Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στα Νεα
Ξεπουλήσαμε την χώρα. Δεν πρόκειται για υστερικές συνθηματολογίες, αλλά για απλά καθαρά δεδομένα: ο ελληνικός τουρισμός έχει πέσει θύμα εγκλήματος. Δεν πρόκειται όμως για αυτό που νομίζουν πολλοί, και διατυμπανίζουν τα ΜΜΕ. Το έγκλημα δεν είναι ότι έχουμε πολλούς τουρίστες τώρα, αλλά ότι επί χρόνια, από το 2010 έως πριν πρόσφατα, πουλούσαμε την Ελλάδα πολύ φτηνά. Λόγω τάραχων, κακής δημοσιότητας, συγκυρίας, παρείχαμε τα ξενοδοχεία μας, τα σπίτια μας, τα εστιατόρια μας σε υπερβολικά χαμηλές τιμές. Η καταστροφή αυτή επιτέλους τέλειωσε, τώρα μαθαίνουμε τι σημαίνει τουριστική άνθηση, η οποία όμως ξεβολεύει και πολύ κόσμο που απολάμβανε την φτηνή Ελλάδα. Αλλά όπως έλεγε ο κ. Αλεπουδέλης, τρώγε την πρόοδο και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της.
Επειδή αυτά που λέω ξεβολεύουν πολλούς, εκνευρίζουν και πολλούς. Ανθρώπινο είναι να μπερδεύεις το βολικό με το δίκαιο, αυτό που συνήθισες με αυτό που είναι ορθολογικό. Θα στοιχειοθετήσω αυτά που λέω ένα προς ένα.
Αρχικά, να δεχτούμε ότι ο τουρισμός είναι προϊόν που παράγεται και πωλείται στην ελεύθερη αγορά, μετράει στο ΑΕΠ και καταγράφεται στις εξαγωγές μιας χώρας; Για την Ελλάδα μάλιστα είναι από τα σημαντικότερα προϊόντα συνεισφέροντας κάπου 20% του ΑΕΠ, 30% των συνολικών εξαγωγών. Τι κάνει μια ορθολογική κοινωνία όταν παράγει κάτι σημαντικό με υψηλή ζήτηση διεθνώς; Το κρατάει για τον εαυτό της, να το απολαμβάνουν οι κάτοικοι σε χαμηλή σχετικά τιμή;
Η ιδιοκατανάλωση προϊοντων πολυτελείας είναι κλασικό λάθος, στο επίπεδο του ατόμου, της οικογένειας, αλλά και μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες. Σκεφτείτε οικογένεια που μεγάλωσε σε γιγάντια έπαυλη του 1800 αλλά έχει εκπέσει. Οι ηγέτες της οικογένειας δηλώνουν περήφανα ότι δεν θα νοικιάσουν ούτε σπιθαμή σε ξένους. «Τα παιδιά θα μεγαλώσουν με τις μνήμες που έχουμε μεις! Δεν θα γίνουν ξένοι στο σπίτι τους!». Καλή ιδέα τους φάνηκε, μέχρι που κατασχέθηκαν τα οικογενειακά κειμήλια λόγω χρεών, ο θείος βρέθηκε βαριά άρρωστος χωρίς γιατρούς, ο γιος δεν είχε λεφτά για σιδεράκια και η κόρη διώχθηκε από το σχολείο λόγω μη πληρωμής διδάκτρων.
Σε επίπεδο χώρας η ιδιοκατανάλωση δια υποτιμολόγησης είναι καθαρό δείγμα επικράτησης λαϊκισμού. Σκεφτείτε το πετρέλαιο, που παράγεται άφθονο τόσο στην Νορβηγία όσο και στο Ιράν. Που είναι πιο ακριβό;
Στην εγκρατή Νορβηγία η βενζίνη κοστίζει 2 ευρώ/λίτρο! Στο αποτυχημένο Ιραν του λαϊκισμού περίπου 3 ευρωλεπτά! Πριν σπεύσετε να πείτε ότι η Νορβηγία είναι πλουσιότερη, αναλογιστείτε αν είναι πλουσιότερη λόγω εγκράτειας, όχι τούμπαλιν. Ίδια περίπου τιμή κυριαρχεί στην Β. Ευρώπη, ασχέτως αν παράγουν πετρέλαιο. Το επιχείρημα ενάντια στην ιδιοκατανάλωση είναι αυταπόδεικτο. Μια χώρα χρειάζεται χιλιάδες αγαθά. Αν υποτιμολογεί τα δικά της, τα υπερκαταναλώνει, δεν εξάγει επαρκώς και δεν μπορεί να απολαμβάνει επαρκώς άλλα αγαθά, που παράγονται αλλού!
