Σωτήρης Γεωργανάς, αν. καθηγητής στο City University Λονδίνου και
Κωνσταντίνος Καλλίρης, δικηγόρος και διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Οξφόρδης
Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στα Νεα
Η Γερμανία έχει συνηθίσει να είναι αποδέκτης της νοτιοευρωπαϊκής δίκαιης ή άδικης κριτικής, την οποία πολύ συχνά αντικρούει με ένα μείγμα απορίας και ελαφριάς αδιαφορίας. Πρόσφατα, όμως, η Γερμανία μπήκε στο στόχαστρο ισχυρότερων και πιο αντικειμενικών παραγόντων, που δύσκολα μπορεί να αγνοήσει. Επίσημη αναφορά του αμερικάνικου υπουργείου Οικονομικών, με την συνδρομή μάλιστα της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας και στελεχών του ΔΝΤ, επικρίνει τη Γερμανία για το εμπορικό της πλεόνασμα, που έφτασε να είναι μεγαλύτερο της Κίνας.* Σύμφωνα με την αναφορά, η αναιμική εγχώρια ζήτηση της Γερμανίας και η εξάρτηση της από τις εξαγωγές, δυσχεραίνει σημαντικά την διαδικασία εξισορρόπησης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η κυβέρνηση Μέρκελ επιμένει πως οι εξαγωγές είναι δείγμα οικονομικής υγείας και ότι δεν υπάρχουν ανισορροπίες στην Γερμανία που χρειάζονται διόρθωση. Παρενέβη ο Ντ. Λίπτον, νούμερο 2 στο ΔΝΤ, ζητώντας από την Γερμανία να σκεφτεί τον πλανήτη και να μειώσει σημαντικά το πλεόνασμά της. Ποιός έχει δίκιο;
Εκ πρώτης όψεως, η απάντηση είναι σαφής. Ο ισχυρός δεν μπορεί να απολογείται για την υγεία του! Να παύσουν να φτιάχνουν οι Γερμανοί τόσο καλά αυτοκίνητα, για να μπορέσουν να αναπνεύσουν οι παραπαίουσες γαλλικές/ιταλικές αυτοκινητοβιομηχανίες; Ή όπως θέλει το ανακριβές στερεότυπο: να μην δουλεύουν οι Γερμανοί για να ξεκουραστούν οι τεμπέληδες του Νότου;
Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η Γερμανία διαχρονικά ειδικεύεται στην παραγωγή βιομηχανικών αγαθών υψηλής ποιότητας. Έως το 1999, όμως, υπήρχε ένας αυτοματός περιορισμός που εμπόδιζε τον πλανήτη από το να αγοράζει μόνο προϊόντα made in Germany: το γερμανικό μάρκο. Μπορεί η VW να έφτιαχνε καλά οχήματα, αλλά είχαν και την αντίστοιχη τιμή, οπότε αρκετοί προτιμούσαν ένα φτηνότερο Φίατ. Μεταπολεμικά, όσο ανέβαινε η γερμανική βιομηχανία, έτεινε να ανεβαίνει και το μάρκο, φέρνοντας μια σχετική ισορροπία στο διεθνές εμπόριο της χώρας. Από την στιγμή, όμως, που τα ευρωπαϊκά νομίσματα ενώθηκαν υπό το ευρώ, η ισοτιμία που αντιμετωπίζουν οι γερμανοί παραγωγοί στις διεθνείς αγορές καθορίζεται και από τις συνθήκες στην Μαδρίτη ή την Αθήνα. Ως αποτέλεσμα, τα γερμανικά προϊόντα κοστίζουν λιγότερο στο εξωτερικό, απ’ότι αν υπήρχε ακόμα το μάρκο, με ανάλογο αποτέλεσμα στην ζήτηση: οι γερμανικές εξαγωγές καταγράφουν συνεχή ρεκόρ. Ποιός βλάπτεται και τι μπορεί να γίνει;
Πρώτος βλάπτεται ο γερμανός καταναλωτής! Οι εξαγωγές δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μόνο το τίμημα που πληρώνουμε για να μπορούμε να απολαμβάνουμε προϊόντα άλλων χωρών. Η Γερμανία διατηρεί την εγχώρια ζήτηση της σχετικά υποτονική, που σημαίνει ότι οι Γερμανοί δεν καταναλώνουν όσο θα μπορούσαν, τόσο εγχώρια προϊόντα, όσο και ξένα όπως ελληνικό γιαούρτι ή διακοπές στην Μαγιόρκα. Ακολούθως βλάπτονται και οι γιαουρτοπαράγωγοι ή οι ξενοδόχοι εκτός Γερμανίας.
Σημειωτέον ότι εν προκειμένω δεν ζητείται μια απευθείας ενίσχυση των νότιων οικονομιών, ένα ευρωομόλογο ή μια τραπεζική Ένωση. Προτείνεται απλά να αφήσει η Γερμανία τους πολίτες της να αισθανθούν πλουσιότεροι, να καταναλώσουν περισσότερα αγαθά, προς όφελος, λίγο πολύ, της παγκόσμιας οικονομίας!
Γιατί λοιπόν αντιστέκεται το Βερολίνο; Η διαδικασία προσαρμογής θα σημαίνει αναπόφευκτα και υψηλότερο πληθωρισμό εντός Γερμανίας, αφού ουσιαστικά αντί να προσαρμοστεί η εξωτερική ισοτιμία (το εκλιπόν μάρκο), θα προσαρμοστεί η εσωτερική. Η εσωτερική ανατίμηση της Γερμανίας γίνεται η άλλη πλευρά του νομίσματος της εσωτερικής υποτίμησης στον ευρωπαϊκό Νότο. Αντί όμως για τον σημερινό ελληνικό αποπληθωρισμό και πληθωρισμό 1-2% στην Γερμανία, θα έχουμε π.χ. 1% στην Ελλάδα και 4% στην Γερμανία. Η διαφορά για την Ελλάδα φαίνεται αμελητέα αλλά δεν είναι. Όταν μια χώρα έχει αποπληθωρισμό, κατανάλωση και επενδύσεις καταρρέουν. Γιατί να αγοράσεις ένα αγαθό ή ακίνητο σήμερα, αν ξέρεις ότι αύριο θα είναι φτηνότερο; Μια ενδοευρωπαϊκη προσαρμογή που θα επέτρεπε στην Ελλάδα να έχει λίγο υψηλότερο, αλλά θετικό πληθωρισμό (και λίγο υψηλότερο στην Γερμανία) θα είχε δυσανάλογο θετικό αποτέλεσμα στην ελληνική οικονομία.
Δυστυχώς, για ιστορικούς λόγους, η Γερμανία αποστρέφεται τον πληθωρισμό. Τόσο η εποχή της Βαϊμάρης όσο και η σχετικά υψηλή ανεργία της δεκαετίας του ‘90, έχουν πείσει τους Γερμανούς ότι η συνταγή της επιτυχίας απαιτεί χαμηλές τιμές – και αντίστοιχα χαμηλές αυξήσεις μισθών.
Αν υποθέσουμε ότι αυτή είναι η γερμανική προτίμηση επί του ζητήματος, έχουν δικαίωμα τρίτοι –και, πιο συγκεκριμένα οι ευρωπαίοι εταίροι της- να ζητούν κάτι διαφορετικό; Αξιοσέβαστες γερμανικές φωνές μιλούν για σχετική υποχρέωση της Γερμανίας να επιδείξει αλληλεγγύη, ακόμα κι αν ζημιωθεί ελαφρά. Ο Claus Offe θεωρεί ότι η υποχρέωση αυτή εδράζεται, μεταξύ άλλων, ακριβώς στο γεγονός ότι το ενιαίο νόμισμα απέφερε αύξηση των γερμανικών εξαγωγών. Ο Jürgen Habermas εξηγούσε πρόσφατα γιατί, κατά τη γνώμη του, οι Γερμανοί οφείλουν να επιδείξουν ένα είδος ενδοευρωπαϊκής πολιτικής αλληλεγγύης, η οποία θα επιφέρει πρόσκαιρη αρνητική αναδιανομή για τους ίδιους και κάποιες άλλες ισχυρές χώρες, αλλά, μακροπρόθεσμα, θα συμφέρει όλη την ευρωπαϊκή πολιτική κοινότητα.
Αυτές οι αναλύσεις, ενδεικτικές του νέου τρόπου σκέψης για την Ευρωζώνη, ακόμα και μέσα στη Γερμανία, επιδέχονται πολλών ερμηνειών και αντεπιχειρημάτων. Αλλά αυτό που ζητείται εν προκειμένω από τους Γερμανούς είναι κάτι πολύ λιγότερο, κάτι ουσιαστικά ανέξοδο. Αν υπάρξει κάποια ζημία για τον μέσο Γερμανό, αυτή θα είναι παντελώς ασήμαντη, ενώ το όφελος για την ευρωπαϊκή περιφέρεια και την Ευρωζώνη θα είναι σημαντικό. Το μόνο που απαιτείται είναι να εγκαταλείψει η Γερμανία την εσωστρεφή λογική που επιμένει να απορρίπτει κάθε εξισορρόπηση με ευρωπαϊκό προσανατολισμό και να αναγάγει σε τοτέμ υπαράνω κριτικής κάθε γερμανική παράδοση.
Ίσως η αλληλεγγύη που όλο και περισσότεροι στοχαστές οραματίζονται για την Ευρώπη απαιτεί θυσίες από τη Γερμανία. Ίσως, όταν οι θυσίες αυτές γίνουν πολιτικό αίτημα, να έχουμε πολλά να πούμε σε επίπεδο τόσο οικονομικών όσο και πολιτικής ηθικής. Αλλά το αίτημα για περιορισμό του γερμανικού εμπορικού πλεονάσματος δεν απαιτεί μία πραγματική θυσία, αλλά μία ψύχραιμη ευρωπαϊκή ματιά που η γερμανική κυβέρνηση αρνείται να υιοθετήσει.
—————————
*Η ειρωνεια της υποθεσης ειναι οτι η Κινα ειναι εδω και πολλα χρονια ο στοχος της αμερικανικης κριτικης για το μεγαλο της εμπορικο πλεονασμα.
——————–
Ενα ωραιο γραφημα απο γερμανικο εντυπο που δειχνει προς ποιες χωρες προοριζονται οι γερμανικες εξαγωγες.
Ξεκαθαρη η ανοδος αναπτυσσομενων χωρων, απο Κινα και Ινδια μεχρι Τουρκια. Αλλα επισης ξεκαθαρο οτι η Γερμανια εχει ακομα το μεγαλυτερο κομματι του διεθνους της εμποριου στην Ευρωπη.
Ωραίο άρθρο, παιδιά, με έβαλε σε σκέψεις και μένα. Απλώς δεν πείθομαι ότι όλα οφείλονται σε μια συλλογική ψύχωση της γερμανικής δεξιάς. Ότι δηλαδή μπορούν να ζουν καλύτερα και να είναι πλουσιώτεροι όλοι τους, αλλά φοβούνται 2 μονάδες πληθωρισμό. Μήπως είναι πιο λογικό ότι οι φόβοι τους είναι άλλου είδους; Ότι ας πούμε δεν είναι πρακτικά δυνατόν να αυξηθούν μόνο οι εισαγωγές χωρίς να επηρεαστούν οι εξαγωγές τους και ότι, άρα, τους ζητείται ουσιαστικά να απολέσουν όσα κέρδισαν από τις μεταρρυθμίσεις Σρέντερ και εξής; Να χάσουν πελάτες και μερίδια σε αγορές; Και μάλιστα προς όφελος των Αμερικανών; Και ότι οι συμβουλές από Αμερική μεριά δεν είναι και τόσο αθώες;
Δεν το κατάλαβα αυτό. Το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας μικρή σχέση δεν έχει με τις εξαγωγές της προς Ελλάδα και σία;
εγω παντως δεν ειπα δεξιας
οχι ακριβως ολοι. Για καταναλωτες μιλησα. Οι εξαγωγικες βιομηχανιες θα χασουν κατι σε εσοδα, και ισως και κερδη. Το ερωτημα ειναι ομως γιατι να ανεχονται οι Γερμανοι καταναλωτες αυτην την κατασταση? Δηλαδη θα ηταν ας πουμε καλο για την Ελλαδα να γινει ο πρωταθλητης του τουρισμου, ριχνοντας τους μισθους ολων των εργαζομενων στον τουρισμο στα 30 ευρω τον μηνα? (ακραιο παραδειγμα, αλλα καταλαβαινεις που το παω)
ναι, εχουν την φοβια οτι
α) ο αυξημενος πληθωρισμος μπορει να καταστει ανεξελεγκτος (που νομιζω ειναι αβασιμο)
και
β) η ΕΚΤ θα χασει σε αξιοπιστια αν της λεμε τι πληθωρισμο να ανεχεται (πιο βασιμο, αλλα διαχειρισιμο)
δεν ξερω αν το καταλαβα αυτο. Αν η Γερμανια εισαγει περισσοτερα iphone και διακοπες στην Σαντορινη θα επηρεαστουν αρνητικα οι εξαγωγες BMW?
