Η προχειρότητα της Ελληνικής πολιτικής πρακτικής

Εδώ και καιρό φλερτάρω με τη σκέψη να ψηφίσω Δράση ή Δημοκρατική Συμμαχία. Αποτελούν καλές εναλλακτικές λύσεις για όποιον δεν θέλει να επιβραβεύσει τα δυο μεγάλα κόμματα για τα απίστευτα περιστατικά διαφθοράς, αλλά ταυτόχρονα δεν θέλει σε αυτές τις δύσκολες ώρες να παραδώσει τη σκυτάλη σε ένα επικίνδυνα λαϊκιστικό συνοθύλευμα με μόνη κοινή συνιστώσα την αντιμνημονιακή ρητορική. Άλλωστε στα προγράμματά τους και τα δυο αυτά κόμματα περιλαμβάνουν θεσμικές αλλαγές τις οποίες υποστηρίζω εδώ και χρόνια, όπως το ασυμβίβαστο βουλευτικής και υπουργικής ιδιότητας, τα κουπόνια εκπαίδευσης, η κάλυψη από τους κρατικούς ασφαλιστικούς φορείς της περίθαλψης σε ιδιωτικά νοσοκομεία, κ.α. Παρόλα αυτά, μια πιο προσεκτική ανάγνωση των θέσεων των υποψηφίων τους με έχει αφήσει προβληματισμένο.

Ας πάρουμε ως παράδειγμα το πώς θα εφαρμωστούν τα κουπόνια εκπαίδευσης. Ο Αλέξανδρος Ηλιόπουλος, υποψήφιος βουλευτής με τη Δραση, προτείνει στο ιστολόγιό του να πάρουμε  “τα χρήματα του κρατικού προϋπολογισμού που θα δοθούν για την Παιδεία στο επόμενο διδακτικό έτος και αντί να τα δώσουμε στο Υπουργείο Παιδείας να τα διαχειριστεί, τα διαιρούμε με τον αριθμό των μαθητών που θα πάνε σχολείο τον ίδιο χρόνο και δίνουμε το ποσό που αναλογεί σε κάθε μαθητή, στον γονέα του! Αυτό το ποσό το δίνουμε με τη μορφή κουπονιού.” Το σχέδιο φαντάζει ωραίο μέχρι να αναλογιστεί κανείς ότι οι σπουδές ενός σημαντικού μέρους των παιδιών, αυτών που πάνε σε ιδιωτικό σχολείο, δεν χρηματοδοτούνται από το κράτος αλλά από τους ίδιους τους γονείς. Αν γίνουν και αυτά τα παιδιά μέτοχοι της ίδιας δαπάνης, όπως άλλωστε είναι και το σωστό, τι ποσό θα αντιστοιχεί τελικά σε κάθε μαθητή? Θα επαρκεί αυτό για να εγγράψει κανείς το παιδί του σε ιδιωτικό σχολείο? Υπάρχει δυνατότητα τα ιδιωτικά σχολεία να καλύψουν μια μεγάλη αύξηση της ζήτησης, και πώς θα ελέγξει το κράτος την πιθανή αύξηση των διδάκτρων που θα επιφέρει μια τέτοια κίνηση? Τέλος, τι θα γίνουν οι καθηγητές στα δημόσια σχολεία που δεν θα συγκεντρώσουν επαρκή αριθμό μαθητών, αλλά και οι εναπομείναντες σε αυτά μαθητές? Ας πάρουμε ένα άλλο παράδειγμα, αυτό της φορολογίας εισοδήματος. Και τα δυο κόμματα προτείνουν ενιαίο φορολογικό συντελεστή 20%. Τι φορολογικά έσοδα αναμένεται να προκύψουν με βάση τον συντελεστή αυτό? Οι δικοί μου γνωστοί ισχυρίζονται ότι κατά μέσο όρο πληρώνουν μεταξύ 35% και 40% του εισοδήματός τους στην εφορία. Αν ισχύει κάτι τέτοιο μιλάμε για σημαντική μείωση. Πώς θα καλυφθεί η διαφορά? Ίσως μετά από δεκαπέντε χρόνια διαμονής μου στις ΗΠΑ να έχω κακομάθει, αλλά θεωρώ ότι η διαδικασία θα έπρεπε να είναι η εξής.

Α) Πρώτα καθορίζουμε τί θα πρέπει να παρέχει το κράτος στους πολίτες, πώς, και πόσο. Π.χ αποφασίζουμε ότι θέλουμε να εξασφαλίζει σε όλους τους πολίτες πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, μέσω ενός συστήματος κουπονιών, και ότι οι δαπάνες ανά μαθητή προκειμένου το επίπεδο εκπαίδευσης να μας ικανοποιεί πρέπει να είναι Χ ευρώ. Ή αποφασίζουμε ότι θέλουμε το κράτος να εξασφαλίζει πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας σε όλους τους πολίτες, μέσω ενός ενιαίου κρατικού ασφαλιστικού φορέα, ο οποίος κάθε χρόνο θα καλύπτει τα έξοδα υγείας κάθε οικογένειας ύστερα από τα πρώτα Χ ευρώ, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς του παροχέα της υπηρεσίας.

