Στο πρώτο μέρος εξήγησα πως μια σειρά αλλαγών στις χορηγήσεις στεγαστικών δανείων από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οδήγησαν στην κρίση. Εδώ θα επιχειρήσω τό δύσκολο έργο της απόδοσης ευθυνών. Ελπίζω ότι το πρώτο μέρος θα θέσει τη βάση για μια νηφάλια συζήτηση βασισμένη σε στοιχεία αντί για μια προσπάθεια δημιουργίας εντυπώσεων. Για αυτό και θα απέχω από εκτεταμένη ανταλλαγή σχολίων με όσους επιλέξουν να αγνοήσουν τα γεγονότα που περιγράφονται στο πρώτο μέρος.
Μύθος 1: Μια άποψη διαδεδομένη μεταξύ της λαϊκιστικής δεξιάς (π.χ. όσους παρακολουθούν Fox News) είναι ότι το Community Reinvestment Act που ψηφίστηκε το 1977(!) για να θέσει τέλος στην πρακτική κάποιων τραπεζών να μην χορηγούν σε φερέγγυους δανειολήπτες(!) δάνεια για αγορά κατοικίας σε περιοχές στις οποίες κατοικούν μειονότητες, ενθάρρυνε τα δάνεια υψηλού ρίσκου. Τα στοιχεία ωστόσο δείχνουν ότι ο νόμος δεν είχε τέτοιο αποτέλεσμα, καθώς δεν απαιτούσε απαλλαγή του δανειολήπτη από τα κριτήρια φερεγγυότητας. Επιπλέον, ο νόμος αφορούσε τις τράπεζες και όχι τους subprime δανειστές οι οποίοι, όπως έδειξα στο πρώτο μέρος, ήταν η ρίζα του κακού. Δεσμεύει βέβαια τις θυγατρικές τραπεζικών ομίλων, οι οποίες όμως ήταν μικρό ποσοστό του συνόλου των subprime δανειστών. Σύμφωνα με την πρόεδρο του FDIC Sheila Bair και με μελέτη του Federal Reserve, μόνο το 25% των subprime δανείστων και το 6% των subprime δανείων υπάγονταν στο νόμο. Τα δε ποσοστά επισφαλειών μεταξύ αυτών των δανείων είναι συγκρίσιμα με αυτά επί του συνόλου των subprime δανείων. Άρα τα subprime δάνεια δόθηκαν από ιδιώτες όχι διότι τους ανάγκασε το κράτος αλλά για κερδοσκοπικούς λόγους, ενώ αυτά που δόθηκαν σε μειονότητες δεν ευθυνονται περισσότερο από τα άλλα για την κρίση.
Μύθος 2: Σχολίασε κάποιος σε προηγούμενο κείμενο ότι φταίνε οι “κρατικά χρηματοδοτούμενες εταιρίες” Freddie Mac και Fannie Mae “που αναλάμβαναν να ασφαλίζουν επισφαλή πακέτα στη δευτερογενή αγορά υποθηκών”. Όμως οι εταιρίες αυτές δεν είναι κρατικά χρηματοδοτούμενες! Το 1968 ιδιωτικοποιήθηκαν και τα στελέχη τους δεσμεύονται να λειτουργούν προς το συμφέρον των μετόχων, ενώ υποχρεούνται να ενημερώνουν όσους αγοράζουν τα ομόλογά τους ότι δεν έχουν την εγγύηση του Αμερικανικού δημοσίου. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν δεσμούς με το κράτος. Τελούν υπό αυστηρή ρύθμιση, ενώ τρια μέλη του Δ.Σ. διορίζονται από το κράτος. Αυτό δίνει την εντύπωση στους επενδυτές ότι το κράτος δεν πρόκειται να αφήσει τους οργανισμούς να πτωχεύσουν (έμμεση εγγύηση) και άρα τα ομόλογά τους έχουν χαμηλότερο ρίσκο. Αλλά ούτε κρατικά χρηματοδοτούμενοι είναι, ούτε βέβαια ασφάλιζαν στεγαστικά ομόλογα. Απλώς αγόρασαν subprime στεγαστικά ομόλογα, όπως έκαναν πάμπολες άλλες τράπεζες και ιδρύματα. Και ποια ήταν τα κίνητρά τους? Δανείζόμενοι με χαμηλό επιτόκιο λόγω της έμμεσης εγγύησης και αγοράζοντας τα άλλα ομόλογα που πλήρωναν υψηλότερο επιτόκιο θέλησαν να ανεβάσουν την κερδοφορία τους. Η πράξη τους είχε δηλαδή ιδιωτικο-οικονομικά κίνητρα, και μπορεί να έθεσε σε κίνδυνο τους ίδιους αλλά προφανώς δεν ευθύνεται για τις πράξεις όλων των υπολοίπων. Άποψή μου είναι ότι αν το κράτος πιστεύει ότι η λειτουργία που επιτελούν αυτοί οι οργανισμοί είναι σημαντική δεν έπρεπε να τους αποκρατικοποιήσει, και σωστά τους έθεσε πάλι υπό κρατική διοίκηση.
Αλήθεια 1: Φταίει η χαλαρή νομισματική πολιτική. Για να βρούν οι ιδιώτες τα κεφάλαια να ιδρύσουν τις subprime εταιρίες δανεισμού και οι τράπεζες τα ρευστά για να αγοράσουν στεγαστικά ομόλογα πούλησαν μαζικά τα κρατικά ομόλογα που κατείχαν. Αν το είχαν κάνει υπό φυσιολογικές συνθήκες η τιμή των ομολόγων θα είχε πέσει μετριάζοντας την προσπάθειά τους. Αντίθετα κατάφεραν να πουλήσουν τα ομόλογα αυτά σε υψηλότερη τιμή. Ο λόγος είναι ότι η Φεντ προσπαθούσε εκείνη την περίοδο να κρατήσει χαμηλά τα επιτόκια λόγω της οικονομικής ύφεσης. Ο τρόπος με τον οποίο το κάνει είναι αγοράζοντας κρατικά ομόλογα. Η αύξηση της ζήτησης επέτρεψε στους ιδιώτες να τα πουλήσουν σε καλή τιμή, γεγονός που ενίσχυσε τον subprime τομέα. Βέβαια, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι χάρη στην ενέργεια της Φεντ η ύφεση του 2002 ήταν από τις ριχότερες στην ιστορία. Ωστόσο αρκετοί πιστεύουν ότι έπρεπε να έχει ανεβάσει τα επιτόκια νωρίτερα.
Αλήθεια 2: Φταίει το κλίμα που δημιούργησαν οι πολιτικοί, οι οποίοι για κάποιο λόγο έχουν θέσει ως “κοινωνικό” στόχο την αύξηση της ιδιοκατοίκισης. Μπορεί ο Ρεπουμπλικανός Γερουσιαστής από το Kentucky, Jim Bunning, να απείλησε πρόσφατα τον Burnanke ότι θα τον στείλει πίσω στο Πρίνστον, αλλά που ήταν ο ίδιος όταν ο Μπους καυχιόταν για την αύξηση της ιδιοκτησίας επί των ημερών του? Αλλά και πολλοί Δημοκρατικοί Γερουσιαστές εξέφραζαν την ικανοποίησή τους για το γεγονός ότι οι subprime δανειστές επέτρεψαν σε περισσότερους πολίτες, ιδιαίτερα χαμηλότερων εισοδημάτων, να αγοράσουν σπίτι, και προέτρεπαν τους Fredie και Fannie να συνεχίζουν να αγοράζουν στεγαστικά ομόλογα εκδιδόμενα από άλλους ιδιώτες. Μέσα σε τέτοιο κλίμα δεν είναι περίεργο που οι δανειστές συνέχισαν τις ριψοκίνδυνες πρακτικές τους.