Εντάξει, έστω να μην κάνουμε το λάθος της υποτιμολόγησης στον ελληνικό τουρισμό, δεν φτάσαμε όμως στρατοσφαιρικά επίπεδα όπως τερατολογούν τα ΜΜΕ; Σε διεθνή σύγκριση, μάλλον όχι. Μιλάω για χώρες που (θέλουμε να) μοιάζουμε κοινωνικοοικονομικά. Ευθύς αποκλείω λοιπόν συγκρίσεις με χώρες τύπου Τουρκίας, Αιγύπτου, Αλβανίας κτλ Ούτε έχει καμμία σχέση αισθητικά η καλή τουριστική Ελλάδα με αυτούς τους προορισμούς, ούτε θέλουμε τέτοιους μισθούς και εργασιακά δικαιώματα.
Τον Ιούνιο 2023 ο δείκτης του trivago έδειχνε στο Παρίσι 355 ευρώ ανά δωμάτιο, Αμστερνταμ 295, Ρώμη 288, Βαρκελώνη 280. Η «πανάκριβη» Αθήνα; 180 ευρώ (ανά «τυπικό δίκλινο», που συνήθως είναι μεγαλύτερο από αυτά των της πυκνοκατοικημένης Δυτικής Ευρώπης). Ναι ανέβηκαν οι τιμές στην Ελλάδα, αλλά πανευρωπαϊκά είχαμε μεγάλη αύξηση, Ρώμη 51%, Παρίσι 31% έναντι 26% στην Αθήνα. Για τα νησιά δεν έχουμε τόσο καλά στοιχεία, αλλά εκτός των δύο ακραίων, η σύγκριση είναι μάλλον παρόμοια.
Ας ξανατονίσω ότι, όσο δεν σκοτώνουμε την ζήτηση, καλό είναι να πουλάμε την Ελλάδα ακριβά! Δηλαδή τι προτιμάμε, να την πουλάμε φτηνά σε τουρίστες χαμηλής στάθμης; Εν τέλει μην ανησυχείτε, οι ξενοδόχοι συνήθως ξέρουν τι κάνουν – πέφτει η ζήτηση, ρίχνουν τις τιμές, όπως έκαναν ξαναθυμίζω επί δεκαετία.
Και τι θα γίνει με τους Έλληνες, μπορούν με τους μισθούς τους να πληρώνουν τέτοιες τιμές; Να πάλι τρυπώνει η πλάνη της ιδιοκατανάλωσης… γιατί να πρέπει οι Έλληνες να καταναλώνουν πολύ ελληνικό τουρισμό, περισσότερο από πλουσιότερους δυτικοευρωπαίους; Σημαντικές οι διακοπές, το δέχομαι, αλλά σημαντικότερες από το δικαίωμα π.χ. σε ασφαλή φτηνή μετακίνηση; Γιατί δεν δίνουν οι Νορβηγοί την βενζίνη δωρεάν, γιατί η Γερμανία δεν μοιράζει Μερσεντές στους πολίτες; Μήπως φτηνά iphone για τους Καλιφορνέζους, σαμπάνια για τους Γάλλους, Γκούτσι για τους Ιταλούς;
Αν χρειάζονται παρεμβάσεις ώστε οι Έλληνες να έχουν καλύτερη πρόσβαση στο ελληνικό τουριστικό προϊόν, δεν πρέπει να είναι μειώνοντας τις εξαγωγές (=διανυκτερεύσεις ξένων τουριστών!) αλλά αυξάνοντας την προσφορά και με αποσυμφόρηση ζήτησης. Πρέπει να σκεφτούμε λοιπόν βελτίωση υποδομών και αύξηση αδειών κατασκευής σε λιγότερο γνωστούς προορισμούς, που οι Έλληνες έχουν καλύτερη πρόσβαση. Δεύτερη δέσμη λύσεων αφορά την περιβόητη επέκταση της τουριστικής περιόδου, από την πλευρά των Ελλήνων όμως. Εταιρείες και δημόσιες υπηρεσίες ενθαρρύνουν τις διακοπές τον Αύγουστο, ειδικά στις 15 που προκαλεί κορύφωση της ζήτησης και υψηλότατες τιμές, για ελληνογενείς λόγους (η αργία φυσικά δεν αφορά ξένους). Ενθαρρύνοντας τις διακοπές άλλους μήνες (υπέροχη η Ελλάδα τον Ιούλιο) έχουμε διπλό καλό, μείωση συμφόρησης και φτηνότερες διακοπές για τους Έλληνες.
Τελικά όμως πρέπει και να αποδεχτούμε ότι η πρόοδος ξεβολεύει. Έχω μείνει το 2001 σε αρχοντικό στην Πράγα σε τιμή σημερινού υπογείου, προφανώς εξαιτίας της καταστροφής που είχε φέρει ο κομμουνισμός στην χώρα. Θεωρώ απίθανο να το ξανακαταφέρω, όπως δεν θα καταφέρουμε να βρούμε δωμάτια στην Μύκονο με 50 ευρώ, που έβρισκαν τουρίστες την εποχή της κρίσης που ρήμαξε την χώρα. Αλλά θα έλεγα ότι τόσο για τους Τσέχους, όσο για την Ελλάδα, αυτό είναι τελικά καλό νέο, όχι;