Το πιο ενδιαφέρον κεφάλαιο του Capitalism and Freedom του M. Friedman είναι μάλλον το 6ο, με αντικείμενο την κρατική παρέμβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Η κεντρική δικαιοπολιτική του πρόταση στο κεφάλαιο αυτό είναι το περιώνυμο εκπαιδευτικό δελτίο. Διαβάστε εδώ το σχετικό άρθρο του Γ. Σαρηγιαννίδη στο e-rooster, που τα λέει πολύ ωραία. Για διασκέδαση, διαβάστε και την άλλη άποψη εδώ.
Αλλά πρώτα μερικά ορολογικά: πολλοί αποδίδουν το εκπαιδευτικό δελτίο ως κουπόνι εκπαίδευσης. Προσωπικά εμένα η απόδοση αυτή μού θυμίζει πάνες περισσότερο από όσο πρέπει και γιαυτό δεν την ευνοώ. Άλλοι, πιο ριζοσπαστικοί αναφέρονται απευθείας σε βάουτσερς. Εγώ προτιμώ, δυνατά κι ελληνικά, να μιλώ για δελτίο, όσο κι αν αυτό θυμίζη κατοχή και συσσίτιο, ή μάλλον ακριβώς για αυτόν τον λόγο: επειδή η εκπαίδευση είναι, όσο και αν δεν θέλουμε να το καταλάβουμε, ένα πανάκριβο αγαθό.
Για να δούμε λοιπόν το ζήτημα:
Το κράτος μας ξοδεύει ένα σοβαρό ποσό στην υποχρεωτική εκπαίδευση, εις εκτέλεσιν της συνταγματικής επιταγής του άρ. 16 παρ. 4 Σ:
Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια. Το Κράτος ενισχύει τους σπουδαστές που διακρίνονται, καθώς και αυτούς που έχουν ανάγκη από βοήθεια ή ειδική προστασία, ανάλογα με τις ικανότητές τους.
Η δωρεάν παιδεία βέβαια, όπως όλοι ξέρουμε, δεν είναι σταλήθεια δωρεάν, και όχι μόνο επειδή πρέπει να αγοράζουμε μαρκαδόρους και τσάντες. Όλα από κάπου πληρώνονται, πράγμα που σημαίνει ότι μέσω του οχήματος της δωρεάν παιδείας οι μη γονείς επιδοτούν τους γονείς (και όλως παρεμπιπτόντως την γραφειοκρατία του ΥΠΕΠΘ [που κάπως αλλιώς το λένε τώρα, αλλά δεν με νοιάζει)]. Οπότε, με πάσα ειλικρίνεια, ευχαριστούμε πολύ τους άτεκνους για τον οβολό τους.
Η συνταγματική διάταξη πλειοδοτεί βέβαια σε δωρεανισμό, αλλά εδώ ας περιοριστούμε μόνο στην 9ετή υποχρεωτική εκπαίδευση, γιατί όσα επιχειρήματα ισχύουν επ’ αυτής ενδεχομένως να μην ισχύουν στο Λύκειο και στο Πανεπιστήμιο (αλλά και στο Νηπιαγωγείο!). Έχουμε κατά νου λοιπόν τους σημερινούς μαθητές Δημοτικών και Γυμνασίων, ήτοι τους γεννηθέντες μεταξύ 2000 και 2008 (σύνολο γεννηθέντων: 968.925, βλ. εδώ στην σελ. 80), ένα μαθητικό πληθυσμό χονδρικά 900.000 (υπολογίζοντας κάθε ετήσια πληθυσμιακή τάξη λίγο πάνω από 100.000 μείον λίγους θανάτους μείον μαθητική διαρροή), για τους οποίους προβλέφθηκαν να δαπανηθούν το 2013 περίπου 3,4 δισ. ευρώ (βλ. εδώ στην σελ. 94). Σαν να λέμε προκύπτει κατά κεφαλήν μια επιταγή τουλάχιστον 3.500 ευρώ. Το πράγμα είναι σοβαρό.
Είναι η επιδότηση κρατικών σχολείων ο βέλτιστος τρόπος δαπάνης αυτών των 3.500 ευρώ κ.κ.; Είναι αδύνατον να σκεφτούμε καλύτερους;
Υποστηρίζω πως όχι.
Καταρχάς, ένα πραγματικά απεχθές χαρακτηριστικό του συστήματος που ισχύει είναι η γεωγραφική αποκλειστικότητα των σχολικών μονάδων. Επειδή κάθε σχολείο είναι αρμόδιο για μια συγκεκριμένη περιοχή, θεωρήθηκε σώφρον από την γραφειοκρατία και το ανάποδο: κάθε οικογένεια υποχρεούται να εγγράφη τα παιδιά της στο σχολείο της περιοχής. Με τον τρόπο αυτό, εξασφαλίζονται πραγματικά αξιοθαύμαστα αποτελέσματα: περιορίζεται η ελευθερία επιλογής των γονέων, άρα μειώνεται ο έστω υποτυπώδης ανταγωνισμός μεταξύ των σχολείων, και ακόμα, το πιο σημαντικό ίσως, διασφαλίζεται ο κοινωνικός διαχωρισμός: ότι κανένας κακομούτσουνος μαθητής δεν θα σπουδάση στα σχολεία των καλών περιοχών. Από εδώ τα Ζαρουχλέικα, από εκεί το Πυροσβεστείο, για να το πω πατρινιστί. Ακόμα θυμάμαι συμμαθητή μου στο Γυμνάσιο που δήλωνε την διεύθυνση της γιαγιάς του και όχι της πραγματικής του κατοικίας, για να έρχεται στο δικό μας σχολείο, που το θεωρούσαν καλύτερο.
