Εκλογικη αποτιμηση – Δυο λογια απο μεσομακροπροθεσμη οπτικη

Η απροσδοκητη ειδηση μεσοπροθεσμου ενδιαφεροντος που εβγαλαν οι εκλογες δεν ειναι η (μη) ανοδος της αριστερας, αλλα το γενικοτερο ξεκαθαρισμα των ρευματων που υπηρχαν στην Ελλαδα και κρυβοντουσαν απο την παντοκρατορια του δικομματισμου

Η ερμηνεια εκλογικων αποτελεσματων ποτε δεν ειναι ευκολη. Τυπικο λαθος που βλεπω ειναι να ερμηνευει κανεις τα αποτελεσματα λες και ειχαμε εναν μεμονωμενο ανθρωπο, τον Λαο, να αποφασιζει. Φυσικα οι εκλογεις ειναι πολυ ετερογενεις, εχουν τοσο διαφορετικες προτιμησεις οσο και διαφορετικο τροπο σκεψης. Ακομα και καθε ατομο μονο του κρυβει ενα μειγμα σκεψεων και κινητρων που σπανιως οδηγουν σε μονολιθικη αποψη. Σημερα μπορει να ψηφισε το κομμα Χ, αυριο μπορει να ψηφζε το Υ, γιατι μεσα του μπορει να ειναι 50% φιλος του Χ και 50% του Υ.*

Παρ’ολαυτα αν κοιταξει κανεις το αποτελεσμα των εκλογων προσεκτικα μπορει να βγαλει καποια συμπερασματα, χρησιμοποιωντας δυο τρεις βασικες αρχες. Καταρχας πρεπει να εχουμε παντα στο μυαλο μας οτι η ψηφος δεν ειναι απαραιτητα ειλικρινης, με την εννοια οτι οι ανθρωποι δεν ψηφιζουν το κομμα που πραγματικα συμπαθουν περισσοτερο. Πολλοι ανθρωποι ψηφισαν στρατηγικα το κομμα που συμπαθουν περισσοτερο (ή αντιπαθουν λιγοτερο), διαλεγοντας μονο απο εκεινα τα κομματα που πιστευουν οτι εχουν ελπιδες να μπουν στην Βουλη ή ακομα περισσοτερο να συμμετασχουν σε μια κυβερνηση. Αυτο σημαινει οτι κομματα που ειναι κοντα στο 3% (κατωφλι εισοδου στην ελληνικη Βουλη) υποφερουν απο το φαινομενο της αυτοεκπληρουμενης προφητειας (ή των πολλαπλων ισορροπιων αν θελετε τεχνικο ορο). Δεν ειναι απιθανο ενα κομμα που ξεπερναει για καποιον λογο το φραγμα των 3 μοναδων στις δημοσκοπησεις ξαφνικα να εμφανιζεται με ποσοστα πολυ πανω απο 3%.**

Για παραδειγμα, στις δημοσκοπησεις η Δραση εβγαζε συνηθως λιγοτερο απο 2%, αλλα υπηρχαν πολλοι αναποφασιστοι που σκεφτοντουσαν να την ψηφισουν ή να πανε για καποιο αλλο κομμα του ευρυτερου χωρου. Τωρα, αν οι αναποφασιστοι συντονιζοντουσαν και ψηφιζαν ολοι Δραση, το ποσοστο θα ανεβαινε πανω απο το 3% και θα ηταν ολοι χαρουμενοι γιατι θα εμπαιναν ανθρωποι με τις σωστες (για αυτους) ιδεες στην Βουλη. Φυσικα ο συντονισμος δεκαδων χιλιαδων ψηφοφορων ειναι δυσκολος, υπαρχει λοιπον και ενα αλλο σεναριο (τεχνικα: θεση ισορροπιας). Στο κακο αυτο για την Δραση σεναριο, κανενας αναποφασιστος δεν περιμενει οτι οι αλλοι αναποφασιστοι θα ψηφισουν Δραση, οποτε δεν ψηφιζει και ο ιδιος, γιατι δεν θελει “να παει η ψηφος του χαμενη”. Τι θελω να πω εδω? Μα οτι υπαρχει μια θεμελιωδης απροσδιοριστια του εκλογικου αποτελεσματος. Ενα κομμα που πριν τις εκλογες φαινεται να ειναι κοντα στο 3%, μπορει τελικα να λαβει απο κατω απο 2% εως και ανω του 5% των ψηφων. Οχι επειδη οι ψηφοφοροι αλλαξαν γνωμη για την αξια του κομματος, αλλα επειδη σκεφονται στρατηγικα και δεν ψηφιζουν το κομμα της καρδιας τους.