Αλήθεια 3: Φταίει η τυφλή πίστη στη δύναμη των αγορών. Δεν είναι τυχαίο ότι στην συντριπτική τους πλειονότητα τα ριψοκίνδυνα δάνεια δεν δόθηκαν ούτε ομολογοποιήθηκαν από εταιρίες που τελούν υπό τη ρύθμιση του κράτους – εμπορικές τράπεζες, Fannie, Freddie – αλλά από πιστωτές που δρούσαν ανεξέλεγκτα. Η κατάργηση του νόμου Glass-Steagal που αναφέρθηκε στο πρώτο μέρος έχει ευθύνη στο βαθμό που επέτρεψε σε τραπεζικούς ομίλους να δραστηριοποιηθούν στα subprime δάνεια. Όπως έγραψα όμως πιο πάνω, λίγοι το έκαναν. Οι περισσότεροι subprime δανειστές ήταν ανεξάρτητες εταιρίες στις οποίες η πρόοδος της επιστήμης των ποσοτικών χρηματοοικονομικών έδωσε την, λανθασμένη όπως αποδείχτηκε, εντύπωση ότι το ρίσκο μπορεί να αποτιμηθεί με ακρίβεια, καθώς και τα “εργαλεία” που χρησιμοποίησαν για να τιτλοποιήσουν τα δάνεία. Δυστυχώς οι κρατικοί φορείς δεν διαπίστωσαν εγκαίρως ότι η χρήση αυτών των νέων εργαλείων έπρεπε να ρυθμιστεί. Η πίστη ότι ο “χασάπης” και ο “ζυθοποιός” του παραδείγματος του Άνταμ Σμιθ θα πράξουν πάντα με τρόπο ευνοϊκό για την κοινωνία κατά την επιδίωξη του ατομικού τους συμφέροντος έκανε τους φορείς να αγνοήσουν τις συνέπειες μιας κακής χρήσης. Βέβαια, όποιος έχει διαβάσει οικονομικές μελέτες του περασμένου, και όχι μόνο του προπερασμένου αιώνα μάλλον δεν εξεπλάγει με όσα έγιναν! Θα γνώριζε όχι μόνο την πιθανότητα ομαδικής μη ορθολογικής συμπεριφοράς, τα Κευνσιανά animal spirits, αλλά και τις τριβές που δημιουργεί η ασύμμετρη πληροφόρηση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι κυριότερες τριβές είναι οι εξής.
1) Σε αντίθεση με το χασάπη του Άνταμ Σμιθ, τις ανώνυμες εταιρίες δεν τις διευθύνουν οι ιδιοκτήτες τους. Η ιδιοκτησία είναι τόσο διεσπαρμένη μεταξύ των μετόχων που ο συνεχής έλεγχος των διευθυντών είναι ιδιαίτερα δύσκολος. Επειδή οι μέτοχοι το γνωρίζουν αυτό, οι περισσότερες εταιρίες προσπαθούν να εναρμονίσουν τα συμφέροντά των ιδιοκτητών με αυτά των διευθυντών δίνοντάς μπόνους κερδοφορίας. Στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως τα μπόνους έδωσαν το κίνητρο στους διευθυντές των εταιριών να προβούν σε επιλογές με υψηλό ρίσκο. Όσο η κερδοφορία ήταν υψηλή, έπαιρναν παχυλά μπόνους. Όταν το σύστημα κατέρρευσε έφυγαν παίρνοντας την παχυλή τους αποζημίωση, αφήνοντας τις ζημιές στους μετόχους. Με άλλα λόγια το σημερινό σύστημα ενθαρύνει συμπεριφορές που μοιάζουν λιγότερο με αυτές του Βρετανού χασάπη, και περισσότερο με αυτές του πλανόδιου έμπορου φιδέλαιου και άλλων ύποπτων ελιξιρίων στην Αμερικανική Άγρια Δύση, που αφού έπιανε κορόιδα τους κατοίκους της μιας πόλης έφευγε νύχτα οδεύοντας προς την επόμενη, έστω και αν καμιά φορά κατέληγε μέσα σε πίσα και πούπουλα.
2) Η ομολογιοποίηση επέτρεψε στους subprime δανειστές να δίνουν δάνεια αυξημένου ρίσκου καθώς μπορούσαν να το μετακυλίσουν στους αγοραστές των ομολόγων κρατώντας απλώς την προμήθεια. Οι τελευταίοι δεν είχαν τις απαραίτητες πληροφορίες για να ελέγξουν την ποιότητα των δανείων βάση των οποίων εκδώθηκαν τα ομόλογα. Σε αντίθεση με τους Freddie και Fannie οι οποίοι λόγω της κρατικής ρυθμίσης ομολογοποιούσαν μόνο conforming loans, οι άλλοι δανειστές μπορούσαν να ομολογοποιήσουν ότι δάνειο ήθελαν.
3) Οι επενδυτικοί οίκοι που αξιολογούν τα ομόλογα με βάση το ρίσκο, επιτρέποντας έτσι στους αγοραστές των ομολόγων να ξέρουν, υποτίθεται, τι αγοράζουν πληρώνονται όχι από τους αγοραστές αλλά από τους εκδότες των ομολόγων. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, καθώς ο κάθε αγοραστής δεν έχει τη δυνατότητα να καλύψει το κόστος της αξιολόγησης. Θα περίμενε κανείς βέβαια ότι για να διατηρήσουν το κύρος τους, οι οίκοι θα είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στις αξιολογήσεις τους. Ωστόσο, σίγουρα είναι δύσκολο να είναι αυστηροί προς τους πελάτες τους, ειδικά όταν οι συναλλαγές μαζί τους είναι τόσο επικερδείς. Επιπλέον, όπως όλα δείχνουν, τα μοντέλα ποσοτικοποίησης του ρίσκου συχνά σφάλουν. Η αποτίμηση είναι ακριβής όσο κάποιες συνθήκες ισχύουν, παύει όμως να είναι ακριβής σε διαφορετικές συνθήκες. Οι αγοραστές των ομολόγων φοβάμαι ότι δεν έχουν την παιδεία να κατανοήσουν τις συνέπειες αυτού του προβλήματος.
Τι σημαίνουν αυτές οι δυσλειτουργίες του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος για το μέλλον του και το ρόλο του κράτους? Πότε επιτέλους θα έρθει η έξοδος από την κρίση? Τα ερωτήματα αυτά θα απαντηθούν στο τρίτο και τελευταίο μέρος.
δεν ειμαι ειδικος σε αυτα αλλα αναρωτιεμαι μηπως η αυστριακη θεωρια των οικονομικων κυκλων και ειδικοτερα οι θεωριες του hayek για τους οικονομικους κυκλους μπορουν να εξηγησουν ικανοποιητικα την κριση?ξερω οτι ειναι εκτος mainstream οικονομικων στις μερες μας (o milton friedman και αλλοι την θεωρουσαν λανθασμενη) αλλα υπαρχουν οικονομολογοι που πιστευουν οτι ισως να εξηγει αρκετα καλα αυτη την κριση. δες ενδεικτικα και τα παρακατω λινκ
http://www.ft.com/cms/s/0/1a199d30-eef8-11de-92d8-00144feab49a.html
http://blog.iea.org.uk/?p=257
νομιζω πως δεν λειτουργει το πρωτο λινκ.αν μπορει καποιος ας κανει rgister να το διαβασει.το εχει γραψει πρωην οικονομικος συμβουλος του Blair. παντως υπαρχουν και αλλοι οικονομολογοι που πιστευουν οτι θα επρεπε να επανεξεταταστει η θεωρια του Hayek για τους οικονομικους κυκλους. υπαρχουν και αλλα λινκ. οταν μπορεσω θα τα ποσταρω.
thano,
πρώτα από όλα Καλά Χριστούγεννα.
Όπως ανέφερα και στο κείμενο, ποιό είναι το βασικό επιχείρημα υπέρ των αγορών? Ότι οι παραγωγοί θα πράξουν κατά τρόπο που είναι ευνοϊκός για το κοινωνικό σύνολο όχι από αλτρουισμό, αλλά επειδή η επιδίωξη του ατομικού τους συμφέροντος το επιβάλλει. Όπως τόνισε ο Άνταμ Σμιθ, για να κερδίσει κάποιος στα πλαίσια της αγοράς πρέπει να βρει τρόπο να προσφέρει κάτι ωφέλιμο στους συνανθρώπους του. Σε κάποιο βαθμό πράγματι αυτό ισχύει. Ωστόσο σε αντίθεση με τους Αυστριακούς και άλλους ελευθεριστές δεν μπορώ να αγνοήσω ότι δεν συμβαίνει πάντα.