Το σύστημα του εκπαιδευτικού δελτίου, όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ τουλάχιστον, θα είχε ακόμα ένα πλεονέκτημα έναντι του ισχύοντος πριν καν εφαρμοστή: θα εφαρμόζεται με εισοδηματικά κριτήρια και, άρα, εξαιρεί τους έχοντες. Ενώ σήμερα δηλαδή ο Καραμανλής Β΄ ο Μικρός επαινείται επειδή έστειλε τα παιδιά του σε δημόσιο νηπιαγωγείο, επαινείται δηλαδή επειδή εισέπραξε εις είδος μερικές χιλιάδες κρατικά ευρώ, κερασμένα από όλους μας, το ορθόν θα ήταν το δελτίο να χοηγήται στους πολύ περισσότερους γονείς, αλλά όχι και σε όλους (ας πούμε, μόνο στα δεκατημόρια Β έως Ι, για τα οποία συζητούσαμε εδώ). Έτσι, θα εξοικονομούνταν ακόμη περισσότερα κονδύλια. Αλλά αυτό χρειάζεται συνταγματική αναθεώρηση.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι 3,5 χιλιάρικα ή όσα είναι της κρατικής επιδότησης δεν πάνε απευθείας σε σχολεία και καθηγητές, αλλά στους γονείς με την μορφή ενός ισόποσου δελτίου. Το δελτίο αυτό είναι εξαργυρώσιμο (αλλά και εξαργυρωτέο! η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική!) σε οποιαδήποτε σχολική μονάδα, δημόσια ή ιδιωτική, οπουδήποτε στην χώρα. Ο μόνος περιορισμός είναι ότι η σχολική μονάδα περιλαμβάνεται στον σχετικό κατάλογο του Υπουργείου, έχει ελεγχθή λοιπόν ως προς ασφάλεια, υγιεινή, πρόγραμμα σπουδών, βιβλία κ.λπ. Μπορούμε να φανταστούμε λοιπόν μια εφαρμογή στο ΤΑΞΙΣ, όπου κάθε 01η Ιουνίου π.χ. πιστώνεται το αναλογούν ποσό για κάθε τέκνο, το οποίο πρέπει να πιστωθή με την σειρά του από τον γονέα ηλεκτρονικά στον κατάλογο σχολείων που περιέχει η ίδια εφαρμογή. Ο κατάλογος αντιστοιχείται με ένα χάρτη, όπου σημειώνονται τα σχολεία που γειτνιάζουν με την κατοικία της οικογένειας, παρέχονται σύνδεσμοι στους οικείους ιστότοπους, φωτογραφίες, βιογραφικά, στατιστικά, κλικ, κλικ, κλικ. Τέλος.
Τι συνέπειες θα είχε ένα τέτοιο σύστημα; Θα βελτιώνονταν τα σχολεία μας ή όχι; Θα ξεκολλούσαμε από την 42η θέση στα μαθηματικά στην κατάταξη ΠΙΣΑ;
Και, το κυριώτερο, τι λέει για όλα αυτά η ΟΛΜΕ, οι ΕΛΜΕ, η ΔΟΕ και τα λοιπά απεργοδιδασκαλικά ακρωνύμια;
Η συγκλονιστική συνέχεια στο επόμενο.
Να συνδέσω την παρούσα ανάρτηση με τις δύο προηγηθείσες: Η εκπαίδευση είναι βασικός μηχανισμός δημιουργίας και διατήρησης των ανισοτήτων. Ειδικά στην μετά-βιομηχανική εποχή στην οποία το ανθρώπινο κεφάλαιο συχνά είναι σημαντικότερος παράγοντας από το φυσικό.
Υπάρχει το πολύ πιθανό ενδεχόμενο τα σχολικά δελτία να αυξήσουν την θετική αντιστοίχιση(positive assortative matching). Σε απλά ελληνικά, οι καλοί μαθητές θα πηγαίνουν όλοι στο ένα σχολείο και οι κακοί στο άλλο. Ελλείψει επαρκούς ανταγωνισμού, μέτρου σύγκρισης για να επέμβουν επικουρικά οι γονείς και κοινωνικών διασυνδέσεων(μην τον υποτιμάμε αυτόν τον παράγοντα), τα παιδιά από το “κακό” σχολείο θα καταλήξουν σε χειρότερη κατάσταση απ’ό,τι αν τα μοιράζαμε τυχαία ή αν υποχρεώναμε το κάθε παιδί να πάει στο σχολείο της γειτονιάς του και αξιολογούσαμε τα σχολεία ώστε να παρέχουν όλα περίπου το ίδιο επίπεδο σπουδών.
