Σε μια πρόσφατη επίσκεψή μου στην Αγγλία, είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω εκ του σύνεγγυς τα έθιμα των ιθαγενών ως προς το μείζον ζήτημα της προστασίας των ανηλίκων, της σχολικότητας, της γονικής μέριμνας και των παρομοίων. Σας εκθέτω εδώ τις ανθρωπολογικές και κοινωνιολογικές μου παρατηρήσεις από την έρευνα πεδίου επί σκοπώ προβληματισμού:
1. Οι μαθητές φέρουσι στολήν, ήτοι ποδιάν αι θήλειαι και πανταλόνι τα άγουρα.
Σε όλες τις τάξεις της σχολικής εκπαίδευσης, από την τρυφερή ηλικία των 5, και σε όλα τα σχολεία, δημόσια και ιδιωτικά, οι ανήλικοι εμφανίζονται πειθαρχημένα ομοιόμορφοι. Με τον τρόπο αυτό, διευκολύνονται οι γονείς, τα παιδιά είναι ευπρεπή, τονώνεται το αίσθημα του ανήκειν στην σχολική μονάδα και δεν διακρίνονται διά γυμνού οφθαλμού οι οικονομικές αποκλίσεις των γονέων τους. Ή έτσι ισχυρίζονται τέλος πάντων οι υποστηρικτές του μέτρου, που δεν είναι ευάριθμοι, αλλά πολυάριθμοι. Δεν θέλω να επιμείνω σε αυτό το έθιμο, που ομολογουμένως μού προκάλεσε κάποια θυμηδία, υπενθυμίζω μόνο ότι παρ’ ημίν ψηφίζουν πλέον οι 17χρονοι. Κομμάτι παράξενο σαν κοινωνία να αποφασίζης ότι κάποιος μπορεί να ψηφίση, αλλά όχι να διαλέξη μεταξύ φουσταμπλούζας και τζιν.
2. Μέσα στην τάξη υπάρχει διαχωρισμός προχωρημένων και κανονικών μαθητών.
Αν μιλούσαμε για τάξη γυμνασίου ή λυκείου, θα το έβλεπα μάλλον θετικά. Αλλά ήδη από την Α΄ Δημοτικού; Είναι αλήθεια βέβαια ότι ακόμη και μεταξύ των πρωτακίων υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα: το πιο απλό, υπάρχουν παιδάκια που ξέρουν να διαβάζουν και παιδάκια που δεν ξέρουν. Είναι όμως σκόπιμο να διαχωρίζωνται με αυτόν τον τρόπο τόσο νωρίς; Προβληματίζομαι. Σε αυτήν την ηλικία έχει λιγώτερη σημασία η αξιοκρατία ή η επιβράβευση ή η κινητροδότηση, όσο η κοινότητα, η φιλία, η συμμετοχή, γιατί την ύλη της πρώτης θα την μάθουν, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι θα μάθουν να είναι ευπρεπείς άνθρωποι. Έτσι νομίζω τουλάχιστον, αλλά θα ήθελα να το συζητήσουμε.
3. Τα αγγλάκια σπουδάζουν σε ιδιωτικά σχολεία, τα μεταναστόπουλα στα δημόσια.
Να πω την αλήθεια, μου φάνηκε κάπως. Μπαίνουμε μες στην τάξη και, πώς το είχε πει μια ευλαβής ψυχή, μαύρισε το μάτι μου. Τα 30 περίπου παιδιά της τάξης (μία δασκάλα, δύο βοηθοί) ήταν, όσο πρόσεξα, όλα μεταναστόπουλα (και η δασκάλα επίσης). Τα αγγλάκια σπουδάζουν στα δικά τους σχολεία, στα ιδιωτικά, όπου τα στέλνουν οι γονείς τους.
Αλλά εντάξει, φοράνε στολές και έτσι δεν προσέχει κανείς ότι μια ολόκληρη κοινωνία χωρίζεται κάθετα σε δύο κομμάτια από την τρυφερή προσχολική ηλικία. Μιλάμε για παιδιά που θα ξαναβρεθούν, αν βρεθούν, στο Πανεπιστήμιο και στο γήπεδο, αλλά κατά τα λοιπά διάγουν βίους παράλληλους. Ομολογώ ότι προβληματίστηκα σχετικά και θυμήθηκα θέματα όπως το διαβόητο vivre ensemble ή οι περίκλειστοι οικισμοί ή αυτήν την ώσμωση που ζήσαμε στον στρατό. Κάτι κρύβεται από δω κάτω: ζήτω της ατομικής επιλογής, αλλά μήπως διαβρώνεται ο κοινωνικός ιστός;
4. Απουσία από το σχολείο προϋποθέτει αίτηση στον διευθυντή. Που, όπως κάθε αίτηση, μπορεί ή μπορεί να μην γίνη δεκτή.