Οι οπαδοί των άναρχων αγορών προσπαθούν να μας πείσουν ότι τα κίνητρά των διευθυντών είναι εναρμονισμένα με αυτά του ευρύτερου συνόλου αλλά να, άνθρωποι είναι και κάνουν τυχαία λάθη, άσε που η νομισματική πολιτική τους μπερδεύει. Τα παραδείγματα όμως που ανέφερα για τους λόγους που εξήγησα δείχνουν ότι αυτή είναι μια αφελής ανάλυση. Η αλήθεια είναι ότι τα συμφέροντα των γραφειοκρατών που διευθύνουν τους παραγωγικούς πόρους για λογαριασμό των ιδιοκτητών τους δεν είναι απαραίτητα εναρμονισμένα ούτε με τα συμφέροντα των ιδιοκτητών, ούτε με αυτά του κοινωνικού συνόλου.
Επιπλέον, ακόμα και όταν οι κακές αποφάσεις τους οφείλονται σε αθώα λάθη, τα λάθη αυτά δεν είναι τυχαία αλλά συχνά είναι προβλέψιμα (όπως δείχνουν μελέτες των συμπεριφορικών οικονομικών). Και αυτό διότι σε περιβάλλον αβεβαιότητας οι άνθρωποι είναι προγραμματισμένοι να πράττουν κατά προβλέψιμα ανορθολογικό τρόπο, όπως π.χ. ο αγελαίος που μπορεί να δημιουργήσει γενικευμένα κύματα υπεραισιοδοξίας. Χαρακηριστικό είναι το ανέκδοτο όπου κάποιος βλέπει μια ομάδα ανθρώπων να κοιτάνε προς τα πάνω. Πλησιάζει έναν και τον ρωτάει, τι κοιτάς? Του απαντά, προσπαθώ να δω αυτό που κοιτάει ο δίπλα. Πάει στον δίπλα και του λέει, τί κοιτάς? Του απαντάει, αυτό που κοιτάει ο δίπλα. Πάει στον παραδίπλα και παίρνει την ίδια απάντηση, μέχρι που κάποια στιγμή παίρνει από κάποιον την απάντηση, δεν κοιτάω τίποτα, απλώς μου άνοιξε η μύτη.
Η δική μου άποψη είναι ότι η αγορά είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος παραγωγής για τον λόγο που προβάλλουν οι εξελικτικοί οικονομολόγοι. Όχι διότι οι επειχειρήσεις θα πράξουν πάντα το καλύτερο για τους καταναλωτές, αλλά επειδή αν δεν το κάνουν θα εξαφανιστούν, απελευθερώνοντας τους παραγωγικούς πόρους που κατέχουν για να απασχοληθούν από τις αποτελεσματικές επιχειρήσεις. Κάτι σαν φυσική επιλογή δηλαδή.
Ωστόσο η άποψη αυτή αφήνει περιθώριο για ρύθμιση της αγοράς. Η δική μου άποψη είναι ότι αν η πολιτεία γνωρίζει πως κάποιος πουλάει δηλητηριώδες φιδέλαιο, φραπελιά, και δεν ξέρω εγώ τι άλλο δε μπορεί να κάνει τα στραβά μάτια επειδή κάποια στιγμή οι πελάτες του θα καταλάβουν την απάτη, ειδικά όταν οι επιπτώσεις για αυτούς που θα πέσουν θύματα μπορεί να είναι τόσο σοβαρές. Το τι θα πρέπει να κάνει μπορούμε να το συζητήσουμε, αλλά πάντως κάποια παρέμβαση δικαιολογείται. Επιπλέον, τί γίνεται όταν οι πράξεις των διευθυντικών στελεχών επηρεάζουν όχι μόνο τις εταιρίες που διευθύνουν αλλά και την ευρύτερη οικονομία, εκατομμύρια innocent bystanders, όπως στην περίπτωση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων?
Τέλος πάντων, αυτά άπτονται και στο τρίτο μέρος που ετοιμάζω.
κωστα καλα χριστουγεννα και ευχαριστω για τα σχολια. αρα απο αυτα που γραφεις να υποθεσω οτι διαφωνεις οχι μονο με την αυστριακη σχολη αλλα και τις υπολοιπες πιο συμβατες σχολες???σε καλυπτει ο κευνσιανισμος??
thano,
το μεθοδολογικό ζήτημα που θίγεις είναι πολύ ευρύ, και είναι δύσκολο να σου απαντήσω περιεκτικά. Για να είμαι ειλικρινής δεν ξέρω τι θα πει Κεϋνσιανισμός. Ό καθένας αποδίδει στον όρο ότι θέλει (όπως π.χ. με την παγκοσμιοποίηση). Δεύτερον, δεν είμαι σίγουρος ότι για τα ζητήματα που θίγω ο Κέυνς είναι σχετικότερος του Σμιθ. Ενδιαφέρον έχει ένα κείμενο του Σεν που κατηγορεί εμμέσως τους ελευθεριστές για αποσπασματική ανάγνωση του Σμιθ http://www.nybooks.com/articles/22490
Τρίτον, οι απόψεις που εκφράζω δε νομίζω ότι είναι ετερόδοξες. Οι Shiller, Akerlof, και Stiglitz, με τους οποίους συμφωνώ σε σημαντικό βαθμό, είναι σχετικά mainstream.
Πράγματι, αν σήμερα διάλεγα μεθοδολογικό κλάδο θα επέλεγα το evolutionary economics και κυρίως το complex theory τα οποία δεν είναι mainstream και τα οποία προσπαθουν να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων ως συνδιασμό ενεργειών πολλών ανθρώπων στα πλαίσια ενός γραφειοκρατικού οργανισμού, και όχι ως τις πράξεις μιας σκεπτόμενης οντότητας που προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την κερδοφορία της υπό περιορισμούς. Δυστυχώς το training που έχω και η δουλιά που κάνω είναι στα mainstream νεοκλασσικά οικονομικά, στα οποία ανήκουν οι νεοκευνσιανοί (αλλά όχι οι μετακευνσιανοί). Ωστόσο θα ήταν κουτό από μέρους μου να αγνοώ ιδέες που φαίνεται να έχουν βάση, απλά και μόνο επειδή διατυπώνονται από ανθρώπους που μεθοδολογικά ανήκουν σε άλλους χώρους.
Παρεπιπτόντως, μόλις ανακάλυψα ότι ένα χρόνο πριν(!) ο Stefan Karlsson (της Αυστριακής σχολής) έγραφε στο Mises Institute http://mises.org/daily/3244 τα ίδια που έγραψα και εγώ για τους Μύθους 1 και 2.
Surely the fear of being accused of violating the CRA made some lenders more willing to lend to some low-income and minority households that really weren’t credit worthy. And surely, the role of Fannie and Freddie in buying up many of the mortgage-backed securities and then passing them on with their guarantees helped increase such lending.
But there is little reason to believe that either of those factors contributed significantly to the crisis. After all, both Fannie and Freddie and the CRA have existed for decades without causing anything similar. And most subprime loans were issued by institutions not covered by the CRA, and the act itself isn’t really that draconian since it says that lenders aren’t compelled to make loans that are likely to be unprofitable. Similarly, lending not covered by Fannie or Freddie also expanded rapidly during the bubble.
Προφανώς οι σοβαροί επιστήμονες ανεξαρτήτως ιδεολογίας δε μπορούν παρά να συμφωνήσουν σε θέματα όπου τα στοιχεία είναι τόσο ξεκάθαρα!
Δίνει την εντύπωση; Μα αυτός έπρεπε να είναι ο σκοπός του, όπως με τα κρατικά ομόλογα.
Το κράτος ή θα είναι μέσα ή να μην είναι καθόλου. Αυτές οι μεσοβέζικες λύσεις είναι που κάνουν τη ζημιά, ιδιαίτερα αν δεν έχει ξεκαθαριστεί ο ρόλος του εγγυητή ή έκταση της εγγύησης, όπως δυστυχώς έγινε.
Επίσης ψευδές σχόλιο.
