Μικρό πλην εικονογραφημένο οδοιπορικό στο αλβανικό Ιόνιο

“Και δεν φοβηθήκατε; Και πήρατε και τα παιδιά μαζί;” Φυσικά και δεν φοβηθήκαμε, είμαστε πολύ σκληροί άντρες εμείς οι Καλαβρυτινοί. Μα τι βλακείες χαίρουν άκρας υγείας μέσα στον εγκέφαλο του μέσου Έλληνος για την Αλβανία.

Ας παραθέσω μερικούς σταθμούς αυτού του ταξιδιού, μερικά στιγμιότυπα:

1.

Μια από τις σπουδαιότερες πράξεις της εξωτερικής πολιτικής είναι η κατάργηση των συνοριακών διαβάσεων. Ζω για την ημέρα που θα περνάμε από το Μαυρομάτι στην Κονίσπολη χωρίς ούτε καν τον υποτυπώδη έλεγχο που υπάρχει τώρα.

Στο Μαυρομάτι, πάνω στα σύνορα, μας υποδέχεται στο φυλάκιο η αλβανική σημαία. Όχι μόνη της όμως: δίπλα της κυματίζει και η ευρωπαϊκή. Η Αλβανία επαίρει μια σημαία που δεν της ανήκει ακόμη. Αυτό λέγεται ήπια ισχύς.

2.

ΑΠΛΗΤΗ-163: Το αλβανικό νόμισμα, το λεκ, πήρε το όνομά του από τον Μ. Αλέξανδρο. Ο οποίος, ξέρετε τώρα, ήταν γυιος της μάγισσας της Ολυμπιάδας, που ήταν κόρη του βασιλιά της Ηπείρου, του Νεοπτόλεμου. Το πιάσατε το υπονοούμενο.

3.

Στον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης του 2015 η Ελλάδα βρίσκεται στο 29 της παγκόσμιας κατάταξης και η Αλβανία στο 75. Όπως και να το κάνουμε, πρόκειται για πολύ μεγάλη διαφορά, μια διαφορά όμως που ελάχιστα, αν όχι καθόλου, δεν φαίνεται με το μάτι. Τα αυτοκίνητα είναι όλα καινούργια και κατά συντριπτική πλειοψηφία γερμανικά. Όλες οι οικοδομές είναι των τελευταίων 20 ετών, χτισμένες ως επί το πλείστον με εμβάσματα.

Πάσχει βέβαια αρκετά η Αλβανία, όπως και η Ελλάδα, στις δημόσιες υποδομές. Ο δρόμος από Κονίσπολη προς Αγίους Σαράντα και Χειμάρρα είναι βέβαια καινούργιος, καλά συντηρημένος (και κατασκευασμένος από ελληνική εταιρεία). Μέχρι τον Αυλώνα δεν υπάρχει κατ’ ουσίαν σοβαρό λιμάνι ούτε αξιόπιστη μαρίνα. Στην παράλια Χειμάρρα έχεις την αίσθηση ότι ο καθένας έχτισε όσο ήθελε, όπου ήθελε. Υπάρχει ένας μόνο δρόμος που περνάει μέσα από την πόλη, όπου δύο ταλαίπωροι αστυφύλακες εκτελούν καθήκοντα τροχονόμου.

Ο τουρισμός έχει φέρει πολύ χρήμα στην παράλια ζώνη. Στον Βούρκο, την μεσόγεια πεδιάδα με τα ελληνόφωνα χωριά, ο κάμπος δίνει συχνά την αίσθηση της εγκατάλειψης, όπου μεγάλες επίπεδες εκτάσεις μένουν ακαλλιέργητες. Στις πόλεις επικρατούν οι ελληνικές και οι αυστριακές τράπεζες. Στο σούπερμάρκετ βρίσκεις πολλά ελληνικά προϊόντα, πλην όμως κυριαρχεί το κοσοβάρικο και το βορειομακεδονικό κρασί.

4.

Κάθε Αλβανός είναι περήφανος για τη θρησκευτική χαλαρότητα της πατρίδας του, όπου οι μικτοί γάμοι δεν σπανίζουν, όπου τα τζαμιά είναι ως επί το πλείστον άδεια, όπου η εθνική ενότητα προέχει πάντα της θρησκευτικής μερικότητας. Και πραγματικά πιστεύω ότι αυτή η αλβανική ιδιαιτερότητα είναι το πολυτιμώτερο δώρο που κομίζουν οι Αλβανοί στην ευρωπαϊκή οικογένεια, κάτι περισσότερο από την θρησκευτική ανεκτικότητα ή την θρησκευτική ελευθερία.