με την Ελλαδα ναι, με ολον τον ευρωπαϊκο Νοτο (ινκλουντινγκ Γαλλια) μαλλον οχι.
Δεν ξέρω, ερώτηση κάνω. Είναι τόσο στεγανά όσο φαίνονται μεταξύ τους;
Σκέφτομαι και γράφω:
Για να αυξηθούν οι εισαγωγές, πρέπει να αυξηθούν οι μισθοί. Αυξανόμενοι οι μισθοί όμως, ελαττώνουν την ανταγωνιστικότητα. Και έτσι χάνουν πελάτες οι Γερμανοί βιομήχανοι. Πράγμα που ακριβώς τους συμβουλεύουν να κάνουν οι ανταγωνιστές τους, οι Αμερικανοί.
Από αυτήν την οπτική γωνία, ίσως να μην είναι μια φοβία ή ένα πείσμα.
Δεν χώνεις τον Θαλυς να μας βρη κανένα στατιστικό;
Λοιπόν, θέτω εδώ την ερώτηση, που έθεσα μέσω twitter. Τι ακριβώς καταλογίζουμε στους Γερμανούς; Πώς δηλαδή το Κράτος θα αυξήσει την εσωτερική ζήτηση; Τι μπορεί να κάνει που επίτηδες ΔΕΝ το κάνει;
Υποθέτω αυξήσεις στους ΔΥ ας πούμε.
Μέρος της προεκλογικής συζήτησης στη Γερμανία ήταν πχ η θεσμοθέτηση κατώτατου μισθού(υπάρχουν κλαδικοί μόνο τώρα). Άλλη λύση θα ήταν η αύξηση των προγραμμάτων δημοσίων επενδύσεων(σε δρόμους ή ερευνητικά ινστιτούτα, δεν έχει σημασία).
Υπάρχουν δύο κανάλια επίδρασης εδώ. 1) Οι Γερμανοί αρχίζουν να καταναλώνουν παραπάνω, που σημαίνει ότι καταναλώνουν και περισσότερα νοτιοευρωπαϊκά προϊόντα παραπάνω, αυξάνοντας τις εξαγωγές των Νοτίων και βοηθώντας την ανάκαμψη τους. 2) Η αύξηση του κόστους παραγωγής των Γερμανών οδηγεί στην απώλεια εξαγωγών, μέρος των οποίων θα καρπωθούν οι Νότιοι(ή αν μιλάμε για εξαγωγές στο Νότο, θα μειώσουν τις εισαγωγές τους στρεφόμενοι στην εγχώρια παραγωγή).
Το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας ουσιαστικά σημαίνει ότι μεταθέτει κατανάλωση από το παρόν στο μέλλον. Αυτό που λένε οι ΗΠΑ και το ΔΝΤ είναι ότι η Γερμανία το παρακάνει. Τι να το κάνεις το πλεόνασμα αν δεν το καταναλώνεις ποτέ; Εσύ, τα παιδιά σου, τα δισέγγονα σου, κάποιος κάποια στιγμή;
το εμπορικο πλεονασμα ειναι καποιας μορφης αποταμιευση, αλλα οχι αναγκαστικα η εξυπνοτερη. Η Γερμανια θα μπορουσε να αποταμιευει πολυ, χωρις εμπορικο πλεονασμα (φανταστειτε απλα να μην υπηρχε ο υπολοιπος πλανητης).
Τωρα, πως να τονωσουν την ζητηση? Με ολους τους τροπους που περιεγραψε ο θαλυς, αλλα και με αυτο που ζηταω τοση ωρα εμμεσως: να επιτρεψουν/ενθαρρυνουν μια χαλαροτερη νομισματικη πολιτικη απο την ΕΚΤ, που θα τονωσει την ζητηση σε ολη την ΕΕ και θα προκαλεσει ομως υψηλοτερο πληθωρισμο.
Τωρα, αν τονωθει η γερμανικη ζητηση, θα τονωθει και η ελληνικη και η ισπανικη, που με την σειρα τους θα εισαγουν και περισσοτερα γερμανικα προϊοντα. Το διεθνες εμποριο δεν ειναι παιχνιδι μηδενικου αθροισματος. Γενικα, αν η Γερμανια κανει κατι για να αρχισει να καταναλωνει/εισαγει περισσοτερο, καταναλωνει περισσοτερο και ο Νοτος, και τουμπαλιν.
Εγώ νομίζω, αν και δυστυχώς δεν υπήρχε χώρος για να το αναπτύξουμε περισσότερο, ότι το πρώτο που απαιτείται από τους Γερμανούς είναι να αντιληφθούν ότι, θέλοντας και μη, τουλάχιστον η ζώνη του ευρώ είναι μία de facto πολιτική κοινότητα. Δε γίνεται να υποκρίνεσαι, λοιπόν, ότι δεν καταλαβαίνεις τα πολιτικά διακυβεύματα, αιτήματα και διλήμματα. Δεν μπορείς απλώς να ανασηκώνεις τους ώμους και να λες ‘εγώ έτσι έχω μάθει, έτσι γουστάρω και μην με ενοχλείτε’. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάτσουν να ρωτήσουν εμάς να τους υποδείξουμε πώς θα χειρίζονται τα εσωτερικά τους, αλλά, τουλάχιστον, ότι η ευρωπαϊκή πολιτική κοινότητα θα παίζει κάποιο ρόλο στις αποφάσεις τους. Όχι μόνο επειδή κερδίζουν από αυτό που λέγεται ΕΕ ή ευρωζώνη, αλλά κι επειδή τα μέλη μιας κοινότητας έχουν άλλου είδους απαιτήσεις from one another (αυτό περίπου λέει και ο Χάμπερμας). Εμείς, βέβαια, λέμε κάτι πολύ λιγότερο, δεν πρόκειται καν για απαιτήσεις αλληλεγγύης εδώ, εφόσον δεν υφίσταται πραγματική θυσία.
Δηλαδή, πώς να το κάνουμε, όπως θα έλεγε και ο Αραγκορν, ‘the European polity is upon you, whether you will risk it or not’.
http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702303289904579199550470333882
Και η Ευρωπαϊκή επιτροπή κατακρίνει την γερμανική πολιτική στο θέμα αυτό. Ανάμεσα στα μέτρα που έχουν προτείνει είναι η μείωση του ΦΠΑ πχ.
παρεπιμπτοντως, το συζητουσα και με μια συναδελφο χτες. Η Γερμανια δεν εχει κεντρικη συλλογικη συμβαση εργασιας, αλλα απ’οτι φαινεται το κρατος δινει γενικα την κατευθυνση, συντονιζει εργοδοτες και εργαζομενους. Επι μια δεκαετια τουλαχιστον η ιδεα ηταν να εχουν wage restraint με ανταλλαγμα να μην απολυεται κοσμος, να μην φευγουν ολα τα εργοστασια για Πολωνια κτλ
Ολα αυτα με, υποψιαζομαι, σημαντικη καθοδηγηση απο την ομοσπονδιακη κυβερνηση. Οποτε η Γερμανια ειναι και σε αυτο, περιπου το αντιθετο της Ελλαδας. Εκει δεν εχουν κεντρικη συμβαση αλλα ολοι ακουνε την κυβερνηση, σε μας εχουμε κεντρικη συμβαση και οι περισσοτεροι βασικα την αγνοουν (βλ μαυρη εργασια, αθετηση καθε ειδους συμφωνιων και κανονων κτλ)
Η Γερμανία μπορεί να κάνει περισσότερα προκειμένου να μπορούν και άλλες χώρες να αναδείξουν τα προτερήματά τους», είπε ο πρόεδρος της Κομισιόν, Μπαρόζο. Πώς όμως θα μπορούσε να μειωθεί το τεράστιο εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας και να εξισορροπηθεί η σχέση εισαγωγών και εξαγωγών; Όπως σημειώνει ανάλυση που δημοσίευσε το περιοδικό Der Spiegel στην ιστοσελίδα του, δεν υπάρχει η «τέλεια λύση», αλλά μια σειρά προτάσεων που ακούγονται, με πολλά επιχειρήματα υπέρ αλλά και πολλά κατά.
http://www.dw.de/%CE%B7-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BC%CE%B5%CF%84%CF%8E%CF%80%CE%B9%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-%CF%80%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82/a-17227484?maca=gri-VEU-Volltext-Capital-11783-xml-mrss
Σωτήρη έχω την εντύπωση πως το είχαμε συζητήσει το συγκεκριμένο θέμα στο παρελθόν (μάλλον στο buzz). Έχεις αλλαξει άποψη ή θυμάμαι λάθος;
Αρχελαε
ωραιος ο συνδεσμος.
Επ
ε αναλογα με ποιον συζητας μπορει να φαινεται οτι παιρνεις την μια ή αλλη θεση. Παντως δεν νομιζω να θεωρουσα ποτε οτι η Γερμανια θα κανει κακο αν τονωσει λιγο την ζητηση της. Ισα ισα που στην μεση της κρισης θεωρουσα οτι μαλλον θα επρεπε να εχει αυξησει και τον δανεισμο της, μια και δανειζοταν τοσο φτηνα και υπηρχε τετοια αναγκη δημοσιονομικου στηριγματος της ζητησης.
Έχω την εντύπωση πως δεν συμφωνούσες με την ιδέα πως για τα μεγάλα ελλείμματα στα current accounts του νότου σημαντικό μερίδιο ευθύνης φέρει και η Γερμανία ή πως το ευρώ έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτό (στα μεγάλα Γερμανικά πλεονάσματα). Μπορεί βέβαια να θυμάμαι και λάθος (και δεν μπορώ να βρω την συζήτηση)
κοιτα, υπαρχει ενα ζητημα με την λεξη “ευθυνομαι” εδω. Δηλαδη αλλο “μια πραξη μου εντεινει ενα φαινομενο” και αλλο “ευθυνομαι για το φαινομενο”.
Ειδικα ο ισχυρισμος οτι ευθυνονται, ή εστω προκαλουν (αμεσα) τα εμπορικα μας ελλειμματα ειναι ασθενης. Στην περιπτωση της Ελλαδας ειναι ψιλοξεκαθαρο, μια και οι ελληνικες εξαγωγες σπανιως ανταγωνιζονται τις γερμανικες (ποιο ειναι το cross elasticity φετας και BMW?). Οι Γαλλοι εχουν εναν παραπανω λογο να γκρινιαζουν, μια και η Renault υποφερει την ωρα που η VW παει μια χαρα. Εκει η γερμανικη απαντηση “κρατηστε και σεις τους μισθους σας χαμηλους για να ειστε ανταγωνιστικοι” δεν με πειθει απολυτα, οπως βεβαια δεν πειθομαι οτι η Renault δεν ευθυνεται και η ιδια για τα προβλημα της.
Σιγουρα ποτε δεν συμφωνουσα με την απλουστευτικη θεωρια οτι υπαρχει ενας πεπερασμενος πλουτος (στην γη? στην ευρωπη?) που η Γερμανια καρπωνεται τωρα, αρα τα κλεβει απο αλλους και πρεπει να τα αναδιανειμει. Ας δουμε τα πραγματα απο στενα ευρωπαϊκη σκοπια. Η Γερμανια κατι εχει κανει καλα. Φτιαχνει καλα προϊοντα, με υψηλη ζητηση στην ακρη της Γης (βλ και τον χαρτη που προσεθεσα). Κανει τους Κινεζους και Σαουδαραβες χαρουμενους με τα καταπλητικα αυτοκινητα που τους πουλαει, χαιρεται και αυτη τα εσοδα. Καλα ως εδω, ελευθερο εμποριο και τα σχετικα.
Ομως, κανονικα θα ανεβαινε το μαρκο, θα αισθανοντουσαν πλουσιοτεροι οι Γερμανοι, θα αγοραζαν περισσοτερα προϊοντα γενικα, θα χαιρομασταν και οι υπολοιποι Ευρωπαιοι. Τωρα το ευρω παραμενει σχετικα χαμηλο, οποτε λεμε, επιτρεψτε στις τιμες στο εσωτερικο της χωρας να ανεβουν. Και οταν λεω τιμες, εννοω ολες τις τιμες, δηλαδη και της εργασιας (=μισθοι).
Γενικα το λαθος της Γερμανιας ειναι μαλλον omission, παρα comission. Παραβλεπουν μια κινηση που θα μας εκανε (σε ολους τους Ευρωπαιους τουλαχιστον!) καλο, αλλα αυτο δεν σημαινει οτι κανουν ενεργητικα κακο.