Το επιχείρημα εδώ αφορά ιδιωτικά σχολεία, αλλά στέκεται σχεδόν απαράλλαχτο σ’οποιαδήποτε περίπτωση έχουμε δυνατότητα επιλογής σχολείου: τα παιδιά των πιο ευκατάστατων θα κερδίζουν περισσότερα από ένα σύστημα που δίνει επιλογές στους γονείς τους, ανεξάρτητα από την ικανότητα των ίδιων των παιδιών.
Γιατί; Πώς ξέρουμε από πριν ποιοι είναι καλοί και κακοί μαθητές; Και ποιος εμποδίζει τους κακούς μαθητές να πάνε στο σχολείο των καλών;
Το τρίτο το κάνουμε ήδη, σπουδαία αποτελέσματα. Το δεύτερο είναι προφανώς άδικο. Δεν καταλαβαίνω γιατί οι γονείς δεν έχουν μέτρο σύγκρισης (δεν έχουνε γνωστούς, ανίψια, ξαδέρφια, κουμπάρους να ρωτήσουν; βαριούνται να μπούνε στις σελίδες των σχολείων να τις ψάξουν;). Τέλος πάντων, ανάπτυξέ το λίγο, δεν το καταλαβαίνω.
Κοίτα, εγώ βλέπω πρακτικά το πράγμα: αυτή την στιγμή σε απόσταση βολής από το σπίτι μας υπάρχουν δύο δημοτικά. Δεν είχα δικαίωμα επιλογής σε ποιο να στείλω τον Γιαννάκη. Αν είχα, θα ήταν καλύτερα. Θα εισήγε ένα στοιχείο ανταγωνισμού και ελευθερίας επιλογής.
Για το πρόβλημα που αναφέρει Thalys με όλους τους κακούς μαθητές μαζί, εγώ θα διαφωνήσω. ¨Οταν δοκιμάστηκε πειραματικά στο σχολείο μου με διαχωρισμό για το τμήμα των Αγγλικών τα αποτελέσματα μόνο θετικά ήταν στο τμήμα των κακών, ξύπνησε ο ανταγωνισμός σε αδιάφορους μαθητές και ασχολούνταν περισσότερο με το μάθημα διότι για πρώτη φορά μπορούσαν να ανταγωνιστούν τον διπλανό τους(υ.γ. ήμουν σε αυτό το τμήμα)
Εγώ όμως βρίσκω ένα μειονέκτημα. Το σύστημα θα δουλέψει καλά στην Αθήνα που υπάρχει μπόλικος πληθυσμός σε κοντινές αποστάσεις για δημιουργία αγοράς. Τι θα γίνει όμως στη περιφέρεια και όταν λέω περιφέρεια μιλάω για κάτω των 10 χιλιάδων κατοίκων που η περιοχή με το ζόρι σηκώνει ένα σχολείο .
Αυτό το υπαρκτό πρόβλημα το απαντώ στο δεύτερο μέρος. Ε, προφανώς, δεν θα δουλέψη. Είναι ένας θεσμός που αφορά το π.χ. 75% του μαθητικού πληθυσμού και όχι το υπόλοιπο.
Με την υποσημείωση ότι το ένα σχολείο που πράγματι σηκώνει η επαρχία δεν είναι απαραιτήτως το δημόσιο σχολείο που γνωρίζουμε. Η χώρα σηκώνει, μάλλον, μία μόνο αεροπορική εταιρεία, αλλά δεν ήταν τελικά η Ολυμπιακή.
Θανάση δεν ξέρω το κατά πόσο οι (λογικές, όπως και να έχει) απόψεις σου κινούνται στη σφαίρα του εφικτού ή του ευκταίου, τουλάχιστο στην παρούσα χρονική συγκυρία.