Τα χωριά μετά τους Αγίους Σαράντα είναι όλα χριστιανικά: Νίβιτσα, Άι-Βασίλης, Λούκοβο, Πικέρμι, Κηπαρός. Εκτός από δύο, σπεύδουν να σου διευκρινίσουν, το Μπόρσι και το Σάσαϊ. Στην μεσημβρινή προσευχή στο αρχαιότερο και κεντρικώτερο τζαμί του Αυλώνα, που ήταν βέβαια κάποτε εκκλησία, ζήτημα να μαζεύωνται 15 άντρες.

Ωστόσο, και η ίδια η διαβεβαίωση ότι δεν τους ενδιαφέρει σχεδόν καθόλου η θρησκεία δεν σημαίνει από μόνη της κάτι; Θα μας διαβεβαίωναν ποτέ ότι δεν τους ενδιαφέρει το ύψος του γείτονά τους; Όχι, γιατί αυτό πράγματι δεν θα τους ενδιέφερε.

5.

Η ευγενέστατη κυρία που μας εξυπηρετούσε στο τουριστικό κατάστημα στα Εξαμίλια είχε μόλις υποδεχθή τα δύο αγόρια της από την θάλασσα. Μια έφηβη, μάλλον η κόρη της, την παράστεκε στο μαγαζί. Αλλά πόση διαφορά!

Η ευγενέστατη κυρία λίγο πριν είχε βγει από το τζαμί, από όπου ο ηχογραφημενος μουεζίνης κάλεσε σε προσευχή (με πενιχρά αποτελέσματα). Ήταν ντυμένη, μέσα στο κατακαλόκαιρο, από κεφαλής έως ονύχων, στα μαύρα, από το οποίο μαύρο μόνο το πρόσωπό της ξεχώριζε. Με παρόμοιο χειριδωτό και ποδήρη χιτώνα ήταν ντυμένη και η κόρη της.

Δεν θέλω να σχηματίσετε εσφαλμένη εντύπωση. Οι πιστές μουσουλμάνες αυτού του είδους, που φέρονται έτσι στον εαυτό τους, είναι μια πολύ μικρή μειοψηφία. Μέσα σε πολλές χιλιάδες γυναίκες όσες εντόπισα ήταν μετρημένες στα δάχτυλα των δύο χεριών. Η μέση Αλβανίδα είναι η Φουρέιρα (ή θέλει να γίνη σαν την Φουρέιρα). Αλλά και πάλι, σε κάνει λίγο να σκέφτεσαι: κι αν η Αλβανία σταματήση κάποτε να είναι ο παράδεισος θρησκευτικής ανεκτικότητας που είναι σε μεγάλο βαθμό; Κι αν οι ευγενέστατες κυρίες πολλαπλασιαστούν; Κι αν οι μπικινοφορούσες αρχίσουν να δυσφορούν με τις μπουρκοφορούσες και τούμπαλιν;

Τότε, δεν ξέρω. Ας πούμε ότι το βόρειο Ιόνιο θα είναι πολύ, πολύ διαφορετικό.

6.

Για το έγκλημα των Αγίων Σαράντα δεν ξέρω ποιος φταίει. Υποψιάζομαι, αλλά δεν ξέρω με ακρίβεια ποιος φταίει που μια μικρή παραθαλάσσια πόλη μετατράπηκε μέσα σε είκοσι χρόνια σε μια πυκνοδομημένη τσιμεντοθάλασσα, όπου φρικτές πολυκατοικίες αναγορεύονται σε ξενοδοχεία.

Δυστυχώς, η ίδια απειλή επικρέμαται, τι επικρέμαται, πραγματώνεται και στην Χειμάρρα. Οι υπέροχες παραλίες του Ιονίου, οι Δρυμάδες, η Παλάσα, το Μπόρσι πολύ φοβάμαι ότι θα είναι αγνώριστες σε λίγα χρόνια. Με την κακή έννοια.

7.