Σωτήρη σίγουρα δεν ισχυρίζομαι πως οι Ελληνικές εξαγωγές ανταγωνίζονται τις Γερμανικές. Ωστόσο στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών δεν υπάρχουν μόνο εξαγωγές αλλά και εισαγωγές. Το κοινό νόμισμα και ακολουθούμενες (σκόπιμες ή μη) παραλείψεις δημιούργησαν μια νέα πραγματικότητα κατά την οποία οι κάτοικοι των κρατών του νότου απολάμβαναν υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης από ότι θα απολάμβαναν σε διαφορετική περίπτωση με το αντίστροφο να ισχύει για τους κατοίκους των χωρών του βορά. Αυτό σήμαινε αυξημένη ζήτηση στον νότο και μειωμένη στον βορά. Και που ακριβώς κατευθύνονταν η συγκεκριμένη ζήτηση; Σε μεγάλο βαθμό στην αγορά (ελαστικών προς την τιμή) προϊόντων των εμπορικών εταίρων των χωρών του νότου.
Καλό θα ήταν επίσης να αναγνωρίσουμε πως η Γερμανία κατασκεύαζε πάντα προϊόντα αναγνωρισμένης ποιότητας. Τα γιγάντια ωστόσο εμπορικά πλεονάσματα της ωστόσο προέκυψαν μετά την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος. Συνεπώς το γεγονός πως η Γερμανία κατασκευάζει καλά προϊόντα δεν εξηγεί από μόνο του το ότι η Γερμανία διαθέτει τεράστια εμπορικά πλεονάσματα.
Βέβαια τα τεράστια εμπορικά πλεονάσματα εμφανίστηκαν και μετά την υιοθέτηση της Ατζέντας του Σρέντερ(χρονικά την ίδια περίπου περίοδο με την υιοθέτηση του Ευρώ).
Ποια μεταβολή πολιτικής είχε μεγαλύτερη επίδραση; Το φτηνό, ως προς το μάρκο, ευρώ ή η συμπίεση του κόστους των παραγωγικών συντελεστών(βασικά της εργασίας);
Δεν ξέρω τα στοιχεία, αν έχει χρόνο κανείς ας τα κοιτάξει.
Σίγουρα κάποιο ρόλο έπαιξε και η υιοθέτηση της Ατζέντας του Σρέντερ. Ωστόσο οι επιπτώσεις της συνεπαγόμενη αύξησης της παραγωγικότητας εξαιτίας των συγκεκριμένων μέτρων θα μετριάζονταν από μια μεταβολή στην συναλλαγματική ισοτιμία που θα αποτύπωνε αυτή ακριβώς την εξέλιξη. Δες επίσης το γράφημα εδώ. Από ότι βλέπεις οι αποκλίσεις στα balances των current accounts των χωρών της Ευρωζώνης γιγαντώνονται μετά την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος (structural change) και αυτό δεν αφορά μόνο τον λογαριασμό της Γερμανίας. Αυτό είναι νομίζω αναμενόμενο αφού μέτρα για τον περιορισμό αυτού του effect δεν λήφθηκαν. Ελλείψει μηχανισμού που προσαρμόζει τις τιμές στην εξέλιξη της παραγωγικότητας (δες συναλλαγματική ισοτιμία) τα πλεονάσματα κάποιων χωρών γιγαντώνονται και το ίδιο συμβαίνει με τα ελλείμματα κάποιων άλλων.
Στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης υπονοείται ότι η απόκλιση των current accounts θα περιοριζόταν μέσω του ελέγχου των δημοσιονομικών δαπανών και των συνεπαγόμενων δομικών αλλαγών στις οικονομίες. Μεταξύ μας, έπρεπε να γίνουν όλες οι χώρες της Ευρωζώνης μικρές Γερμανίες. Τουλάχιστον ως προς το δημοσιονομικό τους σκέλος.
Επειδή κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό-ούτε καν απαραίτητα επιθυμητό-και η διαδικασία μπορούσε να αποδοθεί και σε φυσιολογική μεταβατική περίοδο λόγω διαφορετικών επιπέδων κεφαλαίου που διέθεταν οι οικονομίες της Ευρωζώνης, το σωστό θα ήταν να έχει προβλεφθεί εσωτερικό ΔΝΤ. Ένας μηχανισμός που θα προστάτευε τις οικονομίες από εξωτερικά σοκ και κερδοσκοπικές επιθέσεις εξαιτίας των διαφορών στα current account balances.
Όπως είναι γνωστό βέβαια, ακόμα και τώρα τέτοιος μηχανισμός, πλήρως λειτουργικός, δεν υπάρχει. Κινούμαστε με ημίμετρα, ad hoc λύσεις και παρακαλώντας το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο να μην χύσει την καρδάρα με το γάλα που μαζεύουμε 4 χρόνια.
Κι η τελευταία παρατήρηση με οδηγεί να σημειώσω ότι η παρούσα κρίση δεν είναι τόσο προβληματική ως προς το οικονομικό της σκέλος, αλλά ως προς το πολιτικό της. Που για κάποιους μπορεί να σημαίνει ότι είναι μάλλον ηθικό το ζήτημα.
th.alys η δημοσιονομική συγκράτηση ναι θα μπορούσε να μειώσει τις αποκλίσεις στα current accounts. Όπως όμως σωστά επισημαίνεις είναι απολύτως λογικό οι χώρες που έχουν μικρότερες συγκεντρώσεις κεφαλαίων να διαθέτουν (σε short/medium term) υψηλότερα ελλείμματα. Βέβαια στην περίπτωση μας τα ελλείμματα δεν προέκυψαν εξαιτίας της αύξησης των επενδύσεων αλλά κυρίως εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης της κατανάλωσης που εξασφαλίστηκε με αύξηση της προσφοράς (φθηνού) χρήματος. Αυτό που θα έπρεπε να συμβεί είναι όχι τόσο η μετατροπή την κρατών σε μικρές Γερμανίες αλλά ο εκμηδενισμούς των αρνητικών effects της υιοθέτησης του κοινού νομίσματος που δρα ως amplifier κακών και καλών επιλογών. Θα συμφωνήσω επίσης στο μεγαλύτερο coordination μεταξύ των κρατών σε αποφάσεις που αφορούν είτε δημοσιονομικές πολιτικές είτε σε εσωτερικές αλλαγές στις αγορές κεφαλαίου και εργασίας αφού οι επιλογές ειδικά των μεγαλύτερων και ισχυρότερων κρατών μπορούν να πιέσουν ασφυκτικά (squeeze) τα ασθενέστερα και/ή μικρότερα κράτη της ζώνης.
Να πω, έστω και καθυστερημένα, μια κουβέντα επί του τελευταίου σχολίου του Θάλυς. Προφανώς και τίθεται ένα σοβαρό ζήτημα πολιτικής ηθικής, αλλά δεν είναι αυτό που περιγράφεται στον ατυχή σύνδεσμο. Οι Γερμανοί δικαιούνται να επιθυμούν να επικρατήσει η δική τους προτεσταντική ή άλλη ηθική. Αυτό είναι πάντα το πολιτικό παιχνίδι, όλοι προσπαθούν να νικήσουν για λογαριασμό των ιδεών τους. Μπορεί να μας ενοχλεί το περιεχόμενο αυτής της ηθικής, κυρίως η εξάρτησή της από το δίπολο αμαρτία/τιμωρία, αλλά δεν είναι από εκείνες που είναι ανάγκη να εξαιρεθούν από το πολιτικό παιχνίδι, όπως πχ ολοκληρωτικές πολιτικές θεωρίες.
Το θέμα εξακολουθώ να νομίζω ότι είναι αυτό που περιγράφεται στο κείμενο. Καλή η μάχη για την επικράτηση των ιδεών, αλλά τα μέσα που επιτρέπεται να μετέρχονται οι ‘αντιμαχόμενοι’ γνωρίζουν όρια. Σε τούτο τον ‘πόλεμο’ δεν επιτρέπονται όλα. Ως έχουν τα πράγματα αυτή την στιγμή, η Γερμανία φαίνεται πως έχει κάποιες υποχρεώσεις πολιτικής αλληλεγγύης προς τον ευρωπαϊκό νότο. Αν είναι έτσι, η οικονομική κρίση δεν είναι το κατάλληλο μέσο για την επίτευξη ενός υπό προϋποθέσεις θεμιτού πολιτικού σκοπού.
Δεν θα έλεγα ότι ο σύνδεσμος ισχυρίζεται ότι οι Βόρειοι δεν δικαιούνται να έχουν την συγκεκριμένη ηθική στάση. Έχουν κάθε δικαίωμα και συμφωνώ ότι είναι μέρος του πολιτικού παιχνιδιού. Αυτό που (καταλαβαίνω να) λέει είναι ότι οι συγκεκριμένες ηθικές αντιλήψεις προκαλούν προβλήματα στην υιοθέτηση λύσεων. Δικαίωμα του καθενός να προτιμάει την ηθική συνέπεια από την επίτευξη λύσης, αλλ’εξίσου δικαίωμα των υπολοίπων να καταδεικνύουν την προτίμηση του αυτή, χωρίς απαραίτητα να την κρίνουν ηθικά.
Κών/νε
Νομίζω το επιχείρημα περί αλληλεγγύης είναι το δεύτερο χερότερο που μπορεί να χρησημοποιήσει η ελληνική πλευρά (το πρώτο είναι φυσικά το “ανακαλύψαμε την δημοκρατία, άρα πληρώστε”).
Υπάρχει ζήτημα με το τι εννούμε λέγοντας αλληλεγγύη. Εγώ πιο πολύ το καταλαβαίνω σαν συμπαράσταση σε κάποιον που βρέθηκε ατυχώς σε δυσμενή θέση. Ας πούμε, κατανοητή η οικονομική αλληλεγύη σε κάποιον στην κοινότητα που έπεσε κεραυνός και του έκαψε το σπίτι. Αλλά και σε κάποιον που έχασε το σπίτι του στα χαρτιά; Είναι το ίδιο;
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ελλάδα κατέληξε στην χρεοκοπία ύστερα από 30 χρόνια πολιτικής σταθερότητας, πρόσβασης σε κεφάλαια και τεχνογνωσία που ας πούμε η Βουλγαρία ούτε να ονειρεύτει δεν τόλμαγε και σε γεωπολιτικες εξελίξεις στην περιοχή αν όχι θετικές, τουλάχιστον ουδέτερες για την χώρα. Εκτός αυτών, 2 στους 3 έλληνες πρωθυπουργούς 2000-2008 έχουν επίσημα παραδεχτεί ότι η Ελλάδα συνειδητά εξαπατούσε με ψεύτικα στοιχεία τους εταίρους, από τους οποίους τώρα απαιτεί αλληλεγγύη. Πόση συμπόνοια δηλαδή μπορεί να προκαλεί μια τέτοια εξέλιξη, όχι βέβαια στους ψυχικά ανώμαλους βορειοευρωαπαίους προτεστάντες (που επί 30 χρόνια μας μοίραζαν πακέτα Δελόρ, ΕΣΠΑ κτλ, αλλά αυτά δεν θεωρούνται ένδειξη πρωτοφανούς αλληλεγγύης μεταξύ κρατών), αλλά σε ένα φυσιολογικό άνθρωπο. Δηλαδή αν η Ελλάδα αξίζει τέτοια αλληλεγγύη, τι πρέπει να κάνει η β.ευρώπη για Ρουμανία, ΛΕτονία, Πολωνία κτλ;
( + το ότι απαιτούμε αλληλεγγύη την στιγμή που η αξιωματική αντιπολίτευση και πιθανότατα επόμενη κυβέρνηση λέει από εδώ και από εκεί ότι δεν πρόκειτα να σεβαστεί τις συμφωνίες/την συνέχεια του ελληνικού κράτους και ότι άμα γουστάρει θα απειλήσει τους αλληλέγγυους με φέσι)
Επίσης, όταν λες
ποιος είναι ο πολιτικός σκοπός της Γερμανίας;
ΥΓ. παιδιά μόλις διαπίστωσα ότι χάθηκε ένα μεγάλο σχόλιο που είχα αφήσει πριν μέρες, όπου έπαιζα τον δικηγόρου το διαβόλου. Το έφαγε το μοδ ίσως; αφού δεν έβριζα!
ελα σναπ
τρεξιμο αυτες τις μερες, οποτε θα κανω τα σχολια μου αυριο-μεθαυριο. Εντω μεταξυ λυθηκε το προβλημα με το αλλο σχολιο σου? Ποιος σου πε και σενα να βαζεις λινκ σε σαϊτ με ναρκωτικα και εμπορους οργανων?
Βγαίνω για λίγο από το λίθαργο για να ασκήσω ένσταση. :)Ειλικρινά, δεν καταλαβαίνω την κριτική που ασκούν οι ΗΠΑ στη Γερμανία, για τους παρακάτω λόγους.
Πρώτον, θα ήταν παράλογο αν η ΕΕ ασκούσε κριτική στην πολιτεία της Καλιφόρνια διότι έχει εμπορικό πλεόνασμα. Κατά τον ίδιο τρόπο είναι παράλογο να εστιάζουν οι ΗΠΑ την προσοχή τους στο ισοζύγιο με τη Γερμανία, και όχι με όλες τις χώρες της Ευρωζώνης. Η ισοτιμία ευρώ-δολλαρίου διαμορφώνεται βάσει του ισοζυγίου όλων των χωρών της Ευρωζώνης με όλες τις ΗΠΑ, και όχι μεταξύ Γερμανίας και Καλιφόρνια. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να ήταν δηλαδή?