Θα θέσω μια άλλη, παράπλευρη διάσταση του ίδιου θέματος. Το ζητούμενο είναι η ποιοτικότερη δημόσιο παιδεία. Το πρόβλημα είναι το χαμηλό επίπεδο των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών με βασικότερη αιτία την υποχρηματοδότηση της Παιδείας. Η αύξηση της δημόσιας δαπάνης για την Παιδεία είναι ανέκδοτο να την επικαλεστούμε ως λύση σήμερα που το καράβι είναι στα βράχια. Δεν βλέπω άλλη λύση από την ενθάρρυνση της εισόδου του ιδιωτικού τομέα στο δημόσιο σχολείο. Δηλαδή, δεν θα με χάλαγε καθόλου αν την έκδοση πχ των βιβλίων της φυσικής κατεύθυνσης της Β΄& Γ΄ Λυκείου την αναλάμβανε η τάδε ιδιωτική εταιρεία με αντίτιμο της αναγραφή της χορηγίας στο οπισθόφυλλο. Παρομοίως, αν το αντίτιμο των εξόδων της θέρμανσης, του εξοπλισμού του σχολικού εργαστηρίου, την κατασκευή σχολικού γυμναστηρίου αναλάμβαναν επίσης ιδιώτες με αντάλλαγμα πχ την αναγραφή της χορηγίας σε μεγάλα διαφημιστικά banners σε ευδιάκριτους χώρους. Για να το προχωρήσω λίγο ακόμα, γιατί ας πούμε να μην επιδιωχθεί ακόμα και η κάλυψη των εξόδων κατασκευής ολόκληρων σχολικών συγκροτημάτων από ιδιώτες με αντάλλαγμα την ονοματοδοσία του σχολείου; (πχ Μαρινάκειο 11ο Λύκειο, 5ο Δημοτικό -Βιανέξ!!)
Το 3500άρι που αναφέρεις έτσι θα γινόταν 2500άρι. Το χιλιάρικο που θα περίσσευε θα επανατροφοδοτείτο στην Παιδεία.
Όπως και σε άλλα θέματα, με ενδιαφέρει η ποιότητα και τελεία. Αν την παρέχει το δημόσιο ή ένας ιδιώτης ή η Κοκακόλα, μου είναι αδιάφορο.
Αμφιβάλλω πολύ αν το πρόβλημα είναι (διαχρονικά) η υποχρηματοδότηση. Ίσως τώρα, που έσκασε το τσουκάλι, αλλά γενικά έχουν πέσει πολλά. Πάρα πολλά. Πιο πολύ για μένα είναι ζήτημα αποδοτικότητας.
Όπως και σε άλλα θέματα, με ενδιαφέρει η ποιότητα και τελεία….Πιο πολύ για μένα είναι ζήτημα αποδοτικότητας.
Θανάση, με ποιον τρόπο τα vouchers (με τα οποία σε γενικές γραμμές συμφωνώ ως ιδέα) θα αναβαθμίσουν την ποιότητα; Απλά, θα δίνουν στον φτωχό τη δυνατότητα να πάει το παιδί του σε όποιο σχολείο επιθυμεί. Το ζητούμενο πρέπει να είναι ο τρόπος για να επιτευχθεί η αναβάθμιση της αποδοτικότητας. Για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα να εντοπισθούν οι στρεβλώσεις της εκπαίδευσης και στη συνέχεια να εξαλειφθούν. Αυτό δεν μπορεί σαφέστατα να επιτευχθεί με τα vouchers.
Την προηγούμενη εβδομάδα χάσαμε μια μέρα μάθημα για να κάνουν οι δάσκαλοι ΓΣ. Αυτήν την εβδομάδα χάνουμε άλλη μία μέρα για να εκλέξουν υπηρεσιακά συμβούλια. Ή κάτι τέτοιο.
Αν δεν είχαν σίγουρη την πελατεία, όπως δεν την έχεις κι εσύ, να δω αν θα έκαναν τις εκλογές τους εντός ωραρίου ή στον ελεύθερο χρόνο τους.
Αυτό εξασφαλίζει το εκπαιδευτικό δελτίο. Τον ανταγωνισμό, το κίνητρο, το ενδιαφέρον. Ότι το σχολείο υπάρχει χάριν των μαθητών του και όχι χάριν των εργαζομένων σε αυτό.
Αν δεν είχαν σίγουρη την πελατεία, όπως δεν την έχεις κι εσύ, να δω αν θα έκαναν τις εκλογές τους εντός ωραρίου ή στον ελεύθερο χρόνο τους.
Αυτό εξασφαλίζει το εκπαιδευτικό δελτίο. Τον ανταγωνισμό, το κίνητρο, το ενδιαφέρον
Τα ετήσια δίδακτρα ενός ιδιωτικού σχολείου κυμαίνονται χονδρικά στα 5 – 7 χιλιάρικα. Έστω, ότι δίνεις στο χέρι στον φτωχό 3500 χιλιάρικα για να τα διαχειριστεί όπως ο ίδιος επιθυμεί, πιστεύεις ότι έχει την οικονομική ευχέρεια να διαθέσει άλλα 1500 για καθένα από 1,2,3 ή 4 παιδιά του;. Ο πλούσιος ή ο εφετζής ούτως ή άλλως τα στέλνει στο ιδιωτικό. Δεν βλέπω, συνεπώς, με την υποθετική εισαγωγή των vouchers στα εκπαιδευτικά πράγματα: α) μείωση του κύκλου εργασιών των δημόσιων σχολείων, β) με συνέπεια τις μετακινήσεις των εκπαιδευτικών από σχολείο σε σχολείο ή και μεταθέσεις για να συμπληρωθεί το 25ωρο που οφείλουν να εργαστούν, γ) άρα δεν βλέπω από πού μπορεί να προκύψει αυτό που εσύ υποστηρίζεις ότι θα συμβεί, “ο ανταγωνισμός, το ενδιαφέρον των καθηγητών” γιατί δεν “θα έχουν σίγουρη την πελατεία”.
