Το εκλογικό όριο του 3% για την είσοδο στην Βουλή προβλέπεται στο άρ. 99 παρ. 1 π.δ. 26/2012:
Στην κατανομή των εδρών των εκλογικών περιφερειών, καθώς και των εδρών επικρατείας συμμετέχουν οι συνδυασμοί κομμάτων, οι συνδυασμοί συνασπισμών κομμάτων, οι συνδυασμοί ανεξαρτήτων, καθώς και οι μεμονωμένοι υποψήφιοι που συγκεντρώνουν στην επικράτεια ποσοστό εγκύρων ψηφοδελτίων τουλάχιστον ίσο με το τρία τοις εκατό (3%) του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων που έλαβαν στην επικράτεια όλοι οι εκλογικοί σχηματισμοί.
Το εκλογικό αυτό όριο είναι αντισυνταγματικό, πρώτα και κύρια επειδή παραβιάζει το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, όπως έχω επιχειρηματολογήσει και πρόσφατα. Ενώ δηλαδή υποκριτικά ο νόμος συμπεριλαμβάνει και τους μεμονωμένους υποψηφίους, στην πραγματικότητα για να υπερβή ένας μεμονωμένος υποψήφιος το 3% απαιτούνται τα αδύνατα. Ειδικώτερα:
Στις εκλογές Μαΐου 2012 τα έγκυρα ψηφοδέλτια ήσαν 6.324.136. Το 3% αυτού του αριθμού ισούται προς 189.725 ψήφους. Συγκριτικά, οι ψήφοι της ΝΔ ως δεύτερου κόμματος στην Β΄ Αθηνών, την κατά πολύ μεγαλύτερη περιφέρεια της χώρας, ήταν 126.944. Ακόμα, η λαοφιλέστερη κοινοβουλευτική μας εκπρόσωπος, η Σοφία Σακοράφα (πάντα εν σοφία εποίησε ο λαός!), πήρε 73.450 σταυρούς, δηλ. ούτε τους μισούς.
Η μόνη περίπτωση υπό το παρόν καθεστώς του πήχεος στο 3% για εκλογή μεμονωμένου υποψηφίου είναι η επιτυχία του σε μία από τις μονοεδρικές περιφέρειες, όπου το εκλογικό σύστημα είναι το πλειοψηφικό (με αποτέλεσμα μάλιστα τα αδιάθετα υπόλοιπα ψήφων των υπόλοιπων κομμάτων να μην συνυπολογίζωνται σε κάποια επόμενη κατανομή, αλλά να παραπέμπωνται πάραυτα στα σκουπίδια). Περιττό να πω ότι αυτό ποτέ δεν έχει γίνει μέχρι τώρα.
Να μην λησμονούμε επίσης την ύποπτη ιστορία του εκλογικού ορίου, το οποίο εισήχθη το πρώτον όχι για λόγους κυβερνητικής ευστάθειας, αλλά στην πραγματικότητα για να αποκλείση ακριβώς την αυτόνομη εκλογή μουσουλμάνων, διάβαζα Τούρκων, βουλευτών στους νομούς Ροδόπης και Ξάνθης. Αυτό είχε συμβή για πρώτη φορά στις εκλογικές αναμετρήσεις του 1989-90, που διεξήχθησαν με αναλογικώτερο εκλογικό σύστημα από το σύνηθες, τον γνωστό Κουτσονόμο του +1. Μόλις το πολιτικό σύστημα συνειδητοποίησε ότι οι συγκεκριμένοι εντολείς μπόρεσαν να εκλέξουν βουλευτές έξω από το κομματικό μαντρί, επινόησε το αυθαίρετο όριο του 3%. Με αποτέλεσμα οι μουσουλμάνοι βουλευτές έκτοτε να εκλέγωνται μεν, αλλά μεμανδρωμένοι [θυμηθήτε και εδώ άλλη μια βρομίτσα του ελληνικού κράτους].
Επιπλέον, το εκλογικό όριο του 3% συναποτελεί μαζί με το εκλογικό βραβείο των 30/40/50/έχει ο Θεός εδρών στο πρώτο κόμμα το ένα από τα δύο σκέλη του θηρίου που αποκαλείται ευφημιστικά “ενισχυμένη αναλογική”. Τα είπαμε, να μην τα ξαναλέμε.
Αυτές όμως οι συνταγματικές αντιρρήσεις είναι και γνωστές και οφθαλμοφανείς. Θέλω τώρα να περάσω σε μια τρίτη:
Το εκλογικό όριο του 3% δεν νοθεύει απλώς την ισοτιμία της ψηφου, αλλά και τον ελεύθερο εκλογικό ανταγωνισμό.
Οι εκλογικοί νόμοι δεν νομοθετούνται εν κενώ. Απεναντίας, οι νομοθέτες τους προβλέπουν ή νομίζουν ότι προβλέπουν ποιο κόμμα θα είναι πρώτο. Ενώ όμως το εκλογικό βραβείο στο πρώτο κόμμα θα μπορούσε να δικαιολογηθή με το επιχείρημα ότι, τέλος πάντων, όλα τα κόμματα μπορούν να γίνουν πρώτα ή, έστω, περισσότερα του ενός κόμματα έχουν κάθε φορά βάσιμες ελπίδες να το πετύχουν, το εκλογικό όριο λειτουργεί πολύ διαφορετικά: εξ αντικειμένου και εξ ορισμού συνιστά εμπόδιο εισόδου στην αγορά.