Δεύτερον, δεν είμαι σίγουρος τι ακριβώς θέλουν οι επικριτές. Οι Γερμανοί έχουν υψηλότερα ποσοστά αποταμίευσης από τους άλλους. Στο βαθμό που αυτό είναι αποτέλεσμα προσωπικής επιλογής, δικαιολογείται η Γερμανική κυβέρνηση να προσπαθεί να τους κάνει σώνει και καλά να καταναλώνουν περισσότερο?
Τρίτον, ας υποθέσουμε ότι κατά κάποιον μαγικό τρόπο επιτυγχάνουμε υψηλότερο πληθωρισμό στην Ευρωζώνη. Στο βαθμό που η ισοτιμία Ευρώ-δολλαρίου διαμορφώνεται στην αγορά ελεύθερα, δεν θα οδηγήσει αυτό σε υποτίμηση του Ευρώ σε σχέση με το δολλάριο? Δεν θα ακυρώσει αυτή η υποτίμηση την όποια αύξηση των τιμών, με αποτέλεσμα οι τιμές των Γερμανικών εξαγωγών στις ΗΠΑ να μείνουν ίδιες?
Τέλος, ποιός είναι ο μαγικός τρόπος με τον οποίο ο πληθωρισμός στην Ευροζώνη θα ανέβει? Ήδη η ΕΚΤ δυσκολεύεται να πιάσει τον στόχο του 2%. Όσοι τα γράφουν αυτά ύποθέτουν ότι η κεντρική τράπεζα πετάει με ένα ελικόπτερο και ρίχνει χρήματα. Η νομισματική πολιτική δεν ασκείται έτσι όμως. Τα επιτόκια με τα οποία δανείζει η ΕΚΤ είναι σχεδόν στο μηδέν. Τι άλλο μπορεί να κάνει? Να αρχίσει να αγοράζει κρατικά ομόλογα? Και αν τα ομόλογα αυτά κουρευτούν εξανεμίζοντας τα κεφάλαια της ΕΚΤ, πώς θα επανακεφαλαιοποιηθεί? Εδώ και ένα σχετικό και ενδιαφέρον βίντεο από μια ομιλία του Νομπελούχου Κρίστοφερ Σιμς.
http://hhei.umn.edu/news/pastEvents/2013ChristopherSims.php
Κώστα, να ρωτήσω κάτι;
Τι παράλληλα έχει ή δεν έχει η αμερικανική κριτική προς Γερμανία για το εμπορικό της πλεόνασμα με την αντίστοιχη αμερικανική κριτική προς Κίνα;
Η διαφορά είναι ότι η ισοτιμία δολλαρίου με ρηνμινμπι (το νομισμα της Κίνας) δεν διαμορφώνεται ελεύθερα στην αγορά συναλλάγματος.
Η κατηγορία είναι ότι η Κίνα κρατάει το νόμισμά της τεχνητά υποτιμημένο, με σκοπό την τόνωση των εξαγωγών. Ένας τρόπος με τον οποίο το επιτυγχάνει είναι ότι η κεντρική της τράπεζα πουλάει ρήνμινμπι και αγοράζει δολλάρια, τα οποία είτε κρατάει είτε χρησιμοποιεί για να αγοράσει ομόλογα του Αμερικανικού δημοσίου (αυτή τη στιγμή κατέχει περίπου 1% το δημοσίου χρέους των ΗΠΑ).
Αντίθετα, από όσο γνωρίζω κανένας δεν έχει κατηγορίσει την ΕΚΤ για παρόμοια προσπάθεια επηρεασμού της ισοτιμίας δολλαρίου-ευρώ. Η Ευρωζώνη έχει στο σύνολό της ένα πλεόνασμα με τις ΗΠΑ περίπου 48 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε περίπου 67 δισ. δολλάρια, αλλά το ποσό είναι σχετικά μικρό αν αναλογιστούμε ότι το συνολικό ΑΕΠ των ΗΠΑ είναι περίπου 16 τρισ. δολλάρια.
Η διαφορά με το Τέξας και την Καλιφόρνια είναι ότι στις ΗΠΑ υπάρχει ισχυρό ομοσπονδιακό κράτος. Αν είναι αναγκαία η μεταφορά πόρων από το Τέξας στη Νεβάδα, οι αντιρρήσεις των Τεξανών δύσκολα θα την εμποδίσουν.
Στην περίπτωση της ΕΕ, όσο κι αν οι Βρυξέλλες θα ήθελαν να δουν την μεταφορά πόρων από τον Βορρά στο Νότο, αδυνατούν να επιβάλλουν την θέληση τους. Κι εκεί κάπου κολλάει η κριτική των ΗΠΑ, της Κομισιόν και του ΔΝΤ. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να τους πιέσουν. Βέβαια, όπως τονίζει κι ο Σναπ, οι ίδιοι οι Γερμανοί κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση ήδη, αλλά πιο αργά απ’ό,τι θα θέλαμε οι υπόλοιποι.
Σναπ αν μεταχειριζόμαστε τη Γερμανία όπως κάθε άλλο κράτος(την Ιαπωνία πχ), δεν υπάρχει λόγος να κοιτάξουν η ΗΠΑ τα πλεονάσματα στο εμπόριο ΗΠΑ-ΕΕ. Αν τη μεταχειριζόμαστε ως κομμάτι της ΕΕ, τότε δεν μπορούμε να πούμε ότι η ΕΕ αναπτύσσεται κι επομένως καλά κάνει η Γερμανία να ταχτοποιεί τα δημοσιονομικά της σε καιρό ανάπτυξης.
ΥΓ. Διορθώστε με αν κάνω λάθος, αλλά θυμάμαι ότι στις αρχές της κρίσης οι ΗΠΑ είχαν παράπονα από τους Ευρωπαίους(δηλαδή βασικά τους Γερμανούς) γιατί περίμεναν να σωθεί η κατάσταση από τα stimulus packages των ΗΠΑ και οι ίδιοι δεν έκαναν τίποτα. Δεν είναι εντελώς καινούρια κριτική με άλλα λόγια.
Μισό λεπτό. Μπορεί κανείς να πει ότι θέλει για το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ χωρών της Ευρώπης. Αυτό είναι τελείως διαφορετικό θέμα όμως από το τι ισοζύγιο έχουν οι ΗΠΑ με τη Γερμανία, σύγκριση την οποία θεωρώ προβληματική για τους λόγους που προανέφερα (μαζί με τον σύντροφο και συναγωνιστή Σναπ).
Επιπλέον, δεδομένου ότι πράγματι δεν υπάρχει Ευρωπαϊκό ομοσπονδιακό κράτος, πώς προτείνουν οι επικριτές να γίνει η μεταφορά πόρων? Να βάλει η Γερμανία σε κάθε μπυραρία παγκάρι υπερ των απόρων πλην τίμιων Ελλήνων και να δώσει τα έσοδα ως ενίσχυση στο Ελληνικό δημόσιο? Δεν είναι τα ΕΣΠΑ και τα άλλα προγράμματα του Ταμείου Συνοχής μεταφορές πόρων από τους πιο ισχυρούς προς τους πιο αδυνάτους? Έχει γεμίσει η Ελλάδα με “συμβούλους” που “πουλάνε ΕΣΠΑ” σε κάθε μικρο-επιχειρηματία που ψάχνει χρηματοδότηση. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι μετά τη διεύρυνση υπάρχουν και κράτη σε αρκετά χειρότερη θέση από εμάς. Αυτοί τι να πούνε δηλαδή?
Το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών έχει σημασία από τη στιγμή που δεν υπάρχουν επαρκείς μεταβιβαστικές πληρωμές από το ένα κράτος στο άλλο. Και προλαβαίνω τις αντιρρήσεις σημειώνοντας ότι “επαρκείς” δεν σημαίνει 20.4 δις σε 6 χρόνια με απορρόφηση κάτω του 50%(ΕΣΠΑ). Μιλάμε για λιγότερο από 2% ανά χρόνο.
Αλλά ας μην κολλήσουμε εκεί.
Αυτό που ήθελα να πω στον Σναπ είναι ότι η Γερμανία δεν μπορεί να επικαλείται την Ευρώπη όποτε θέλει στις συγκρίσεις και όποτε την συμφέρει να θυμάται ότι είναι ανεξάρτητο κράτος. Αν είναι να συγκρίνουμε το εμπορικό έλλειμμα ΕΕ-ΗΠΑ, να κρινουμε και την δημοσιονομική πολιτική της Γερμανίας σε περίοδο ύφεσης στην ΕΕ. Όχι να επικαλούμαστε την σχετικά καλή ανάπτυξη της Γερμανίας. Δεν γίνεται να τα έχουμε όλα.
Στο πρακτικό κομμάτι τώρα, η σύσταση στη Γερμανία είναι απλή: αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών. Θέλουν να δώσουν λεφτά σε έρευνα ή σε μισθούς ή στη Μαδρίτη, τη Ρώμη και την Αθήνα, δεν έχει σημασία. Αρκεί να τα δώσουν.
Τώρα τη διστακτικότητα τους την καταλαβαίνω. Αλλά δε σημαίνει ότι δεν επιδεινώνουν τα προβλήματα των υπολοίπων.
“η Γερμανία δεν μπορεί να επικαλείται την Ευρώπη όποτε θέλει στις συγκρίσεις και όποτε την συμφέρει να θυμάται ότι είναι ανεξάρτητο κράτος.”
Πολύ σωστή παρατήρηση!
“η σύσταση στη Γερμανία είναι απλή: αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών.”
Εδώ έχω ενστάσεις. Πρώτον, υποθέτεις ότι η αύξηση των δημοσίων δαπανών στη Γερμανία θα επιφέρει ισόποση αύξηση της συνολικής δαπάνης. Με άλλα λόγια, υποθέτεις ότι ο πολλαπλασιαστής δημοσίων δαπανών στη Γερμανία είναι ίσος με 1. Η οικονομική θεωρία προσφέρει πολλούς λόγους για τους οποίους ίσως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Π.χ. πώς θα καλύψει η Γερμανία την αύξηση των δαπανών? Αν η ιδιωτική κατανάλωση και οι επενδύσεις μειωθούν ως αποτέλεσμα η συνολική δαπάνη ενδέχεται να μην αυξηθεί. Επιπλέον, τι αποτέλεσμα θα έχει στις χρηματαγορές μια περαιτέρω αύξηση του Γερμανικού χρέους? Αν αρχίσουν να ανεβαίνουν και τα Γερμανικά επιτόκια, να δω ποιός και πώς θα μπορέσει να συνεχίσει να μας χρηματοδοτεί.
Ουσιαστικά αυτό που λένε οι επικριτές είναι ότι το γερμανικό κράτος έχει υπεραποταμιεύσει και θα έπρεπε να αποσύρει μερικές από τις καταθέσεις αυτές. Νομίζω είναι μία από τις ευτυχείς περιστάσεις που δεν χρειάζεται να ανησυχούμε τόσο πολύ για αρνητικές παρενέργειες. Φυσικά δεν συμβουλεύω κανέναν να αποφασίσει την δημοσιονομική πολιτική βασισμένος στις εκτιμήσεις μου και μόνο.
Αυτό είναι λόγος ανησυχίας, αλλά αν αρχίσουν οι Γερμανοί να καταναλώνουν, μπορεί να μη μας νοιάζει (τόσο) η αύξηση των επιτοκίων τους γιατί θα έχουμε αύξηση της ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες του Νότου, κι άρα θα έχουμε μικρότερη ανάγκη την χρηματοδότηση τους. Με άλλα λόγια υποθέτω ότι η χρηματοδότηση των δανείων του Νότου από τη Γερμανία και η αύξηση της εσωτερικής της ζήτησης είναι μερικά υποκατάστατα.
“Ουσιαστικά αυτό που λένε οι επικριτές είναι ότι το γερμανικό κράτος έχει υπεραποταμιεύσει και θα έπρεπε να αποσύρει μερικές από τις καταθέσεις αυτές.”
Που έχει αποταμιεύσει? Ίσως υπάρχει κάτι που δεν γνωρίζω. Εγώ ξέρω ότι το Γερμανικό κράτος έχει χρέος περίπου 80% του ΑΕΠ (κοντά στο 60% αν αφαιρέσουμε χρέος που κατέχουν δημόσιοι οργανισμοί). Το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσουν οι καταναλωτές αν δούν ότι το κράτος τους αύξησε τις δαπάνες. Νομίζω ότι οι επικριτές ξεκινούν από μια πολύ παλαιο-Κευνσιανή αφετηρία.
Υποθέτεις ακόμα ότι 1) η αύξηση των δημοσίων δαπανών στη Γερμανία θα έχει σημαντική επίπτωση στις οικονομίες του Νότου, και 2) ότι οι κυβερνήσεις του Νότου δεν θα επαναλάβουν τα λαϊκιστικά λάθη του παρελθόντος. Μεγάλες υποθέσεις και οι δύο. Εγώ έχω σοβαρές αμφιβολίες!
