Ιστορικά

Με το άρθρο αυτό επιστρέφω μετά από καιρό στο ιστολόγιο της Αναμόρφωσης προκειμένου να κλείσω την συμμετοχή μου σε αυτό ως συγγραφέας με έναν λίγο πιο κανονικό τρόπο. Ευχαριστώ τους συντελε­στές για την φιλοξενία και την ανταλλαγή θέσεων, μέσα από την οποία αναδείχθηκαν ουσιαστι­κές και υφολογικές διαφορές. Με την πεποίθηση ότι η κριτική πρέπει να είναι προσανατολι­σμένη περισσότερο προς τα πάνω (στους θεσμούς και στις διάφορες «ελίτ» που τους διαμορφώνουν) ο γράφων θα ιστολογεί στο εξής σποραδικά εδώ.

Όταν κανείς χτίζει ένα κτίσμα, είθισται η ανέγερσή του να ξεκινά από τα θεμέλια και να προχω­ρά στην ανωδομή. Το αντίθετο, το να στήσει, δηλαδή, κανείς τις σκαλωσιές για να χτίσει πρώτα τους επάνω ορόφους, ώστε να «κατηφορίσει» εν συνεχεία προς το ισόγειο και τα θεμέλια, είναι κάτι που ίσως απαντά μόνο σε κάποιο ποντιακό ανέκδοτο. Κι όμως, συναντάται και σε μία ακόμη ιδιά­ζουσα περίπτωση: αυτήν του νέου ελληνικού κράτους. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

Με αφορμή την τρέχουσα οικονομική κρίση, η οποία παράλληλα με τον διεθνή διασυρμό της χώρας έχει ουσιαστικά οδηγήσει στην πέμπτη χρεοκοπία του ελληνικού κράτους από τον 19ο αιώνα ως σήμερα, ήρθε ξανά στην επιφάνεια ένα περίεργο δίλημμα. Ένα υπαρξιακό ερώτημα που εδώ και περίπου έξι αιώνες απασχολεί σε διάφορες μορφές και με έντονο τρόπο τους Έλληνες: παπική τιάρα ή τουρκικό φακιόλιο; Δύση ή Ανατολή; Φράκο ή Φουστανέλα; Ανά­λογα με τις περιστάσεις το ερώτημα αναδιατυπώνεται, αλλά μοιάζει να παραμένει ίδιο. Στις μέ­ρες μας, π.χ. θα μπορούσε να διατυπωθεί ως «Τρόικα, μνημόνιο και ευρώ ή βαλκά­νια υπανάπτυξη εκτός ευρωζώνης;». Οι ακραίες τάσεις και πάλι παρούσες: οι πιο δογματικοί δυτι­κό­φρονες μοιάζουν σχεδόν να βλέπουν στην τρόικα τους επιγόνους της (επίσης τριμελούς) αντι­βασιλείας του Όθωνα τον 19^ο αιώνα, αυτούς, δηλαδή, που θα ολοκληρώσουν ό,τι άρχισαν οι Βαυαροί, μετατρέποντας επιτέλους τους ευρωανώριμους Έλληνες σε σωστούς Δυτικοευρωπαίους. Πιθανώς, μάλιστα, να μην κακοβλέπουν εντελώς και την επιστροφή στο 1941 μέσω της δημοσιονομικής και πολιτικής ένωσης της ευρωζώνης υπό την Γερμανία. Οι αντιμνημονιακές φωνές, από την άλλη μεριά, αντιμετωπίζονται συχνά συλλήβδην σαν η έκφραση των νοοτροπιών εκείνων που κρατούν την χώρα στην βαλκανική (ή ίσως και οθωμανική) Ανατολή, μακριά από το αυτονόητα δυτικό της πεπρωμένο.

Read more«Φράκο» ή «φουστανέλα»; Τίποτα απ΄ τα δύο

Στο πρώτο μέρος αυτού του άρθρου εξετάσαμε τις αρχαιολογικές και μουσειολογικές παραμέ­τρους, στις οποίες το νέο μουσείο της Ακρόπολης παρουσιάζει μια σειρά από σοβαρά σημεία ανεπάρκειας. Ασχοληθήκαμε με την σχέση κτηρίου και εκθεμάτων, καθώς και με το γενικότερο σύστημα πα­ρουσίασης των αρχαίων ευρημάτων. Στο τέλος του κειμένου υπονοήσαμε ότι εκεί που η πε­ριήγηση στο μουσείο τελειώνει, στον αποθαυμασμό δηλαδή του Παρθενώνα στον ανώ­τερο όροφο, εκεί ακρι­βώς αρχίζει να αναφαίνεται το πιο θεμελιώδες ίσως πρόβλημα στην φιλο­σοφία του νέου μουσείου. Ποιο μπορεί να είναι αυτό;

Ο Παρθενώνας κατά τον 17^ο αιώνα.

Όταν επισκεπτόμαστε μια σημαντική αρχαιολογική θέση, πιστεύουμε συνήθως πως αυτό που αντικρίζουμε είναι ότι άφησε πίσω του ο χρόνος. Συχνά όμως στην πραγματικότητα η κατά­σταση διατήρησης κάποιων αρχαίων καταλοίπων έχει να κάνει λιγότερο με το μακραίωνο του παρελθόντος και περισσό­τερο με συγκεκριμένες ερευνητικές ή ιδεολογικές κατευθύνσεις του πα­ρόντος. Όταν π.χ. επισκε­πτόμαστε την ακρόπολη των Μυκηνών, δεν αντικρίζουμε το σύνολον των αρχαίων καταλοίπων αυτής της θέσης, αλλά μόνο αυτά που αποτέλεσαν κάποτε το ερευ­νητικό ενδιαφέρον ενός συ­γκεκριμένου ανθρώπου, του Ερρίκου Σλήμαν. Απομακρύνοντας τα μεταμυκηναϊκά ίχνη χρήσης του χώρου (αρχαϊκά, ελληνιστικά, βυζαντινά), ο Γερμανός ερευνη­τής ταύτισε την θέση με μία ορισμένη περίοδο της ιστορίας της (την κατ΄ αυτόν ομηρική) και ανέδειξε αποκλειστικά αυτήν.

Read moreΈνας νεόπλουτος ημιμαθής: το νέο μουσείο της (αρχαίας) Ακρόπολης ΙΙ