(Κρυφ)ακούγοντας το πρωί τις γριές Χειμαριώτισσες να κουτσομπολεύουν, χαίρεσαι την ομορφιά της γλώσσας τους. Η διάλεκτος τσιτακίζει το “και”, λέει το “χέρι” περίπου “σέρι” και στολίζει το χωριό τους με την ιδιαιτερότητά της. Αλλά οι εγγονές τους μιλάνε αθηναϊκά. Νομίζεις ότι κάνουν διακοπές εκεί, αλλά, όχι, έχουν έρθει από την Αθήνα το καλοκαίρι, για να δώσουν ένα χέρι βοήθειας στο μαγαζί ή στα δωμάτια.

Θα έλεγα ότι το 1/3 των πινακίδων στην Χειμάρρα και τα πέριξ είναι αθηναϊκές. Όχι από Βόρεια Ελλάδα ούτε από τα κοντινά Γιάννενα, αλλά αυστηρά αθηναϊκές. Οι ιδιοκτήτες τους έχουν ανεβεί για το καλοκαίρι και κάνουν τις διακοπές στο χωριό τους. Και όσοι Χειμαρριώτες μένουν μόνιμα εκεί έχουν κάνει όλοι την αθηναϊκή τους θητεία, και όχι μόνο: άλλος στην Αμερική, άλλος στην Γερμανία και πάει λέγοντας. Ένας τόσο γελαστός τόπος που φέρθηκε τόσο σκληρά στα παιδιά του.

8.

Ο κύριος Κλέαρχος σκύβει και μαζεύει τις πέτρες που έχουν πέσει από ένα μισογκρεμισμένο τοίχο. Βρισκόμαστε στο κάστρο της Χειμάρρας, ψηλά πάνω από την καταπληκτική παραλία του Λιβαδιού, με την συγκλονιστική θέα προς την Κέρκυρα και τα Διαπόντια. Το κάστρο, τρόπος του λέγειν, πρόκειται για τα παλιά πέτρινα καστρόσπιτα, που σιγά σιγά ρημαδιάζουν, τώρα που η νεολαία, το χρήμα και η ανοικοδόμηση κατέβηκαν στην παραλία της Χειμάρρας. Αλλά ο κύριος Κλέαρχος, σαν νοικοκύρης που είναι μαζεύει τις πέτρες από τον μισογκρεμισμένο τοίχο. Και θυμάται.

Θυμάται που άνοιξε το ελληνικό σχολείο στην Χειμάρρα. Η χρονιά ήταν το 1937 και ο κύριος Κλέαρχος πήγε στην Α΄ Δημοτικού. Η αλβανική κυβέρνηση είχε κλείσει τα ελληνικά μειονοτικά σχολεία, η Ελλάδα είχε προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο και είχε νικήσει με την σημαντική απόφαση των μειονοτικών σχολείων στην Αλβανία. Θυμάται ακόμη την κατάληψη της Χειμάρρας από την ΙΙΙ Μεραρχία του ελληνικού στρατού, τότε που ο ίδιος σαν ανήλικος εκκενώθηκε στην Κέρκυρα. Ήταν ο Δεκέμβριος του 1940. Θυμάται που άκουγε κρυφά το ραδιόφωνο της Κέρκυρας. Αλλά βρίσκει την εντιμότητα να πη: “Και γω αν ήμουν Τσάμης, τα ίδια θα έκανα. Ήταν αδικημένοι”.

Σήμερα (μετά από όχι λίγες αντιπαραθέσεις βέβαια) στην Χειμάρρα λειτουργεί εννεατάξιο ελληνικό σχολείο: ο “Όμηρος”.

9.

Οι Χειμαρριώτες είναι περήφανοι. Και εννοώ περήφανοι Έλληνες. Έρχονται και σου λένε “όλα αυτά εδώ είναι δικά μας” και εννοούν “δεν είναι δικά τους”. Το πατρικό του Σπυρομήλιου είναι γκρεμίδι, αλλά είναι εκεί. Με τον πλούτο που τους δίνει ο τουρισμός, έχουν μια νέα αυτοπεποίθηση. Στέλνουν τα παιδιά τους στο ελληνικό σχολείο και μιλάνε ελληνικά. Πράγμα που δεν μένει πάντα χωρίς συνέπειες.

Στις 12 Αυγούστου 2010, ο Αριστοτέλης Γκούμας δολοφονήθηκε από τρεις Αλβανούς δι’ ασήμαντον αφορμήν. Η ασήμαντος αφορμή ήταν ότι οι Αλβανοί, που έκαναν τις διακοπές τους στην Χειμάρρα, απαίτησαν να εξυπηρετηθούν στο κατάστημά του στα αλβανικά, ενώ εκείνος επέμενε να τους μιλά στα ελληνικά.