Η καθαρή θέση της Γερμανίας πάρα πολύ υψηλή και η Γερμανία διαθέτει την υψηλότερη net investment position παγκοσμίως. Μάλιστα μιλάμε για τεράστια αύξηση αφού από το 5% του (μικρότερου τότε) ΑΕΠ σήμερα έχει φτάσει στο 42%! Ωστόσο δεν είμαι σίγουρος πως μια δημοσιονομική επέκταση θα άλλαζε σημαντικά την συγκεκριμένη τροχιά και θα συμφωνήσω με τον Κώστα πως ίσως να δημιουργούσε και προβλήματα. Με άλλο τρόπο πρέπει να σταματήσει η υπερσυγκέντρωση πλεονασμάτων (σε σημαντικό βαθμό ενδοευρωπαϊκή) της Γερμανίας και να τονωθεί η αύξηση της ζήτησης για τα – υπερτιμημένα σήμερα- προϊόντα του Νότου.
Το εδιτ γιατί το αφαιρέσατε αγαπητοί οικοδεσπότες;
Παιδιά μισό γιατί τα έχουμε μπερδέψει.
Αν η Γερμανία αυξήσει τους μισθούς, η επιβάρυνση θα βαρύνει τον ιδιωτικό τομέα. Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα είναι μάλλον ουδέτερο. Εκτός αν αυξήσει τους μισθούς τόσο που ξαφνικά θα εκτιναχθεί η ανεργία και οι χορηγήσεις επιδομάτων ανεργίας.
Αν αυξήσει τις επενδύσεις ή μειώσει τους φόρους, θα αυξήσει το δημόσιο χρέος της αν και μόνο αν ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής είναι κάτω από 1 και η ελαστικότητα των εξαγωγών του Νότου δεν είναι αρκετή για να παρέχει τη δυνατότητα υποκατάστασης της απευθείας χρηματοδότησης.
Τίποτα από αυτά δεν είναι σίγουρο ότι ισχύει, αλλά δεν βλέπω γιατί είναι αδύνατα ή τόσο απίθανα που δεν αξίζει να εξεταστεί το ενδεχόμενο η Γερμανία να ενδυναμώσει την εσωτερική της ζήτηση ως μέρος της λύσης στην Ευρωζώνη.
th.alys με μπέρδεψες λίγο. Παραπάνω γράφεις “η σύσταση στη Γερμανία είναι απλή: αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών”. Τώρα γράφεις κάτι άλλο με το οποίο συμφωνώ αλλά για το οποίο λίγα πράγματα μπορεί να κάνει το Γερμανικό κράτος (πέρα από το να αυξήσει τους κατώτατους – αλλά για πόσο άτομα μιλάμε και τι αποτέλεσμα μπορεί να έχει αυτό;). Όσο για τα λοιπά μέτρα που έχουν άμεσο δημοσιονομικό όφελος το αποτέλεσμα τους θα ήταν εξαιρετικά αβέβαια (ιδιαίτερα στο άμεσο μέλλον) και καλό θα ήταν να μην ξεχνάμε πως και το Γερμανικό κράτος έχει ελλείμματα και το ενδεχόμενο της περαιτέρω χασούρας δεν είναι μηδενικό.
Την αύξηση των μισθών την είχα αναφέρει αρχικά νομίζω και μετά ξεχάστηκε στη συζήτηση. Γι’αυτό είπα να την επαναφέρω.
Η Γερμανία σαφώς πρέπει να προσέχει με το έλλειμμα της, δεν θέλουμε να την ξαναδούμε μεγάλο ασθενή. Και κάθε λύση περιλαμβάνει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, με πρώτη και καλύτερη την Γαλλία.
Αν δεν θέλει να υιοθετήσει τα ευρωομόλογα όμως, το κοντινότερο που μπορεί να κάνει είναι να αυξήσει λίγο τις δημοσιονομικές της δαπάνες και να προσπαθήσει να το κάνει με τέτοιο τρόπο που ο πολλαπλασιαστής θα είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στο ή μεγαλύτερος από το 1.
Θοδωρή,
δική μου άποψη είναι ότι δεν καθορίζει το κράτος τον πολλαπλασιαστή. Ας υποθέσουμε ότι η Γερμανία αυξάνει τις δαπάνες με δανεισμό. Το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσουν οι Γερμανοί καταναλωτές και οι επιχειρήσεις. Αν οι καταναλωτές θεωρήσουν ότι η αύξηση του δανεισμού θα επιφέρει φορολογικές επιβαρύνσεις στο μέλλον, πιθανόν να αυξήσουν την αποταμίευση οπότε θα έχουμε πτώση της καταναλωτικής δαπάνης. Επιπλέον, αν υπάρξει αύξηση των επιτοκίων θα έχουμε πτώση και της επενδυτικής δαπάνης. Αυτό είναι το λεγόμενο crowding out effect. Τώρα, ενδεχομένως μέρος της αύξηση της ζήτησης από το κράτος να καλυφθεί με αύξηση της εργασίας και άρα της παραγωγής, η οποία θα επιφέρει αύξηση στο συνολικό εισόδημα. Ωστόσο, η ανεργία στη Γερμανία είναι σχετικά χαμηλή, περίπου 5%. Άρα θεωρώ δύσκολο ο πολλαπλασιαστής να είναι έστω και 1. Πόσο μάλλον πάνω από 1, ώστε να μπορέσουν οι Γερμανοί να χρηματοδοτήσουν όχι μόνο όλες τις επιπλέον κρατικές δαπάνες αλλά να έχουν και επιπλέον εισόδημα για να δαπανήσουν σε εισαγωγές.
Η μόνη περίπτωση για να λειτουργήσει η πολιτική αυτή είναι να εισρεύσουν στη Γερμανία ξένα κεφάλαια που θα χρηματοδοτήσουν το κρατικό έλλειμα, και το Γερμανικό δημόσιο και οι ιδιώτες να χρησιμοποιήσουν τον εξωτερικό δανεισμό για να αυξήσουν τις δαπάνες για προϊόντα του Νότου. Θεωρώ το σενάριο αυτό τραβηγμένο. Πρώτον, για να συμβεί θα πρέπει να θεωρήσουμε είτε ότι όταν οι Γερμανοί πολίτες αποφασίζουν πόσο θα καταναλώσουν δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το αποτέλεσμα του επιπλέον κρατικού δανεισμού στη φορολογική επιβάρύνση των παιδιών τους, ή ότι θα ήθελαν να καταναλώνουν περισσότερο ούτως η άλλως αλλά δεν μπορούν (borrowing constraints), και έτσι αν δανειστεί το κράτος αντί για αυτούς το αποτέλεσμα είναι αύξηση της κατανάλωσης. Δεύτερον, θα πρέπει η όποια αύξηση της ιδιωτικής ή κρατικής δαπάνης να στραφεί συγκεκριμένα σε προϊόντα του Ευρωπαϊκού νότου, αντί π.χ. σε εισαγωγές από ΗΠΑ ή Ασία). Πολλά τα “αν” όπως βλέπεις.
Νομίζω η πραγματική λύση είναι οι χώρες του Νότου να επικεντρωθούν στο να καταστήσουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους ελκυστικά στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις του Ευρωπαϊκού βορρά.
Υπάρχει κι ένα τρίτο ενδεχόμενο: Να χρησιμοποιήσει το κράτος μια μικρή επέκταση ως σήμα στους Γερμανούς ότι φτάνει πια με την αποταμίευση, μπορείτε να ξεσφίξετε λίγο το ζωνάρι(με άλλα λόγια να αλλάξουν προτιμήσεις).
Δεν μου φαίνεται και τόσο απίθανο. Αλλά σίγουρα δεν μου φαίνεται ότι αρκεί από μόνο του για να δώσει λύση.
Με αυτά και με αυτά βέβαια, η Ελλάδα σήμερα χτύπησε πληθωρισμό -2+%.
Κώστα να το κάνουν αυτό. Ωστόσο υπάρχει και το handicap εξαιτίας του κοινού νομίσματος. Οι μεγάλες αποκλίσεις στους λογαριασμούς των current accounts είναι πρόσφατες και αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό του ίδιου το ευρώ. Η έλλειψη ελκυστικότητας στα προϊόντα του νότου δεν αποτελεί κάτι καινούριο. Οι πτώσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες ωστόσο προσάρμοζαν τις τιμές αυτών των προϊόντων σε ρεαλιστικότερα επίπεδα (και αντίστοιχα και τα εισοδήματα των νότιων!) με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν αυτές οι αποκλίσεις.
Θεόδωρε αυτό ευχής έργο θα ήταν να το κάνει όχι μόνο οι Γερμανία άλλα όλα ανεξαιρέτως τα κράτη. Εύκολο να το λες ωστόσο δύσκολο να το κάνεις (ειδικά λαμβάνοντας υπόψιν τα προηγούμενα – δες χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αυξανόμενα χρέη). Αλλά ας υποθέσουμε πως η Γερμανία αύξανε τις δαπάνες τις κατά 5% (δηλαδή στο 2-3% του ΑΕΠ της αν δεν κάνω λάθος). Τι αντίκτυπο θα είχε ένας πολλαπλασιαστής κοντά στην μονάδα στην ζήτηση των προϊόντων το νότου. Ελάχιστη κατά την άποψη μου. Βάλε κάτω τώρα τους πιθανούς κινδύνους (λαμβάνοντας υπόψιν και τις επιπτώσεις πιθανού σκασίματος του δικού μας χρέους) και τα πιθανά οφέλη και πες μου αν αξίζει να συμβεί κάτι τέτοιο από την πλευρά της Γερμανίας και μόνο και όχι σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και μέσω άλλων μηχανισμών.
Υπό προϋποθέσεις θα δεχόμουν ως μέρος της λύσης γενναίο κούρεμα στο Ελληνικό χρέος. Ωστόσο δεν είμαι σίγουρος πως με το πολιτικό προσωπικό που διαθέτουμε και με τις παρούσες συνθήκες πως κάτι τέτοιο δεν θα αποτελούσε τίποτα περισσότερο από ένα είδους χρόνο-καθυστέρησης για να επιστρέψουμε σε μια από τα ίδια.
Λοιπόν Σωτήρη κόβω τα λινκ για ναρκωτικά, και ξαναπροσπαθώ (χάνετε το καλύτερο βέβαια…)
//
Παιδιά μπράβο για το άρθρο και συγγνώμη για την καθυστερημένη (ως συνήθως) απάντηση.
Λοιπόν, μερικές παρατηρήσεις φάση δικηγόρος του διαβόλου κέτσι:
– η κριτική που ασκήθηκε από τους αγγλοσάξωνες νομίζω παραβλέπει κάπως το γεγονός ότι η Γερμανία, σε αντίθεση πχ με ΗΠΑ και Κίνα, δεν έχει δικό της νόμισμα και η νομισματική πολιτική δεν είναι στα χέρια της κυβέρνησης της όπως στις άλλες χώρες.
Θέλω να πω, μήπως είναι πιο σωστό να κοιτάμε τα πλεονάσματα και το συνολικό χρέος της ΕΕ και όχι ειδικά της Γερμανίας; Γιατί ας πούμε κανένας δεν κάθεται να ασχοληθεί με το γεγονός ότι το Τέξας εξάγει περισσότερο(και υποθέτω έχει άλλο εμπορικό ισοζύγιο) σε σχέση με την Μοντανα, ούτε κατηγορεί κανείς το Τέξας για αυτό.
– αυτό που ζητάτε από την Γερμανία δεν πάει κόντρα στο κονσενσους σύμφωνα με το οποίο τα κράτη οφείλουν να μειώνουν τα χρέη τους στις περιόδους οικονομικής άνθισης;
– πόσο βέβαιο είναι ότι αύξηση των αποδοχών στην Γερμανία θα οδηγήσει στο εφφέκτ που περιμένετε; ποιος μας λέει ότι δεν θα προκληθεί μια φούσκα ακινήτων στην Γερμανία; ή, γνωρίζοντας τις καταναλωτικές συνήθειες των γερμανών (για να το παίξω Theodor…), ποιος μας λέει ότι, σε περίπτωση ανόδου των εισοδημάτων τους, αντί να παίρνουν Πράντα και ελίες, δεν θα το ρίξουν σε ασφαλιστικά/συνταξιοδοτικά/φαινανς προγράμματα που σίγουρα δεν πουλάνε έλληνες και ισπανοί (αλλά, χμ, αγγλοσάξωνες του σίτυ και της γουωλ στρητ)
Και πέρα από αυτό, η Γερμανία βασικά κάνει αυτό που της ζητάνε, απλά όχι στον ρυθμό που επιθυμούν οι αγγλοσάξωνες – οι οποίοι βέβαια καίγονται πιο πολύ από την κρίση, αλλά αυτό είναι πρόβλημα περισσότερο δικό τους, παρά της Γερμανιας.