Αν το παιδόπουλό σου θες να λείψη καναδυοτρείς μέρες από το σχολείο, στην Ελλάδα απλώς δεν το στέλνεις στο σχολείο. Στην Αγγλία όμως απαιτείται να έχης πάρει άδεια εκ της διευθύνσεως. Υποβάλλεις αίτηση, συνάπτεις τα δικαιολογητικά σου, π.χ. αεροπορικά εισιτήρια, και αναμένεις απάντηση. Η οποία απάντηση ίσως σε εκπλήξη: έτσι, απερρίφθη αίτημα μεταβάσεως του πρωτακίου στην Ελλάδα για τον γάμο της θείας. Αυτά καλό είναι να μην γίνωνται.
Η αλήθεια είναι βέβαια ότι, αν θέλουμε υποχρεωτική την σχολική εκπαίδευση, πρέπει να υπάρχουν και οι σχετικές συνέπειες. Συνεπώς, δεν είναι παράλογο, όσο και αν είναι οχληρό για τον ατίθασο τράχηλό μας, να ζητής άδεια απουσίας (εσύ ο γονέας από ένα υπάλληλο!) και να επιβάλλεται κάποιο ανάλογο πρόστιμο σε περίπτωση κοπάνας. Αλλά εδώ το πράγμα μοιάζει να αποκτά κωμικές διαστάσεις. Δεν τα έχουμε μισιακά τα παιδιά, κ. Υπουργέ. Και η γονεϊκότητα έχει τις αξιώσεις της.
5. Οι παιδικές χαρές φυλάσσονται. Απαγορεύεται η είσοδος σε ασυνόδευτους ενηλίκους.
Γιατί τι δουλειά έχει ένας ασυνόδευτος ενήλιξ μέσα σε παιδική χαρά, εκτός από το να βιάση παιδικά οπίσθια; Καμία απολύτως.
Εδώ ο ηθικός πανικός έχει προσλάβει διαστάσεις ψύχωσης. Έχω απόλυτη συνείδηση ότι το 90% των Ελλήνων γονέων (βασικά της Ελληνίδας μάνας) θα πετούσε την σκούφια του, αν γινόταν και εδώ κάτι ανάλογο, ει δυνατόν και με ένοπλους φρουρούς. Τόσα και τόσα παιδιά δεν αρπάζουνε κάθε μέρα στον δρόμο; (Εμ, όχι!).
Αλλά κάπου έχουμε χάσει τον λογαριασμό μού φαίνεται. Διδάσκουμε στα παιδιά μας να φοβούνται κάθε ξένο, να φοβούνται το άγνωστο, να μην εμπιστεύωνται, να κουβαλάνε παντού μαζί τους την γυάλα. Τα τρομοκρατούμε με τους παιδόφιλους, με τους δρόμους που έχουνε μανιακά αυτοκίνητα και θα τα πατήσουν, με τα χόρτα που έχουνε μέσα φίδια, με τις πιπεριές που καίνε και με τα σκυλιά που δαγκώνουν.
Χαλαρώστε πια και λίγο. Φοβητσιάρες.
Και στο στρατό ψηφίζουν οι φαντάροι κι οι μόνιμοι, αλλά η στολή στολή. Δεν έχει να κάνει με την έλλειψη εμπιστοσύνης στην ικανότητα του μαθητή να διαλέξει τι θα βάλει, αλλά με τ’άλλα που ανέφερες. Τα οποία είναι προς συζήτηση. Αν έχω προσέξει καλά, κάθε σχολείο έχει και το έμβλημα του.
Όταν τα επεσήμαινα αυτά στις αναρτήσεις για την επιλογή σχολείου και την οικοδιδασκαλία μ’έλεγες κρατιστή. :P
Εντάξει, σε αυτό το σημείο έχουν ξεφύγει λίγο. Ναι, να ζητάς άδεια απουσίας για να διασφαλίσεις ότι δεν θα στέλνουν τα παιδιά να σκάβουν στα χωράφια ή να δουλεύουν στις φάμπρικες, αλλά δεν είμαστε στην Αγγλία του Όλιβερ Τουίστ. Ένα ζευγάρι μεσοαστών, μορφωμένων μεταναστών κατά τεκμήριο νοιάζεται για την μόρφωση του παιδιού του επαρκώς. Ας πάει το μικρό στον γάμο της θείας. Από την άλλη, το σχολείο πρέπει να επιδείξει συνεπή πολιτική όταν θ’αρνηθεί. Κι ίσως σε κάποιο παιδί η άδεια για τον γάμο της θείας όντως να μην πρέπει να δοθεί. Δύσκολα τα πράματα.
Ωραίο post, Αθανάσιε.
Κι εγώ προβληματίζομαι, αλλά θα ήθελα να δούμε λίγο και την άλλη πλευρά.
Καταρχάς, με την εισροή μετανάστευσης το μέσο επίπεδο (και σε skills και μάλλον και σε IQ) πέφτει απότομα. Αν εστιάσουμε μόνο στην ομοιογένεια της κοινωνίας, κινδυνεύουμε να μείνουμε με πολίτες χωρίς ικανότητες. Η Ελλάδα το έχει ήδη αυτό το πρόβλημα *από μόνη της* σε πολλούς τομείς τής γνώσης (πχ, τεχνολογία), και δεν έχω καμιά διάθεση να το κάνουμε χειρότερο. Με άλλα λόγια, αν είναι να έχουμε ομοιογενή κοινωνία από καθυστερημένους, τότε ίσως να είναι καλύτερα να μην έχουμε ομοιογενή κοινωνία.