Σου παραθέτω και τη δική μου πρόταση επ’ αυτού:
1. Συμφωνούμε ότι η μονιμότητα είναι η πηγή της αδιαφορίας αλλά και των (ήπιων) παραδειγμάτων που έθεσες. Υπάρχει τρόπος αυτή να λήξει: ΑΣΕΠ εκπαιδευτικών ανά τριετία για όλους. Οι επιτυχόντες θα διορίζονται για μια τριετία, μέχρι τον επόμενο ΑΣΕΠ. Στη θέση των δασκαλάκων – διευθυντών να οριστούν managers ιδιώτες κατά το πρότυπο των δημοσίων νοσοκομείων οι οποίοι θα αξιολογούν τους εκπαιδευτικούς και η αξιολόγηση αυτή θα προσμετράται στον επεκείμενο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ. Με μια κίνηση αλλάζει όλο το σχολείο: όλοι, διορισθέντες και μη, βρίσκονται σε διαρκή κατάσταση εγρήγορσης εξαιτίας της συνεχούς κινητικότητας με ωφελημένο ασφαλώς το μαθητή.
2. Όσον αφορά την υποχρηματοδότηση, έγραψα πιο πάνω. Από το να επικαλούμαστε μονίμως τους αρχαίους προγόνους μας ας κάνουμε σε κάποια πράγματα ότι έκαναν και αυτοί. Οι αρχαίοι με τον ιδιοφυή θεσμό των χορηγιών φορολογούσαν τους έχοντες και έμεναν όλοι στο τέλος ευχαριστημένοι. Γιατί να μην το κάνουμε και εμείς;
Μα πριν έπρεπε να πληρώση 5.000, τώρα απλώς να συμπληρώση 1500. Ίσως να μην μπορούν όλοι, αλλά προφανώς μπορούν αρκετοί να διαθέσουν 100-150 μηνιαίως (που τα δίνουν ήδη σε αγγλικά και μπαλέτα). Άρα, κάποιοι μπαίνουν στην αγορά και κάποιων οι επιλογές αυξάνονται.
Ίσως να είναι σωστή λύση, δεν το έχω σκεφτή. Θα μπορούσε να λειτουργήση συμπληρωματικά στον θεσμό του εκπαιδευτικού δελτίου που εισηγούμαι εγώ και να είμαστε όλοι ευχαριστημένοι ;-)
Δεν διαφωνώ, απλώς δεν λύνει το πρόβλημα στην ρίζα του. Δεν αλλάζει την φιλοσοφία του θεσμού.
Απαντάω εδώ μαζεμένα:
Δύο τρόποι υπάρχουν(κι ένας τρίτος ο συνδυασμός τους):
α) Στα δύο σχολεία της γειτονιάς σου οι γονείς των πιο καλών μαθητών έχουν κίνητρο να συνεργαστούν και να εγγράψουν τα παιδιά τους στο ίδιο σχολείο. Δεν θα είναι τέλεια η συνεργασία, αλλά κατά κανόνα είναι υψηλότερη απ’ό,τι αν τους κατανέμαμε τυχαία.
β) Το σχολείο έχει δικαίωμα επιλογής ή ο μηχανισμός κατανομής λαμβάνει υπόψη του τις έως τότε επιδόσεις των παιδιών. Βλέπεις ότι αυξάνεται ακόμα περισσότερο η θετική αντιστοίχιση(ομοιοστοίχιση ίσως; ).
Δεν γνωρίζω αν υπάρχει θεωρητικά μηχανισμός που αποφεύγει την αύξηση της ανισότητας στην κατανομή των ικανοτήτων μεταξύ των σχολείων, αλλ’όσοι γνωρίζω να εφαρμόζονται, την αυξάνουν.
Μια ιδέα την έχεις για το πόσο καλός είναι ο Γιαννάκης. Είτε από κουβέντες με άλλους γονείς και παρατηρώντας τον, είτε από τις επιδόσεις στο νηπιαγωγείο. Και να μην έχεις καλή εικόνα ως τώρα, θα έχεις καλύτερη όταν πάει στο γυμνάσιο κι αργότερα στο λύκειο, οπότε θα έπρεπε να διαλέξεις ξανά σχολείο. Αν δεν μιλάς για ένα σύστημα που οι γονείς διαλέγουν σχολείο μια φορά όταν το παιδί τους είναι νεογέννητο και ποτέ ξανά, αυτό που έγραψα έχει βάση.
Το numerus clausus. Δεν έχουν απεριόριστες θέσεις τα σχολεία. Κι έχουμε δει γονείς να συνεργάζονται για το πού θα στείλουν τα παιδιά τους. Στην Βοστώνη υπήρχαν ειδικοί σύλλογοι γι’αυτό τον σκοπό.
Ποιο είναι το τρίτο και ποιο το δεύτερο; Μπερδεύτηκα.