Κώστα, αναμφισβήτητα έχεις κάνει πολύ καλή δουλειά, προσωπικά στην δική μου προσπάθεια εξήγησης της οικονομικής κρίσης έδωσα μεγάλη έμφαση στο διεθνές εμπόριο και στην αλλαγή ισορροπίας αυτού καθώς και πως αυτή η αλλαγή επηρέασε τον πληθωρισμό με αποτέλεσμα να μεταβληθούν τα επιτόκια. Σίγουρα αυτό από μόνο του δεν μπορεί να δημιουργήσει μια κρίση ως προς το μέγεθος της σημερινής. Άρα η αλλαγή της νομοθεσίας απορύθμισε την αγορά, και σε συνδυασμό με την συμπεριφορά καταναλωτών και επιχειρήσεων οδηγηθήκαμε σε μια φούσκα που ήταν φυσικό να σκάσει.
Πιστεύεις πώς με τα evolutionary economics μπορούμε να δώσουμε ακριβείς απαντήσεις σε τέτοιου είδους κρίσεις; Επίσης θα εκτιμούσα ιδιαίτερα ένα φυσικά μπορείς, να προτείνεις κάποια βιβλία ξένα ή ελληνικά πάνω στα evolutionary economics.
τι εννοεις, evolutionary game theory?
@SG
ναι, ας πούμε το evolutionary game theory μπορεί να δώσει απαντήσεις σε τέτοιου είδους κρίσεις?
james & SG
μια περίληψη για τα evolutionary economics μπορεί να βρει κανείς εδώ
http://en.wikipedia.org/wiki/Evolutionary_economics
Γενικά, συμφωνώ με έναν συνάδελφό μου που ανήκει στο συγκεκριμένο ρεύμα ότι κανένας κλάδος των οικονομικών από μόνος του δε μπορεί να δώσει απαντήσεις καθώς ο κάθε ένας βασίζεται σε συγκεκριμένες περιοριστικές υποθέσεις. Θεωρώ ότι ένας καλός οικονομολόγος πρέπει να παρακολουθεί τις εξελίξεις σε όλα τα ρεύματα, και να επεξεργάζεται τις ιδέες ανάλογα με το πόσο άπτονται της πραγματικότητας.
Αυτό που μου αρέσει με τα evolutionary economics είναι ότι ξεφεύγουν από τη στενή θεώρηση των νεοκλασσικών οικονομικών ότι οι επιχειρήσεις θα πράξουν απαραίτητα με ένα συγκεκριμένο τρόπο, αυτόν που μεγιστοποιεί το κέρδος τους. Αντίθετα τις βλέπουν σαν οργανισμούς που έχουν μεν σκοπό το κέρδος, αλλά οι οποίες μπορεί να προβούν σε μια πληθώρα ενεργειών που δεν είναι απαραίτητα μεγιστοποιητικές αλλά αποτέλεσμα εσωτερικών διεργασιών. Έτσι δημιουργούν “δέντρα” όπου το κάθε κλαδί είναι ένα πιθανό αποτέλεσμα ανάλογα με το πως τελικά θα πράξει η κάθε μια, το κάθε κλαδί έχει παρακλάδια που αντιπροσωπεύουν αποτελέσματα για τον συγκεκριμένο τομέα ανάλογα με το πόσες επιχειρήσεις θα πράξουν με τον ένα ή άλλο τρόπο, κ.ο.κ. Έτσι δημιουργείται ένας “χάρτης” πιθανόν σεναρίων. Δίνουν δε ιδιαίτερη έμφαση στο πώς οι αποφάσεις λαμβάνονται στα πλαίσια της επιχείρησης, το λεγόμενο firm theory, άρα δίνουν προσοχή στη δουλιά των Coase, Williamson, North, και άλλων οικονομολόγων με συνεισφορά στην οργανωτική θεωρία (Organization Theory/Industrial Organization).
Νομίζω ότι το καλύτερο βιβλίο για να ξεκινήσει κανείς είναι των Richard Nelson και Siddney Winter με τίτλο “An Evolutionary Theory of Economic Change”. Αν θυμάμαι καλά το πρώτο μισό δίνει έμφαση στις ιδέες, αλλά μετά γίνεται αρκετά τεχνικό. Επειδή στα μοντέλα των evolutionary κάθε συλλογική πράξη είναι συνδιασμός επιμέρους πράξεων οι οποίες αντιπροσωπέυονται με το δυαδικό ψηφιακό σύστημα 0-1 (όπως στους υπολογιστές) χρησιμοποιούν συχνά combinatorial mathematics και boolean algebra.
James, που ανέβασες τη δική σου ανάλυση?
Να προσθέσω άλλη μια αλήθεια;
Αλήθεια 4: Φταίει η τυφλή πίστη στα μαθηματικά εργαλεία μοντελοποίησης των αγορών (ειδικά σε εκείνα που σχετίζονται με την εκτίμιση των κινδύνων)
Και κάτι άλλο. Πόσο εύστοχες θεωρείτε πως μπορούν να είναι οι εκτιμήσεις των μαρκοοικονομολόγων τι στιγμή που δεν διαθέτουν τη παραμικρή εικόνα για τη πραγματική κατάσταση του τραπεζικού τομέα (ρευστότητα, βαθμό έκθεσης σε κίνδυνο κτλ κτλ).
Κωστα δεν πολυκαταλαβα τι ειναι αυτα που λεει ο συναδελφος σου. Ολοι οι καλοι επιστημονες παρακολουθουν τις εξελιξεις, δεν καταλαβαινω την διαφορα.
Και φυσικα δεν ειναι μονο ενας κλαδος που ξεφευγει απο τα νεοκλασικα, το συνολο των οικονομικων εχει ξεφυγει ουσιαστικα, καποιας μορφης bounded rationality υπαρχει σε παρα πολλα μοντελα, ειδικα αυτα που θελουν να εξηγησουν πραγματικα φαινομενο (στα χρηματοοικονομικα ειδικα οι noise traders υπαρχουν εδω και δεκαετιες).
james
η εξελικτικη θεωρια παιγνιου δεν βλεπω τι σχεση θα μπορουσε να εχει με την εξηγηση μιας συγκεκριμενης κρισης, ειναι πιο πολυ θεωρια που αναζητα τι θα γινοταν αν οι ανθρωποι αντι για ορθολογικοι ηταν πληρως ανορθολογιστες αλλα εξελισσοντουσαν (οι ιδιοι ή οι ιδεες τους) με μια δυναμικη (replicator dynamic). Ειναι συγγενες των learning theories κτλ
Ολα αυτα φυσικα ειναι μια χαρα μεηνστρημ, με παμπολλες δημοσιευσεις σε περιοδικα οπως Εκονομετρικα κτλ
SG και Epanechnikov
“Ολοι οι καλοι επιστημονες παρακολουθουν τις εξελιξεις”
Δεν νομίζω! Οι περισσότεροι mainstream μακροοικονομολόγοι (και με βαρβάτες δημοσιεύσεις) που ξέρω δεν ασχολούνται με το τι γράφουν ούτε οι Αυστριακοί ούτε οι μετα-Κευνσιανοί.
Σωτήρη, τα 99% των άρθρων ξεκινάν από την υπόθεση ότι η επιχείρηση ή ο καταναλωτής έχουν σαν σκοπό τη μεγιστοποίηση μιας αντικειμενικής συνάρτησης (κέρδους ή ωφέλειας). Ακόμα και τα μοντέλα bounded rationality στην πλειοψηφία τους υποθέτουν ότι έτσι δρουν τα άτομα, αλλά τους εμποδίζει η έλλειψη πληροφορίας ή νοητικοί περιορισμοί. Ελάχιστα μοντέλα μένουν πιστά στην ιδέα έτσι όπως την παρουσίασε πρώτα ο Herbert Simon, ότι σε τέτοιες περιπτώσεις τα άτομα δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία αλλά βασίζονται σε heuristics (experience-based rules of thumb) τα οποία μπορεί να επηρεάζονται από το περιβάλλον. Εγώ προσωπικά δεν έχω δει πολλά άρθρα στα οποία η συνάρτηση κατανάλωσης ή το pricing decision της επιχείρησης να αιτιολογείται και με βάση πολιτισμικούς, θεσμικούς, ή άλλους “ψυχολογικούς” παράγοντες!
