Τέτοιες ώρες, τέτοια λόγια. Την ώρα αυτή, που διεξάγεται η μάλλον τελευταία και μάλιστα άπελπις προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης, σχολιάζω ένα θεματάκι Συνταγματικού που προέκυψε.
Ο ΠτΔ προσεκάλεσε στην τελευταία αυτή σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών τους αρχηγούς όλων των πολιτικών κομμάτων, πλην ενός. Μαντεύετε τίνος.
Είναι όμως αυτή η τακτική των επιλεκτικών προσκλήσεων συνταγματική; Υποστηρίζω πως όχι. [και ο Κατρούγκαλος λέει το ίδιο]
Διαλαμβάνει σχετικώς το άρ. 37 παρ. 3 Σ:
Αν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει κι αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Κάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες. Αν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής, επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών και σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Βουλή.
Στο εδάφιο με την έμφαση βρισκόμαστε αυτήν την στιγμή: ο ΠτΔ έχει καλέσει τους αρχηγούς των κομμάτων. Αλλά ποιων κομμάτων τους αρχηγούς ώφειλε να προσκαλέση;
Μπορούμε να σκεφτούμε τρεις υποστηρίξιμες εκδοχές:
α. Πρόσκληση προς τους αρχηγούς των κομμάτων που έλαβαν διερευνητικές εντολές, ήτοι των τριών πρώτων.
Αλλά τέτοια σύσκεψη έχει γίνει ήδη, χτες βράδυ. Πέραν τούτου, ο σκοπός του άρθρου είναι να διαπιστωθή τυχόν “αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής”. Τέτοια εμπιστοσύνη όμως παρέχουν όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα και όχι μόνο τα τρία πρώτα.
β. Πρόσκληση προς τους αρχηγούς όσων κοινοβουλευτικών κομμάτων έχουν ήδη εκφράσει κάποια δεκτικότητα σε στήριξη νέας κυβέρνησης.
Αλλά τότε θα έπρεπε να είχε αποκλειστή από την πρόσκληση το ΚΚΕ, όχι η Χρυσή Αυγή.
γ. Πρόσκληση όλων των αρχηγών των κοινοβουλευτικών κομμάτων.
Αμήν, το προφανές. Η διάταξη δεν κάνει κατά το γράμμα της οποιαδήποτε διάκριση μεταξύ των κοινοβουλευτικών κομμάτων [η απαίτηση να είναι το κόμμα ήδη κοινοβουλευτικό προκύπτει από το ότι επιδιώκεται να παράσχη την εμπιστοσύνη του στην δημιουργηθησόμενη κυβέρνηση]. Επιπλέον, με την πρόσκληση όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων υπηρετείται καλύτερα ο σκοπός της διάταξης, που είναι η εξάντληση και της τελευταίας πιθανότητας να μετουσιωθή η λαϊκή βούληση σε Κυβέρνηση με την δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της Βουλής.
Αντίθετη άποψη, με την επίκληση ίσως της ιδιότητας του ΠτΔ ως ρυθμιστή του πολιτεύματος, θα κατέλειπε μεγάλο πεδίο συνταγματικής αβεβαιότητας, αλλά και καταχρήσεων. Αν όχι όλων, τότε ποιων κομμάτων; Πόσων κομμάτων; Των μισών; Όσων γουστάρει ο ΠτΔ; Μήπως των εξωκοινοβουλευτικών; Όσων το όνομά τους αρχίζει από ΠΑ και τελειώνει σε ΣΟΚ; Γιατί κάποιων και όχι άλλων;
Ο ΠτΔ οφείλει να έχη και πράγματι έχει σημαντικά περιθώρια δράσης στα χέρια του αυτές τις λίγες ημέρες πολιτειακής ρευστότητας, όταν στην ουσία βγάζει τον μισθό της πενταετίας του. Ως ρυθμιστής έχει την εξουσία να επιλέξη εκείνος τον τρόπο και τις λεπτομέρειες των διαπραγματεύσεων μεταξύ των πολιτικών αρχηγών, πόσες συναντήσεις θα γίνουν, με ποια σειρά, με ποια κάθε φορά συμμετοχή, τι θα προταθή, ποια πρόσωπα θα υποδειχθούν κ.τ.τ. Η συνταγματική του εξουσία όμως ερμηνεύεται και καθορίζεται από την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας: αυτούς εξέλεξε ο ελληνικός λαός, αυτούς θα λουστή.