Οι μισθοί ανέβηκαν στην Γερμανία τα τελευταία χρόνια και οι συζητήσεις για τον μεγάλου συναπισμό τώρα είναι ουσιαστικά συζητήσεις “πού να ξοδέψουμε και άλλο” (κατώτος μισθός, Mütterrente, επενδύσεις σε ενέργεια, μη αύξηση φορολογίας κτλ).
Και πάμε στην ουσία, στο “ηγετικό ρόλο” που πρέπει να πάρει η Γερμανία.
Πρώτον, η Γερμανία ήταν πριν λίγα χρόνια ουσιαστικά δύο vassal states για κάπου μισό αιώνα και πριν από αυτό (με την σύντομη εξαίρεση του Γ Ραιχ που ήταν συγκροτημένο κράτος με ενιαία πολιτική) ήταν ό,τι να ‘ναι και πάντως όχι κράτος με την έννοια που ήταν η Αγγλία ή η Γαλλία ή οι ΗΠΑ. Οι άνθρωποι δεν έχουν απολύτως καμμία παράδοση σε διπλωματία και εξωτερική πολιτική και δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένεις ξαφνικά να συμπεριφέρονται σαν την Αγγλία ή την Γαλλία. Ουσιαστικά, ζητάμε από την γερμανικη πολιτική τάξη/ελίτ αυτό που ζητάμε και από την ελληνική: μέσα σε 3 χρόνια να ξεχάσει ό,τι ήξερε και να μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο. Τελικά η μεταμόρφωση θα γίνει, αλλά αργά και βασανιστικά και τώρα βρίσκεται στην φάση Άδωνι/μερκελ… (βοηθεια μας)
Δευτερον, σε περίοδο ευημερίας οι προσπάθειες για μεγαλύτερη ενοποιήση βρήκαν τοίχο όχι στην Γερμανία, αλλά στην Γαλλία, Ιρλανδία κτλ. Παιδιά, οι ευρωπαίοι δεν θέλουν. Ο χάμπερμας και διάφοροι μορφωμένοι/κοσμοπολίτες μπορεί να το θέλουν και μπορεί να νιώθουν το ίδιο άνετα στην Μαδρίτη, στο Άμστερδνταμ και στην Βιέννη. Αν όμως ζητάμε νομιμοποιήση από την βάση, πολύ φοβάμαι ότι δεν θα την έχουμε (άσε που η Γερμανία κατά πάσα πιθανότητα θα είναι πιο δεκτική από τους επικριτές της…). Σε χώρες που ευημερούν (αυστρία, νορβηγία, φιλανδία, γαλλία με επιφυλάξεις) η λαϊκιστική (μην πούμε ήμιφασιστική) δεξιά είναι εξουσία/λίγο πριν.
ΥΓ. πάντως είναι κρίμα που βγήκε πάλι η Μέρκελ, και μάλιστα με τέτοια ποσοστά. Γενικά κρίμα που στην πιο κρίσιμη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της Γερμανίας/Ευρώπης βρέθηκε στο τιμόνι της χώρας η μακράν πιο ανεπαρκής και λαϊκιστρια πολιτικός. (βασικά πιστεύω είναι η γερμανίδα Κωστάκης (Καραμανλής), αν ήταν μελαχρινή θα έμοιαζαν και εμφανισιακά νομίζω). Με ένα Willy Brandt θα ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα…
Όχι σε σχέση με τους μισθούς των υπόλοιπων Ευρωπαίων
Επ τα στοιχεία που δίνεις είναι προ κρίσης, νομίζω ότι μετά το 2008 είναι αλλιώς τα πράγματα.
Αλλά πέραν τούτου, είναι άλλο να κατηγορείς την γερμανία ότι δεν αυξάνει τους μισθούς και άλλο ότι τους αυξάνει, αλλά η αύξηση είναι σχετικά μικρότερη από αυτή άλλων χωρών της ΕΕ.
Στην δεύτερη περίπτωση, αναρωτιέται κανείς τι σημασία μπορεί να έχει ότι άλλες χώρες αύξησαν περισσότερο τους μισθούς, όταν αυτές τώρα έχουν 1002 προβλήματα και γενικά στο παγκοσμιοποιήμενο σύστημα επιβίωνουν με πολύ ζόρι.
Το θέμα δεν είναι πόσο ανέβηκαν οι μισθοί στην Ελλάδα σε σχέση με την Γερμανία, αλλά κατά πόσο οι αυξήσεις είναι είναι ρεαλιστικές και η χώρα ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο.
Και κάτι ακόμα:
Αν η Ελλάδα, ή ακόμα και η Ισπανία και η Ιταλία, τα κάνουν μούσκεμα, πάντα υπάρχει η λύση/προοπτική να βάλει η γερμανία χρήματα να σταθεροποιηθεί η κατάσταση – καλή ώρα.
Αλλά αν η Γερμανία τα κάνει μούσκεμα, ποιος θα την βοηθήσει; ποιος θα ανακεφαλοποιήσει το γερμανικό τραπεζικό σύστημα αν την πατήσιε σαν την Ιρλανδία; ποιος θα καλύψει τις ανάγκες του γερμανικού κράτους, αν δεν μπορεί να βγει στις αγορές σαν την Ελλάδα; αν περιέλθει στην κατάσταση της Ιταλίας πχ, που είναι επίσης Γ7 χώρα, από ποιον θα ζητήσει αλληλεγγύη και να “αναλάβει τις ευθύνες του”;
Πέρα από τα διάφορα περί προτεσταντισμού και γερμανικών κολλημάτων (που δεν λέω ότι δεν έχουν κάποια βάση) δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Γερμανία λαμβάνονται αποφάσεις γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει κανένα δίχτυ προστασίας για την χώρα. Και δεν νομίζω ότι ένας ακροβάτης που δρα χωρίς δίχτυ ασφαλείας είναι το ίδιο πρόθυμος να δοκιμάσει νέα/άγνωστα/ριζοσπαστικά/μη συνηθισμένα κόλπα σε σχέση με ακριβώς τον ίδιο ακροβάτη που ξέρει ότι αν γινει στράβη, υπάρχει κάποιου είδους προστασία.
Οι πραγματικοί μισθοί στην Γερμανία δεν είχαν αυξηθεί από τα 90s. Από 2004 μέχρι το 2008 υπήρξε μάλιστα μείωση (δες π.χ. το report 28/2009 του diw). Και ναι ακόμα και αν υπήρχε κάποια μικρή αύξηση αν η συγκράτηση αποτέλεσε αποτέλεσμα είτε συγκεκριμένων πολιτικών είτε της υιοθέτησης του κοινού νομίσματος περιθώριο για κριτική υπάρχει.
“τι σημασία μπορεί να έχει ότι άλλες χώρες αύξησαν περισσότερο τους μισθούς, όταν αυτές τώρα έχουν 1002 προβλήματα”
Έχει σημασία στο βαθμό που η αύξηση των μισθών αποτέλεσε αποτέλεσμα είτε Ευρωπαϊκών πολιτικών οι οποίες δημιούργησαν συγκεκριμένες τάσεις είτε απουσίας δικλείδων ασφαλείας.
“…αλλά κατά πόσο οι αυξήσεις είναι είναι ρεαλιστικές και η χώρα ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδo”
Αποδείχτηκε πως δεν ήταν. Όμως τα επίπεδα μισθών διαμορφώθηκαν υπό συγκεκριμένες συνθήκες (όπως φθηνό χρήμα, κοινό σκληρό νόμισμα). Την δεκαετία του 80 που οι συγκεκριμένες συνθήκες απουσίαζαν οι πραγματικοί μισθοί στην Ελλάδα δεν αυξήθηκαν (αντιθέτως από ότι θυμάμαι υπήρξε ποσοστιαία πτώση 0.2%).
“… από ποιον θα ζητήσει αλληλεγγύη και να “αναλάβει τις ευθύνες του”; ”
Ο ρόλος της Γερμανίας στην ΕΕ είναι πολύ διαφορετικός στην ΕΕ από εκείνον των περιφερειακών κρατών μελών. Η Γερμανία ασκεί πολύ ισχυρότερη επιρροή στην χάραξη των Ευρωπαϊκών πολιτικών από ότι τα περιφερειακά κράτη και οι πολιτικές την κεντρικής Ευρωπαϊκής τράπεζας αποτελούν σε μεγάλο βαθμό μια κόπια εκείνων της πρώην ανεξάρτητης Bundesbank. Συνεπώς για οποιαδήποτε αποτυχία – στο βαθμό που οφείλεται στην υιοθέτηση των συγκεκριμένων οne size fits all (ή μάλλον German size should fit all) πολιτικών μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης φέρει η Γερμανία από ότι η Ελλάδα ή η Πορτογαλία. Οποιαδήποτε ενδεχόμενη επίσης Γερμανική αποτυχία θα επηρεάζει τις χώρες της περιφέρειας που βρίσκονται σε ένωση με την χώρα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι επηρέασε η Ελληνική ή η Ιρλανδική κρίση την Γερμανία.
“…δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Γερμανία λαμβάνονται αποφάσεις γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει κανένα δίχτυ προστασίας για την χώρα”
Σωστά. Ωστόσο κανείς δεν έχει επιρρίψει ευθύνες στην Γερμανία για αυτό το λόγο. Αυτό που ισχυρίζονται κάποιοι είναι ότι εκμεταλλεύεται στην ισχυρή ηγετική θέση την οποία έχει βρίσκεται μέσω και τις νομισματικής ένωσης δίχως να αναλαμβάνει το μερίδιο των ευθυνών της εις ολόκληρο.
αυτο ειναι οντως ενα καλο ποιντ.
Νομιζω οτι γενικα το νοημα που βγαινει ειναι αυτο που λεει και ο Επ: η Γερμανια πρεπει να παψει να το παιζει τραβατε με και ας κλαιω, και να παρει πραγματικο ηγετικο ρολο. Μεχρι τωρα φαινεται να ψιλογουσταρει την δοξα, αλλα να μην θελει να ριξει και την συνεπαγομενη δουλεια. Και η δουλεια θα σημαινει πειθω, διπλωματια, θα σημαινει και θυσια προσκαιρων γερμανικων συμφεροντων για να μεινει η ομαδα ενωμενη, θα σημαινει και την αναγκη να μαθουν τους γειτονες τους καλυτερα. Αλλα και τριξιμο δοντιων, θα σημαινει και καμμενες γερμανικες σημαιες. Ετσι πανε αυτα, τι να κανουμε.
όπα μόλις είδα ότι σε μεγάλο βαθμό με καλύπτει ο comrade Κώστας, σόρρυ
http://marketmonetarist.com/2013/12/15/christopher-pissarides-is-europe-working-the-answer-obviously-is-no/
Καλό Θάνο, ευχαριστώ!
Κωστα αυτο το εστειλα πιο πολυ για να απαντησω στο ερωτημα που ειχες κανει σε ενα προηγουμενο ποστ για το τι αλλο θα μπορουσε να κανει η ΕΚΤ για να τερματιστει η κριση!! Η αποψη μου ειναι οτι μπορει να κανει ακομα παρα πολλα. Γενικα πιστευω πως πολλες απαντησεις για την τραπεζικη κριση του 2008 αλλά και την κριση του Ευρω μπορουν να δοθουν μελετωντας τις επιστημονικες αποψεις των Market Monetarists των New Κeynesians (ειδικα τον Bernanke!) καθως και καποιων παλιων Μονεταριστων οπως ο David Laidler (Θεος!!!)
Θάνο,
στα Νεο-Κευνσιανά μοντέλα η νομισματική πολιτική ασκείται μέσω του επιτοκίου που ελέγχει η ΚΤ, το οποίο είναι σχεδόν μηδέν, οπότε πάει αυτό. Στα μοντέλα των μονεταριστών η νομισματική πολιτική ασκείται με στόχευση της ποσότητας χρήματος. Το πρόβλημα είναι ότι τα μοντέλα αυτά δεν έχουν μηχανισμό άσκησης νομισματικής πολιτικής. ΟΚ, να αυξήσουμε το Μ στο MV=PY. Πώς? Στα μοντέλα είναι σαν να ρίχνουμε λεφτά από ελικόπτερο. Στην πραγματικότητα η Φεντ αγοράζει ή πουλάει κρατικά ομόλογα. Άρα δεν υφίσταται ο απόλυτος διαχωρισμός νομισματκής και δημοσιονομικής πολιτικής που έχουν στο μυαλό τους οι μονεταριστές. Αν το Αμερικανικό δημόσιο κατά κάποιο μαγικό τρόπο αποπλήρωνε όλο το χρέος του, η Φεντ ουσιαστικά δεν θα μπορούσε να ασκήσει νομισματική πολιτική, τουλάχιστον όχι με τον παραδοσιακό τρόπο.
