Με την υπ’ αριθμ. 460/2013 ΟλΣτΕ κρίθηκαν τελικά αντισυνταγματικές οι βασικές διατάξεις του νόμου Ραγκούση για την ιθαγένεια. Το θέμα είχα σχολιάσει από την μεριά μου εδώ, εδώ, εδώ και εδώ. Παραπέμποντας σε εκείνα, σχολιάζω κάποια σημεία της απόφασης (το πλήρες κείμενο της απόφασης με τη μειοψηφία εδώ):
Ο λαός αποτελεί ένα από τα τρία συστατικά στοιχεία του Κράτους και το κυρίαρχο όργανο αυτού, ο καθορισμός δε των προσώπων που εντάσσονται σ’ αυτόν ανήκει ως κυριαρχική αρμοδιότητα στον εθνικό νομοθέτη.
Σωστό. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η εξουσία ορισμού ποιος ανήκει στον λαό και ποιος όχι είναι η εξουσία καθορισμού της σύνθεσης του ανώτατου κρατικού οργάνου. Αναλογιστήτε την περίπτωση π.χ. ενός κόμματος που αποφασίζει να απονεμηθή ιθαγένεια συλλήβδην σε 1 εκατομμύριο αλλοδαπούς. Και ποιο κόμμα θα ψηφίσουν οι νεήλυδες ημεδαποί.
Τούτο σημαίνει: α) ότι ο εθνικός νομοθέτης δεν περιορίζεται, κατ’ αρχήν, από το διεθνές δίκαιο να ορίσει τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες κτήσεως της ελληνικής ιθαγένειας- πλην της περιπτώσεως της δημιουργίας ανιθαγενών με αυθαίρετη πράξη ή της περιπτώσεως προσβολής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων-
Πολύ σωστό.
και β) ότι δεν υπάρχει ατομικό δικαίωμα, που γεννά αξίωση αποκτήσεως της ιθαγενείας, αφού επί του θέματος αυτού αποφαίνεται κυριαρχικώς το οικείο Κράτος μέσω των αρμοδίων οργάνων του.
Πάρα πολύ σωστό. Αποτελεί τον πυρήνα της κρατικής αρμοδιότητας της αρμοδιότητας. Υπό την αντίθετη εκδοχή ο λαός θα ετεροπροσδιοριζόταν, καθώς αλλοδαποί θα υπαγόρευαν την σύνθεσή του.
Εξ άλλου, το ότι ο κατά το Σύνταγμα καθορισμός των προσόντων του έλληνα πολίτη ανατίθεται στο νόμο, δεν σημαίνει ότι ο κοινός νομοθέτης είναι ανεξέλεγκτος εξ επόψεως εσωτερικών συνταγματικών ορίων για τον καθορισμό αυτό, ούτε ότι παύει να υπόκειται σε τυχόν προκύπτοντες από άλλες συνταγματικές διατάξεις και αρχές περιορισμούς.
Σωστό και αυτό. Ο κοινός νομοθέτης ποτέ δεν είναι ανεξέλεγκτος ούτε το Σύνταγμα είναι απλώς ένα κομμάτι χαρτί.
Ιδιαίτερη σημασία για τους περιορισμούς αυτούς έχουν εκείνες οι διατάξεις του Συντάγματος που συνδέουν με την νομική έννοια του πολίτη πλείστες όσες συνέπειες (δικαίωμα εκλέγειν-εκλέγεσθαι, δικαίωμα διπλωματικής προστασίας, υποχρέωση στρατεύσεως, εκπλήρωση φορολογικών υποχρεώσεων και καθήκοντος εθνικής αλληλεγγύης κλπ). Τούτο σημαίνει περαιτέρω, ότι ο νομοθέτης έχει μεν την δυνατότητα να εκτιμά εκάστοτε τις συγκεκριμένες συνθήκες (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές) και να καθορίζει τις προϋποθέσεις κτήσεως της ελληνικής ιθαγενείας κατά τρόπο χαλαρότερο ή αυστηρότερο,
Ως εδώ απολύτως σύμφωνοι. Διευκρινίζεται πλέον, αν μή τι άλλο, ότι το ius sanguinis δεν είναι το μόνο συνταγματικώς ανεκτό.
αλλά, εν πάση περιπτώσει, δεν μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι το ελληνικό κράτος ιδρύθηκε και υπάρχει ως εθνικό κράτος με συγκεκριμένη ιστορία και ότι ο χαρακτήρας αυτός είναι εγγυημένος τουλάχιστον από τους ορισμούς του άρθρου 1 παρ.3 του ισχύοντος Συντάγματος, τέλος δε και ότι το κράτος αυτό είναι εντεταγμένο σε υπερεθνική κοινότητα εθνικών κρατών με παρόμοιες συνταγματικές παραδόσεις (Ευρωπαϊκή Ένωση), η οποία, μάλιστα, κατά το άρθρο 4 παρ. 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σέβεται την εθνική τους ταυτότητα που είναι συμφυής με την θεμελιώδη πολιτική και συνταγματική τους δομή.
Ναι, αυτή είναι η αλήθεια ιστορικά. Αυτή είναι και η de constitutione lata ακριβολογία, τι να κάνουμε τώρα. Αν φτειάχναμε εδώ και τώρα κράτος, δεν θα συμφωνούσα μάλλον, αλλά το γενόμενον ουκ απογίγνεται.
Συνέπεια δε τούτων είναι ότι ελάχιστος όρος και όριο των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων για την απονομή της ελληνικής ιθαγένειας είναι η ύπαρξη γνησίου δεσμού του αλλοδαπού προς το ελληνικό κράτος και την ελληνική κοινωνία,
Σωστό (και σύμφωνο και με το διεθνές δίκαιο, μην το ξεχνάμε).
τα οποία δεν είναι οργανισμοί ασπόνδυλοι και δημιουργήματα εφήμερα αλλά παριστούν διαχρονική ενότητα με ορισμένο πολιτιστικό υπόβαθρο, κοινότητα με σχετικώς σταθερά ήθη και έθιμα, κοινή γλώσσα με μακρά παράδοση, στοιχεία τα οποία μεταβιβάζονται από γενεά σε γενεά με την βοήθεια μικρότερων κοινωνικών μονάδων (οικογένεια) και οργανωμένων κρατικών μονάδων (εκπαίδευση).