Υπάρχουν 100.000 μαθητές στο έτος της Ειρηνούλας. Πόσων τις επιδόσεις γνωρίζει; Πόσοι εξ’αυτών είναι συμμαθητές της; Το ερώτημα είναι αν έχουν το σωστό μέτρο σύγκρισης οι γονείς. Αν όλοι οι καλοί πάνε σ’ένα σχολείο κι οι κακοί στ’άλλο, το μέτρο σύγκρισης των γονιών γίνεται προβληματικό. Αν είναι τυχαία η κατανομή σε σχολεία(ακραία περίπτωση), σχηματίζουν την αντιπροσωπευτικότερη δυνατή εντύπωση για την ικανότητα των παιδιών τους.
Αντίστοιχα στο δικό μου σχολείο, όταν μειώθηκαν εξωγενώς οι καλοί μαθητές, οι εναπομείναντες τα’ριξαν στον κόκορα γιατί δεν είχαν ιδιαίτερο κίνητρο. Μπορεί σε απόλυτα μεγέθη να βοηθούνται όλοι, σε σχετικά όμως, που ενδιαφέρουν εδώ για την ανισότητα, ευνοούνται περισσότερο οι καλοί.
Τα περισσότερα προβλήματα ανισότητας λύνονται με την κατάλληλη φορολόγηση βέβαια, αλλά…
Χαλλόοοοοοοο, κοορντινέισο πρόμπλε, καλά, σοβαρά τώρα; Εδώ οι Σύλλογοι Γονέων είναι ανυπάρκτου και αδιαφόρου γωνία.
Πού το είδες αυτό στο καταπληκτικό μου θεωρητικό σχήμα; Όχι βέβαια. Ισχύει η χρονική προτεραιότητα, αν δε οι αιτήσεις είναι πιο πολλές, αυτό είναι κίνητρο για τον σχολάρχη (δημόσιο ή ιδιωτικό) να χτίση αίθουσες, να προσλάβη προσωπικό κλπ.
Έχω ΑΠΟΛΥΤΗ ιδέα για το πόσο καλός είναι! :-Ρ
Ωραία λοιπόν, κλήρωση στους υπεράριθμους.
Έλα τώρα, είναι σαν να λες ότι δεν έχω μέτρο σύγκρισης για την ομορφιά της επειδή δεν έχω δει τις άλλες 50.000 τσούπες των προνηπίων της χώρας.
ΜΑ ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΜΟΡΦΟΤΕΡΗ, ΠΟΙΟΣ ΤΟ ΑΜΦΙΣΒΗΤΕΙ ΑΥΤΟ;
Δεν το είδα, όπως δεν είδα πολλές άλλες λεπτομέρειες. Γι’αυτό κάνω υποθέσεις.
Το οποίο σημαίνει ότι οι γονείς που συνειδητοποιούν περισσότερο την σημασία της εκπαίδευσης(και κατά τύχη είναι οι πιο πλούσιοι και μορφωμένοι συνήθως), θα τρέξουν να υποβάλουν αιτήσεις πρώτοι πρώτοι. Επειδή κατανοούν και το διακύβευμα, είναι πιο εύκολο να συνεργαστούν κιόλας με τους άλλους γονείς, αλλά δεν είναι απαραίτητο. Το αποτέλεσμα θα είναι τα παιδιά των πιο πλουσίων και μορφωμένων να πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο το οποίο θα είναι καλύτερο, εν μέρει και γιατί οι γονείς τους ενδιαφέρονται περισσότερο κι έχουν καλύτερους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων. Θα έχουν συμμαθητές με πιο ευρεία γκάμα ενδιαφερόντων που θα τους ωθούν να δοκιμάσουν κι αυτοί διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες. Αργότερα θα πάνε σε καλύτερα πανεπιστήμια για πτυχίο και μεταπτυχιακό, θα βρουν καλύτερες δουλειές και θα έχουν καλύτερο δίκτυο γνωριμιών που θα ενισχύει όλ’αυτά τ’αποτελέσματα.
Κι όλ’αυτά θα συμβούν παρότι οι δύο Γιαννάκηδες είχαν ακριβώς την ίδια ικανότητα πριν πάνε σχολείο, αλλά του ενός ο πατέρας λεγόταν Αθανάσιος και τ’αλλουνού Νάσος. Ακόμα χειρότερα δηλαδή από ένα σύστημα που θα οδηγούσε σε ανισότητα λόγω της στοίχισης παιδιών παρόμοιων ικανότητας.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι το σύστημα των σχολικών δελτίων δεν είναι τόσο απλό, εύκολο και λυμένο όσο το παρουσιάζει το σποτάκι της ΦιΣ. Δεν είναι λυμένο ούτε τεχνικά ούτε ηθικά.
Για το τεχνικό κομμάτι απαιτείται αρκετή μελέτη, συλλογή κι επεξεργασία δεδομένων, αναπροσαρμογή των παραμέτρων του συστήματος.