Αντίθετα στα evolutionary economics (το evolutionary game theory είναι ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιούν) ξεκινάς με την υπόθεση ότι τα άτομα μπορεί να ενεργήσουν με μια πληθώρα τρόπων, και προσπαθείς να βρεις σε τι είδους διαφορετικά συστήματα αυτό θα οδηγήσει μέσα από μια διαδικασία φυσικής επιλογής. Μπορεί κάποιες εργασίες να δημοσιεύονται, αλλά δεν είναι mainstream υπό την έννοια ότι σχεδόν πουθενά δεν διδάσκεται μικρο ή μάκρο που να ξεφεύγει από την υπόθεση της μεγιστοποίησης και του σημείου ισορροπίας. Πόσοι άραγε χρησιμοποιούν στη Μίκρο έστω το βιβλίο του Bowles? http://press.princeton.edu/titles/7610.html
Μια τέτοια θεώρηση ίσως να είχε την κρίση ως ένα πιθανό σενάριο ανάμεσα σε πολλά και θα επέτρεπε να δούμε κάτω από ποιές συνθήκες θα μπορούσε αυτό το πιθανό σενάριο να γίνει πραγματικότητα.
Epanechnikov,
μα έγραψα στο τέλος ότι μια αδυναμία είναι ότι “όπως όλα δείχνουν, τα μοντέλα ποσοτικοποίησης του ρίσκου συχνά σφάλουν. Η αποτίμηση είναι ακριβής όσο κάποιες συνθήκες ισχύουν, παύει όμως να είναι ακριβής σε διαφορετικές συνθήκες”
Κώστα συγγνώμη, μου διέφυγε. Πάντως εγώ τον συγκεκριένο παράγοντα θα τον τοποθετούσα σε κεντρικότερο σημείο. Σε σχέση με την αποτίμηση του κινδύνου η προσωπική μου άποψη είναι πως δεν μπορεί να είναι ποτέ ακριβής. Τα εργαλεία που διαθέτουμε μας επιτρέπουν την ικανοποιητική προεγγίση μικρών και μέσων επιπέδων κινδύνου αλλά αποτυγχάνουν να στους κινδύνους από extreme events. Προσπάθειες βελτίωσης των εκτιμήσεων γίνονται όπως με την απευθείας μοντελοποίηση των “lower-quantiles” (Engle – μοντέλο CAViaR και Harvey τεχνικές signal extraction) και όχι ολόκληρης της κατανομής των αποδόσεων. Βέβαια σε μεγάλο βαθμό δεν φταίνε τα μοντέλα per se αλλά και η αδυναμία των practitioners να κατανοήσουν τους περιορισμούς τους.
Σε σχέση με την άλλη παρέμβαση μου, τι γνώμη έχεις για τις εκτιμήσεις των μακροοικονομολόγων και την περιορισμένη διαθεσιμότητα σημαντικής πληροφορίας.
Τι γίνεται όμως μ’αυτούς που δεν ξέρεις;
Epanechnikov,
απόλυτα σωστό το σχόλιο ότι
“Βέβαια σε μεγάλο βαθμό δεν φταίνε τα μοντέλα per se αλλά και η αδυναμία των practitioners να κατανοήσουν τους περιορισμούς τους.”
Η οικοδόμηση ενός συστήματος που θα ανθίσταται σε extreme events είναι ο κυριος στόχος της δουλιάς του Nassim Taleb (The Black Swan). Βέβαια δεν συμφωνώ με όλες τις προτάσεις του (π.χ. κρατικοποίηση των εμπορικων τραπεζών), αλλά έχουν ενδιαφέρον.
Σχετικά με το άλλο σου ερώτημα, έχω την αίσθηση ότι η πλειοψηφία των μακροοικονομολόγων όταν μιλάει για microfoundation (νομίζω είχαμε πρόσφατα συζήτηση με τον SG για το θέμα) εννοεί την προσπάθεια εξήγησης της συμπεριφοράς aggregate variables ως αποτέλεσμα μεγιστοποιητικής συμπεριφοράς μιας χούφτας representative agents (representative firm, representative consumer, etc.). Ενώ στα άρθρα τους αναφέρονται στα μοντέλα τους ως toy economy, fictional economy, model economy, etc. αναγνωρίζοντας ότι έχουν παραβλέψει πολλούς παράγοντες που δεν ποσοτικοποιούνται εύκολα (τις περισσότερες φορές θεσμικούς) όταν η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από θέματα οικονομικής πολιτικής συχνά το ξεχνάνε και βασίζουν τις αναλύσεις τους στα μοντέλα αυτά σε βαθμό μεγαλύτερο από αυτόν που ενδεχομένως θα έπρεπε. Συμφωνώ μαζί σου ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα.
Αρκετά εύστοχα πολλά από αυτά που λέει ο Taleb αν και έχει περάσει στο άλλο άκρο δίνοντας μου την εντύπωση πως είναι νιχιλιστής.
Σε σχέση με τη κριτική των μακροοικονομολόγων θα συμφωνήσω μαζί σου αν πολλοί πλέον χρησιμοποιούν Dynamic stochastic general equilibrium models και ΑCE models (και όχι representative agent models). Όχι πως τα τελευταία είναι τέλεια (όπως τίποτα εξάλλου στην επιστήμη…)
http://www.newschool.edu/cepa/news/Foley_Nature_080609.pdf
Epanechnikov,
τα DSGE μοντέλα είναι ως επί το πλείστον representative agents. Επιπλέον, όπως προδίδει το όνομά τους, ερμηνεύουν τους οικονομικούς κύκλους ως αποκλήσεις από ένα well-defined equilibrium. Τα ACE μοντέλα πράγματι ξεφεύγουν σιγά-σιγά από αυτό και είναι πιο κοντά στα evolutionary economics, αλλά είναι σημαντικά πιο περίπλοκα και απαιτούν computer simulations. Από όσο γνωρίζω μια μικρή μειοψηφία οικονομολόγων αποκτούν τέτοια εκπαίδευση στο διδακτορικό τους. Ίσως ο Σωτήρης να έχει διαφορετική άποψη.
Χωρίς να είμαι ερευνητής σε macro έχω την εντύπωση πως τα DSGE συχνά βασίζονται σε heterogeneous agents και προσαρμόσιμες προσδοκίες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ίσως είναι το ότι θεωρούν κάποιο καλά προσδιορισμένο σημείο ισορροπίας. Mε ΑCE ασχολούνται και ακαδημαϊκοί σε άλλα departments – δες πχ
http://www.cs.cmu.edu/~sandholm/
Καλή χρονιά σε όλους…
καλη χρονια. εχω αλλο ενα ενδιαφερον λινκ για την κριση.
http://www.cato.org/pub_display.php?pub_id=11084
Thano,
ευχαριστώ για την παραπομπή. Ναι, έχω υπόψη αυτή τη θέση των Αυστριακών. Χωρίς να ισχυρίζομαι ότι η νομισματική πολιτική δεν έπαιξε ρόλο, δεν βλέπω τεκμηρίωση από την πλευρά τους ότι αυτή η υπερεπένδυση οφείλεται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ στα χαμηλά επιτόκια και ότι δεν θα ελάμβανε χώρα διαφορετικά. Να θυμήσω ότι αντίστοιχη φούσκα έλαβε χώρα στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου στο δεύτερο μισό των 1990s (το λεγόμενο dot com bubble), σε μια περίοδο όπου τα πραγματικά επιτόκια ήταν ιδιαίτερα υψηλά. Άρα?
Κωστα σου ζητω συγγνωμη για την ρυπανση αλλα μου εστειλαν μια πολυ εγκυρη πηγη σχετικα με την γνωμη του Χαγεκ και του Κεϋνς για την κριση
χαχαχαχαχαα
Αλήθεια τώρα, έχετε τέτοιες γκόμενες στα πάρτια σας; :-Ρ
ας το πουμε ετσι: οι γυναικες οικονομολογοι στα συνεδρια μας εχουν να επιλεξουν σχεδον ελευθερα απο μια πολυ πλουσια γκαμα εξυπνων, ευμαρων και ενιοτε εμφανισιμων ανδρων.
Awesome! Economists are cool, well, almost!
Σταματώ την αναμετάδοση γιατί μόλις άκουσα στον Βήμα ΦΜ ότι η Λήμαν Μπράδερς κατέρρευσε επειδή επετράπη στις τράπεζες να είναι και επιχειρηματίες από την μεγάλη φιλελεύθερη αντιμεταρρύθμιση των τελευταίων τριάντα ετών. Παύλος Τσίμας έφα.