Πάγιο αίτημα και καημός των Χειμαρριωτών είναι να αναγνωριστή στα χωριά τους το μειονοτικό στάτους που αναγνωρίζεται και στον Νότο. Τα χωριά αυτά είναι τρία όλα κι όλα, η Χειμάρρα, οι Δρυμάδες και η Παλάσα. Πράγματι, απέχουν πολύ από την ανεγνωρισμένη μειονοτική περιοχή, κάπου 1 ώρα και 20 λεπτά από τους Αγίους Σαράντα. Αλλά πάλι, σκέφτομαι, υπάρχει κανένας σοβαρός λόγος να μην ικανοποιηθή το αίτημα αυτό; Τι φοβάται η Αλβανία, την προέλαση του ελληνικού στρατού μέχρι την Χειμάρρα; Υπάρχει ακόμη πικρία και είναι κρίμα. Γιατί δεν υπάρχει και κανένας σοβαρός λόγος.

Η προτομή του Αριστοτέλη Γκούμα στόλισε για λίγους μήνες τον προαύλιο χώρο της κεντρικής εκκλησίας της Χειμάρρας. Μετά από αντιδράσεις, μου είπαν ότι μεταφέρθηκε στο νεκροταφείο. Για να μην προκαλή.

10.

Ανεβαίνοντας, στον δρόμο από Χειμάρρα προς Αυλώνα, προς το πανέμορφο πέρασμα που στα αλβανικά λέγεται Llogara, όπου ο δρόμος ανεβαίνει βίαια από το επίπεδο της θάλασσας στα χίλια μέτρα. Η θέα προς το βόρειο Ιόνιο είναι μαγευτική. Το τοπίο αλλάζει, γίνεται άγριο, περικυκλώνεσαι από τις κορυφές των Ακροκεραυνίων. Και τότε θυμάσαι: μνήμη του λαού μου σε λένε Λογαρά.

Κατόπιν του υπ’ αριθ. […] εγγράφου σας, έχω την τιμήν να γνωρίσω υμίν, ότι ο στρατιώτης Χ.Ι.Α. εκ της υμετέρας Κοινότητος, δέον να συγκαταλέγηται ήδη μεταξύ των λοιπών ηρωικών νεκρών μας, πεσόντων υπέρ της Πατρίδος εν Αλβανίᾳ. Καθόσον σταθεροποιείται ήδη, η σχηματισθείσα εντύπωσίς μας και εκδοχή τότε, ότι εφονεύθη, και κατά τον εξής τρόπον:

– Την 14ην Απριλίου 1941 ώραν 8ην εξώρμησε προς μίαν απότομον κλιτύν υψώματος Λογγαρά (1769), δυτικώς χωρίου Βρανίστης, η διμοιρία του διά ν’ αποκρούσῃ εχθρικήν επίθεσιν, πράγμα το οποίο κατώρθωσε συλλαβούσα και 25 αιχμαλώτους […]

.

Ο αδελφός του παππού μου.

11.

Κοροϊδεύουμε την κομμουνιστική Αλβανία για τα πολυβολεία, που σαν δέντρα άκαρπα έσπειρε ο Χότζας σε όλον τον Νότο. Γελάμε τώρα μαζί τους, βγάζουμε τουριστικές φωτογραφίες και στις διαδρομές με το αυτοκίνητο τα παιδιά χαίρονται να τα ανακαλύπτουν και να τα μετράνε εδώ κι εκεί. Παράξενες αλβανικές οπώρες!

Λησμονούμε βέβαια ότι στα ίδια αυτά εδάφη όπου φύτρωσαν μεταπολεμικά τα πολυβολεία της κομμουνιστικής ιδεοληψίας εισέβαλε απελευθερωτής, αλλά και κατακτητής συνάμα ο ελληνικός στρατός τρεις φορές μέσα σε 30 χρόνια: το 1912/13, το 1914-1916 και το 1940/41. Και αυτό ίσως εξηγεί πολλά.

12.

Στον Αυλώνα υπάρχει η οδός Χρίστου Νεγκοβάνη. Χρίστου Χαραλάμπη για την ακρίβεια.