Η ΕΚΤ είναι ακόμα πιο περιορισμένη διότι δεν της επιτρέπεται να αγοράσει κρατικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά (αν και παραβίασε αυτόν τον κανόνα εν μέσω κρίσης). Αυτό που κάνει είναι να δημοπρατεί δάνεια προς τράπεζες λαμβάνοντας κρατικά ομόλογα ως ενέχυρο (μέσω reverse repos). Τίθεται λοιπόν το ζήτημα του τι κρατικά ομόλογα (από άποψης ρίσκου) θα δέχεται η ΕΚΤ ως ενέχυρο. Επιπλέον, η νομισματική πολιτική εξαρτάται από τη διάθεση των εμπορικών τραπεζών να δανειστούν από την ΕΚΤ, που βρίσκεται εκτός του ελέγχου της ΕΚΤ. Να το πω αλλιώς, σε αντίθεση με τη Φεντ η ΕΚΤ δεν έχει τη δυνατότητα να ασκήσει QE καθώς δεν υπάρχει ομοσπονδιακό ομόλογο που μπορεί να αγοράσει. Να πάλι η αλληλεπίδραση νομισματικής με δημοσιονομική πολιτική.
Σκέψου λοιπόν αν οι χώρες της Ευρωζώνης αποφάσιζαν να εκδόσουν Ευρωομόλογο και να χρησιμοποποιήσουν τα έσοδα για να αγοράσουν ομόλογα των κρατών-μελών (ουσιαστικά μεταρτρέποντας τουλάχιστον μέρος των κρατικών χρεών σε ομοσπονδιακό χρέος. Μια τέτοια ενέργεια αυτόματα θα έδινε ένα επιπλέον μέσο στην ΕΚΤ προκειμένου να ασκήσει νομισματική πολιτική!
Στο λινκ δεν είδα κάτι που να ασχολείται με αυτό το θέμα.
Στο κειμενο του λινκ θα δεις ενα επιπλεον λινκ στο οποιο ο Lars Christensen αναλυει την αποψη του για το πως η ΕΚΤ μπορει να αυξησει τον M3 στο στοχο που ειχε μεχρι προσφατα η ΕΚΤ (δεν ειναι το μονο κειμενο πολλά εχουν γραψει και αλλοι οπως ο Scott Sumner, O David Glasner και πολλοι αλλοι). Οσον αφορα γενικα για το Ευρω οι Κευνσιανιστες (παλιοι και νεοι), οι Μονεταριστες (παλιοι και.. market monetarists) και υποθετω η πλειοψηφεια των mainsteam οικονομολογων συμφωνουν οτι μακροπροθεσμα ειναι βιωσιμο μονο με μεγαλυτερη οικονομικη και δημοσιονομικη ενωση. Αν δεν γινει αυτο τοτε καλυτερα να γινει μια ελεγχομενη διαλυση. Νομιζω ο Φρρηντμαν στο παρακατω κειμενο (γραμμενο το 1997!) συνοψιζει ωραια την μονεταριστικη αλλά και την mainstream αποψη:
http://www.project-syndicate.org/commentary/the-euro–monetary-unity-to-political-disunity
Οσον αφορα τους Νew Keynesians και τους Μονεταριστες ανοιγεις ενα ΤΕΡΑΣΤΙΟ θεμα. Μονο μερικα σχολια μπορω να κανω τωρα. Καταρχην σχεδον ολοι οι σοβαροι οικονομολογοι δεχονται οτι οι New Keynesians εχουν παρει βασικες αρχες του Μονεταρισμου στα μοντελα τους. Αυτο εχει υποστηριξει ο Brad De Long, εν μερει ο Κrugman, ο David Laidler, o Bennet Mc Callum, O Bernanke κτλ (ακομα και ο Φρηντμαν αυτο αφησε να εννοηθει στα γεραματα του). Εχεις δικιο βεβαια οτι οι New Keynesians δεν ασχολουνται με τις monetary aggregates στα μοντελα τους (ουτε βεβαια με credit aggregates). Ομως οικονομολογοι οπως ο Bernanke εχουν φτιαξει δικα τους μοντελα στα οποια βαζουν μεσα π.χ ενα credit channel στο μηχανισμο νομισματικης πολιτικης. Επισης βλεπεις οτι π.χ η Φεντ παρολο που δεν ασχολειται ιδιαιτερα με την ποσοτητα χρηματος ειναι υπερ του QE και το δικαιολογει με βαση μηχανισμους οι οποιοι εχουν αναπτυχθει απο τον Φρηντμαν, τον Meltzer, τον Βrunner, τον Τομπιν και αλλους (βλεπε ομιλιες Bernanke) και θεωρουν οτι αυτοι οι μηχανισοι εχουν αποτελεσμα παρολο που το κεντρικο επιτοκιο ειναι στο 0! Επισης οι market monetarists δινουν εμφαση στο NGDP. Αρκετα περιπλοκο θεμα. Αλλα 2 λινκ παραθετω:
http://worthwhile.typepad.com/worthwhile_canadian_initi/2009/05/summoning-the-ghost.html
http://www.federalreserve.gov/boardDocs/Speeches/2003/20031024/default.htm
Αλλα 2 λινκ σχετικα με το θεμα. Στο πρωτο μια ομιλια του Bernanke στην οποια (μεταξυ αλλων) αναλυει και τον μηχανισμο του QE. Στο δευτερο λινκ ενας μηχανισμος που προτεινουν οι market monetarists!!
http://www.federalreserve.gov/newsevents/speech/bernanke20120831a.htm
http://economics.olemiss.edu/files/2013/09/MonetaryTransmission0913.pdf
Βρε παιδια εστειλα ενα μεγαλο σχολιο χθες! Γιατι μου το εφαγε???
Sorry Θάνο, το έπιασε ο σπαμκατσερ λογω τον λινκ. Το αποκατέστησα. Επί της ουσίας θα σχολιάσω αργότερα, καθότι είναι τέλος εξαμήνου και έχω πολλά διαγωνίσματα να διορθώσω.
Τελικα περασαν σχεδον 4 μηνες και μια απαντηση δεν εγραψες… Κριμα!!! Ενταξει αντιλαμβανομαι οτι ειναι ενα αρκετα δυσκολο θεμα και απο οτι βλεπω υπαρχουν και παρα παρα παρα πολλες διαφωνιες αλλά και παλι περιμενα εστω μια μικρη απαντηση.
Παντως η δικη μου αποψη για αυτα τα θεματα ειναι καπου μεταξυ των παραδοσιακων μονεταριστων, των Market monetarists, των New keynesians και των αποψεων του Bernanke.
Θάνο, έχεις δίκιο. Μια σύντομη απάντηση λοιπόν. Θα δανειστώ ένα ανέκδοτο που έγραψε ο Steve Williamson στο μπλογκ του.
What’s the difference between a New Keynesian, an Old Monetarist, and a New Monetarist? A New Keynesian thinks no assets matter, an Old Monetarist thinks that some of the assets matter, and a New Monetarist thinks all of the assets matter.
Αυτό που εννοεί είναι ότι στα Νεο-Κευνσιανά μοντέλα η νομισματική πολική δρα αποκλειστικά μέσω του επιτοκίου, ενώ στα μοντέλα των Μονεταριστών δρα αποκλειστικά μέσω της ποσότητας του στενά εννοούμενου χρήματος (π.χ. Μ0 ή Μ1). Κατά τους νέους Μονεταριστές, που διαφέρουν από τους market monetarists και τη modern monetary theory (MMT), μετράει ταυτόχρονα η συνολική ποσότητα όλων των αγαθών που έχουν ανταλλακτική αξία (ρευστότητα) αλλά και η ποσότητα του ενός σε σχέση με το άλλο, καθώς διαφέρουν στη ρευστότητά τους. Έτσι, όταν η ΚΤ αγοράζει ομόλογα με μετρητά, η πρακτική έχει επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα όχι διότι μειώνεται το επιτόκιο στα ομόλογα όπως λένε οι ΝΚ (αυτό είναι απλώς το αποτέλεσμα) αλλά επειδή προσφέρει για ένα αγαθό με μικρότερη ρευστότητα ένα άλλο αγαθό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί πιο εύκολα σε συναλλαγές.
Κατά συνέπεια, το πρόβλημα με την παγίδα ρευστότητας είναι όχι ότι το επιτόκιο δεν μπορεί να μειωθεί, αλλά ότι μετρητά και ομόλογα είναι πλήρη υποκατάστατα (το συμπεραίνουμε από το γεγονός ότι έχουν το ίδιο επιτόκιο) και έτσι το να ανταλλάξουμε το ένα με το άλλο δεν έχει καμία επίπτωση.
Η θεώριση αυτή δείχνει επίσης ότι η μέθοδος μετρησης της προσφοράς χρήματος με τα Μ2, Μ3, κ.ο.κ. είναι ατελέσφορη. Ο λόγος είναι ότι τα μέτρα αυτά υποθέτουν ότι τα κεφαλαιουχικά αγαθά που αθροίζουν είναι πλήρη υποκατάστατα (π.χ. μετρητά, καταθέσεις όψεως και αποταμιευτικές) από άποψη ρευστότητας ενώ άλλα αγαθά δεν έχουν καθόλου ρευστότητα (π.χ. ομόλογα). Έτσι, αν π.χ. η ποσότητα των κρατικών ομολόγων αυξηθεί αυτό δεν έχει καμία επίπτωση στην Μ2 και την οικονομική δραστηριότητα, ενώ αν η ΚΤ αγοράσει ομόλογα η Μ2 και άρα η οικονομική δραστηριότητα θα αυξηθούν. Οι νέοι Μονεταριστές λένε ότι αυτό δεν είναι απαραίτητα σωστό, (π.χ. η Μ2 στις ΗΠΑ που είναι αντίστοιχη της Μ3 στην ΕΕ έχει αυξηθεί αλλά η οικονομική δραστηριότητα όχι). Στην πρώτη περίπτωση, αν τα νοικοκυριά κρατούν περισσότερα κρατικά ομόλογα και κάτι λιγότερο ρευστό (π.χ. χρυσό) τότε η οικονομική δραστηριότητα θα αυξηθεί και ας μην αυξήθηκε η Μ2. Στη δεύτερη περίπτωση αν βρισκόμαστε σε παγίδα ρευστότητα όπου τα βραχυπρόθεσμα κρατικά ομόλογα έχουν το ίδιο επιτόκιο με τα μετρητά (είναι πλήρη υποκατάστατα) τότε αν η ΚΤ αγοράσει ομόλογα με μετρητά η οικονομική δραστηριότητα δεν θα αυξηθεί διότι ουσιαστικά ανταλλάσσει ένα κεφαλαιουχικό αγαθό μέ ένα όμοιο, από άποψη ρευστότητας, κεφαλαιουχικό αγαθό, και ας αυξήθηκε η Μ2. Επιπλέον, επειδή χρειάζεται αύξηση των συνολικών κεφαλαιουχικών αγαθών, η νομισματική πολιτική χάνει την αποτελεσματικότητά της. Δεν θα ίσχυε κάτι τέτοιο αν μπορούσαμε να ρίξουμε μετρητά από ελικόπτερο, αλλα ο τρόπος με τον οποίο η πολιτική ασκείται είναι ανταλλάσσοντας ένα κεφαλιουχικό αγαθό με ένα άλλο, κάτι που είναι άσκοπο όταν τα δυο αγαθά είναι όμοια. Η μόνη λύση είναι μέσω της έκδοσης επιπλέον ομολόγων, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί αν η δημοσιονομική πλευρά αυξήσει το έλλειμά της (π.χ. δινοντας προσωρινές φοροαπαλλαγές).
Για τους market monetarists, συμφωνώ πάλι με τον Williamson ότι το να βάζεις ένα στόχο για NGDP growth έχει νόημα μόνο όταν έχεις τα εργαλεία να τον πετύχεις. Ο Σάμνερ όμως, για παράδειγμα, δεν μας λέει πώς. Φαίνεται να πιστεύει ότι αν το ανακοινώσει η Φεντ και το πιστέψει ο κόσμος θα δράσει κατά τρόπο που ο στόχος θα επιτευχθεί. Προσωπικά, πολύ αμφιβάλλω.
Προσωπικά βρίσκω και τη ΝΚ σκοπιά και τη Νέα Μονεταριστική ενδιαφέρουσες. Η αλήθεια είναι ότι είμαι αναποφάσιστος.
Τελικά η απάντηση βγήκε όχι τόσο σύντομη. Ελπίζω τουλάχιστον να είναι διαφωτιστική.
Κωστα ευχαριστω εστω και για αυτην την αργοπορημενη απαντηση! Θα ηθελα βεβαια να συνεχιστει αυτη η συζητηση διοτι εχει αρκετο ενδιαφερον αλλά υποθετω θσ ηταν καλυτερα να γινει αυτο καποια στιγμη σε καποιο αλλο ποστ.
Η άποψη του Paul Krugman.
Krugman Paul:
Αυτοί οι αμετανόητοι Γερμανοί
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 05/11/2013 06:00
10
emailεκτύπωση
ΤΟ ΒΗΜΑ – The New York Times
Γερμανοί αξιωματούχοι είναι έξαλλοι με την Αμερική, όχι μόνο για τις παρακολουθήσεις στο κινητό της Ανγκελα Μέρκελ. Αυτό που τους έχει εξοργίσει τώρα είναι μια (μεγάλη) παράγραφος σε μια έκθεση του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ για την εξωτερική οικονομική και νομισματική πολιτική.
