Πολιτικά

Δεν είναι ακριβώς σίγουρο εάν το έτος 2049, σε 40 χρόνια από σήμερα, θα είναι έτος εκλογών. Ίσως θα είναι μια απλή προεκλογική ή μετεκλογική χρονιά. Μπορεί όμως κανείς να προβλέψει με αρκετές πιθανότητες επιτυχίας πως θα είναι τότε το πολιτικό τοπίο. Ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου (σήμερα 27 ετών), γιος του σημερινού νέου πρωθυπουργού της χώρας, πιθανώς θα εγκαταλείπει σε ηλικία 67 ετών την πρωθυπουργία για να μεταπηδήσει ενδεχομένως στην προεδρία της δημοκρατίας. Την ίδια ώρα, σε ηλικία 45 ετών, ο Αλέκος Κ. Καραμανλής (σήμερα 5 ετών), γιος του σημερινού απερχόμενου πρωθυπουργού, θα ετοιμάζεται ίσως για την πρώτη του πρωθυπουργική θητεία.

Σενάριο φανταστικό ή ρεαλιστικό; Γιατί η οικογενειοκρατία φαντάζει ίσως πιο ισχυρή από ποτέ στη χώρα μας; Το ελληνικό σύστημα εξουσίας, διαμοιρασμένο στα δύο οικογενειοκρατούμενα κόμματα, έλαβε και σε αυτές τις εκλογές ποσοστό της τάξεως του 77%, μεγαλύτερο από αυτό που λαμβάνει το αντίστοιχο σύστημα ακόμα και σε χώρες αμφίβολης δημοκρατικότητας (Μουμπάρακ 70% στην Αίγυπτο, Πούτιν-Μεντβέντεφ 65% στη Ρωσία). Και το έλαβε σε εκλογές που έμοιαζαν με διαγωνισμό ανικανότητας.

Στον απερχόμενο πρωθυπουργό πολλοί είχαν εναποθέσει σοβαρές ελπίδες. Ελπίδες όχι μόνον επιμέρους θετικών ενεργειών (τις κατέγραψε ωραία πρόσφατα ο SG), αλλά ριζικών μεταρρυθμίσεων, δομών και νοοτροπιών. Αποδείχθηκε όμως άξιος του ποσοστού που τον οδήγησε τελικά στην έξοδο.

Read moreΣτις εκλογές του 2049

Στις βουλευτικές εκλογές ψηφίζουμε συνδυασμούς κομμάτων, γιατί το εκλογικό σύστημα έχει εξασφαλίσει ότι μεμονωμένοι υποψήφιοι δεν έχουν καμία, ούτε καν μαθηματική πιθανότητα εκλογής (κατά παραβίαση φυσικά του δικαίωματος του εκλέγεσθαι). Στον καταρτισμό αυτών των συνδυασμών έχουμε από καμία έως ελάχιστη δυνατότητα ανάμιξης. Συνέπεια: ευδοκιμούν ο κομματικοί βλαστοί, απουσιάζουν όσοι αδιαφορούν, αδυνατούν ή απαξιούν να καλοπιάσουν την κομματική γραφειοκρατία.

Το ερώτημα που θέτω είναι το εξής: ποιους από αυτούς, τους πολιτικούς, αλλά μη μικροκομματικούς, τους στρατευμένους, αλλά μη διατεταγμένους, θα θέλατε να δήτε στην Βουλή;

Παραθέτω μερικά ονόματα που μου έρχονται στο μυαλό:

Read moreΗ άλλη Βουλή των Ελλήνων

Μια πρόταση για τα αναπτυξιακά προβλήματα του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου (καθώς και της Ελλάδας, την οποία συμπεριλαμβάνω τακτικά στην κατηγορία) εκφράστηκε πρόσφατα από τον οικονομολόγο του Stanford, Paul Romer. Η βασική ιδέα είναι η δημιουργία νέων πόλεων (σε ακατοίκητη γη) με καινοτόμα συστήματα διακυβέρνησης – εναλλακτικούς κανόνες δημιουργίας και λειτουργίας τους. O Romer θεωρεί πως η σωστή κλίμακα για την αναπτυξιακή πολιτική είναι αυτή των πόλεων και προτείνει την δημιουργία νέων διοικητικών ζωνών που θα διακυβερνούνται παράλληλα από διάφορα κράτη. Ενώ μπορεί κανείς να σκεφτεί ως παράδειγμα το Hong Kong, το εγχείρημα του charter cities είναι αρκετά πιο περίπλοκο… για μια πρώτη γεύση, δείτε την παρουσίαση της ιδέας από τον ίδιο τον Romer στο πρόσφατο TED talk.

Read moreΜια κριτική στην ιδέα των charter cities

Είναι Κυριακή 26 Ιουλίου 2009, γύρω στις 11.30 το βράδυ. Σε κλειστό γυμναστήριο της Ρόδου λαμβάνει χώρα η απονομή των χρυσών μεταλλίων του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος μπάσκετ νέων-ανδρών (U20). Στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου βρίσκεται η ελληνική ομάδα. Τα μετάλλια απονέμουν κορυφαίοι παράγοντες του αθλήματος, όπως ο Μπ. Στάνκοβιτς και ο Γ. Βασιλακό­πουλος, μαζί με τον δήμαρχο της πόλης που διοργάνωσε το τουρνουά και τον νομάρχη. Κάποια στιγμή εισέρχεται στο πλάνο μια φυσιογνωμία γνώριμη. Είναι ο τοπικός βουλευτής της ΝΔ Αριστοτέλης Παυλίδης. Αρχίζει τις χειραψίες με τα παιδιά της ελληνικής ομάδας κοιτώντας παράλληλα την κάμερα με το γνωστό πλατύ βουλευτικό χαμόγελο. Ο τρόπος με τον οποίο «παίζει» με την κά­μερα προδίδει τον θλιβερό σκοπό της καθόδου του στο γήπεδο. Έσπευσε ως τυπικός εκ­πρόσω­πος της νεοελληνικής φαυλοκρατίας να εξασφαλίσει λίγα δευτερόλεπτα θετικής δημοσιό­τητας από την επιτυχία άλλων ανθρώπων. Ξέρει καλά πως εκείνη την στιγμή τον βλέπουν μέσω της τηλεόρασης χιλιάδες μάτια. Μάτια ανθρώπων που διακατέχονται από θετικά συναισθήματα για την επιτυχία της ελληνικής ομάδας και που ίσως είναι πρόθυμοι να «επεκτείνουν» την θετική τους διάθεση και σε ένα πρόσωπο γνώριμο από την πολιτική. Ίσως όμως και να μην είναι τόσο πρόθυμοι. Δεν νομίζω πως είμαι ο μοναδικός που εκνευρίστηκε αφόρητα από το στιγμιότυπο αυτό της απονομής. Που θεώρησε πως ο εν λόγω βουλευτής, εμπλεκόμενος σε σοβαρά σκάν­δαλα, προσπάθησε με αναί­σχυντο τρόπο να εκμεταλλευθεί ένα είδος επιτυχίας που ο ίδιος και οι σύντροφοί του (όλων των χρωμάτων) δεν έχουν ούτε καν πλησιάσει. Η εικόνα ήταν σχεδόν συμβολική: ο μικρός το δέμας (και το ήθος) μεσήλικας βουλευτής έμοιαζε νάνος μπροστά στο βάθρο με τους υψηλόσωμους, νεότατους παίκτες της εθνικής μπάσκετ.