Επί Μακεδονικού Αγώνα δολοφονήθηκαν δύο ορθόδοξοι επίσκοποι: ο Αιμιλιανός Γρεβενών και ο Φώτιος Κορυτσάς. Και καλά ο Αιμιλιανός, που επισκόπευε σε μικτή περιοχή. Τον Φώτιο γιατί τον δολοφόνησαν οι κομιτατζήδες, βαθιά μέσα στην αλβανόφωνη περιοχή;

Πάμε πάλι πίσω στον Νεγκοβάνη.

Ο παπα-Χρίστος γεννήθηκε σε ένα αρβανίτικο ορθόδοξο χωριό της Φλώρινας, το Νεγκοβάνι το 1875. Οι Αρβανίτες της Μακεδονίας ήταν λίγοι μέσα σε μια θάλασσα σλαβοφωνίας και, ίσως από γλωσσική αντίδραση στους εξαρχικούς, ήταν πιστοί πατριαρχικοί. Συντάχθηκαν με τους Έλληνες και ταυτίστηκαν πλήρως μαζί μας. Έτσι και ο μικρός Χρίστος. Κατέβηκε στην Αθήνα, έβγαλε το Γυμνάσιο και ιερώθηκε.

Όταν όμως γύρισε στο χωριό του, διέπραξε ένα θανάσιμο αμάρτημα: άρχισε να λειτουργή στα αλβανικά. Όχι μόνο αυτό, αλλά και άνοιξε δικό του αλβανικό σχολείο, κάτω από την μύτη του ελληνικού σχολείου. Έτσι ο Χρίστος Χαραλάμπη έγινε Κρίστο Νεγκοβάνι.

Στις αρχές του 1905 δολοφονείται για τα εγκλήματά του από κάποιον Μακεδονομάχο. Λένε ότι την δολοφονία διέταξε ο Καστοριάς Γερμανός, αλλά εγώ δεν τα πιστεύω αυτά.

Τον επόμενο χρόνο οι κομιτατζήδες δολοφόνησαν τον Φώτιο. Οι Αλβανοί κομιτατζήδες.

Το Νεγκοβάνι σήμερα το λένε Φλάμπουρο.

13.

Δεν ξέρω αν υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι η Βόρειος Ήπειρος, όποιο και αν είναι το προς Βορράν σύνορό της, έχει πληθυσμό συντριπτικά ελληνόφωνο. Υπάρχουν φυσικά συστάδες ελληνικών χωριών, όπως ακριβώς υπάρχουν και συστάδες αλβανόφωνων (“τσάμικων”) χωριών. Ας πούμε, τα χωριά πάνω και ακριβώς μετά την συνοριακή γραμμή της Θεσπρωτίας είναι τσάμικα: η Κονίσπολη, το Τσιφλίκι, το Μουρσί.

Και δεν θα εκπλαγώ αν μάθω ότι πολλοί άνθρωποι, ορθόδοξοι στο θρήσκευμα και αλβανόφωνοι στην γλώσσα, αμφιταλαντεύονται ή, τέλος πάντων, υποδύονται και τους Έλληνες, όταν τους συμφέρει. Συμβαίνουν αυτά στις μεταβατικές, μικτές ζώνες και δεν είναι και προς θάνατον. Το ίδιο κάνουν και ελληνόφωνοι Αλβανοί πολίτες. Βάζουν και υποψηφιότητα με το Σοσιαλιστικό κόμμα κιόλας. :-)

14.

Ένα ελληνικό, μειονοτικό χωριό είναι ας πούμε η Λιβαδειά. Περνώντας έξω από το κοινοτικό γραφείο της Λιβαδειάς, κάθε σημαιοδίφης θα ενθουσιαστή από το θέαμα: τρεις σημαίες στολίζουν το ταπεινό δημόσιο κατάστημα, η αλβανική, η ελληνική και η ευρωπαϊκή. Δύο στις τρεις σημαίες δηλαδή δεν είναι του κράτους.

Αναρωτιέμαι, δικαίως νομίζω, σε πόσα χωριά της Ελλάδας μπορεί να δη κανείς το ίδιο θέαμα: δίπλα στην σημαία της πλειονότητας, και την σημαία της μειονότητας. Νομίζω ότι και εδώ μπορούμε να πάρουμε ένα δίδαγμα από τους ξαδέρφους μας τους Αλβανούς.

15.