Για το ηθικό κομμάτι, που πολιτικά μ’ενδιαφέρει περισσότερο, υπάρχει αφενός η υποχρέωση μας στο άτομο να του επιτρέψουμε ως κοινωνία να αναπτυχθεί στο μέγιστο δυνατό. Απαιτείται λοιπόν κάποιος μηχανισμός αντιστοίχισης.
Από την άλλη όμως δεν θέλουμε να έχουμε οικονομίες υπεραστέρων. Αν ικανοποιήσουμε στο έπακρο την υποχρέωση μας στο άτομο, ο τελευταίος μαθητής που θα γίνει δεκτός στο καλό σχολείο θα έχει μικρή διαφορά, ως προς την ικανότητα, από τον πρώτο μαθητή που δεν θα γίνει δεκτός. Οι διαφορές στο εισόδημα τους όμως θα είναι αναντίστοιχες της διαφοράς ικανοτήτων τους εξαιτίας του σχολικού περιβάλλοντος.
Αν μπορούμε να φορολογήσουμε με 10, 20, 50, 60, 70 ή 100% τον Γιαννάκη στο μέλλον, τον στέλνουμε στο Α’ δημοτικό που θέλει να τον γράψει ο Αθανάσιος και τελειώνουμε. Αν όμως ο Γιαννάκης μπορεί να δηλώσει κάτοικος Μονακό ή έδρα της επιχείρησης του τα νησιά Κέυμαν, τότε ίσως είναι καλύτερα να βάλουμε στην λοταρία το πού θα πάει σχολείο κι ο μπαμπάς του να μην έχει επιλογή.
Θεωρώ ότι το επιχείρημά σου έχει μια βάση για την μεθυποχρεωτική εκπαίδευση, ιδίως δε την πανεπιστημιακή. Κανείς δεν φτάνει στα σκαλοπάτια τα ψηλά επειδή πήγε στο δημοτικό του Κολεγίου, ίσως όμως επειδή πήγε στο αντίστοιχο Λύκειο.
Στο αντίστοιχο Λύκειο πήγε επειδή πήγε στο αντίστοιχο γυμνάσιο, όπου συνέχισε έχοντας πάει στο αντίστοιχο δημοτικό το οποίο του σύστησαν στο αντίστοιχο νηπιαγωγείο κοκ.
Όσο πιο καλούς συμμαθητές έχεις σε οποιοδήποτε επίπεδο, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας έχεις στο επόμενο.
Στο twilight of the elites δίνει ένα παράδειγμα του πώς ένα πρότυπο λύκειο στη ΝΥ που προσπαθούσε να δέχεται μαθητές μόνο με βάση την ικανότητα τους κατέληξε να παίρνει κυρίως παιδιά της μεγαλομεσαίας τάξης και των πιο μορφωμένων στρωμάτων που είχαν φοιτήσει στα καλύτερα δημοτικά. Στην Βρετανία, όπου οι γονείς διαλέγουν σχολείο, αν δεν μπεις σε κάποιο από τα καλά δημοτικά, χαμηλώνουν οι πιθανότητες σου να πας στο Όξμπριτζ(να’ναι καλά η Μάγκυ βέβαια που πλέον υπάρχουν καλά πανεπιστήμια κι εκτός των δύο).
Χώρια τώρα που για χίλιους δυο άλλους λόγους οι πιο πλούσιοι/ικανοί/μορφωμένοι γονείς γνωρίζουν καλύτερα από τους άλλους τα καλά σχολεία και είναι πιο πιθανό τα παιδιά τους να φοιτήσουν σε αυτά ανεξάρτητα από την ικανότητα τους. Σκέψου το πιο απλό: το καλό σχολείο είναι στ’Ανάβρυτα. Το κακό σχολείο στον Κορυδαλλό. Πότε θα ήταν πιο πιθανό να στείλεις τον Γιαννάκη στο καλό σχολείο: αν έμενες στο Μαρούσι ή αν έμενες στο Αιγάλεω;
Με το ικανοί και μορφωμένοι γιατί να έχουμε πρόβλημα;
Εντάξει, είπαμε, υπάρχουν και πρακτικοί περιορισμοί λόγω απόστασης. Σε μια επαρχιακή πόλη όμως με 4-5 γυμνάσια όλοι θα ανταγωνίζονταν όλους.
Πιθανώς αυξάνει την ανισότητα και μειώνει την κοινωνική κινητικότητα, χωρίς να στηρίζεται, έστω, στην ατομική ικανότητα των τέκνων, αλλά στην ικανότητα των γονέων ή στο αν έτυχε να γεννηθούν στην καλή μεριά της πόλης.