Read moreΟι πρώτοι και ο έσχατος

Το κείμενο του Θεόδωρου για τα Ελγίνεια που προηγείται του παρόντος και η συζήτηση που ακολούθησε είχαν εξαιρετικό ενδιαφέρον, αλλά, όπως σημείωσαν και κάποιοι σχολιαστές, άφησε κατά μέρος την σημαντικότερη, κατ΄εμέ, πτυχή του ζητήματος: το αποκαλούμενο από τους ιστολογούντες της αΜ/Συν «ηθικό» κομμάτι. Στην σύντομη ανάρτηση που ακολουθεί θα προσπαθήσω να αγγίξω αυτό το κομμάτι και να καταθέσω μία πρόταση για τη διαχείριση των αρχαίων θησαυρών, συμπεριλαμβανομένων και των γλυπτών του Παρθενώνα. Στην προσπάθειά μου αυτή, δε θα ασχοληθώ με το νόμιμο ή μη του οθωμανικού εγγράφου που παρέδωσε τα γλυπτά στον Έλγιν αλλά ούτε και με το εν στενή εννοία νομικό μέρος, που φέρεται, κατά τα γραφόμενα στον σύνδεσμο που έδωσε ο Θανάσης, να αναγνωρίζει ιδιοκτησιακά δικαιώματα στα κράτη προέλευσης: τους νόμους οι άνθρωποι μπορούν να τους κατασκευάζουν αλλά το δίκαιο μόνον να το αναζητούν.

Εδώ, όμως, ας ανοίξω μία σύντομη παρένθεση για να κάνω ένα  σχόλιο σχετικά με τη χρήση της ίδιας της έννοιας «ιδιοκτησία» για το χαρακτηρισμό της σχέσης ανάμεσα στα εθνικά κράτη και τα ιστορικά μνημεία. Υπό ποία έννοια θα μπορούσε να είναι ο Παρθενώνας, για να φέρω ένα παράδειγμα, stricto sensu ιδιοκτησιακό στοιχείο του ελληνικού κράτους; Η μόνη προφανής απάντηση είναι ότι αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει κληρονομικώ δικαιώματι: Έλληνες κατασκεύασαν τον Παρθενώνα, Έλληνες είμαστε κι εμείς, άρα λογικό είναι να τον έχουμε κληρονομήσει από τους προγόνους μας. Ας δούμε την ίδια αξίωση διατυπωμένη από έναν ιδιώτη: ας πούμε ότι ο Χ έχει ακράδαντες αποδείξεις για το ότι το οικόπεδο του Ψ ανήκε στον πρόγονό του Ζ που έζησε τον 5^ο αιώνα πΧ. Επίσης, μπορεί να αποδείξει ότι κάποια στιγμή στο παρελθόν ένας από τους ιδιοκτήτες του οικοπέδου, που ήταν και πρόγονος του Ψ, το απέκτησε με αθέμιτα μέσα. Έτσι, ο Χ ζητάει την επιστροφή του οικοπέδου γιατί «του το έκλεψαν». Ο Ψ σίγουρα θα σκεφτεί ότι ο Χ έχει χάσει τα λογικά του. Και ένας από τους λόγους που θα τον κάνουν να σκεφτεί έτσι είναι η τεράστια χρονική απόσταση ανάμεσα στον Ζ και τον Χ. Αυτή καθαυτή η απόσταση δεν αποκλείει τίποτα σε επίπεδο δικαιώματος: αν λχ ο Ζ είχε γράψει στη διαθήκη του ότι επιθυμεί το οικόπεδό του να καταλήξει το έτος 2009 σε έναν εξ αίματος συγγενή του, τότε η αξίωση του Χ θα είχε, ίσως, διαφορετική βάση. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι, με τόσους ιδιοκτήτες να παρεμβάλλονται ανάμεσα στον Χ και τον Ζ, η βούλησή τους χάνεται στο χρόνο. Η κληροδοσία βασίζεται στη βούλησή μας να δώσουμε κάτι, μετά θάνατον, σε κάποιον άλλο. Η υπόθεση, λοιπόν, ότι δεδομένα κάπου υπάρχει μία τέτοια ισχυρή βούληση να περιέλθει ο Παρθενώνας στην stricto sensu ιδιοκτησία τη δική μου, τη δική σας και του Καραμανλή είναι παντελώς αβάσιμη. Και, θυμίζω, ο ισχυρισμός μας ότι είμαστε απευθείας απόγονοι του Περικλή και του Φειδία δεν είναι όσο δεδομένος θεώρησα ότι είναι ο ισχυρισμός του Χ στο παράδειγμά μου. Στην πραγματικότητα, οι αξιώσεις μας εγείρονται από το γεγονός και μόνο ότι ο Παρθενώνας βρίσκεται «στα χωράφια μας». Μια αρχή που, φυσικά, δεν είμαστε έτοιμοι να αποδεχθούμε σε άλλες περιπτώσεις. Αυτή η στενή αντίληψη της έννοιας «ιδιοκτησία» που συνεπάγεται ότι «δικό μας είναι και ό,τι θέλουμε το κάνουμε», δεν μοιάζει να ταιριάζει στην περίπτωση που συζητούμε.