Δεύτερον. Διάφορα παιδιά θα πάρουν εμπρός πνευματικά σε διαφορετικά σημεία τής ηλικίας τους. Αν κάποιο παιδί μπορεί να προχωρήσει γρήγορα στο δημοτικό και δεν τού το επιτρέψεις, μπορεί να το καταστρέψεις. Δεν μπορείς να βασίζεσαι στο ότι θα μπορεί να προχωρήσει ομοίως γρήγορα και αργότερα- μπορεί αυτό να μη συμβεί.
Θαλυς,
Οπότε το ζήτημα ανάγεται στο αν οι μαθητές έχουν περισσότερα κοινά ή διαφορές με τους στρατιώτες. Που φορούν στολή για να πολεμήσουν ένα εχθρό.
Θα έλεγα ότι έχουν σημασία εδώ και τα δεδομένα: αν την οικοδιδασκαλία επιλέγει ας πούμε μια μικρή μειονότητα, όπως όλα δείχνουν, τέτοιο θέμα δεν υφίσταται.
Θρας,
Ίσως όλα αυτά ανήκουν στην κατηγορία του “καλό είναι να” και όχι του “πρέπει να”. Προσωπικά θα προτιμούσα μια κοινωνία όπου θα ερχόμουν σε επαφή με διαφόρους και διαφόρων ειδών ανθρώπους (δεν είναι παράδοξο και λυπηρό ότι δεν έχω γνωρίσει ούτε ένα μέλος της μειονότητας της Θράκης;). Αλλά από την άλλη δεν μπορούμε να υποχρεώσουμε κανέναν να συναναστρέφεται όσους δεν θέλει.
Δεν μπορούμε ωστόσο να κλείσουμε τα μάτια στο γεγονός ότι το άθροισμα πολλών ατομικών επιλογών ενδέχεται να οδηγήση σε μια κοινωνική επιλογή που κανείς δεν επεδίωξε αρχικά και που, ερωτώμενος, θα έλεγε ότι δεν την επιθυμεί: τον κάθετο κοινωνικό/φυλετικό χωρισμό. Το πρόβλημα είναι γνωστό στην θεωρία παιγνίων. Ας πουν άλλοι πώς θα μπορούσε να λυθή.
Η ελάχιστη αναφορά μου αφορούσε την α΄ δημοτικού. Θεωρείς σταλήθεια ότι θα είχε τόσο μεγάλη επίδραση; Δυσκολεύομαι να το πιστέψω. Αν μπορεί να αποδειχθή κάτι τέτοιο πάντως, δεν έχω και κανένα πολύ σοβαρό επιχείρημα εναντίον.
1) Επειδή δεν υφίσταται σήμερα, δε σημαίνει ότι δεν θα υφίσταται αύριο. Ήδη τα ιδιωτικά είναι πρόβλημα. Άντε να τα καταργήσεις. Όπως άντε να καταργήσεις την οικοδιδασκαλία άμα την επιτρέψεις και κάποιοι την θεωρήσουν αναφαίρετο δικαίωμα τους.
2) Τα δεδομένα σήμερα λένε ότι οικοδιδασκαλία θα θελήσουν κατά κανόνα όσοι θέλουν ν’αποφύγουν τον εμβολιασμό των τέκνων τους. Οπότε υπάρχουν κι άλλοι λόγοι απαγόρευσης αν το πάμε εμπειρικά.
3) Άσε την οικοδιδασκαλία, η επιλογή σχολείου έχει τα ίδια αποτελέσματα. Κι εκεί έχουμε δεδομένα από πόλεις που έχουν εφαρμόσει διάφορα συστήματα.
Και στις δύο περιπτώσεις επιχειρείται η οικοδόμηση κοινής ταυτότητας μέσω της στολής. Ξέρεις, κοινό χαρακτηριστικό, κρύβει τις διαφορές τάξης κλπ. Στο στρατό η κοινή ταυτότητα χρειάζεται για να πολεμήσεις τον εξωτερικό εχθρό. Σε μια κοινωνία όμως υπάρχουν κι άλλες χρήσεις. Πχ να αισθάνεσαι ότι πληρώνοντας τους φόρους σου κάνεις το καθήκον σου και βοηθάς τον συμμαθητή σου, όχι ότι μεγαλώνεις τα παιδιά του ανεπρόκοπου που γεννοβολάει αντί να ψάχνει για δουλειά.
Παραδόξως κανείς από τους υποστηρικτές της στολής για τα παιδιά και τους εφήβους δεν ζητεί στολή για τους δασκάλους και καθηγητές τους (και για όλους τους δημοσίους υπαλλήλους).
Για την στολή στο σχολείο δεν καίγομαι. Δεν ξέρω καν αν δουλεύει ή τι άλλες επιπτώσεις έχει. Για τους ΔΥ όμως είμαι υπέρ αυστηρού dress code με ταγέρ και κοστούμι(+γραβάτα εννοείται).