημόσιας εκπαίδευσης) όσο το φτωχόπαιδο, ή καλλίτερα, η πλειοψηφία των σύγχρονων ελληνόπουλων: αυτό ούτε λεφτά για ιδιωτικό θα έχει και αν δεν μορφωθεί κατάλληλα δεν θα μπορεί να ελπίσει σε κοινωνική κινητικότητα.
5) Διακρίνω επομένως έναν καλοπροαίρετο ελιτισμό.
6) Θα συμφωνούσα πάραυτα απόλυτα, εάν πρώτα κατέθετες θέσεις για τη βελτίωση στο μέτρο του δυνατού του δημόσιου σχολείου και μετά ας έπονταν ως συμπληρωματικές οι τωρινές σου απόψεις, με τις οποίες δεν διαφωνώ.
Μιλάμε συνέχεια για αναβάθμιση της παιδείας και βελτίωση του δημόσιου σχολείου. Διερωτώμαι αν αυτοί οι στόχοι είναι εφικτοί χωρίς συγκεκριμένη στοχοθεσία. Για να γίνω συγκεκριμένος. Υπάρχει πρόβλεψη για το τί είδους άνθρωπο θέλουμε να παράγει η σχολική εκπαίδευση; Κάποιον που είναι ικανός στο αντικείμενό του; Ένα κάτοχο εγκύκλιας παιδείας; Έναν υπεύθυνο πολίτη; Ένα ικανό τεχνοκράτη; Όλα αυτά μαζί και ακόμη περισσότερα; Διότι έστω και αν οι στόχοι αυτοί δεν είναι αλληλοσυγκρουόμενοι και αλληλοαποκλειόμενοι είναι μάλλον αδύνατον ο ίδιος τύπος σχολείου να έχει την δυνατότητα να δημιουργήσει όλα αυτά τα άκρως επιθυμητά αποτελέσματα.
Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα όπως και σε πολλές χώρες δεν έχει σημασία τί αλλά ποιόν ξέρεις.
Προφανώς και δεν θα μείνουν στην θέση τους. Διότι ένας σχολάρχης που θα προσπαθεί να συντηρήσει το σχολείο του θα ξεφορτώνεται τους κακούς εκπαιδευτικούς με την πρώτη ευκαιρία.
Δεν καταλαβαίνω γιατί οι δύσμοιροι γονείς που προέρχονται από την αστική τάξη θα έπρεπε να πληρώνουν τα πάντα εις διπλούν. Δηλαδή και το παιδί να χάνει τον χρόνο του και οι γονείς καλούνται να του κάνουν όσα περισσότερα φροντιστήρια μπορούν στον ήδη πετσοκομμένο και μακελεμένο χρόνο που απομένει.
Κατά τα άλλα δεν μπορώ παρά να χαιρετίσω με ενθουσιασμό την πρόταση του Αθανάσιου διότι θα έχει και μία ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα παρενέργεια: θα ανοίξει τον δρόμο για την κατάργηση του ενός και μόνου σχολικού συγγράμματος, ενός εκ των χειροτέρων καρκινωμάτων της σχολικής εκπαίδευσης.
Απαντήσεις:
Θαλυς,
Το ότι μπορούν να γίνουν και με άλλους τρόπους δεν συνεπάγεται όμως ότι μπορεί να γίνουν με ένα και μοναδικό μέτρο.
Α, αυτό δεν είναι ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας; Τέλος πάντων, και γω μέσα, και διατυπώνω και την απορία: Άραγε αν τα σχολεία ανήκαν στους καθηγητές, θα ήταν τόσο ανεκτικοί προς τους καταληψίες μαθητές τους;
KS
Η σχέση δημοσίων και ιδιωτικών είναι δυναμική. Μπορεί να ανοίξουν και άλλα ιδιωτικά, για να ανταποκριθούν στην ζήτηση, μπορεί και όχι.
Αν ένα σχολείο έχει σαφώς χαμηλό επίπεδο εκπαιδευτικών, η ελπίδα είναι ότι θα δημιουργήση την ανάλογη φήμη, θα μειωθούν οι μαθητές του σταδιακά και κάποια στιγμή πολύ απλά θα κλείση.
Πολλοί. Και λίγοι να είναι, δεν έχουμε δικαίωμα να τους αποκλείσουμε την ευκαιρία. Για 100 ή 200 ευρώ τον μήνα μιλάμε.
Όχι, γιατί για όλους ισχύει η ελευθερία επιλογής τουλάχιστον μεταξύ των δημοσίων σχολείων. Επίσης, αφής στιγμής όλοι πλέον θα έχουν στο χέρι το ποσό του δελτίου, ενώ πριν δεν το είχαν, άρα αυξάνουν οι δυνητικοί πελάτες, είναι πολύ πιθανό ότι θα ανταποκριθή η προσφορά ιδιωτικών σχολείων, δημιουργώντας δηλαδή τμήματα των 3.500 ετησίως.
Το φτωχόπαιδο αυτήν την στιγμή α. καταδικάζεται να φοιτήση στο σχολείο της γειτονιάς του όχι σε σχολείο καλής γειτονιάς, β. με μηδέν ευρώ στο χέρι σίγουρα δεν πηγαίνει σε ιδιωτικό, αλλά με 3.500 σαν εκπαιδευτικό δελτίο σίγουρα έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες. Με την πρότασή μου κερδίζει όπως και να το δης.