Σε αυτήν την παράγραφο, το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών υποστηρίζει ότι το τεράστιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας είναι επιβλαβές, επειδή δημιουργεί «μια αποπληθωριστική προκατάληψη για την ζώνη του ευρώ, καθώς και για την παγκόσμια οικονομία».
Οι Γερμανοί ανακοίνωσαν οργισμένοι ότι αυτό το επιχείρημα είναι «ακατανόητο». «Δεν υπάρχουν ανισορροπίες στη Γερμανία που απαιτούν μια διόρθωση της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής μας, η οποία είναι φιλική προς την ανάπτυξη», δήλωσε εκπρόσωπος του γερμανικού Υπουργείου Οικονομικών.
Αλλά ας δούμε τα γεγονότα. Eίναι αλήθεια ότι η Γερμανία έχει μεγάλα πλεονάσματα επί σχεδόν μια δεκαετία. Στην αρχή, όμως, αυτά τα πλεονάσματα αντιστοιχήθηκαν με μεγάλα ελλείμματα στη νότια Ευρώπη, που χρηματοδοτήθηκαν από μεγάλες εισροές γερμανικών κεφαλαίων. Η Ευρώπη στο σύνολό της εξακολουθούσε να έχει ένα περίπου ισορροπημένο εμπόριο.
Στη συνέχεια, όμως, ήρθε η κρίση, και οι ροές κεφαλαίων προς την περιφέρεια της Ευρώπης κατέρρευσαν. Τα έθνη οφειλέτες αναγκάστηκαν – εν μέρει λόγω της επιμονής της Γερμανίας – να επιβάλουν σκληρή λιτότητα, η οποία μείωσε τα εμπορικά ελλείμματά τους. Αλλά κάτι πήγε στραβά. Η μείωση των εμπορικών ανισορροπιών θα έπρεπε να είναι συμμετρική, με τα πλεονάσματα της Γερμανίας να συρρικνώνονται, μαζί με τα ελλείμματα των οφειλετών. Αντ ‘αυτού, όμως, η Γερμανία δεν έκανε καμμία απολύτως προσαρμογή. Τα ελλείμματα στην Ισπανία, την Ελλάδα και αλλού συρρικνώθηκαν, αλλά τα πλεονάσματα της Γερμανίας δεν μειώθηκαν καθόλου.
Αυτό ήταν ένα πολύ κακό πράγμα για την Ευρώπη, επειδή η αποτυχία προσαρμογής της Γερμανίας μεγέθυνε το κόστος της λιτότητας. Πάρτε για παράδειγμα την Ισπανία, την χώρα με το μεγαλύτερο έλλειμμα πριν από την κρίση. Ηταν αναπόφευκτο ότι η Ισπανία θα αντιμετώπιζε μια περίοδο ισχνών αγελάδων, καθώς θα μάθαινε να ζει εντός των δικών της δυνατοτήτων. Αλλά δεν ήταν αναπόφευκτο να φτάσει η ισπανική ανεργία στο 27%, και η ανεργία των νέων σχεδόν στο 57%.
Οι Γερμανοί αξιωματούχοι, όπως έχουμε δει, απαντούν σε όλα αυτά με οργισμένες δηλώσεις. Λένε ότι η γερμανική πολιτική υπήρξε άψογη. Λυπούμαστε, αλλά αυτό (α) δεν έχει σημασία, και (β) δεν είναι αλήθεια.
Γιατί δεν έχει σημασία: Πέντε χρόνια μετά την πτώση της Lehman, η παγκόσμια οικονομία εξακολουθεί να πάσχει από μια επίμονη έλλειψη ζήτησης. Σε αυτό το περιβάλλον, μια χώρα που έχει εμπορικό πλεόνασμα βλάπτει τους γείτονές της. Εκτρέπει τις δαπάνες από τα δικά τους αγαθά και υπηρεσίες προς τα δικά της, και ως εκ τούτου αφαιρεί θέσεις εργασίας. Δεν έχει σημασία αν το κάνει αυτό κακόβουλα ή με τις καλύτερες προθέσεις. Το θέμα είναι ότι το κάνει.
Επιπλέον, η Γερμανία δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Μοιράζεται ένα νόμισμα με τους γείτονές της, κάτι που ωφελεί σημαντικά τους Γερμανούς εξαγωγείς, οι οποίοι τιμολογούν τα προϊόντα τους σε ένα αδύναμο ευρώ, αντί για ένα γερμανικό μάρκο που σίγουρα θα είχε γίνει πανάκριβο.
Και όμως, η Γερμανία δεν κράτησε την δική της πλευρά της συμφωνίας: Για να αποφύγει μια ευρωπαϊκή ύφεση, θα έπρεπε να ξοδεύει περισσότερο καθώς οι γείτονές της αναγκάστηκαν να ξοδεύουν λιγότερο, και δεν το έπραξε.
Οι Γερμανοί αξιωματούχοι δεν παραδέχονται, φυσικά, τίποτα από όλα αυτά. Θεωρούν την χώρα τους ένα λαμπρό παράδειγμα, που πρέπει να το μιμηθούν οι πάντες, και το άβολο γεγονός ότι δεν μπορούμε όλοι να έχουμε γιγαντιαία εμπορικά πλεονάσματα απλώς δεν περνάει από το μυαλό τους.
Στο έκτο έτος μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, της οποίας η ουσία είναι ότι δεν γίνονται αρκετές δαπάνες, πολλοί ιθύνοντες της πολιτικής εξακολουθούν να μην έχουν πιάσει το νόημα. Και φαίνεται ότι ποτέ δεν θα το πιάσουν.
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=537930
H ολίσθηση του Κρούγκμαν ως επιστήμονα και η εμμονή του σε θεωρίες του 1960 είναι θλιβερή. Η Γερμανία όντως έχει ευθύνες, αλλά όχι για το πλεόνασμά της ή την ελλειματική ζήτηση. Η ευθύνη της είναι ότι ανθίσταται στην περαιτέρω ολοκλήρωση της Ευρώπης.
Ειλικρινης απορια Κωστα (ετυχε να ξαναδιαβασω το αρθρο και τα σχολια): Καποια απο αυτα που λεει ο Κρουγκμαν στο παραπανω αρθρο που ποσταρε ο Perastikos λεει και ο SG στο παραπανω ποστ καθως και το ΔΝΤ και η αμερικανικη κυβερνηση. Ξερω οτι διαφωνεις με τη λογικη αυτη αλλά πραγματικα πιστευεις οτι ολοι οι προηγουμενοι εχουν λογικες δεκαετιας 60??
Κατα τα άλλα εγω παντα πιστευα οτι σε αυτη την κριση το πιο χρησιμο ρολο θα παιξει η νομισματικη πολιτικη και για αυτο πιστευω οτι ο Ντραγκι σταδιακα αρχιζει και παιρνει σωστα και τολμηρα μετρα (εστω και αργα) τα οποια θα διορθωσουν σε καποιο βαθμο και τις ανισορροπίες που αναφερει ο SG (τουλαχιστον βραχυπροθεσμα). Πραγματικα ΤΡΟΜΑΖΩ οταν διαβαζω ομως καποιες γερμανικες αποψεις:
http://www.capital.gr/NewsTheme.asp?id=2103648
Θάνο, μα ο Κρούγκμαν δεν κρύβει ότι θεωρεί τις δεκαετίες του 1970 και 1980 ως το μεσαίωνα των μακροοικονομικών. http://krugman.blogs.nytimes.com/2009/01/27/a-dark-age-of-macroeconomics-wonkish/?_php=true&_type=blogs&_r=0
Για τους άλλους δεν ξέρω.
Δεν είναι λοιπόν παράξενο ότι επικαλείται μια Κευνσιανή έννοια, αυτή της ελλειματικής ζήτησης, η οποία πλέον δεν χρησιμοποιείται στα οικονομικά (αν και η αλήθεια είναι ότι την έχω χρησιμοποιήσει σε μπλογκ ποστ), κυρίως διότι δεν είναι καλά ορισμένη. Σκοπός δεν είναι η μεγιστοποίηση του ΑΕΠ αλλά η μεγιστοποίηση της ευημερίας. Αν οι Γερμανοί θέλουν να αποταμιεύουν περισσότερο έχουν δικαίωμα να το κάνουν, και σίγουρα δεν έχουν υποχρέωση να αγοράσουν Ελληνικά προϊόντα που δεν επιθυμούν απλά και μόνο για να εξυπηρετήσουν τους Έλληνες. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει κάποια δυσλειτουργία της αγοράς που εμποδίζει την κατανομή των παραγωγικών πόρων κατά τρόπο που αντικατοπτρίζει τις προτιμήσεις των καταναλωτών και την οποία το κράτος μπορεί να διορθώσει. Παραδείγματα είναι η ακαμψία τιμών, η έλλειψη ρευστότητας, η αύξηση του risk premium στα επιτόκια λόγω της ασύμμετρης πληροφόρησης, κ.ο.κ. Αυτό μάθαμε από τον Φρίντμαν, τον Λούκας, τον Πρέσκοτ, τον Σάρτζεντ, τον Ουάλας και άλλους σπουδαίους οικονομολόγους από το 1970 και έπειτα, οι οποίοι έδειξαν ότι το μοντέλο της συνολικής προσφοράς και ζήτησης που δυστυχώς ακόμα χρησιμοποιείται για παιδαγωγικούς σκοπούς είναι προβληματικό, καθώς εξωγενή φαινόμενα επηρεάζουν και τις δυο καμπύλες ταυτόχρονα.
Όπως έχω γράψει και εδώ
http://anamorfosis.net/blog/?p=5411
προσωπικά είμαι συμπαθής στην ιδέα ότι η ακαμψία τιμών και μισθών είναι πρόβλημα βραχυπρόθεσμα. Όταν ο Κρούγκμαν μιλάει για ελλειματική ζήτηση αυτό έχει υπόψη του (σε συνδιασμό με υπερβολικά υψηλή αποταμίευση). Όμως τα εμπειρικά δεδομένα δείχνουν ότι οι τιμές και οι μισθοί μεταβάλλονται σχετικά γρήγορα, ακόμα και σε χώρες με ισχυρό εργατικό κίνημα όπως η Ελλάδα. Δες π.χ. εδώ
http://greece.greekreporter.com/2014/08/19/ika-average-salary-drops-in-greece/
Άρα λοιπόν δεν μπορεί ο Κρούγκμαν να στηρίζει μια ολόκληρη θεωρία μακροπρόθεσμης στασιμότητας σε μια υπόθεση που δεν ευσταθεί. Και νομίζω ότι για αυτό επιμένει σε γενικόλογες αναφορές σε “ελλειματική ζήτηση” χωρίς να μπαίνει σε λεπτομέριες.
Παρεπιπτόντως, μη νομίζεις ότι είμαι στο περιθώριο. Ακόμα και οικονομολόγοι που χαρακηρίζονται ως Κευνσιανοί θεωρούν ότι o Κρούγκμαν στηρίζει τις απόψεις του σε ιδέες που είναι ξεπερασμένες. Τρανό παράδειγμα o Ρότζερ Φάρμερ. Δες π.χ. τα παρακάτω
http://rogerfarmerblog.blogspot.com/2014/02/keynes-and-sticky-pricestime-to-think.html
http://rogerfarmerblog.blogspot.com/2014/01/i-am-neo-paleo-keynesian-there-has-been.html
http://rogerfarmerblog.blogspot.com/2014/01/old-keynesian-economics-and-equilibrium.html
http://economistsview.typepad.com/economistsview/2011/03/farmer-on-williamson-on-farmer-and-kocherlakota.html
Όμως, τα μοντέλα του Φάρμερ έχουν σηματικά διαφορετικές πολιτικές προεκτάσεις. Π.χ. αντί για επεκτατική δημοσιονομική πολιτική η συνταγή είναι η προσπάθεια σταθεροποίησης των κεφαλαιαγορών π.χ. μέσω της αγοραπωλησίας από το κράτος χρεογράφων. Για περισσότερα, καθώς και τις ενστάσεις που του διατύπωσα, δες εδώ
http://rogerfarmerblog.blogspot.com/2014/08/the-greenspan-put-and-yellen-call.html
Εχω δει παντως και αλλου οικονομολογους οι οποιοι δεν ειναι Κευνσιανοι και ειναι Mainstream να χρησιμοποιουν την εννοια της ζητησης. Δεν νομιζω οτι το κανει μονο ο Κρουγκμαν. Π.χ οι αρθογραφοι του ποστ που σχολιαζουμε δεν χρησιμοποιουν αυτη την εννοια?? Απλα ρωταω διοτι το σχολιο σου μου φανηκε σκληρο και νομιζω απευθυνοταν και στον SG και στον Κωσταντινο Καλλιρη και στο ΔΝΤ κτλπ για αυτο μου φανηκε παραξενο. Ευχαριστω για τα λινκ θα τα τσεκαρω!