Και παππού σε μέρη αυτόνομα μέσα στην Τουρκοκρατία, προσθέτει ο φίλος μου ο Μύρων Κατσούνας. Εδώ δεν συναντάμε πια σκληρά νομικά, αλλά δεν πειράζει. Το χωρίο αποτυπώνει την κοινωνική συναίνεση στην Ελλάδα του 2013: την συναίνεση του εθνικού κράτους. Κάποια μέρα, αν υπάρξουν μεταεθνικά κράτη στην γειτονιά μας, η αποστροφή αυτή θα μνημονεύεται με ανθυπομειδίαμα. Αλλά μέχρι τότε, έχει καλώς.
Εάν παρεγνωρίζετο η προϋπόθεση του ουσιαστικού δεσμού και ο νομοθέτης – εναλλασσόμενος κατά θεμελιώδη αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος – μπορούσε να τον αγνοήσει και να ελαχιστοποιήσει τα προσόντα κτήσεως της ιθαγενείας, τότε πρακτικώς θα μπορούσε και να προσδιορίσει αυθαιρέτως την σύνθεση του λαού, με την προσθήκη απροσδιορίστου αριθμού προσώπων ποικίλης προελεύσεως, με χαλαρή ή ανύπαρκτη ενσωμάτωση, με ό,τι τούτο θα συνεπήγετο για την συνταγματική τάξη και τη λειτουργία του πολιτεύματος, καθώς και την ομαλή, ειρηνική εξέλιξη της κοινωνικής ζωής, λαμβανομένου σοβαρά υπόψη και του γεγονότος ότι το status της ιθαγένειας είναι αμετάκλητο, αφού η σχετική συνταγματική ρύθμιση (άρθρο 4 παρ.3) απαγορεύει την αφαίρεση της ιθαγένειας πλην δύο περιοριστικά καθοριζομένων περιπτώσεων (εκούσια απόκτηση άλλης ιθαγένειας, ανάληψη σε ξένη χώρα υπηρεσίας αντίθετης προς τα εθνικά συμφέροντα).
Και αυτό σωστό. Να ένα άλλο, μη ελληνικό παράδειγμα. Έστω ότι στο Βέλγιο αναλαμβάνει την εξουσία το ψιλοεθνικιστικό φλαμανδικό κόμμα της Λαϊκής Ενώσεως. Και το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να παραχωρήση ιθαγένεια σε καναδυό εκατομμύρια αδελφούς Ολλανδούς, με το επιχείρημα “κυρίαρχος λαός είμαι, με ψηφίσατε, το Κοινοβούλιο αποφασίζει, δεν το λέει πουθενά ότι πρέπει εκείνος που παίρνει την ιθαγένεια να είναι Βέλγος κατά συνείδηση, σιγά μην του κάνουμε και εξέταση αίματος, ρατσιστές, ε ρατσιστές!”.
Το αποτέλεσμα θα ήταν ένας νέος βελγικός λαός, με πολύ μικρότερη σχέση με το βελγικό έθνος. Και με μία πολύ απλή πρακτική συνέπεια: ότι οι Βαλλόνοι δεν θα ξανακέρδιζαν ποτέ εκλογές.
Συνεπεία των ανωτέρω παραδοχών, πρέπει να γίνει δεκτό ότι ο νομοθέτης, κατά τον καθορισμό των προϋποθέσεων αποκτήσεως της ελληνικής ιθαγενείας από αλλοδαπούς, δύναται μεν, κατ’ απόκλιση από την βασική αρχή του δικαίου της καταγωγής (ius sanguinis) ως αυτόματου τρόπου κτήσεως της ελληνικής ιθαγένειας, να προβλέψει τρόπους κτήσεως της ιθαγενείας βάσει της αρχής του δικαίου του εδάφους (jus soli)
Σωστό επίσης ότι το γιους σανγκουίνις είναι ο κανόνας και το γιους σόλι η εξαίρεση. Δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο που να μην ισχύη το πρώτο!
και περαιτέρω, να θεσπίζει για τις περιπτώσεις αυτές και τυπικά κριτήρια, όπως είναι η νόμιμη παραμονή στην χώρα και η διάρκεια αυτής, αλλά θα πρέπει να τα συνδυάζει και με ουσιαστικά κριτήρια, ούτως ώστε να τεκμηριώνεται ο γνήσιος δεσμός του αλλοδαπού προς την ελληνική κοινωνία, δηλαδή η ενσωμάτωσή του σε αυτήν υπό την ανωτέρω εκτεθείσα έννοια.
Εδώ έχω κάποιες επιφυλάξεις: η διάρκεια της παραμονής δεν είναι απλώς τυπικό κριτήριο, αλλά βαθύτατα ουσιαστικό, εκτός αν κάποιος φαντάζεται ότι ο αλλοδαπός που κατοικεί στην Ελλαδα κατοικεί σε μια γυάλα, χωρίς καμία επαφή με την ελληνική πραγματικότητα. Ο νομοθέτης υιοθέτησε τυπικά κριτήρια ως ενδείκτες της ουσιαστικής ενσωμάτωσης του αλλοδαπού ή του τέκνου του στην ημεδαπή πραγματικότητα, το έκανε δε αυτό και για ένα ακόμη λόγο, που είναι προφανής και κακώς παραβλέπεται από το δικαστήριο: την ασφάλεια δικαίου.
Περαιτέρω, από τις διατάξεις των νομοθετημάτων που ρύθμισαν την είσοδο, διαμονή και εργασία των αλλοδαπών υπηκόων τρίτων χωρών κατά το μετά το έτος 1990 χρονικό διάστημα προκύπτουν τα εξής: οι πάγιες διατάξεις που οργάνωσαν σύστημα νόμιμης μεταναστεύσεως στη χώρα παραβιάσθηκαν λόγω των εκτάκτων συνθηκών της μαζικής εισόδου αλλοδαπών υπηκόων τρίτων χωρών διαφόρου προελεύσεως. Συνέπεια του γεγονότος αυτού ήταν ότι στη χώρα παρέμεινε άγνωστος αριθμός αλλοδαπών, που δεν πληροί τις προϋποθέσεις των παγίων διατάξεων και στους οποίους επανειλημμένως παρεσχέθη η δυνατότητα να νομιμοποιηθούν είτε με τη χορήγηση αδειών, χωρίς τις προϋποθέσεις των παγίων διατάξεων είτε με τις αυτοδίκαιες παρατάσεις αδειών διαμονής και εργασίας, χωρίς αντίστοιχες πιστοποιήσεις διοικητικής αρχής και χωρίς καν την συμμετοχή του ενδιαφερόμενου αλλοδαπού (υποβολή αιτήσεως). Περαιτέρω δε, ότι ο ακριβής χρόνος διαμονής των ως άνω προσώπων και πολύ περισσότερο η νομιμότητα της διαμονής αυτής δεν είναι δυνατόν να πιστοποιηθούν από τη Διοίκηση, όπως αυτό, άλλωστε, προκύπτει τόσο από τα κείμενα των νόμων, όσο, κυρίως και από τις αιτιολογικές τους εκθέσεις.