Η Νάρτα είναι το βορειοδυτικώτερο ελληνικό χωριό της Αλβανίας. Βρίσκεται ολομόναχη, μέσα σε μια θάλασσα αλβανοφωνίας, βόρεια και από τον Αυλώνα, δίπλα σε μια γραφική λιμνοθάλασσα. Το τοπίο είναι υπέροχο. Η πινακίδα στην είσοδο του χωριού μάς εύχεται το “καλώς ήλθατε” και στις δύο γλώσσες. Σε πόσα χωριά της Ελλάδας το έχετε δει αυτό;

Μέσα στην λιμνοθάλασσα, πάνω σε ένα γραφικό νησάκι, υπάρχει η ορθόδοξη Μονή της Κοιμήσεως, προσφάτως αναστηλωμένη. Στον περίβολό της, μερικές αμυδρές επιτύμβιες στήλες. Στην μία διαβάζω με δυσκολία: “Ώδε κείται Ιωσήφ Βεζανής… Αγαστός πατήρ και αγαθός πολίτης… Εκ Λέκλης Τεπελένης… Τελευτήσας εν Αυλώνι τη 22 Οκτωβρίου 1901″. Ας σταθούμε για λίγο πάνω από το μνήμα αυτού του καλού πατέρα και πολίτη, που γεννήθηκε στο χωριό του Θανάση Βάγια, έξω από το Τεπελένι, μέσα σε μια παρηκμασμένη αυτοκρατορία, αλβανόφωνος ο ίδιος, σπούδασε στην Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων, εθνοτίστηκε ελληνικά και ήρθε να αναπαύση εδώ το σαρκίο του, σε αυτήν την βόρεια εσχατιά του ελληνισμού, εκεί όπου αναγεννήθηκε το αλβανικό εθνικό αίσθημα, εν Αυλώνι.

16.

Σώζεται στον Αυλώνα καλά διατηρημένη η διώροφη οικία, όπου στις 28 Νοεμβρίου 1912 ο Ισμαήλ Κεμάλμπεης Βλιόρας ύψωσε για πρώτη φορά την σημαία με τον δικέφαλο αετό ως αλβανική σημαία. Η μέρα αυτή αποτελεί δικαίως την ημέρα της εθνικής ανεξαρτησίας των Αλβανών. Ο Ισμαήλ Κεμάλι υπήρξε ο πρώτος Πρωθυπουργός της Αλβανίας και εθνικός ήρωας.

Ένας κάπως ασυνήθιστος εθνικός ήρωας ωστόσο. Ο Ισμαήλ, όπως οι πιο πολλοί εγγράμματοι της Νότιας Αλβανίας, είχε σπουδάσει στην περίφημη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Μιλούσε ευφραδώς τα ελληνικά, η γυναίκα του ήταν Ελληνίδα και είχε ζήσει εξόριστος στην Αθήνα επί χρόνια. Επρόκειτο ακριβώς για τα χρόνια των ζυμώσεων λίγο πριν την έκρηξη του Βαλκανικού Πολέμου, τότε που όλα ήταν δυνατά, τότε που ο καθένας χάραζε τα μελλοντικά σύνορα και όλοι μαζί πρετοιμάζονταν να σκυλεύσουν το σεσηπός πτώμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σε έναν από αυτούς τους χάρτες και σε έναν από αυτούς τους πιθανούς μελλοντικούς κόσμους, Ελλάς και Αλβανία εμφανίζονταν ως συνιστώσες του ιδίου κράτους, κάτι σαν μια δυαδική μοναρχία των Βαλκανίων.

Λίγους μήνες μετά την πρωθυπουργοποίησή του ο Ισμαήλ αποπέμφθηκε επί φιλελληνισμώ.

17.

Στα σύνορα πάλι, για την επιστροφή από την Κακαβιά. Όλοι μας περνούν για Αλβανούς που επιστρέφουν στην Αθήνα από τις διακοπές τους. Περνώ από την πεζοδιάβαση, όπου υπάρχει μια μικρή ουρά Αλβανών. Ο αστυνομικός κοιτάζει τα διαβατήρια, σχολιάζει, ζητάει άδειες διαμονής, σε κάποιον κάνει φασαρία, επειδή δεν τα έχει απολύτως εν τάξει. Μόλις φτάνει η σειρά μου και με βλέπει να βγάζω την ταυτότητα, μου λέει απλά “πέρνα”, χωρίς να σπαταλήση δεύτερη ματιά.

Δεν ξέρω, ντράπηκα.