Read moreΤα Ελγίνεια, το δίκαιο και μια πρόταση

Ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση του φίλου μου Αθανασίου και στο πάντα φλογερό του ενδιαφέρον για τα αρχαιολογικά ζητήματα, δράττομαι του φιλόξενου βήματος της Αναμόρφωσης-Συνιστολογίου για να καταθέσω με την ιδιότητα του αρχαιολόγου κάποιες απόψεις για τις τρέχουσες εξελίξεις στον χώρο.

Τα πρόσφατα εγκαίνια του νέου μουσείου της Ακρόπολης έφεραν ξανά στο προσκήνιο το ελληνικό αίτημα επιστροφής των μαρμάρινων γλυπτών τμημάτων του κλασικού ιερού της Ακρόπολης (κυρίως του Παρθενώνα) που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Η ιστορία τους είναι σε όλους μας λίγο πολύ γνωστή. Τα κλασικά γλυπτά που αφαιρέθησαν τα έτη 1801-1802 από τον κύριο Thomas Bruce, 7ο Κόμη του Elgin, πρέσβη τότε της Βρετανίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των εκτός Ελλάδος ευρισκομένων γλυπτών της Ακρόπολης. Για να αξιολογήσουμε, ως περιεχόμενο, αλλά και ως ύφος, το αίτημα της Ελλάδας περί της επιστροφής των γλυπτών είναι κατά την γνώμη μου αναγκαίο να έχουμε υπόψιν μας τα εξής:

1) Είναι σε όλους μας γνωστό ότι τον 19ο κυρίως αιώνα οι αρχαιολογικοί θησαυροί των μεγάλων αρχαίων πολιτισμών (Μεσοποταμίας, Αιγύπτου, Ελλάδας, Ιταλίας) έγιναν αντικείμενο εκτεταμένης λεηλασίας εκ μέρους των δυτικών χωρών. Όπως ακριβώς και οι αρχαίοι Ρωμαίοι όταν κατέκτησαν την Ελλάδα, έτσι και πολλοί από τους πρέσβεις, προξένους, περιηγητές, κλπ. των δυτικών χωρών προόριζαν τα αρπαγέντα αρχαία για την διακόσμηση διαφόρων κτηρίων και συλλογών των χωρών τους. Εκεί όμως σταματούν και οι ομοιότητες με την αρχαία Ρώμη. Και τούτο διότι στην σύγχρονη εποχή η αρπαγή είχε ένα σημαντικό παράπλευρο αποτέλεσμα: πρόκειται για την γέννηση και ανάπτυξη της σύγχρονης αρχαιολογίας, η οποία έλαβε χώρα φυσικά στην δυτική Ευρώπη και την Αμερική. Εξαιτίας της συνεισφοράς των χωρών αυτών στην μελέτη του ανθρώπινου παρελθόντος είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε όσα γνωρίζουμε για την αρχαιότητα, την δική μας και άλλων. Χωρίς την συνεισφορά αυτή των «αρπάγων» δεν θα μπορούσαμε σήμερα ούτε καν να χρονολογήσουμε τον Παρθενώνα και τα άλλα κατάλοιπα του αρχαίου μας πολιτισμού.

Read moreΜέτρο και «Ελγίνεια» υπερβολή