Το τεκμήριο αθωότητας του κατηγορουμένου ως βιαστή

Δημοσιεύθηκε στα Νέα της 20ής Ιανουαρίου 2020.

Ο βιασμός αποτελεί ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα, ή μάλλον το ειδεχθέστερο. Θα μπορούσα να καταλάβω κάπως εκείνον που δολοφονεί λόγω της υπερέντασης των συναισθημάτων του, πολύ δυσκολώτερα όμως εκείνον που προσβάλλει βαρύτατα και βαθύτατα την γενετήσια ελευθερία μιας γυναίκας που φωνάζει απεγνωσμένα «όχι». Ο βιασμός στο δικό μου μητρώο είναι το απόλυτο έγκλημα. Τα θύματα των βιαστών αξίζουν κάθε συμπαράστασης, ενθάρρυνσης, παραμυθίας και αρωγής.

Τούτου λεχθέντος, αυτό δεν σημαίνει ότι παύουν να ισχύουν οι νόμοι της συντεταγμένης Πολιτείας άμα τη καταγγελία ενός βιασμού. Η καταγγελία του βιασμού δεν καταργεί τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ο καταγγελθείς δεν καθίσταται ένοχος άνευ της εύδικης διαδικασίας που προβλέπεται και, κυρίως, το τεκμήριο της αθωότητας δεν ανατρέπεται.

Το τεκμήριο της αθωότητας αποτελεί δικαίωμα του κατηγορουμένου (ή και του απλώς υπόπτου) να τεκμαίρεται αθώος μέχρι αμετακλήτου αποδείξεως της ενοχής του. Περιλαμβάνει ιδίως το δικαίωμά του έναντι των οργάνων του κράτους (και έναντι των ραδιοτηλεοπτικών δημοσιογράφων) να μην αποκαλήται ένοχος ούτε να κατονομάζεται ως δράστης, και για τον πρόσθετο λόγο της αποφυγής επηρεασμού των δικαιοδοτικών οργάνων της Πολιτείας. Ισχύει μάλιστα, ως εικός, είτε ο κατηγορούμενος είναι ένοχος είτε αθώος.

Ιστορικά και υπό αυτήν την έννοια, την ευρύτερη έννοια που καλύπτει κάθε κρατικό όργανο και όχι μόνο το δικάζον δικαστήριο, το τεκμήριο αθωότητας έχει υποφέρει στην Ελλάδα. Παρά την καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Κώνστας κατά Ελλάδος (2011) για δηλώσεις του τότε Υπουργού κ. Π. Δούκα, παρόμοιες παραβιάσεις σημειώθηκαν πολλές έκτοτε. Υπενθυμίζω ενδεικτικώς τις ποικίλες δηλώσεις σχετικά με την δίκη της Χρυσής Αυγής από εκπροσώπους όλου του πολιτικού φάσματος, καθώς και τις δηλώσεις του κ. Τσίπρα, ως Πρωθυπουργού μάλιστα, το 2018 με αφορμή την (εσφαλμένη όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων) σύλληψη ιδιοκτήτη ενεχυροδανειστηρίων.

Την προβληματική αυτή εξ επόψεως προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατάσταση θέλησε να θεραπεύση ο νομοθέτης του Ν. 4596/2019, ο οποίος μεταφέροντας ευρωπαϊκή Οδηγία στο εσωτερικό δίκαιο, προέβλεψε δικαίωμα αποζημίωσης του κατηγορουμένου «από δηλώσεις δημόσιων αρχών… οποίες αναφέρονται κατά τρόπο άμεσο στην εκκρεμή ποινική διαδικασία και είτε παροτρύνουν το κοινό να πιστέψει στην ενοχή του είτε προβαίνουν σε εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών με την οποία προδικάζουν την δικαστική κρίση της υπόθεσης».

Δυστυχώς, η πρόσφατη επικαιρότητα διαψεύδει τις προσδοκίες δικαιοκρατικής αντιμετώπισης των κατηγορουμένων (και υπόπτων). Εκπρόσωποι των μεγαλυτέρων κομμάτων, ο Πρωθυπουργός και, δυστυχώς, η ίδια η Πρόεδρος της Δημοκρατίας προέβησαν σε δηλώσεις διά των οποίων δίωξαν, ανέκριναν, παρέπεμψαν, δίκασαν και καταδίκασαν για το έγκλημα του βιασμού εις βάρος της κ. Σ. Μπεκατώρου. Η καταγγελία θεωρήθηκε αυτόχρημα αληθής από τις ως άνω δημόσιες αρχές, που δεν είχαν καμία λειτουργική αρμοδιότητα ούτε να νοσφίζωνται έργα της δικαστικής λειτουργίας ούτε να αποφαίνωνται εάν υπήρξε έγκλημα βιασμού και, άρα, και βιαστής (εκκρεμούσης μάλιστα προκαταρκτικής εξέτασης).

Ιδίως η εν Facebook ανακοίνωση της Προέδρου της Δημοκρατίας, ανώτατης δικαστικής λειτουργού το επάγγελμα, προκαλεί περίσκεψη. Η κ. Σακελλαροπούλου δεν περιορίζεται απλώς στην διακήρυξη της αυτονόητης αλληλεγγύης όλων μας έναντι των θυμάτων εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, αλλά περιγράφει εμφανώς τον καταγγελθέντα ως δράστη, χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «…τα επαίσχυντα μυστικά εκείνων που εκμεταλλεύονται το κύρος τους και καταχρώνται την εξουσία τους σε βάρος των γυναικών που εξαρτώνται απ’ αυτούς», οι οποίες κάλλιστα μπορούν να ερμηνευθούν ότι «παροτρύνουν το κοινό να πιστέψει στην ενοχή» του καταγγελθέντος. Στην εκτενή ανακοίνωσή της δεν χώρεσε αντιθέτως ούτε μία λέξη σχετικά με την ανεξαρτησία της δικαστικής λειτουργίας, η οποία έχει ήδη επιληφθή, πολλώ δε μάλλον ούτε για το τεκμήριο αθωότητας του καταγγελθέντος.

Υποθέτω όμως  ότι η κ. Σακελλαροπούλου είναι Πρόεδρος όλων των Ελλήνων και όλων των Ελληνίδων, βιαστών και βιασθεισών ομοίως.