Η εξιστόρηση της νομοθεσίας περί αλλοδαπών, που είναι ακριβής, είναι η μία μόνο όψη του νομίσματος. Η άλλη, την οποία έχουν βιώσει στο πετσί τους οι δύσμοιροι αλλοδαποί, είναι η γραφειοκρατία, οι αυστηρότατες και, άρα, ανεφάρμοστες διατάξεις, η ασυνεννοησία των κρατικών υπηρεσιών και η συνεπαγόμενη διαφθορά. Αν μάλιστα η διοίκηση δεν μπορεί να κάνη το α ή το β με ακρίβεια και φερεγγυότητα, ο μόνος που δεν φταίει είναι ο αλλοδαπός, σωστά;
Οι διατάξεις του νόμου 3838/2010 τροποποίησαν το υφιστάμενο νομικό καθεστώς αποκτήσεως της ελληνικής ιθαγενείας, το οποίο βασίζεται, κατά κύριο λόγο στο «δίκαιο της καταγωγής» (jus sanguinis)και προσέθεσαν περιπτώσεις αποκτήσεως της ελληνικής ιθαγενείας, μεταξύ των άλλων και βάσει του «δικαίου του εδάφους» (jus soli). Οι περιπτώσεις αυτές είναι α) απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας από ανήλικα τέκνα αλλοδαπών υπηκόων που γεννιούνται στην Ελλάδα και των οποίων οι γονείς διαμένουν στην χώρα επί πέντε έτη. Η διαμονή απαιτείται να είναι μόνιμη και νόμιμη, η δε ιθαγένεια αποκτάται με δήλωση των γονέων β) απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας από τέκνα αλλοδαπών που φοίτησαν επί έξι έτη σε ελληνικά σχολεία γ) απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας από ενήλικους αλλοδαπούς με δήλωσή τους μεταξύ 18ου και 21ου έτους, εφ’ όσον εφοίτησαν επί έξη έτη σε ελληνικό σχολείο. Εξ άλλου, με τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 24 παρέχεται αποκλειστική προθεσμία τριών ετών από την έναρξη ισχύος του νόμου σε ενήλικους αλλοδαπούς που πληρούν τις προϋποθέσεις του νόμου να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια, εφ’ όσον υποβάλουν δήλωση και αίτηση και σε τέκνα αλλοδαπών, εφ’ όσον ο ένας από τους δύο γονείς διαμένει νόμιμα και μόνιμα πέραν της πενταετίας στην χώρα κατά την έναρξη ισχύος του ν. 3838/2010 και πληρούνται οι προϋποθέσεις της παραγράφου 1 του άρθρου 1Α του νόμου αυτού. Οι σκέψεις του νομοθέτη που υπαγόρευσαν τις επίμαχες ρυθμίσεις δηλαδή, την επιλογή απονομής ιθαγένειας αντί άλλων μέτρων ενσωματώσεως, εκτίθενται στην αιτιολογική έκθεση του νόμου. Οι ρυθμίσεις αυτές του ν. 3838/2010 δεν είναι σύμφωνες με το Σύνταγμα, και τούτο, διότι σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις ο νομοθέτης χρησιμοποιεί τυπικό απλώς κριτήριο για την απόδοση της ελληνικής ιθαγενείας, το οποίο μάλιστα είναι και επισφαλές.
Όπως έγραψα και πιο πάνω, η τυπικότητα εξυπηρετεί σπουδαίως την ασφάλεια δικαίου. Ας φανταστούμε ότι ο νόμος υπαγόρευε την απονομή ιθαγένειας όχι με βάση το, έστω, τυπικό κριτήριο της χρονικής παραμονής, αλλά με βάση την “προσφορά στο ελληνικό έθνος”, την “κοινωνική ενσωμάτωση” ή την “έμπρακτη αλληλεγγύη προς την ελληνική κοινωνία”. Θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν τέτοια ουσιαστικά δήθεν κριτήρια σε μία χρηστή διοίκηση;
Ειδικότερα στην πρώτη περίπτωση το κριτήριο της διαμονής των γονέων επί πενταετία δεν τεκμηριώνει την ουσιαστική ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία, αφού δεν συνδυάζεται και με άλλα στοιχεία που θα προσέδιδαν στην διαμονή ουσιαστικά χαρακτηριστικά εντάξεως.
Όπως ποια; Αν το χρονικό κριτήριο είναι δήθεν τυπικό, τότε τυπικό είναι κάθε χρονικό κριτήριο, ακόμη και ας πούμε 30ετίας. Όπερ κάπως άτοπον και αντίθετο με ό,τι κάνουν όλα τα κράτη της δικής μας νομικής αντίληψης.
Είναι δε το κριτήριο αυτό και επισφαλές, διότι, όπως εκτίθεται στην έβδομη σκέψη, η νόμιμη διαμονή, όπως διαμορφώθηκε με τα νομοθετήματα της περιόδου 1991-2008, αναφέρεται όχι μόνον σε αλλοδαπούς που συγκεντρώνουν τα κριτήρια των παγίων διατάξεων, δηλαδή τους εισελθόντες νομίμως στη χώρα και εφοδιασμένους με άδεια διαμονής και άδεια εξαρτημένης ή ανεξαρτήτου εργασίας, αλλά, και σε όσους εισήλθαν παράνομα στην χώρα και διέμειναν παράνομα επί διάφορα χρονικά διαστήματα, άγνωστα στην Διοίκηση, αποκτήσαντες άδεια διαμονής και εργασίας εκ των υστέρων, βάσει των νομιμοποιήσεων που έλαβαν χώρα κατά διαστήματα και μέχρι την ισχύ του εξεταζόμενου νόμου.