Ορκίζομαι ότι μόλις είδα την παρακάτω συνέντευξη του Στίγκλιτς, και όχι πριν γράψω το κείμενο. :)
http://www.youtube.com/watch?v=nhCvwiAXL-I&feature=player_embedded#
ενδιαφερον λινκ:
http://blogs.chicagobooth.edu/n/blogs/blog.aspx?nav=main&webtag=faultlines&entry=24
“Δεν είναι τυχαίο ότι στην συντριπτική τους πλειονότητα τα ριψοκίνδυνα δάνεια δεν δόθηκαν ούτε ομολογοποιήθηκαν από εταιρίες που τελούν υπό τη ρύθμιση του κράτους – εμπορικές τράπεζες, Fannie, Freddie – αλλά από πιστωτές που δρούσαν ανεξέλεγκτα. Η κατάργηση του νόμου Glass-Steagal που αναφέρθηκε στο πρώτο μέρος έχει ευθύνη στο βαθμό που επέτρεψε σε τραπεζικούς ομίλους να δραστηριοποιηθούν στα subprime δάνεια. Όπως έγραψα όμως πιο πάνω, λίγοι το έκαναν. ”
κωστα εξηγησε μου κατι. διαβαζοντας τις αναλυσεις σου καταλαβαινω οτι οι αμερικανικες εμπορικες τραπεζες μικρο ρολο επαιξαν στην κριση. κυριως ευθυνονται αυτες που ιδρυσαν θυγατρικες επενδυτικες. αρα τα περισσοτερα subprime δανεια τα εδινε το λεγομενο shadow banking system?δηλαδη επενδυτικες τραπεζες και hedge funds?καταλαβαινω σωστα?
αν καταλαβα σωστα τοτε το κυριοτερο λαθος των αμερικανικων εμπορικων τραπεζων καθως και των fannie may kai freddie mac ειναι οτι αγορασαν στεγαστικα ομολογα απο τους subprime lenders??
αν μια εμπορικη τραπεζα εκανε ομολογιοποιηση του δανειου της ειχε καμια επιπτωση εφοσον δεν χορηγουσαν subprime δανεια?
εξηγησε μου γιατι οι ευρωπαικες εμπορικες τραπεζες ειχαν χειροτερο προβλημα απο τις αμερικανικες?καπου διαβασα οτι ενας λογος ειναι οτι αγοραζαν cds για να αποφυγουν τους κανονες κεφαλαικης επαρκειας με σκοπο να εχουν λιγοτερο του 8% των δανειων στην ακρη και ετσι να μπορουν να δανειζουν περισσοτερο!ποια ειναι η αποψη σου?
Thano,
για το shadow banking καλά καταλαβαίνεις. Μερικές από τις εταιρίες αυτές ήταν οι εξής:
Countrywide Financial Corporation
Ameriquest Mortgage Corporation
New Century Financial Corporation
Citifanincial (της Citygroup, μητρικής της Citibank)
και πολλές άλλες.
Το λάθος των εμπορικών τραπεζών και των Φάνι και Φρέντι ήταν ότι αγόρασαν πάρα πολλά στεγαστικά ομόλογα, ΟΧΙ από τους subprime lenders, αλλα από επενδυτικές τράπεζες που τα συσκεύαζαν μαζί με κανονικά δάνεια. Ουσιαστικά όταν αγόραζαν αυτά τα ομόλογα δεν ήξεραν τη διάρθωση των δανείων πάνω στα οποία στηρίζονταν, τους αρκούσε που οι οίκοι αξιολόγησης τους είχαν δώσει ΑΑΑ μέσω της μεθόδου του tranching. Οι επενδυτικές τράπεζες διαιρούσαν τα ομόλογα σε κατηγορίες. Αν πολλοί οφειλέτες έπαυαν τις πληρωμές η πρώτη κατηγορία ομολόγων που θα σταματούσε πληρωμές ήταν η πιο ριψοκίνδυνη, και άρα είχε χαμηλή αξιολόγηση. Για αυτό και πλήρωνε πιο υψηλό επιτόκιο. Η Bear Sterns είχε αγοράσει πολλά τέτοια ομόλογα. Αν περισσότεροι οφειλέτες έπαυαν πληρωμές τότε και η δεύτερη κατηγορία ομολόγων (η δεύτερη γραμμή άμυνας ας πούμε) θα επηρεαζόταν. Αυτά τα ομόλογα ήταν ελαφρώς πιο ασφαλή από τα πρώτα, και έτσι πλήρωναν ελαφρώς χαμηλότερο επιτόκιο. Με αυτό τον τρόπο φτάναμε στον “αφρό”, εκείνα τα ομόλογα που θα επηρεάζονταν τελευταία. Κατά τους επενδυτικούς οίκους η πιθανότητα να επηρεαστούν αυτά τα ομόλογα ήταν εξαιρετικά μικρή με βάση τα ιστορικά δεδομένα, καθώς το ποσοστό των οφειλετών που θα έπρεπε να σταματήσει πληρωμές για να συμβεί κάτι τέτοιο δεν είχε ιστορικό προηγούμενο. Το λάθος των οίκων αυτών είναι ότι δεν έλαβαν υπόψη ότι ποτέ στο παρελθόν δεν δώθηκαν τόσα πολλά δάνεια σε πιστωτές με κακό ιστορικό ή που έβαλαν κάτω από το 20% της αξίας του ακινήτου.
Τα δάνεια που χορήγησαν οι εμπορικές τράπεζες δεν έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της κρίσης. Από τη στιγμή βέβαια που η κρίση ήταν τόσο μεγάλη ακόμα και όσοι είχαν βάλει 20% και πλέον της αξίας του σπιτιού ή είχαν καλό ιστορικό άρχισαν να επηρεάζονται. Αν έχεις μείνει άνεργος πάνω από 6 μήνες κάποια στιγμή ενδέχεται να μη μπορείς πια να πληρώνεις το στεγαστικό, ή και να μην θέλεις αν η αξία έχει πέσει 40% που σημαίνει ότι χρωστάς 20% παραπάνω από την αξία τους σπιτιού σου.
Για τις Ευρωπαϊκές τράπεζες για να είμαι ειλικρινής δεν ξέρω πολλά. Η ουσία είναι ότι για μια κρίση τέτοιου μεγέθους και έκτασης πρέπει να πάνε στραβά πολλά πράγματα, όχι μόνο ένα.
οκ καταλαβαινω. να ρωτησω και κατι αλλο. ειπες οτι ο νομος του 1999 επετρεψε σε τραπεζες να εκδιδουν ομολογα των δικων τους δανειων! αυτο αν καταλαβα καλα αφορουσε και τις επενδυτικες τραπεζες και τους subprime δανειστες. πιο πριν δεν ειχαν αυτο το δικαιωμα??
και μια ακομα ερωτηση. οι λιγες εμπορικες τραπεζες που δημιουργησαν ή εξαγορασαν και επενδυτικες μπορουσαν να δανειζουν απευθειας subprime δανεια με τα λεφτα των καταθετων τους??
thano,
το Glass-Steagal Act απαγόρευε σε εμπορικές τράπεζες να κάνουν underwritting, με λίγα λογια να μεσολαβούν με σκοπό την έκδοση ομολόγων ή χρεωγράφων. Ο νόμος του 1999 τους επέτρεψε να το κάνουν. Βέβαια η αλήθεια είναι ότι ο προηγούμενος νόμος είχε ξεπεραστεί από τα πράγματα καθώς πολλές χρηματοπιστωτικές εταιρίες ίδρυσαν μητρικές (π.χ. Citigroup) που είχαν στην ιδιοκτησία τους εμπορικές τράπεζες (Citybank), και επενδυτικές τράπεζες (cityfinancial) που επειδή αντλούσαν κεφάλαια όχι απο καταθέσεις μπορούσαν να ασκήσουν εκείνες τις δραστηριότητες που δε μπορούσε να ασκήσει η εμπορική τους τράπεζα, όπως η παροχή subprime δανείων ή η ομολογιοποίηση δανείων (δικών τους και άλλων). Άρα η αλλαγή του νόμου ίσως δεν είχε σημαντικές ουσιαστικές επιπτώσεις (μετά την αλλαγή του οι εμπορικές τράπεζες εξακολουθούσαν να μην μπορούν να δίνουν subprime δάνεια). Απλώς θεωρώ ότι η αύξηση του αριθμού εταιριών που ξαφνικά μπορούσαν να ομολογιοποιήσουν δάνεια με την είσοδό των εμπορικών τραπεζών στο χώρο βοήθησε στην τρομακτική αύξηση των χρηματηστηριακών παραγώγων και άρα στη ζήτηση για στεγαστικά δάνεια από τους παροχείς (originators). Σε κάποια φάση όλοι οι παροχείς δανείων είχαν ως μέλημα να βρουν δανειζόμενους και να δείνουν δάνεια με σκοπό να τα πουλήσουν σε μια από τις εταιρίες που ανταγωνιζόντουσαν για το ποιος θα τα ομολογοποιήσει, καθώς αυτές τα πωλούσαν σε τρίτους κρατώντας προμήθεια για την υπηρεσία τους.