Σε μία ευνομούμενη πολιτεία θα ήμουν εναντίον του εκπαιδευτικού Δελτίου. Κάθετα. Με δεδομένες όμως τις συνθήκες της ελληνικής εκπαίδευσης μεταπολιτευτικά θεωρώ ότι η συγκεκριμένη καινοτομία δεν μπορεί να κάνει μεγαλύτερο κακό από αυτό που έχει ήδη γίνει. Είμαι σίγουρος ότι η εφαρμογή του μέτρου από το ανίκανο Ελληνικό κράτος θα είναι καταγέλαστη. Ας εφαρμοστεί και αυτό το μέτρο. Σαφώς και η ηθική του βάση είναι διάτρητη. Όπως διάτρητη είναι και η θεώρηση της ατομικής ικανότητας ως εγγενούς ιδιότητας η οποία δεν επηρεάζεται ούτως ή άλλως από δεδομένους κληρονομικούς παράγοντες οι οποίοι έχουν ήδη διαμορφώσει και οικονομοκοινωνικές παραμέτρους.
Όμως δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανηθικότητα από το να στριμώχνονται όλα τα παιδιά στην υποχρεωτική εκπαίδευση κακήν κακώς εάν οι γονείς δεν μπορούν να δώσουν κάποιες 10 ή 12 χιλιάδες ευρώ ετησίως. Είναι τουλάχιστον ειρωνικό ότι οι κεντρώοι και οι προοδευτικοί υπερασπίζονται το μέτρο αυτό του Φρειδερίκου του Μεγάλου.
Χαίρομαι επίσης διότι το εκπαιδευτικό δελτίο θα ανοίξει τον δρόμο κατά εσωτερική αναγκαιότητα για την κατ οίκον εκπαίδευση την οποία είχε υπερασπιστεί με παλαιότερο άρθρο μου στην παρούσα ιστοσελίδα.
Ακριβώς επειδή τάσσεσαι υπέρ της ελευθερίας οικοδιδασκαλίας, δεν θα έπρεπε να τάσσεσαι και υπέρ της ελευθερίας επιλογής του σχολείου που εξασφαλίζει το εκπαιδευτικό δελτίο; Ποια είναι η διαφορά των δύο;
Να ρωτήσω και κάτι άλλο οικονομολογικό;
Αν κάθε επιδότηση εις είδος είναι το πολύ ισάξια της αντίστοιχης επιδότησης σε χρήμα, μήπως είναι αποδοτικώτερο το εκπαιδευτικό δελτίο να είναι μια πραγματική επιταγή; (όπου προφανώς θα διατηρήται η νόμιμη υποχρέωση του γονέα να στείλη το παιδί στο σχολείο)
Μικρή διαφορά θα έκανε. Το σχολείο κρατάει το σύνολο της αξίας του δελτίου, άρα οι μόνες θεμιτές χρήσεις των μετρητών από τους γονείς είναι η αντικατάσταση βραχυπρόθεσμου δανεισμού(το σχολείο πληρώνεται στις 10, μου λείπουν 200 ευρώ και πληρώνομαι στις 8, αντί για κάρτα/δάνειο/προσευχή, θα δανειστώ από τα λεφτά για το σχολείο του παιδιού) και βραχυπρόθεσμες επενδύσεις, από τις οποίες ο γονιός κρατάει τον τόκο. Όμως πόσο θα έπρεπε να είναι το επιτόκιο για να έχει νόημα αυτό; Ειδικά αν σκεφτείς ότι είναι πιο δύσκολο λογιστικά, δυσκολεύει την ρευστότητα του κράτους και αυξάνει το κόστος αστυνόμευσης(κάποιος θα πρέπει να ελέγχει αν έστειλες τον Γιαννάκη σχολείο ή έπαιξες τα λεφτά στο καζίνο).
Γενικά μιλώντας υπάρχει η εξαιρετικά αποτελεσματική μέση λύση: Δεσμευμένες πληρωμές(conditional cash transfers).
Πώς δουλεύει: Πας την Ειρήνη στο γιατρό, κάνει το εμβόλιο της και φεύγοντας παίρνεις και την επιταγή του επιδόματος τριτέκνων.
Οι αδέσμευτες πληρωμές(unconditional cash transfers) δουλεύουν καλύτερα όταν δεν ξέρουμε πώς ακριβώς πρέπει να βοηθήσουμε.
Εδώ μια σύντομη, εκλαϊκευμένη συζήτηση σχετικά με το θέμα αυτό.
Η επιταγή θα έπρεπε να είναι εξαργυρώσιμη μόνον από σχολικό οργανισμό. Και για να είμαι σαφής με τον Αθανάσιο, σαφώς και είμαι υπέρ οποιασδήποτε τακτικής σπάει το κρατικό μονοπώλιο στην εκπαίδευση. Διότι η ύπαρξη ευνομούμενης πολιτείας δεν θα απαιτούσε μόνο διαρθρωτικά μέτρα αλλά ολοκληρωτική αλλαγή υποδείγματος (paradigm).
Σύμφωνα με νέες, αποκλειστικές μας πληροφορίες, που αλίευσα στην σελ. 194 εδώ, τον Ιούνιο 2010 οι μαθητές των Δημοτικών ήταν 636.000 και των Γυμνασίων 340.000, άρα το σύνολο πάνω από 975.000 στην υποχρεωτική εκπαίδευση.