Αυτό ακριβώς όμως ομιλεί υπέρ και όχι κατά του νόμου. Αν η νόμιμη διαμονή που αποδεικνύει ένας αιτών αλλοδαπός αντιστοιχεί σε άλλη τόση παράνομη στην πραγματικότητα, προφανώς η ενσωμάτωσή του στην ελληνική κοινωνία είναι περισσότερη και όχι λιγώτερη!
Στη δεύτερη περίπτωση, ο νομοθέτης χρησιμοποιεί επίσης κριτήριο μη δυνάμενο να τεκμηριώσει την κατά τα ανωτέρω απαιτούμενη ουσιαστική ένταξη στην ελληνική κοινωνία του ανηλίκου τέκνου αλλοδαπών γονέων, αφού, μόνη η φοίτηση σε ελληνικό σχολείο, και μάλιστα μόνον επί μία εξαετία, δεν εγγυάται την επιζητούμενη ένταξη, δεδομένου ότι ο νόμος δεν αξιώνει και μία ουσιαστική σχέση των γονέων με τη χώρα, οι οποίοι γονείς είναι αρμόδιοι να αποφασίσουν για την απόκτηση ή μη της ιθαγένειας από το ανήλικο τέκνο τους. Εξ άλλου, η χρονική διάρκεια της εκπαιδεύσεως υπολείπεται και της εννεαετούς φοιτήσεως που απαιτεί υποχρεωτικώς το Σύνταγμα (άρθρο 16 παρ.3) για τα παιδιά των Ελλήνων, τα οποία μάλιστα πλεονεκτούν ήδη λόγω της βαθμιαίας γνώσεως της γλώσσας και της εξοικειώσεως με το δεδομένο κοινωνικό περιβάλλον από της γεννήσεώς τους και πολύ πριν αρχίσει η εκπαίδευσή τους. Εξομάλυνση των διαφορών αυτών και άρα εγγυημένο βαθμό εντάξεως θα πιστοποιούσε, κατ’ αρχήν, η επιτυχής φοίτηση των αλλοδαπών σε όλο το φάσμα της δευτεροβαθμίου εκπαιδεύσεως με λήψη του αντιστοίχου τίτλου σπουδών.
Εδώ αρχίσαμε την μικροδιαχείριση… Στο σημείο αυτό αρμόζει η μομφή του δικαστικού ακτιβισμού. Αλλά βέβαια, ένα δικαστήριο μαθημένο να αποφαίνεται ότι ένα μάθημα πρέπει να διδάσκεται τόσες ώρες στην μέση εκπαίδευση και όχι τόσες-μείον-1 ή ότι η λιτή συμμετρία του κυκλαδίτικου τοπίου καθιστά ακυρωτέα μια οικοδομική άδεια, γιατί να μην νοσφιστή την νομοθετική εξουσία λιγουλάκι;
Τέλος, στην τρίτη περίπτωση ο νομοθέτης αρκείται επίσης στο ίδιο κριτήριο της εξαετούς φοιτήσεως, επιπλέον δε δεν απαιτεί την συνεχή παραμονή του αλλοδαπού υπηκόου στη χώρα από το χρονικό σημείο της αποφοιτήσεώς του μέχρι το χρονικό σημείο υποβολής της δηλώσεως περί αποκτήσεως της ιθαγενείας (μεταξύ 18ου και 21ου έτους), με συνέπεια να είναι δυνατή η υπαγωγή στην περίπτωση αυτή και αλλοδαπών ενηλίκων, που έχουν, εν τω μεταξύ, μετά το πέρας της φοιτήσεώς τους, απομακρυνθεί από τη χώρα, και μάλιστα χωρίς να υποχρεώνονται από το νόμο σε δήλωση αποβολής της μέχρι τότε ιθαγενείας τους. Τα ανωτέρω ισχύουν βεβαίως και για τα διαλαμβανόμενα στην μεταβατική διάταξη του άρθρου 24 του εξεταζόμενου νόμου.
Άντε, εδώ να δώσουμε ένα μικρό δίκιο στην πλειοψηφία. Ας πούμε ότι αυτή η οριακή περίπτωση, κατά την οποία ο αλλοδαπός πλέον ενήλικος έχει φύγει από την Ελλάδα, αλλά επιθυμεί και την ιθαγένεια, είναι συζητήσιμης συνταγματικότητας. Όλα τα άλλα όμως, ιδίως δε ότι 6 χρόνια δεν είναι αρκετά, αλλά 9 θα ήταν, αυτά ανάγονται στην σφαίρα της συνταγματικής μπακαλικής.
2. Από τις τα άρθρα 1 παρ. 2 και 3, 4 παρ. 4, 51 παρ. 3 και 52 του Συντάγματος, συνάγονται τα ακόλουθα: α) ο συνταγματικός νομοθέτης χρησιμοποιεί παγίως κατά τρόπο ενιαίο τον όρο «λαός» ως συστατικό στοιχείο του Κράτους και ως ανώτατο όργανο αυτού. Δεν υφίστανται κατά το Σύνταγμα διάφοροι «λαοί» με διαφορετική σύνθεση έκαστος. Υπάρχει ένας Λαός, ο οποίος συντίθεται από όλους τους έλληνες πολίτες και μόνον, δηλαδή όλους τους κεκτημένους την ελληνική ιθαγένεια και ο λαός αυτός είναι φορέας της κυριαρχίας, τουτέστιν ο νομιμοποιητικός παράγων ασκήσεως της δημοσίας εξουσίας είτε αυτή αναφέρεται ευθέως στο Κράτος είτε στους κατά τόπον οργανισμούς ασκήσεως δημοσίας εξουσίας, δημιουργήματα του Κράτους, δηλαδή στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοικήσεως οιασδήποτε βαθμίδας,
Σωστό.