κωστα ευχαριστω για τις απαντησεις ειχα μπερδευτει λιγο! αρα το συμπερασμα ειναι οτι ο νομος του 1999 ελαχιστο ρολο εχει παιξει στην κριση καθως ετσι και αλλιως οι περισσοτεροι subprime lenders ειχαν λιγοτερους περιορισμους. απλα επωφεληθηκαν απο τη μεγαλη μειωση των επιτοκιων παγκοσμιως και απο το πολιτικο κλιμα που ευνοουσε τα δανεια στον στεγαστικο τομεα.
βεβαια οι υποστηρικτες του νομου θεωρουν οτι βοηθησε στο να μετριαστουν οι επιπτωσεις της κρισης διοτι αν δεν ισχυε ο νομος η merryl lynch δεν θα μπορουσε να εξαγοραστει απο την bank of america και ουτε να γινει η εξαγορα της bear sterns απο την morgan στις αρχες του 2008!
αρα ουσιαστικα οι ευθυνες του κρατους μαλλον ειναι οι εξης: 1)δεν πραγματοποιησε σωστους ελεγχους και δεν ρυθμισε την αγορα παραγωγων π.x cds 2) η κεντρικη τραπεζα εκανε λαθη με τα επιτοκια 3) η SEC το 2004 πηρε μια πολυ σημαντικη αποφαση που ευνοουσε τις τραπεζες να παρουν πολυ μεγαλο ρισκο (θα βρω λινκ συντομα) 4) υπηρχε ενα γενικοτερο πολιτικο κλιμα περ της αγορας κατοικιας!
αρα θα συμφωνησω μαζι σου οτι οι αγορες παιξανε τον κυριο ρολο για την κριση. απο το κρατος ευθυνεται κυριως η FED που ανεβασε πολυ ψηλα τα επιτοκια το 2006 με αποτελεσμα η αγορα να παραλυσει (βεβαια αλλοι κατηγορουν την φεντ για τον αντιθετο λογο- αυτον που αναφερεις στο κειμενο) και η SEC λογω της αποφασης που πηρε το 2004!
Exactly! :)
χαχα αυτα τα συμπερασματα βγαζω!βεβαια κραταω και μια επιφυλαξη για τις fannie may και freddie mac διοτι δεν γνωριζω ποση πραγματικη επιρροη ειχε το κρατος σε αυτες και επισης δεν γνωριζω αν ηταν οι πρωτοι που αρχισαν να αγοραζουν subprime δανεια-ομολογα με συνεπεια να παρασυρουν τις αγορες! αν ισχυει αυτο τοτε το κρατος εχει παιξει πιο μεγαλο ρολο!!
Οι Φάνι και Φρέντι δεν αγόρασαν subprime δάνεια καθώς δεν τους επιτρεπόταν νομοθετικά. Αγόρασαν απλώς πολλά στεγαστικά ομόλογα εκδιδόμενα από άλλους.
τα ομολογα αυτα δεν ειχαν σχεση με τα subprime??τι ομολογα ηταν?? στο κειμενο σου γραφεις:
“Απλώς αγόρασαν subprime στεγαστικά ομόλογα, όπως έκαναν πάμπολες άλλες τράπεζες και ιδρύματα. “
Συγνώμη Θάνο, η πρότασή μου πράγματι είναι λίγο πρόχειρα φτιαγμένη. Τα περισσότερα στεγαστικά ομόλογα που εκδώθηκαν εκτώς από αυτά των Φάνι και Φρέντι είχαν ως collateral ένα μείγμα δανείων, κάποιων κανονικών, και κάποιων subprime. Για αυτό τα χώριζαν σε tranches για να τα αξιολογήσουν ως προς το ρίσκο, ήταν πολύ δύσκολο να αξιολογηθούν αλλιώς. Δεν επιτρεπόταν στους Φάνι και Φρέντι να αγοράσουν subprime δάνεια με σκοπό να τα ομολογοποιήσουν, ωστόσο δεν τους απαγορευόταν, όπως και στις εμπορικές τράπεζες, να αγοράσουν ομόλογα εκδιδόμενα από άλλους αν αυτά είχαν ΑΑΑ αξιολόγηση.
ναι αυτο εννουσα και εγω1καποιοι λενε οτι οι 2 αυτοι οργανισμοι ηταν απο τους πρωτους που αρχισαν να αγοραζουν τετοια ομολογα μετα απο πιεσεις του κρατους και οτι στη συνεχεια βλεποντας το αυτο οι τραπεζες και αλλοι οργανισμοι αρχιζαν να αγοραζουν και αυτοι τα υποτεθεμενα ΑΑΑ ομολογα. με λιγα λογια λενε οτι το κρατος μεσω των fannie και freddie “παρεσυρε” την υπολοιπη αγορα! αλλα δεν ξερω αν οντως ισχυει κατι τετοιο!
Χωρίς να είμαι ειδικός νομίζω ότι οι δυο αυτοί οργανισμοί μάλλον ακολούθησαν παρά έσυραν το χορο, και αν πράγματι τον έσυραν ήταν με τις επιδοκιμασίες αλλά όχι με εντολή των κυβερνόντων. Τα κίνητρά τους τους ήταν κερδοσκοπικά.
Το ερώτημα είναι πως αντιμετωπίζονται οι περιπτώσεις των χρηματοπιστωτικών οργανισμών που δημιούργησαν προβλήματα καθώς και εκείνων που έλαβαν πολλές συσσωρευμένες εσφαλμένες αποφάσεις είτε απο κακή εκτίμηση είτε απο απληστία.
Και το θέμα δεν είναι τόσο ηθικό ή και καλά να ικανοποιηθεί το αίσθημα των πολιτών,γιατι πολλοί ισχυρίζονται πως όντως φτάινει αλλα αν τους τιμωρήσουμε θα κλυδωνιστεί το σύστημα,αλλα πρακτικό.
Κάποιος που έχει βαλτώσει με κάθε επιπλέον οικονομική ενίσχυση ή έστω και κριτική στήριξη δεν αποκλείεται να ξαναδημιουργήσει και μάλιστα σοβαρότερους τριγμούς.
Στην Σουηδία είχα διαβάσει πως το κράτος στα 90’ς κρατικοποίησε τις τράπεζες,οι μέτοχοι αρκετών εξ αυτων υπέστησαν συνέπειες,τις εξυγίανε και μάλιστα με εντυπωσιακή επιτυχία και μετά τις επαναιδιωτικοποίησε.
Στην Ελλάδα ευτυχώς δεν έχουμε σοβαρό θέμα με τις τράπεζες. Στις ΗΠΑ υπήρξαν διάφορες πολιτικές. Για κάποιες η Φεντ αγόρασε μερίδιο ιδιοκτησίας με τον όρο τα χρήματα να χρησιμοποιηθούν για την αύξηση των ιδίων κεφαλαίων. Αλλού κανόνισε να εξαγοραστούν κάποιες εταιρίες από άλλες. Το ζήτημα πάντως είναι να δημιουργηθεί ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο που να δυσκολέψει την επανεμφάνηση τέτοιων περιστατικών.