Η απροσδιοριστια του εκλογικου αποτελεσματος κανει και την ερμηνεια δυσκολη. Πηρε η Δραση 1,8% επειδη τοσοι ακριβως ανθρωποι την ηθελαν, ή επειδη οι υπολοιποι φοβοντουσαν την χαμενη ψηφο και ψηφισαν καποιο αλλο κομμα για στρατηγικους λογους? Αποντων περεταιρω “σκληρων” στοιχειων αλλα βασισμενος στο τι ακουσα απο πολλους ψηφοφορους, εχω την εντυπωση οτι σημαντικος αριθμος ανθρωπων δεν ψηφισε Δραση για στρατηγικους λογους. Κατι παρομοιο συνεβη και με τα αλλα μικρα κομματα του ας πουμε φιλελευθερου χωρου, δηλαδη την Δημοκρατικη Συμμαχια και Δημιουργια Ξανα. Το αποτελεσμα ειναι οτι σε καθε περιπτωση το δυναμει εκλογικο κοινο του φιλελευθερου χωρου πρεπει να εκτιμαται οτι ειναι τουλαχιστον ισο με, αν οχι σημαντικα μεγαλυτερο απο το αθροισμα των 3 μικρων κομματων: 2,55+2,15+1,8=6,5%. Νομιζω ειναι η πρωτη φορα που αυτο το γεγονος φαινεται τοσο ξεκαθαρα, καθως οι φιλελευθερες φωνες κρυβοντουσαν τυπικα πισω απο τα βουνα λαϊκισμου των δυο μεγαλων κομματων.

Δεδομενου οτι (α) τα μεγαλα κομματα δεν προκειται να ανακαμψουν πολυ συντομα και (β) η μεσομακροπροθεσμη δυναμη της συγκυριας ευνοει τον ορθολογικο φιλελευθερισμο (οι μοναδικοι που μιλουσαν για το προβλημα του μεγαλου δημοσιου τομεα πριν την κριση οπωσδηποτε ανηκουν σε αυτον τον χωρο, και οταν ξεπερασουν οι Ελληνες το σταδιο της αρνησης θα καταλαβουν ποιος εφερε την κριση), ειναι πια πιθανο μια ελληνικη κυβερνηση συνασπισμου να εχει μεσα και ενα φιλελευθερο κομμα. Το μονο που χρειαζεται ειναι βεβαια να τα βρουν μεταξυ τους οι ανθρωποι του χωρου, ετσι ωστε να εκλειψει το προβλημα της “πεταμενης ψηφου”. Ενας ενιαιος φιλελεθερος πολος θα ειχε σημαντικα πανω απο 3% στις δημοσκοπησεις, κατι που θα επειθε αρκετους ανθρωπους να τον ψηφισουν που εως σημερα δεν το εκαναν. Συνειδητοποιω βεβαιως οτι υπαρχουν ασυμβατοτητες προσωπων και οτι καποιοι που ψηφισαν Δραση ας πουμε δεν θα ηθελαν να ψηφισουν ΔηΣυ. Αλλα εικαζω, με οση πληροφορια κυκλοφορει, οτι το αποτελεσμα της στρατηγικης ψηφου θα ειναι δυνατοτερο απο τις ασυμβατοτητες. Ειναι πιο πολλοι οι ψηφοφοροι που απεφυγαν ενα μικρο φιλελευθερο κομμα για να μην παει χαμενη η ψηφος, παρα αυτοι που ειναι φανατικοι οπαδοι του ενος και δεν θα το ψηφιζαν αν ηταν συνυποψηφιο με ενα αλλο.

Απο την αλλη τον δημοσιο διαλογο απασχολει σχεδον αποκλειστικα το πρωτοφανες ποσοστο του ΣΥΡΙΖΑ. Εχω την εντυπωση οτι κοιτωντας τις μακροπροθεσμες τασεις δεν μαθαμε κατι πολυ νεο εδω περα. Μεγαλο ποσοστο των εκλογεων του ΠΑΣΟΚ παντα ειχαν ισχυρα αριστερες τασεις, αλλα για στρατηγικους λογους ψηφιζαν ΠΑΣΟΚ, για να αποφυγουν την ακομα χειροτερη γιαυτους εναλλακτικη της ΝΔ. Κοιτωντας την συνολικη επιρροη του κεντροαριστερου χωρου, το ποσοστο ΠΑΣΟΚ+ΣΥΡΙΖΑ+ΔΗΜΑΡ+ΚΚΕ σε αυτες τις εκλογες ηταν 16,78+13,18+8,48+6,11=44,55 (ας σημειωσουμε οτι δεν εχουμε απροσδιοριστια της επιρροης κανενα απο αυτα τα κομματα μια και οι δημοσκοπησεις τα εβγαζαν ασφαλως πανω απο 3%). Στις εκλογες του 1993 το ΠΑΣΟΚ μονο του ειχε 46,88% και τα αριστεροτερα κομματα περιπου 6,5%, συνολο 52,8%. Το 1996 ΠΑΣΟΚ+ΣΥΝ+ΚΚΕ+ΔΗΚΚΙ ειχαν καπου 52,5%. Αν μη τι αλλο, αυτο που βλεπουμε να συμβαινει ειναι ο κεντροαριστερος χωρος να χανει εκλογικο κοινο, σε εποχες που υποτιθεται η βραχυπροθεσμη συγκυρια τον ευνοει και η αριστερα συνειδητα προσπαθει να εκμεταλλευτει τις θυμικες αντιδρασεις των Ελληνων στην κριση. Μπορει στους δρομους να ακους σχεδον αποκλειστικα αριστεροστροφα συνθηματα, αλλα στην καλπη οι Ελληνες εδειξαν διαφορετικο προσωπο.