β) τη θέση αυτή δεν ανατρέπει το γεγονός ότι ο Λαός, παρίσταται με μειωμένη σύνθεση κατά την εκπλήρωση του ρόλου του ως οργάνου του δημοκρατικού πολιτεύματος, ήτοι κατά την άσκηση του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, είτε προς ανάδειξη των εκπροσώπων του στην Βουλή είτε προς ανάδειξη των τοπικών αρχών των Ο.Τ.Α., για λόγους αντικειμενικούς αναφερόμενους στην σχετική με την ηλικία ωριμότητα ή στην ύπαρξη κωλυμάτων, λόγοι, οι οποίοι προβλέπονται στο ίδιο το Σύνταγμα, γ) ο συνταγματικός νομοθέτης ενέταξε τις περί της αποκεντρώσεως της Διοικήσεως του Κράτους και περί της τοπικής αυτοδιοικήσεως διατάξεις στο κεφάλαιο Πρώτο με τίτλο « Οργάνωση της Διοίκησης » του Τμήματος ΣΤ΄ με τίτλο «Διοίκηση» του συνταγματικού κειμένου, πράγμα που μαρτυρεί την συνειδητή θεώρηση της τοπικής αυτοδιοικήσεως ως μέρους της δημοσίας διοικήσεως, πολλώ μάλλον που ο ίδιος συνταγματικός νομοθέτης κατά την αναθεώρηση του 2001 προέβλεψε ότι στους Ο.Τ.Α. μπορούν να ανατίθενται με νόμο και αρμοδιότητες που συνιστούν αποστολή του Κράτους- πρόβλεψη που υλοποιήθηκε σε μεγάλη, μάλιστα, έκταση, με το άρθρο 94 του ν.3852/2010.
Σωστό.
Συνέπεια των παραδοχών αυτών είναι αφ’ ενός μεν ότι και το εκλογικό σώμα των Ο.Τ.Α. συντίθεται, κατ’ αρχήν, αποκλειστικώς από έλληνες πολίτες και ότι ο απλός νομοθέτης κωλύεται να διευρύνει αυτό προσθέτοντας και πρόσωπα που δεν έχουν την ελληνική ιθαγένεια, αφ’ ετέρου δε ότι στο καθεστώς αυτό ουδεμία μεταβολή επήλθε με την προσθήκη στο κείμενο της διατάξεως του άρθρου 102 παρ.2 του Συντάγματος, όπως αναθεωρήθηκε το έτος 2001 των λέξεων «όπως νόμος ορίζει». Με την προσθήκη αυτή διευκρινίζεται απλώς η δυνατότητα του απλού νομοθέτη, την οποία είχε ούτως ή άλλως και προ της αναθεωρήσεως, να προβαίνει σε ειδικότερες ρυθμίσεις αφορώσες περαιτέρω προσόντα του εκλογικού σώματος ή τη διαδικασία της εκλογής. Ουδόλως, όμως, δύναται να συναχθεί από την προσθήκη αυτή ότι ο συνταγματικός νομοθέτης απέφυγε να προβεί ο ίδιος σε ριζική μεταβολή του συστήματος με ρητή συνταγματική μεταρρύθμιση και δη είτε θεσπίζοντας ευθέως στο κείμενο του συντάγματος την νέα ρύθμιση είτε αναθέτοντας, κατά τρόπο σαφή, στον κοινό νομοθέτη την ευχέρεια να θεσπίσει αυτός την αναγνώριση του σχετικού πολιτικού δικαιώματος σε αλλοδαπούς υπηκόους τρίτων χωρών.
Όσο και να μην μου αρέση, είναι δύσκολο να διαφωνήσω, του Συντάγματος ούτως έχοντος. Πράγματι, έχει μια λογική συνέπεια να ψηφίζη το ίδιο εκλογικό σώμα τόσο για τις βουλευτικές, όσο και για τις δημοτικές εκλογές. Εκλογές αντιπροσώπων είναι και οι δύο ως έκφραση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας μας. Ανάθεση δημόσιας εξουσίας γίνεται με τις δημοτικές εκλογές, οι δήμοι είναι ΝΠΔΔ κ.λπ.
Στο συγκεκριμένο μακάρι να υπάρξη μια συνταγματική αναθεώρηση. Αλλά τό γε νυν έχον τα επιχειρήματα της πλειοψηφίας είναι ισχυρά.
Τελείως διάφορο είναι βεβαίως το ζήτημα της αναγνωρίσεως υπέρ των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως του δικαιώματος εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοικήσεως, καθ’ όσον πρόκειται περί εφαρμογής της διατάξεως του άρθρου 22 παρ.1 της Συνθήκης για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως που καθιερώθηκε το 1992 με την Συνθήκη του Maastricht και εισήχθη στην ελληνική έννομη τάξη υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 28 του Συντάγματος, εφ’ όσον πρόκειται για περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας χάριν της συμμετοχής της ελληνικής δημοκρατίας ως μέλους της Ενώσεως.
Πολύ σωστό.
Με τα δεδομένα αυτά οι διατάξεις του ν. 3838/2010 καθ’ όσον αναγνωρίζουν σε αλλοδαπούς υπηκόους τρίτων χωρών, μη έχοντες καν την ιδιότητα του ομογενούς, δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές των οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως α΄ βαθμού, παραβιάζοντας έτσι την αρχή ότι τα πολιτικά αυτά δικαιώματα ανήκουν αποκλειστικά σε έλληνες πολίτες, δεν είναι σύμφωνες προς το Σύνταγμα.
Το συμπέρασμα της υπαγωγής είναι πολύ περισσότερο υποστηρίξιμο από το αντίστοιχο για την απονομή της ιθαγένειας. Δυστυχώς.
Περιττεύει να υποστηρίξω ότι η απόφαση της ΟλΣτΕ πρέπει να γίνη σεβαστή. Σεβαστή όχι μόνο από την παρούσα συντηρητική κυβέρνηση των διάφορων Αθανασίου, αλλά από κάθε κυβέρνηση και κάθε κοινοβούλιο. Τις αποφάσεις των ανώτατων δικαστηρίων τις σεβόμαστε κυρίως όταν δεν συμφωνούμε πολιτικά μαζί τους.