Τα υφιστάμενα κοινοβουλευτικά κόμματα λοιπόν συνασπίζονται και συμφωνούν από κοινού εμπόδια εισόδου στην εκλογική αγορά για κάθε πιθανό μελλοντικό ανταγωνιστή τους. Φυσικά, δεν το περιγράφουν με αυτούς τους όρους, αλλά επικαλούνται ωραίες ιδέες, όπως την κυβερνητική ευστάθεια, προκειμένου να δικαιολογήσουν την προσοδοθηρία τους. Η πραγματικότητα όμως δεν μεταβάλλεται.
Μετά ταύτα, τάσσομαι υπέρ της κατάργησης του πήχεος του 3%. Το μόνο όριο που πρέπει να υπάρχη είναι εκείνο που προκύπτει από καθαρά τεχνικούς λόγους, ήτοι τον πεπερασμένο αριθμό των βουλευτών και την αδυναμία τεμαχισμού τους ;-) Με άλλα λόγια, ένα 1/300% = 0,33% της έγκυρης ψήφου πρέπει να αρκή για την εκλογή βουλευτή.
Το 0,03% αυτού του αριθμού
3% = 0,03, όχι 0,03%.
100/300 = 0,33% της έγκυρης ψήφου
0,33% = 1/300, όχι 100/300.
Όριο —και μάλιστα 5%— υπάρχει και στη Γερμανία. Πώς το δικαιολογούν νομικά οι Γερμανοί συνταγματολόγοι; Μια εξήγηση είναι η αποφυγή της διασποράς των ψήφων σε υπερβολικά πολλά κόμματα, όπως είχε γίνει στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Το Συνταγματικό δικαστήριο αποφάνθηκε το 1990 ότι το όριο δεν είναι αντισυνταγματικό, διότι η αποφυγή ενός δυσλειτουργικού κοινοβουλίου είναι προτιμότερη (ανώτερο αγαθό) από την ακριβή αντιπροσώπευση των πολιτών.
Πάντως εξαιρούνται από το όριο τα μειονοτικά κόμματα.
Όσο περισσότερα διαπραγματευτικά μέρη, τόσο δυσκολότερη η επίτευξη συμφωνίας.
Ένα πολύ χαμηλό όριο εισόδου θα απαιτούσε υψηλότερο μπόνους εδρών στο πρώτο κόμμα για να ικανοποιείται και η κακομοίρα η κυβερνητική ευστάθεια που ο Θανάσης δεν της δίνει σημασία.
Το εκλογικό όριο όντως κάμπτει την ισότητα της ψήφου μεν, προς όφελος όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων δε. Το μπόνους εδρών την κάμπτει προς όφελος μόνο του πρώτου κόμματος μόνο.
Από την άλλη το εκλογικό όριο από μόνο του θα έπρεπε να είναι πολύ υψηλό για να ικανοποιεί την κυβερνητική ευστάθεια(να μην υπάρχουν τόσα μέρη που να είναι δύσκολο να συμφωνήσουν).
Διαισθητικά η συνδυαστική χρήση των δύο εργαλείων είναι απαραίτητη για να έχουμε ευσταθείς κυβερνήσεις και να εκπροσωπούνται όσο το δυνατόν περισσότεροι πολίτες στο κοινοβούλιο(το μαθηματικό σκέλος δεν το έχω ψάξει).
Παρόλαυτα, ας μην ξεχνάμε ότι τα εκλογικά όρια όντως χρησιμοποιούνται για την αποτροπή εισόδου ανεπιθύμητων κομμάτων και ανεξαρτήτων στην Βουλή. Στην Τουρκία το 10% υπάρχει για να εμποδίζει τους Κούρδους και στην Ελλάδα το 3% ακόμα και για τους ανεξάρτητους δεν μου το βγάζετε από το μυαλό ότι αρχικά θεσπίστηκε με την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης κατά νου. Το 5% της Γερμανίας νομίζω αρχικά είχε στόχο να εμποδίσει την είσοδο των νεοναζί.
Ενσωμάτωσα κάποιες από τις παρατηρήσεις.
Στεππεμβόλφε,
γνωστά και βαρετά όλα αυτά τα περί ευσταθείας των αγίων του Θεού κυβερνήσεων. Την ολοληρωτική εκμηδένιση του παθητικού εκλογικού δικαιώματος του μεμονωμένου υποψηφίου δεν μπορούν να την δικαιολογήσουν όμως.
Όπως θα είδες από παραπομπή στην προηγούμενη ανάρτηση, το BVerfG έκρινε πρόπερσι το αντίθετο για τις ευρωεκλογές. Αλλά δεν έχω διαβάσει την απόφαση.
Και τι διαφορετικό έχει δηλαδή η μειονοτική ψήφος; Γιατί όχι η θρησκευτική ή η έμφυλη;
Αντισυνταγματικό το εκλογικό όριο του 3% στις γερμανικές Ευρωεκλογές.
To Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης έκρινε ότι το όριο του 3% στις ευρωεκλογές παραβιάζει την ισότητα των ευκαιριών των κομμάτων.
Φίλε, ο ρους της ιστορία με δικαιώνει, τι να λέμε τώρα ;-)