Σκληρό, αλλά να προσκληθή η Χρυσή Αυγή.
Θανάση, στην υπό β περίπτωση, δεν υπάρχει υποχρέωση προς κλήση όλων των αρχηγών κομμάτων. Εξ αντιδιαστολής, λοιπόν, από την τρίτη περίπτωση, που εκεί επιδιώκεται ο σχηματισμός κυβέρνησης απ’όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα με σκοπό τη διενέργεια εκλογών – υποθέτω ότι εδώ η συμμετοχή όλων των κομμάτων συνηγορεί υπέρ του ανόθευτου και του ανεπίληπτου εξ επόψεως διαδικασίας των διενεργηθησόμενων εκλογών-, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι εδώ κινούμαστε στον χώρο της ευρείας ευχέρειας του ΠτΔ να εκτιμήσει και να αξιολογήσει, εν όψει και των προηγούμενων επαφών του, ο ίδιος, ως άμεσο όργανο του Κράτους, ποιοι κομματικοί σχηματισμοί επιδιώκουν τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Το ζήτημα είναι βεβαίως ότι η Χρυσή Αυγή εξεφράσθη δημοσία υπέρ μιας διεθνούς προσωπικότητας, έστω και αόριστα, ενώ, κατά τις δημοσιογραφικές πηγές, πρόταση κυβέρνησης προσωπικοτήτων φέρεται να εισηγείται και ο ΠτΔ.
Πάντως, αυτό που θέλω να πω είναι ότι ο Πρόεδρος, ως άμεσο Οργανο του Κράτους, έχει εδώ τη διακριτική ευχέρεια να καλέσει όποιον κρίνει κια όχι τη δέσμια αρμοδιότητα να καλέσει τους πάντες. Η δε αξιολόγησή του, ακόμη και εσφαλμένη υποτιθέμενη, δεν δύναται να ελεχθεί δικαστικώς.
Δικαστικώς όχι, νομικώς και πολιτικώς ναι.
Το εξ αντιδιαστολής επιχείρημα έχει τις γνωστές αδυναμίες, κυρίως επειδή προϋποθέτει έννοιες αντιφατικές. Διαφορετικά, όπως εδώ, δεν ισχύει.
Η γραμματική διατύπωση της διάταξης ευνοεί την δική μου εκδοχή, του νόμου μη διακρίνοντος. Η συνταγματική τελεολογία επίσης: μια σύσκεψη όπου παρευρίσκονται όλοι έχει περισσότερες πιθανότητες να γεννοβολήση κυβέρνηση παρά μια σύσκεψη χωρίς ένα κόμμα. Ακόμη λιγώτερες μια σύσκεψη χωρίς δύο κόμματα κ.ο.κ.
Υπό την δική σου εκδοχή ο Παπούλιας θα δικαιούτο να συγκαλέση σύσκεψη του άρ. 37 παρ. 3 με μόνο 3 κόμματα συνολικού ποσοστού περίπου 38%. Αλλά τα κοινοβουλευτικά κόμματα είναι 7.
Ένας ΠτΔ που δεν εξαντλεί κάθε πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης δεν κάνει καλά την δουλειά του, απλά πράγματα.
Θαναση γιατι το καλει τους αρχηγους των κομματων συνεπαγεται οτι τους καλει ολους μαζι; Γιατι δεν μπορει να τους καλεσει εναν-εναν, δυο-δυο ή οπως τελος παντων επιθυμει; Να τους καλεσει ολους υποχρεουται και αυτο εκανε. Το πως θα λαβουν χωρα οι συναντησεις και ποια κομματα θα ειναι παροντα σε καθε μια απο αυτες δεν βλεπω γιατι προσδιοριζεται συνταγματικα.
Μπορει να κανω και λαθος βεβαια, αλλα μου φαινεται οτι το συνταγματικο γραμμα, απο τη στιγμη που η χρυση αυγη προσκληθηκε, τηρηθηκε. Το πνευμα παλι ισως οχι.
Όχι, η ΧΑ προσεκλήθη στην προηγούμενη φάση, αυτή των διερευνητικών εντολών. Χτες βρισκόμασταν στην φάση μετά την αποτυχία των διερευνητικών εντολών, όπου προβλέπεται γενικώς η πρόσκληση των αρχηγών των κομμάτων.
