Μικρό πλην εικονογραφημένο οδοιπορικό στον Γράμμο

Εντάξει, όχι σε όλο τον Γράμμο, όπως κάνει αυτός εδώ, αλλά στο κομμάτι του που είναι πιο κοντά στα σύνορα.

Τα χωριά του Γράμμου είναι το Πιλκάτι, η Σλήμνιτσα, το Γιαννοβένι, το Όμοτσκο, πιο κάτω η Γράμμοστα. Είναι δύσκολο να τα βρη κανείς σε χάρτες με αυτά τα ονόματα, μια και η πολιτική μετονομασιών του έμφοβου ελληνικού κράτους του 20ού αιώνα είναι εμφανής. Ας είναι.

Ο δρόμος από Καστοριά συνεχίζει προς Νεστόριο/Νεστράμι, ωραία κωμόπολη πάνω στον Αλιάκμονα, πρωτεύουσα του νέου καλλικρατικού δήμου, που τα τελευταία χρόνια ζη την δόξα του ρίβερ πάρτι. Από εκεί, αρχίζουμε και ανεβαίνουμε στον Γράμμο, τον ελατόεντα και ησυχαστή.

Μονόπυλο/Πιλκάτι

Στην Σλήμνιτσα καλά κάνανε και αλλάξανε το όνομα, ήτανε ξένο. Αλλά στο Πιλκάτι; Τι τους πείραζε, ωραίο όνομα, ελληνικό.

Έτσι μου είχε πει ο θείος ο Παντελής και ασφαλώς έχει τα δίκια του.

Ο χωματόδρομος, βατός τέτοια εποχή και στρωμένος, περνά πρώτα από το Μονόπυλο. Η πεθερά μου, οίκοθεν Μακεδονίτισσα, είναι από αυτό το χωριό φάντασμα, ερημωμένο από το ’47: οι τοπικοί υπεύθυνοι του ΔΣΕ ενημέρωσαν τον πληθυσμό ότι θα περνούσαν στο αλβανικό για την ασφάλειά τους. Τους μετέφεραν στο Πρένιες, όπως όπως, για καναδυό μέρες μόνο. Οι καναδυό μέρες για άλλους έγιναν 10 χρόνια πίσω από το παραπέτασμα, για άλλους μια ζωή ολόκληρη. Ουγγαρία, Ρουμανία, Πολωνία. Προσφυγιά, παιδομάζωμα, πες το όπως θες.

Το χωριό κάηκε στην συνέχεια, δεν έμεινε λίθος επί λίθου έως σήμερα. Από τους χωρικούς δεκάδες σκοτώθηκαν στον εμφύλιο, πολεμώντας με τον ΔΣΕ, εκόντες άκοντες. Ανάμεσα στα χορτάρια ξεχωρίζουν οι μάντρες, οι τοίχοι, πού και πού κανά ήμερο δέντρο.

Μια φορά τον χρόνο, τον Δεκαπενταύγουστο, οι συγχωριανοί μαζεύονται από τις τέσσερις άκρες του ορίζοντα και πανηγυρίζουν.

Τρίλοφο/Σλήμνιτσα

Καμπόσα χιλιόμετρα χωματόδρομου μετά και ενώ δίπλα μας κυλάει ο Αλιάκμονας φτάνουμε στην Σλήμνιτσα.

Δίπλα στην εκκλησία υπάρχει το απαραίτητο μνημείο, η μνημείωση της μνήμης, όπου οι νεκροί συνυπάρχουν αδελφωμένοι. Να μερικοί:

Το χωριό ανήκε για δεκαετίες στην επιτηρούμενη ζώνη, για να το επισκεφτής έδειχνες ταυτότητα. Οπότε και για το παλιό δημοτικό σχολείο βρέθηκε εύκολα καινούργια χρήση:

Το φυλάκιο διατηρήθηκε ως τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Την δουλειά του δεν την έκανε πολύ καλά πάντως, μιας και τα 2-3 σπίτια του χωριού που στέκονται έχουν διαρρηχθή από Αλβανούς από αγνώστους δράστες δεκάδες φορές.

Μιλάει τώρα ο θείος ο Βασίλης:

Υπάρχει μια παρεξήγηση. Εμάς μας λέγανε Βουλγάρους, γιατί μιλούσαμε τα σλάβικα. Αλλά αυτά τα μάθαμε από τα χωριά που είναι κάτω στον κάμπο, για να συνενοούμαστε. Εμείς ελληνικά μιλούσαμε.

Στα σύνορα τα πράγματα είναι μπερδεμένα. Και μια ιστορία ακόμη:

Μια προγιαγιά λοιπόν ήρθε στο χωριό νύφη από την Κιουτέζα. Αρβανίτισσα, τα ελληνικά δεν τά ‘μαθε ποτέ της. Εκείνη λεγότανε Θωμαή, το γένος Στούμπου. Αυτοί οι Στούμποι συγγενέψανε μέσω κάποιας νύφης και με αυτόν εδώ, συγχωριανό τους και αυτόν. Πράγμα που κάνει τον Μπελούση κάτι σαν μπάρμπα μου. [ο οποίος, παρεμπιπτόντως, αγαπάει λένε πολύ το χωριό του και έχει χτίσει ένα μεγάλο σπίτι εκεί. Πάντα τέτοια]