Και δυο λογάκια για το βιντεάκι της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου:
Στην αρχή ήθελα να γκρινιάξω: ρε φίλε, μην χρησιμοποιήτε τα παιδιά, ακόμη και για καλό σκοπό, είναι ντροπή. Είναι μια ρητορική έκκληση στο συναίσθημα, κιέπειτα; Τα σοβαρά ζητήματα κρατικής πολιτικής θα τα λύνουμε με τα χαχαχού και τα χαχαχό; Άσε που όλοι οι άνθρωποι κάποτε χαριτωμένα παιδάκια ήταν. Ποιος μας εγγυάται δηλαδή ότι κάποιο από αυτά τα παιδάκια δεν θα μισήση την Ελλάδα, επειδή έτσι θα του πουν οι γονείς του ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο;
Αλλά μετά σκέφτηκα, τι καλά παιδάκια που είναι μωρέ.
Ας τα κρατήσουμε μαζί μας.
Είναι επίκληση στο συναίσθημα η διαφήμιση, τόσο έντονη που συνήθως θα την αποστρεφόμουν. Από την άλλη, σκέφτομαι ότι δεν υπάρχει καλύτερη αναπαράσταση του προβλήματος από το να πεις ότι ο Γιαννάκης του τρίτου και η Μαρία του πρώτου, που τα βλέπεις από τότε που ήταν μωρά και δεν τα ξεχωρίζεις από τον Ανδρέα του δευτέρου, όταν γίνουν 18 δεν θα θεωρούνται Έλληνες πολίτες.
Κάτι που δεν σημείωσες και δεν ξέρω αν έχει νομική αξία(μάλλον όχι), αλλά εμένα μου χτυπάει άσχημα για τη λογική συνοχή της απόφασης: Ενώ για τον χαρακτηρισμό του εθνικού κράτους εξετάζει το δικαστήριο τα ισχύοντα στην ΕΕ, για τα κριτήρια απόδοσης της υπηκοότητας παραβλέπει εντελώς τις ευρωπαϊκές πρακτικές. Μου φαίνεται παράδοξο να δείχνεις ότι έχεις κοινές αρχές με άλλες χώρες, αλλά να καταλήγεις σε σημαντικά διαφορετικές πολιτικές από αυτές. Τα προτεινόμενα μέτρα από το ΣτΕ είναι πιο αυστηρά κι από τα γερμανικά κριτήρια.
Όχι και τόοοοοοσο διαφορετικές αν σκεφτής ότι αμιγές γιους σόλι δεν υπάρχει πουθενά.
Αμιγές δίκαιο του εδάφους δεν υπάρχει πουθενά, αλλά όταν και το γερμανικό κράτος(αυστηρότερο από το γαλλικό, το ολλανδικό και το δανέζικο που κοίταξα) έχει χαλαρότερα κριτήρια, πρέπει να αιτιολογηθεί κάπως η διαφορά αυτή.
Δεν θα έκανα ίσως την κριτική αυτή αν το ίδιο το ΣτΕ δεν άνοιγε την πόρτα της σύγκρισης με τα ισχύοντα στην ΕΕ και δεν έκανε μικροδιαχείριση διά του δικαστικού ακτιβισμού, υπαγορεύοντας κατ’ουσίαν στο νομοθέτη το σχετικό εδάφιο του επόμενου νόμου.
Δυο πράγματα κάνει η απόφαση. Με το ένα σαφώς συμφωνείς και λες ότι τα συνταγματικά επιχειρήματα είναι ισχυρά. Με το άλλο; Ο σχολιασμός γραμμή-γραμμή τελικά αποκρύπτει την συνολική εκτίμηση επί της απόφασης.
“Οι ρυθμίσεις αυτές του ν. 3838/2010 δεν είναι σύμφωνες με το Σύνταγμα”.
Είναι τα επιχείρηματα ισχυρά και συνταγματικά; Μου φαίνεται γράφεις όχι.
Δεν συμφωνώ με όλη μου την καρδιά. Απλώς βλέπω ότι δεν μπορώ να το αποφύγω. :-)
Η άποψή μου είναι ότι το ΣτΕ ασκεί υπερβολικά εκτεταμένο συνταγματικό έλεγχο. Δεν αφήνει περιθώριο στην νομοθετική λειτουργία να ανασάνη. Το θέμα δεν είναι (μόνο) τι λέει. Το θέμα είναι ότι δεν έπρεπε καν να λέη οτιδήποτε. Ο συνταγματικός έλεγχος είναι έλεγχος άκρων ορίων. Διαφορετικά ο δικαστής υποκαθιστά τον νομοθέτη.
περιμενα πως και πως ενα σχετικο κειμενο θαναση! Θα το πω απτην αρχη, η συγκεκριμενη αποφαση μου βρωμαει συντηρητισμο και ξενοφοβια. Εν τελει αν δεν ειχαν προσωπικο ενδιαφερον οι δικαστες θα μπορουσαν απλα να δηλωσουν αναρμοδιοι, ή μου φαινεται?
Στα σημεια
ναι εδω ισως πρεπει να χωρισουμε αδειες παραμονης και ιθαγενεια. Οποιος γεννιεται και μεγαλωνει στην χωρα εχει ευλογη αξιωση σε απεριοριστη αδεια παραμονης νομιζω, αλλα οχι απαραιτητα ιθαγενεια.
so what? αν ειχε ιδρυθει βασισμενο σε εθνοκαθαρση δηλαδη θα επρεπε να την διαιωνιζουμε! Μισο λεπτο, εχμ, κιομως γεννηθηκε με…
δεν το καταλαβαινω αυτο. Το ΣτΕ χρησιμοποιει την “κοινωνικη συναινεση” για να παει εναντια σε νομο που ψηφισε η Βουλη, που αντιπροσωπευει προφανως την κοινωνια?!
πες τα ρε αθαναση
ε οχι ρε συ, στις μεν δημοτικες αποφασιζουμε ποιος θα μαζευει τα σκουπιδια μας, στις δε εθνικες αν θα κανουμε πολεμο με την Τουρκια. Εντελως αλλο επιπεδο. Γιαυτο και στην ΕΕ ψηφιζουν στις δημοτικες ολοι οι ευρωπαιοι (και γω στην Αγγλια δηλαδη), αλλα στις βουλευτικες μονο οι ιθαγενεις (στην Αγγλια περιεργως ψηφιζουν και οι Κυπριοι, Ινδοι κτλ ομως!!).
Στο ΗΒ ψηφίζουν τα μέλη της κοινοπολιτείας στις εθνικές εκλογές. Όπως έχουν το δικαίωμα να καταταγούν στο στρατό της. Είναι λίγο πιο σύνθετη η δομή του κράτους του ΗΒ.