Τελος εχουμε και ενα ξεκαθαρισμα στα δεξια του πολιτικου φασματος. Ενα 10.6% των εκλογεων ψηφισε ΑνεξΕλ, ενα κομμα μετεωριτη που ομως χαϊδεψε αυτια και απευθυνθηκε στα παραδοσιακοτερα και συντηρητικοτερα ενστικτα της λαϊκης δεξιας. Δεν με εκπλησσει, ξεραμε παντα οτι η δεξιοστροφη συντηρηση εχει σημαντικη στηριξη στην Ελλαδα. Η οψιμως εθνικιστικη λαϊκοδεξια ΝΔ του Αντωνη Σαμαρα εδειξε ενα λιγο πιο σοβαρο και υπευθυνο προσωπο απο τους ΑνεξΕλ και πηρε 18,8%. Εχω την εντυπωση οτι ο ΑΣ τιμωρηθηκε για την αλαζονεια του, τις σαχλες μπλοφες (“αυτοδυναμια ή θανατος”) και ισως για τα λαϊκιστικα παιχνιδια του με τις διαδικασιες του Μνημονιου. Αν η ΝΔ θελει πραγματικα να παραμεινει ενα κομμα που θελει την Ελλαδα στην Ευρωπη, πρεπει να το παρει αποφαση και με συνεπεια να στηριξει την θεση της. Οσοι δεξιοι ποτε δεν πολυαισθανοντουσαν ανετα με μια ανοιχτη ευρωπαϊκη κοινωνια και ενα σοβαρο και συνεπες κρατος βρηκαν αλλες εναλλακτικες και η ΝΔ δυσκολα θα τους ξαναπιασει αυτες τις μερες.

Το πραγματικα ανησυχητικο βεβαια ειναι το ποσοστο της Χρυσης Αυγης. 7% των εκλογεων διαλεξαν ενα κομμα που δεν εχει καμμια θεση στην πολιτισμενη Ευρωπη. Μεγαλος ο πειρασμος να αγνοησουμε το φαινομενο, αλλα θα ηταν λαθος. Η ιδια η ΧΑ αξιζει περιφρονηση και δεν θα την νομιμοποιησω αλλο συζητωντας την. Οι ανθρωποι ομως που την ψηφισαν ειναι καποιοι απο μας, συμπολιτες μας που ζουν τα ιδια προβληματα με μας καθε μερα, αλλα ισως τα ερμηνευουν αλλιως. Ειναι πιθανο τα ρευματα αυτα να υπηρχαν εδω και καιρο αλλα να κρυβοντουσαν λογω του κοινωνικου ταμπου και της στρατηγικης ψηφου (ποιος θα ψηφιζε ενα κομμα που επαιρνε παραδοσιακα ουτε 0,5%?). Ειναι απιθανο αυτα τα ρευματα να εξαφανιστουν χαρη στο σουφρωμενο μας φρυδι και το επιτιμητικο βλεμμα.
Πρεπει να κοιταξουμε που φταιει η κρατικη πολιτικη για τα προβληματα των συμπολιτων μας που οδηγουν σε ακραια συμπεριφορα και που απετυχε ο δημοσιος διαλογος να τα ερμηνευσει. Εχω την εντυπωση οτι βαρυτατη ειναι η ευθυνη της αλλοπροσαλλης και ολιγοφρενους μεταναστευτικης μας πολιτικης. Δεν φταινε οι μεταναστες, αλλα το κρατος που δεν διοχετευσε τις μεταναστευτικες πιεσεις οπως θα επρεπε. Περισσοτερα σε αλλο κειμενο ομως.

*Υπαρχει ενα επιχειρημα που μπορει να κανει κανεις για τον Νομο των Μεγαλων αριθμων και πως σε επιπεδο χωρας η αβεβαιοτητα εντος ενος προσωπου θα καθρεφτιζοταν στην τελικη κατανομη ψηφων, αλλα το αφηνω στο πλαϊ προς το παρον.
**Εχω την εντυπωση οτι αυτο εννοουν οταν μιλανε για “ρευμα” οι διαφοροι πολιτικολογουντες αυτες τις μερες, δηλαδη την μεταβαση απο μια θεση ισορροπιας σε μια αλλη.