Μα αυτές κι αν είναι απόψεις για την βελτίωση του δημοσίου σχολείου: παρέχουμε στους καθηγητές κίνητρα, ακόμα και την επιχείρηση τους χαρίζουμε! Το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη.
Κωνσταντίνε Λερούνη,
Επειδή αναφέρομαι στην υποχρεωτική εκπαίδευση, εμένα μου αρκεί να διαβάζη τα μαθήματά του :-)
Ακριβώς όπως θα έκανες και συ, ΚΣ.
Να το ξαναπούμε λίγο αυτό, γιατί το ανέφερα εν παρόδω:
Το Υπουργείο καθορίζει ένα γενικό πρόγραμμα σπουδών, που λέει π.χ. Γλώσσα, Μαθηματικά, Ιστορία κλπ. Εντός αυτού, καθορίζονται ελάχιστες ώρες διδασκαλίας και όχι μέγιστες. Η διακύμανσή τους επαφίεται στην σχολική μονάδα. Επίσης, το Υπουργείο συντάσσει ένα κατάλογο με εγκεκριμένα εγχειρίδια, όσα κρίνονται ότι καλύπτουν την διδακτέα ύλη και πληρούν τις όποιες ποιοτικές προδιαγραφές. Η επιλογή ανήκει στην σχολική μονάδα πάλι, η οποία επιλογή μπορεί να συνίσταται και σε έκδοση του ίδιου του σχολείου προφανώς.
Αποκέντρωση των αποφάσεων, ανταγωνισμός, πολυφωνία.
Και καναδυό σκέψεις ακόμα:
Πνιγόμαστε σε μια κουταλιά νερό με το ζήτημα των γονέων που τάχα θα οργανωθούν για να προλάβουν τις θέσεις στα καλά σχολεία κλπ. Ας δηλώνουν ηλεκτρονικά τρεις προτιμήσεις οι γονείς και ας κατανέμωνται βάσει αυτών. Αν δεν υπερκαλύπτονται οι θέσεις, κανένα πρόβλημα. Αν υπερκαλυφθούν όμως, να γίνεται κλήρωση όχι μόνο για τις πλεονάζουσες, αλλά για όλες τις θέσεις. Αν δεν θέλουμε κλήρωση, ας εισαγάγουμε μοριοδότηση (έτσι κατανέμονταν οι θέσεις στους βρεφονηπιακούς που χρηματοδοτούνταν από το ΕΣΠΑ) με πολυτεκνίες, βαθμούς κλπ. Όλα γίνονται.
Και κάτι άλλο:
Τα περισσότερα φροντιστήρια είναι είτε της θεωρητικής είτε της τεχνικής κατεύθυνσης. Θα μπορούσε το δελτίο να εξαργυρώνεται στα φροντιστήρια, εκεί όπου ήδη μαθαίνουν γράμματα τα παιδιά. Δηλαδή, ο γονέας θα προέβαινε σε μερική εξαργύρωση στο φροντιστήριο ΠΛΑΤΩΝ και σε μερική στο φροντιστήριο ΜΙΓΑΔΙΚΟ. Για τα υπόλοιπα μαθήματα (Θεολογία, Γυμναστική κλπ) είτε τα υπάρχοντα φροντιστήρια θα επεκτείνονταν, προσλαμβάνοντας τις ανάλογες ειδικότητες, είτε θα προέκυπταν αμιγή φροντιστήρια των παραμελημένων μαθημάτων (πλάκα δεν θα είχε αυτό;). Το πλεονέκτημα αυτής της ιδέας είναι 1. αύξηση ανταγωνισμού, 2. αξιοποίηση ήδη υπαρχουσών δομών.
Το δελτίο και, γενικότερα, η επιλογή σχολείων έχει θετικά στοιχεία. Πιθανότατα έχει κι αρνητικά. Ο μηχανισμός που θα επιλεγεί πρέπει να σχεδιασθεί πολύ προσεχτικά.
Γιατί να πάμε κατευθείαν στο σχολείο και σ’ολόκληρο το πρόγραμμα; Γιατί να μην ξεκινήσουμε με τις ξένες γλώσσες; Ούτως ή άλλως τα περισσότερα παιδιά, ακόμα και μέσα στην κρίση, μαθαίνουν ξένες γλώσσες στο φροντιστήριο κι οι οικογένειες πληρώνουν γι’αυτές δυο φορές, μία τον καθηγητή στο σχολείο μέσω της φορολογίας και μία τον ιδιώτη απευθείας.
Οι ξένες γλώσσες είναι εξαιρετικό πεδίο πειραματισμού: οι κύριοι οργανισμοί πιστοποίησης είναι ιδιωτικοί με ελαφρώς αποκλίνουσες στοχεύσεις, υπάρχει ελευθερία επιλογής συγγράματος(αν και στα γαλλικά θυμάμαι ένα ήταν τόσο καλύτερο από τ’άλλα που πρακτικά δεν υπήρχε επιλογή) και ελευθερία επιλογής διδάσκοντος. Τα ιδιαίτερα δε δεν είναι αμελητέο ποσοστό της αγοράς για όσους ανησυχούν για τις χαμένες ώρες στο δρόμο και την εξατομίκευση της διδασκαλίας και της ύλης.