Για τις δημοτικές κι εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί το διαβατήριο της ΕΕ δίνει περισσότερα δικαιώματα από την επί μακρόν διαμονή σε ένα δήμο. Το θέμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι όμως για μένα είναι δευτερεύον. Αν λυθεί το ζήτημα της απονομής υπηκοότητας, θα λυθεί, αυτόματα, και το ζήτημα των εκλογών.
Το νόημα είναι ότι υπάρχει μια νομική σχέση σε συνταγματικό επίπεδο μεταξύ ελληνικού κράτους και ελληνικού έθνους.
Αν σου έλεγαν το ίδιο για το ισραηλινό κράτος και το εβραϊκό έθνος, θα απαντούσε με ένα σόου γουάτ;
Το ΣτΕ ερμηνεύει το Σύνταγμα. Και η ερμηνεία αυτή είναι η παραδεδομένη, όπως και να το κάνουμε. Κοίτα και ρώτα γύρω σου!
Ίδια κόμματα εδώ με εκεί. Ίδιοι υποψήφιοι συχνά. Τι να λέμε τώρα, πίσω από το δάχτυλό μας κρυβόμαστε;
για εκεινο το κρατος που εχει 2-3 εκατομμυρια Αραβες Ισραηλινους πολιτες λεμε?
εκανε δημοσκοπηση το ΣτΕ? Επιμενω να μην καταλαβαινω πως νομιζουν οτι εκφραζουν αυτοι οι 10 δικαστες την κοινωνια και οχι η Βουλη!
δεν ισχυει ρε, σε τοπικο επιπεδο βλεπεις πραγματα που ποτε δεν βλεπεις σε εθνικο. ΚΚΕδες ψηφιζουν υποψηφιο της ΝΔ, συνεργασιες ο,τι ναναι… Και τελοσπαντων ειναι εντελως διαφορετικες οι αρμοδιοτητες.
Για μερικούς λαούς δεν πειράζει να δημιουργούν κράτη βασισμένα στο όμαιμον και στο ομόθρησκον βέβαια:
πηγή
Θα πρέπει να υπάρχει νομιμοποίησης της παρανομίας μέσω της ιθαγενοποίησης; Αν οι γονείς ήλθαν παράνομα – προφανώς δεν σέβονται το κράτος δικαίου – τότε τα παιδιά γιατί πρέπει να πάρουν ιθαγένεια;
Βέβαια κάποιος θα μου πει ότι εδώ νομιμοποιήσαμε τα αυθαίρετα. Σωστό κι αυτό.
Παράνομοι μετανάστες έχουν νομιμοποιηθή με τουλάχιστον τρεις διαφορετικούς νόμους τριών διαφορετικών βουλών μέσα σε ένα διάστημα 20ετίας.
Τι άλλο θα απαιτούσες δηλαδή για να παραδεχθής ότι υπάρχει σχετικά δημοκρατική νομιμοποίηση; Ότι είναι μια σταθερή απόφαση του πολιτικού συστήματος;
Και αν οι γονείς παρανόμησαν μια μικρή σχετικά παρανομία, ωθούμενοι από μη ταπεινά ελατήρια, σε τι φταίνε τα τέκνα;
Δύο επιγραμματικές και πρόχειρα διατυπωμένες ερωτήσεις:
1. Πόθεν αντλεί την κανονιστική του ισχύ ο [όζων Μπερκ] ισχυρισμός ότι το ελληνικό κράτος και “το ελληνικό κράτος και [η] ελληνική κοινωνία […] δεν είναι οργανισμοί ασπόνδυλοι και δημιουργήματα εφήμερα αλλά παριστούν διαχρονική ενότητα με ορισμένο πολιτιστικό υπόβαθρο, κοινότητα με σχετικώς σταθερά ήθη και έθιμα, κοινή γλώσσα με μακρά παράδοση, στοιχεία τα οποία μεταβιβάζονται από γενεά σε γενεά με την βοήθεια μικρότερων κοινωνικών μονάδων (οικογένεια) και οργανωμένων κρατικών μονάδων (εκπαίδευση)”; Δεν αντιλαμβάνομαι, δηλαδή, πώς αυτός ο ρομαντικός ορισμός του έθνους συνιστά τη “συναίνεση του εθνικού κράτους” που “έχει καλώς” έως ότου “υπάρξουν μεταεθνικά κράτη στην γειτονιά μας”, τη στιγμή που γνωρίζουμε ότι η έννοια του έθνους δεν είναι μονοσήμαντα ορισμένη με αυτόν το βολικό για την πλειοψηφία των δικαστών του ΣτΕ τρόπο, αλλά έχει αποτελέσει πεδίο διαμάχης και υπάρχουν σημασίες της περισσότερο “ανοιχτές” –οι οποίες και επιτρέπουν την ύπαρξη παρόμοιων με εκείνες του νόμου Ραγκούση προβλέψεων για την απονομή ιθαγένειας, όπως επισημαίνει παραπάνω ο th.alys.
2. Το ius sanguinis είναι πράγματι ο κανόνας στην ισχύουσα πρακτική, αλλά πρέπει άραγε να είναι έτσι; Μία υποθετική αντίθεση που με προβληματίζει, αν και δεν είμαι σίγουρος ότι είναι επιτρεπτό κάτι τέτοιο από την ισχύουσα νομοθεσία: δεύτερης γενιάς απόγονοι Ελληνών μεταναστών που δεν έρχονται στην Ελλάδα παρά μόνο για διακοπές, αλλά χάρη στο ius sanguinis έχουν την ελληνική ιθαγένεια, και οι εδώ γεννημένοι ανιθαγενείς ελέω ΣτΕ γόνοι μεταναστών.