Kαι ένα πολύ καλό άρθρο πριν κάποιους μήνες σχετικά με την τραπεζοκρατία
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=2922
Καλά, για τη Γκόλντμαν έχω κάποιες ενστάσεις. Η Γκόλντμαν είναι από τις πιο επιτυχημένες εταιρίες στο χώρο, με αποτέλεσμα να προσλαμβάνει στελέχη από τα καλύτερα πανεπιστήμια στη χώρα. Καλώς ή κακώς (θεωρώ καλώς) στις ΗΠΑ η εκτελεστική εξουσία στελεχώνεται από τεχνοκράτες και όχι από επαγγελματίες πολιτικούς. Δεν βρίσκω περίεργο λοιπόν που κάποια άτομα που πέρασαν από κυβερνητικό “οικονομικό” πόστο είχαν δουλέψει σε άλλη φάση της ζωής του για τη Γκόλντμαν, ειδικά αν απεκόμησαν τεχνογνωσία για τις χρηματοπιστωτικές αγορές μέσω της εργασίας τους αυτής. Ούτε σημαίνει αυτό απαραίτητα ότι η Γκόλντμαν έχει ερίσματα.
Στη συγκεκριμένη δε υπόθεση ο Βαρουφάκης λέει ανακρίβειες. Πρώτον, οι πελάτες του Τουρέ ήταν θεσμικοί επενδυτές και άρα είχαν τις τεχνικές γνώσεις υποτίθεται να αξιολογήσουν τα παράγωγα. Δεύτερον, το κατηγορητήριο δεν αναφέρει πουθενά ότι η Γκόλντμαν στοιχημάτισε εναντίον τους. Τρίτον, το κατηγορητήριο δεν αναφέρει πουθενά ότι η Γκόλντμαν είπε ότι η ίδια θα αγοράσει τα παράγωγα, πολύ δε περισσότερο ότι θα τα αγοράσει η Paulson. Για την ακρίβεια, η κατηγορία είναι ακριβώς ότι η Γκόλντμαν απέκρυψε την ανάμειξη της Paulson η οποία είχε συμμετοχή στη διάρθρωση των ομολόγων στα οποία στηρίχθηκαν τα παράγωγα, και η οποία στοιχημάτιζε εναντίον τους. Η Γκόλντμαν πληρώθηκε από την Paulson για τη δημιουργία των παραγώγων. Από την άλλη η Paulson λέει ότι εμείς πιστεύαμε ότι γενικά τα παράγωγα ήταν σκάρτα αλλά αφού άλλοι ειδικοί το θεωρούσαν καλά εμείς πληρώσαμε τη Γκόλντμαν απλώς για να δημιουργήσει και άλλα παράγωγα ώστε να μπορέσουμε να στοιχηματίσουμε εναντίον τους. Μάλιστα η Paulson λέει ότη η Γκόλντμαν είχε δικαίωμα να αλλάξει τη διάρθρωση αν δεν της άρεσε. Με άλλα λόγια, ηθικά η όλη υπόθεση βρωμάει αλλά νομικά δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο προσπαθεί να την προβάλει ο Βαρουφάκης με τις ανακρίβειές του, και είναι και κρίμα γιατί παραπληροφορεί τον κόσμο. Εμένα το δικό μου ερώτημα είναι που ήταν το κράτος όταν συνέβαιναν όλα αυτά. Στο κάτω-κάτω, η ρύθμιση των αγορών δεν είναι δουλιά της Γκολντμαν, αλλά των ρυθμιστικών αρχών.
κωστα εχω μια απορια ακομα. ελπιζω να μην σε κουραζω. γραφεις στο κειμενο:
“Η ομολογιοποίηση επέτρεψε στους subprime δανειστές να δίνουν δάνεια αυξημένου ρίσκου καθώς μπορούσαν να το μετακυλίσουν στους αγοραστές των ομολόγων κρατώντας απλώς την προμήθεια”
απο οσο ξερω αυτη η δυνατοτητα υπηρχε πολυ πριν την ψηφιση του νομου του 1999. εσυ ομως στο πρωτο σου κειμενο αφιερωνεις μεγαλο μερος στις συνεπειες του νομου του 1999 ενω οπως καταληξαμε δεν επαιξε πολυ μεγαλο ρολο στην κριση. αναρωτιεμαι γιατι το εκανες αυτο εφοσον αν μια εμπορικη τραπεζα ομολογοποιουσε τα δανεια της, μοιραζοταν το ρισκο με αλλους αλλα αυτο ετσι και αλλιως δεν ηταν μεγαλο προβλημα γιατι οι εμπορικες τραπεζες δεν εδιναν subprime δανεια!!οι subprime lenders μπορουσαν να ομολογοποιησουν τα δανεια τους πολυ πριν ψηφιστει ο νομος. πραγματικα το πρωτο σου κειμενο με μπερδεψε καπως, σε αντιθεση με το δευτερο!
thano,
όταν έγραψα το κείμενο θεωρούσα ότι ο νόμος του 1999 είχε μεγαλύτερη επίπτωση από σήμερα. Ωστόσο θεωρώ ότι με το να δώσει το δικαίωμα στις εμπορικές τράπεζες να κάνουν οι ίδιες ομολογοποιήσεις αντί να πωλούν τα δάνεια σε επενδυτικές τράπεζες ή στους Φάνι και Φρέντι για να τα ομολογοποιήσουν ενδεχομένως συνέβαλε στην αύξηση του αριθμού παραγώγων, και στην ανάλυψη μεγαλύτερου ρίσκου από τις εμπορικές τράπεζες στα δάνεια που έδιναν (ακόμα και ανάμεσα στους prime δανειστές κάποιοι είναι πιο φερέγγυοι από άλλους). Πάντως η αλήθεια είναι ότι το Glass Steagall Act είχε πεθάνει από το 1996, όταν ο Γκρήνσπαν επέτρεψε σε μητρικές εταιρίες να κατέχουν εμπορικές και επενδυτικές τράπεζες. Γενικά ήταν ένα βήμα μιας γενικότερης τάσης για απορρύθμιση, ενώ θεωρώ ότι αυτό που χρειαζόταν ήταν περισσότερη ρύθμιση. Οι κακές γλώσσες λένε ότι σε αυτό το ζήτημα διαφωνούσε ο Volcker, ο πρόεδρος της Φεντ που κατέβασε τον πληθωρισμό από 14% το 1980 σε κάτω από 4% το 1986, και για αυτό τον αντικατέστησε με τον Γκρήνσπαν ο Ρήγκαν το 1987 παρά την επιτυχία του.
Τέλος, αν το πρόβλημα είναι ότι κάποιες τράπεζες είναι “too big to fail” το να τους δώσουμε τη δυνατότητα να ασκούν και επενδυτικές δραστηριότητες θεωρώ ότθ συμβάλει στην περαιτέρω μεγέθυνσή τους?
οσον αφορα την goldman sachs απο οσο θυμαμαι πληρωσε τελικα 500 εκατομμυρια δολλαρια προστιμο!κατι ειναι και αυτο.
τελικα απο οτι διαβασα στο παρακατω λινκ oi fannie maz kai freddie mac εκτος απο υποπτα ΑΑΑ ομολογα αγοραζαν και απευθειας ορισμενα subprime δανεια!!
http://www.nhi.org/online/issues/125/goingsubprime.html
thano,
έχεις δίκιο, αλλά πρέπει να επισημάνω ότι τα αγόρασαν για το δικό τους πορτφόλιο καθώς ο νόμος δεν τους έδινε το δικαίωμα να τα ομολογοποιήσουν. Άρα έπεσαν οι ίδιοι θύματα (όπως και όταν αγόρασαν mortgage backed securities από άλλους). Τα mortgage backed securities που εκδίδονται από τις δυο αυτές εταιρίες δια νόμου μπορούν να είναι στηριγμένα μόνο σε confornming δάνεια.
το συμπερασμα που βγαζω ειναι οτι αν δεν ειχαν συμβει ολα αυτα στις ΗΠΑ και σε συνδυασμο με την δημιουργικη λογιστικη των ελληνικων κυβερνησεων το προβλημα χρεους δεν θα ειχε ακομα αγγιξει την ελλαδα. πιθανων να πληρωναμε με 200 μοναδες βασης πανω απο τα γερμανικα ομολογα αλλα πιστευω μπορει να περναγαν και 10 χρονια μεχρι να φταναμε στο σημειο που φτασαμε αποτομα τωρα!!
περιμενω και το τριτο μερος.ποτε θα το γραψεις??