Το διαζύγιο ως συνεχιζόμενη σχέση

Δημοσιεύθηκε στην Ελευθερία του Τύπου της 14ης Μαΐου 2017.

Το διαζύγιο Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένου Βασιλείου αποδεικνύεται αργή και δύσκολη υπόθεση, ίσως πιο δύσκολη από όσο υπέθεταν αρχικά πολλοί παρατηρητές. Από την μια πλευρά, έχουμε μια Ευρωπαϊκή Ένωση που δίνει την εντύπωση ότι η βρετανική απόφαση εξόδου τής προκάλεσε όχι πανικό ή έστω φόβο, αλλά μάλλον ανακούφιση. Κάτι σαν ένα βάρος που έφυγε από πάνω μας μετά από τόσες δεκαετίες, ένας ανοιχτός λογαριασμός που επιτέλους κλείνει και μας βοηθεί να συνεχίσουμε τον δρόμο μας απερίσπαστοι. Από την άλλη πλευρά, η βρετανική ηγεσία, όπως ενσαρκώνεται στο πρόσωπο της Θηρεσίας Μαΐου, επιλέγει την οδό του αυστηρού χωρισμού, πράγμα που δίνει την εντύπωση ότι δεν συνεκτιμά επαρκώς την σημαντική μειοψηφία της ψήφου υπέρ της παραμονής, μιας ψήφου που επεκράτησε, ως γνωστόν, στην εντόπια άρχουσα τάξη του χρήματος και του πνεύματος. Ενώ λοιπόν υπήρχαν αρχικά οι προϋποθέσεις για ένα φιλικό διαζύγιο, αναφύεται πλέον ο κίνδυνος κατά την διάρκεια των μακρών, επίπονων και πολύπλοκων διαπραγματεύσεων εξόδου να προκύψει ένα άλλο διαζύγιο, του τύπου “(πολύ) μακριά και (ελάχιστα) αγαπημένοι”. Και αυτή θα είναι η σχετικά καλή εξέλιξη.

Οι προθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι πλέον αρκούντως σαφείς: δεν υπάρχει καμία χαριστική διάθεση προς το Ηνωμένο Βασίλειο (και γιατί άλλωστε θα έπρεπε να επιδειχθή εύνοια προς ένα τρίτο κράτος;), οι ανειλημμένες υποχρεώσεις θα εκπληρωθούν στο ακέραιο και το κακό παράδειγμα της Βρετανίας θα στιγματιστή δεόντως ενώπιον της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης: οι πράξεις έχουν συνέπειες και όποιος δεν θέλει την ΕΕ, ας μην περιμένη τίποτε άλλο παρά το ίδιο νόμισμα εκ μέρους των Βρυξελλών. Δεν μπορεί κανείς να αρνηθή εύκολα ότι πρόκειται για αυστηρή μεν, αλλά ακριβοδίκαιη προσέγγιση.

Καθοριστικός ενδέχεται να είναι ο ευρωπαϊκός παράγοντας και στο σκωτικό ζήτημα. Η ΕΕ είχε ταχθή υπέρ της παραμονής της Σκωτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά το δημοψήφισμα του 2015, αλλά πλέον χάρες δεν έχει. Σε ένα πιθανό νέο δημοψήφισμα, που θα βασιστή στην διαφαινομένη νίκη του Σκωτικού Εθνικού Κόμματος στις πρόωρες εκλογές, η ευρωπαϊκή στάση δεν αποκλείεται να μην είναι ουδέτερη, τουλάχιστον όχι επισήμως. Ήδη η δέσμευση της Ισπανίας ότι δεν θα αντιταχθή σε μια ανεξάρτητη Σκωτία ως μέλος της ΕΕ προαναγγέλλει εξελίξεις δυσάρεστες για την βρετανική ενότητα.

Εκείνο που σε εμάς τους Έλληνες προξενεί σκεπτικισμό είναι βέβαια το γεγονός ότι η Θηρεσία Μαΐου, ανεπίγνωστα ασφαλώς, υιοθετεί τις τελευταίες ημέρες την ρητορική Τσίπρα-Βαρουφάκη που όλοι γνωρίσαμε καλά το 2015. Έτσι, από την μια μεριά στέκεται η υπερήφανη Βρετανία μόνη της και από την άλλη ολόκληρη η Ευρώπη των 27 εναντίον της. Σε αυτήν την (απέλπιδα;) μάχη όλων εναντίον ενός, η Βρετανία αντιπροσωπεύει τον αδικούμενο, ενώ παράλληλα οι 27 χώρες της ΕΕ στην πραγματικότητα είναι η εξής μία, η Γερμανία. Ακόμη πιο πολύ, οι Βρυξέλλες καταγγέλλονται ότι παρεμβαίνουν στις βρετανικές εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις, και μάλιστα στις πρόωρες εκλογές της 08ης Ιουνίου. Υπενθυμίζω βέβαια ότι αυτές οι πρόωρες εκλογές προκηρύχθηκαν ακριβώς ενόψει της διαχείρισης της βρετανικής εξόδου έναντι της ΕΕ. Η Θηρεσία μάλιστα φέρεται να ζητή την ψήφο των συμπολιτών της, και μάλλον θα την απολάβη, ακριβώς για να ενισχυθή η διαπραγματευτική της θέση έναντι της ΕΕ, επιχείρημα που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στα καθ’ ημάς. Το μόνο που δεν έχουν ακούσει ακόμη οι Έλληνες είναι ότι οι Βρυξέλλες θα παρακαλούν το Ηνωμένο Βασίλειο να μην φύγη και θα είναι μέρα μεσημέρι.

Ωστόσο, δεν πρέπει κανείς να χάση την ψυχραιμία του και να αφεθή στις παρορμήσεις του θυμικού. ΕΕ και Ηνωμένο Βασίλειο έχουν πολύ περισσότερη κοινή ζωή από όσο κάποιες συναισθηματικές αντιδράσεις αφήνουν να διαφανή. Ό,τι τους ενώνει είναι σαφέστατα πιο σημαντικό από τα 35 χιλιόμετρα θάλασσας που τους χωρίζουν.

Κάθε διαζύγιο είναι δύσκολο, με τον δικό του μοναδικό τρόπο το καθένα. Σημασία έχει όμως η συνειδητοποίηση ότι κάθε διαζύγιο δεν είναι μόνο το τέλος μιας σχέσης, αλλά και η αρχή μιας άλλης. Οι παίκτες θα παραμείνουν εκεί και μόνο το είδος της σχέσης θα αλλάξη. Η βρετανική έξοδος δεν συνεπάγεται την αποκοπή του Ηνωμένου Βασιλείου από το ευρωπαϊκό πολιτικό, εμπορικό και πνευματικό γίγνεσθαι ούτε, αντιστρόφως, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συμφέρον σε μια αδύναμη ή ταπεινωμένη Βρετανία. Το μόνο βέβαιο είναι ότι στο κατάλληλο βάθος χρόνου το εκκρεμές θα ισορροπήση στο σημείο εκείνο που θα είναι αμφικερδές και όχι ετεροβαρές. Προς αυτήν την κατεύθυνση οφείλουν να συνεισφέρουν από την μεριά τους οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, ώστε να φτάσουμε εκεί γρηγορότερα και όχι βραδύτερα.