Αν είχες δίκιο, ο ΠτΔ θα είχε εξουσία να μην την προσκαλέση όχι μόνο ούσα έκτο ή έβδομο κόμμα, αλλά ακόμη και δεύτερο ας πούμε, αξιωματική αντιπολίτευση δηλαδή. Θα της είχε δώσει διερευνητική εντολή πριν, αλλά δεν θα την καλούσε μετά στην τελική φάση!
Κατ’ αρχήν, πιστεύω ότι το πνεύμα του Συντάγματος εννοεί όλοι, εκτός από αυτούς που δεν θέλουν… Στο γράμμα τώρα, βλέπω τέσσερις φάσεις:
Φάση 1: “Κάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες.”
Λήξη φάσης 1: “Αν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν,”
Φάση 2: “ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων”
Λήξη φάσης 2: “και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής,”
Φάση 3: “επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών”
Λήξη φάσης 3: “και σε περίπτωση αποτυχίας”
Φάση 4: “αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές”
Η Χ.Α. εκλήθη κατά τη φάση 2… Στη φάση 3 εκλήθησαν οι 6 (πλην Χ.Α.) και ανταποκρίθηκαν οι 5 (πλην Κ.Κ.Ε.). Στη φάση 3 λοιπόν, ο ΠτΔ δεν επεδίωξε το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής, αλλά μόνο από τα 6. Ειδικά η φάση 3 αναφέρει ρητά το “όλα” τα κόμματα, ενώ θα πρέπει (μάλλον) να κληθούν όλα και στη φάση 4, ώστε η κυβέρνηση υπό δικαστικό να είναι “όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής”.
Ποιος ελέγχει εάν οι διαδικασίες ακολουθούν το Σύνταγμα; Όπως και στην παράγραφο 2, “Πρωθυπουργός διορίζεται ο αρχηγός του κόμματος το οποίο διαθέτει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών.” εάν ο εν λόγω αρχηγός ορίσει άλλον, τυπικά παραβιάζει το Σύνταγμα. Γίνεται όμως, δεκτό;
Ως προς την τελευταία παραγραφό σου, ο καθηγητής και Σύμβουλος της Επικρατείας Παραράς είχε υποστηρίξει ότι γι’αυτόν τον λόγο είναι αντισυνταγματική η διαδοχή Σημίτη – Γ. Παπανδρέου.
Θανάση, νομίζω ότι απαντάς κάπως βεβιασμένα στο επιχείρημά μου και ομολογώ ότι δεν μπορώ να ακολουθήσω την ωκύνοιά σου.
Μου λες ότι το e contrario επιχείρημα προϋποθέτει έννοιες αντιφατικές -το επιχείρημα είναι από του εναντίου και όχι από του αντιφατικού- και δεν μου επισημαίνεις το σφάλμα μου.
Επαναδιατυπώνω το επιχείρημά μου και παρακαλώ πολύ τον καλό κοινό μας amicus logicus να με διορθώσει:
Α: σχηματισμός υπηρεσιακής κυβέρνησης για τη διενέργεια των νέων εκλογών, για τον σχηματισμό της οποίας επιδιώκεται η κλήση και η συμμετοχή όλων των κομμάτων.
~Α: σχηματισμός κυβέρνησης εχούσης την εμπιστοσύνη της Βουλής, για τον σχηματισμό της οποίας ο ΠτΔ καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων.
Εγώ λέω ότι η περίπτωσή μας υπέγεται στο σύνολο ~Α.
Αφού δεν έχουμε Α, τότε ~Α.
Επίσης, δεν ενδιαφέρουν τον ΠτΔ τα ποσοστά των κομμάτων, αλλ’ η εμπιστοσύνη της Βουλής, ήγουν τα ψηφαλάκια των βουλευτών. Εάν είχαμε αναλογικώτερο εκλογικό νόμο, τότε οι 151 βουλευτές θα αντιστοιχούσαν και στο 50%+ των ψήφων του εκλογικού σώματος.
Ούτε και γω δεν θυμάμαι τώρα τι εννοούσα. Δεν βαριέσαι, χτεσινά ξινά σταφύλια. Ο Μιχαλολιάκος σήμερα ανταπέδωσε το θεσμικό ατόπημα, μη προσερχόμενος στην τελική σύσκεψη. Δεν υπεχρεούτο βέβαια, αλλά δεν είναι τα πάντα δικαστικώς εξαναγκαστά. Υπάρχει η συμμόρφωση από σεβασμό στους θεσμούς.