Επικουρικά της δεύτερης παρατήρησης του Ασμοδαίου:
Το ΣτΕ στην απόφαση του γράφει:
Η απονομή της υπηκοότητας σε ομογενείς, δίχως την θέσπιση ουσιαστικών κριτηρίων, δεν είναι, στο πνεύμα της απόφασης, παραβίαση του Συντάγματος;
Όταν η υπηκοότητα αποδίδεται σε κάποιον που δεν κατοικεί στην ελληνική επικράτεια, δεν γεννήθηκε σε αυτή, δεν έζησε εντός αυτής, δεν έχει περιουσία στην Ελλάδα, ούτε στενούς συγγενείς, πώς η αρχή του δικαίου του αίματος αποτελεί τεκμήριο γνησίου και στενού δεσμού με το ελληνικό κράτος; Δεν αποτελεί στην περίπτωση αυτή τυπικό και επισφαλές κριτήριο, περισσότερο μάλιστα από τα εν λόγω επικρινόμενα κριτήρια;
ΥΓ. Υπάρχει κάποιος λόγος που μία γράφουν jus και μία ius στην απόφαση πλην της ικανοποίησης όλων των φραξιών σχετικά με την γραφή των λατινικών;
Χαχα, ius είναι η κλασσική γραφή, jus η μεταγενέστερη.
[Εγώ είμαι με τους κλασσικούς!]
Για τα άλλα αύριο, τώρα νανάκια! :-)
Το παρατηρητήριο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας σχετικά με την απόδοση ιθαγένειας εδώ. Έχει βάσεις δεδομένων και αναφορές για όλα, με μια πρώτη ματιά, τα κράτη της ΕΕ.
Η πιο πρόσφατη συγκριτική μελέτη για την απόδοση ιθαγένειας με τη γέννηση εδώ. Έχει συνταχθεί μετά την ψήφιση του νόμου Ραγκούση και προφανώς πριν την δικαστική ανατροπή του. Παρέμπ. του κλασσικού είναι κι αυτοί Θανάση. Εμένα ο νεωτερισμός μου αρέσει περισσότερο στο μάτι, αλλά δεν θυμάμαι το σχολικό βιβλίο τι ακολουθούσε.
Στα σοβαρά ξανά, ένα παλαιότερο βιβλίο για την συγκριτική απόδοση υπηκοότητας σε 15 ευρωπαϊκά κράτη. Δωρεάν προς κατέβασμα.
Αγαπητέ Ασμοδαίε,
Την κανονιστική ισχύ την έχει η έννοια του έθνους, γιατί εκείνη βρίσκεται στο Σύνταγμα. Πώς θα οριστή είναι ανοιχτό βέβαια, υπάρχει ένα εύλογο φάσμα. Και το ΣτΕ δεν το υπερβαίνει, απεναντίας.
Ο ορισμός του ΣτΕ είναι ο ευρύτερα αποδεκτός από τους αντικειμενικούς ορισμούς. Διαφωνείς; Όχι σε ένα μικρό κύκλο ιστορικών ή πολιτειολόγων ή ακτιβιστών (ή, αντίστοιχα, ελληνοκεντρικών ακροδεξιών), αλλά στην κοινωνία.
Ο οποίος ορισμός στο μεταξύ αναφέρεται μόνο στο ομότροπον και στο ομόγλωσσον. Τόσο συντηρητικός δηλαδή.
Και σε ποιο ακριβώς σημείο έγκειται η διαφωνία; Υπάρχει κάποιος που υποστηρίζει ότι το ελληνικό έθνος είναι εφήμερο δημιούργημα, ότι δεν υπάρχει ωρισμένο πολιτιστικό υπόβαθρο ή ότι η οικογένεια και η εκπαίδευση δεν μεταβιβάζουν ήθη και έθιμα από γενιά σε γενιά;
Εντάξει, καταλαβαίνω ότι η “διαχρονική ενότητα” ενώχλησε λίγο μερικούς, αλλά ας έχουμε και εμείς τις απόψεις μας.
Φυσικά, υπό την εξής έννοια: το δίκαιο του αίματος επιβάλλεται, ενώ το δίκαιο του εδάφους όχι. Το πρώτο μπορεί να υπάρξη χωρίς το δεύτερο, αλλά το δεύτερο χωρίς το πρώτο όχι.
Απάντησα ήδη στον Θάλυς για αυτό, οπότε απλώς αντιγράφω:
Οι γόνοι μεταναστών εδώ δεν είναι φυσικά ανιθαγενείς, γιατί έχουν την ιθαγένεια των γονέων τους. Επιπλέον, για την εξαίρεση στην περίπτωση της ανιθαγένειας κάνει ρητά μνεία η απόφαση.
Διαβάστε και μερικά μεστά σχόλια του Μιχάλη Τσαπόγα στο ιστολόγιο του Αντίφωνου.
ευχαριστώ
Εγώ ευχαριστώ για την συζήτηση και για την εποικοδομητική διαφωνία.
κοιτα δω πολιτισμενα πραγματα, γερασες Θαναση :)
Βασικά, καλύτερα να αντιγράψω εδώ την συζήτηση με τον Μιχάλη Τσαπόγα, για περισσότερη ευκολία:
Μερικές σκέψεις ακόμα:
1. Η παρούσα κατάσταση, μετά την απόφαση της Ολομέλειας, χαρακτηρίζεται από προφανή ανισορροπία: κανείς δεν θέλησε το παρόν καθεστώς, ούτε, προφανώς, οι υποστηρικτές του νόμου Ραγκούση, ούτε επίσης οι πολέμιοί του στην κυβέρνηση. Ακόμη και ο Αθανασίου και οι συν αυτώ σχεδίαζαν ένα άλλο νόμο, όχι τόσο ευνοϊκό όσο ο κριθείς ως αντισυνταγματικός, αλλά πάντως ευνοϊκώτερο από το σημερινό μηδέν. Η κατάσταση αυτή πρέπει να λήξη.
2. Η καρδιά του προβλήματος όμως βρίσκεται στην παλιά καλά διαδικασία της πολιτογράφησης. Αν τα ζητήματα της απονομής ιθαγενείας κρίνονταν σε εύλογο χρόνο, με ένα λογικό παράβολο, κατά τρόπο αντικειμενικό και αιτιολογημένο, χωρίς πολιτικές εντολές και με μια στοιχειώδη ανοικτότητα στην απονομή (και όχι αποκλειστικά και μόνο σε ομογενείς ας πούμε), όλη αυτή η ιστορία με τον νόμο Ραγκούση θα ήταν άνευ σημασίας. Και τα παιδιά των μεταναστών θα έκαναν την αίτησή τους στα 18 και θα είχαν μια απάντηση μέσα σε μερικούς μήνες, θετική πολύ συχνά. [Και θα πηγαίνανε και φαντάροι! :-Ρ]