Β) Παίρνουμε στοιχεία από τις αρμόδιες υπηρεσίες προκειμένου να κοστολογίσουμε τις προτάσεις, αλλά και να καταρτίσουμε ένα σχέδιο μετάβασης από το ισχύον σύστημα στο νέο. Π.χ. το σύνολο των μαθητών στις πρώτες δυο βαθμίδες εκπαίδευσης είναι Ψ. Αφού αποφασίσαμε ότι ο κάθε μαθητής θα δικαιούται Χ ευρώ θα χρειαστούμε Χ επί Ψ δαπάνη.  Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να διαπραγματευτούμε κάποιο πλαφόν στα δίδακτρα με τα ιδιωτικά σχολεία, και να έχουμε ένα εφικτό σχέδιο για συγχωνεύσεις δημόσιων σχολείων με ταυτόχρονη πρόβλεψη τι θα γίνουν οι μαθητές εκείνοι που μπορεί να βρεθούν χωρίς σχολείο σε περιοχή προσιτή σε αυτούς (π.χ. σχέδιο μεταφοράς). Αντίστοιχα και με την ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Ας υποθέσουμε ότι με βάση τα στοιχεία η δαπάνη υγείας ανά οικογένεια είναι Ψ ευρώ. Αφού αποφασίσαμε ότι η κάθε οικογένεια θα πληρώνει τα πρώτα Χ ευρώ από την τσέπη της (με εξαίρεση ετήσια τσεκ-απ, έξοδα εγκυμοσύνης, κ.α.) βρίσκουμε το ποσό Ψ-Χ το οποίο θα βαρύνει τον ασφαλιστικό φορέα. Πολλαπλασιάζουμε έπειτα αυτό το ποσό με τον αριθμό των οικογενειών και προσθέτουμε τα έξοδα διαχείρησης για να βρούμε τη δαπάνη ασφάλισης. Και εκεί βέβαια θα πρέπει να διευθετήσουμε κάποιες λεπτομέρεις. Θα πρέπει π.χ. να διαπραγματευτούμε τα νοσήλεια που θα πρέπει να δεχτούν τα νοσοκομεία προκειμένου να συμβληθούν με τον φορέα. Θα πρέπει επίσης να αποφασίσουμε ποια κρατικά νοσοκομεία θα συγχωνευτούν, και ποιά περιφερειακά νοσοκομεία σε περιοχές στις οποίες λόγω μικρής ζήτησης δεν εξυπηρετούνται από ιδιώτες θα πρέπει να ενισχυθούν.

Γ) Αφού έχουμε υπολογίσει τι έσοδα απαιτούνται προκειμένου να υλοποιηθούν οι μεταρρυθμίσεις αυτές, αποφασίζουμε τη διάρθρωση του φορολογικού συστήματος. Παίρνουμε πάλι στοιχεία από το Υπουργείο Οικονομικών και με βάση τα δηλωθέντα εισοδήματα υπολογίζουμε ότι τα έσοδα αυτά μπορούν να καλυφθούν με έναν αναλογικό συντελεστή Υ%, ή εναλλακτικά αν θέλουμε προοδευτικό σύστημε με φορολογικούς συντελεστές Υ1% για τα πρώτα Χ ευρώ, Υ2% για τα επόμενα Ψ ευρώ και πάει λέγοντας.

Η διαδικασία που περιγράφω παραπάνω είναι ο σοβαρός τρόπος άσκησης πολιτικής. Αυτό που βλέπω δυστυχώς είναι ότι οι διάφορες ιδέες που βρίσκουν θέση στα προγράμματα των κομμάτων είναι αποτέλεσμα επιφοίτησης. Εκεί που πίνει καφέ η λούζεται κάποιος του έρχεται η ιδέα για αναλογικό φορολογικό συντελεστή. Κάποιος άλλος διαβάζει την πρόταση του Milton Friedman  για τα κουπόνια εκπαίδευσης και ενθουσιάζεται. Αμέσως τρέχουν να βρουν και άλλους για να τους πείσουν για την ορθότητα των ιδεών τους, πρώτα τους πολιτικούς τους συνοδοιπόρους και κατόπιν τους ψηφοφόρους. Σαν πρώτο βήμα αυτό συμβαίνει και στις ΗΠΑ. Η διαφορά είναι ότι οι “τομεάρχες” των κομμάτων κάθονται κατόπιν με τους τεχνοκράτες των επιτελείων τους και καταρτίζουν σχέδιο υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων “βγάζοντας τα μάτια τους” πάνω από νούμερα και υπολογισμούς, τα οποία παρουσιάζουν στην κοινή γνώμη. Στην Ελλάδα δυστυχώς κανένας δεν φαίνεται διατεθειμένος να μπει σε αυτή τη διαδικασία ίσως διότι, για τους ίδιους λόγους που εξηγώ εδώ, πολιτισμικά προτιμούμε τη μεταξύ τυρού και αχλαδιού αντιπαράθεση σε αφηρημένα ιδεολογικά επίπεδα από την άχαρη και επίπονη ενασχόληση με αριθμούς και πρακτικές λεπτομέρειες.

Οι προβληματισμοί που εξέφρασα παραπάνω επ’ ουδενί δεν αποτελούν επιχείρημα άρνησης ψήφου στη Δράση ή τη Δημοκρατική Συμμαχία. Οι συγκεκριμένες αδυναμίες αφορούν άλλωστε όλα τα κόμματα, όχι μόνο αυτά τα δυο. Ειδικά όμως επειδή τα δυο αυτά κόμματα κάνουν ρηξικέλευθες προτάσεις, προς το παρόν μια ψήφος προς αυτά έχει το ίδιο νόημα με μια ψήφο, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον, στο ΣΥΡΙΖΑ. Είναι μια ψήφος που θα δώσει φωνή σε απόψεις και προτάσεις που αξίζει να ακουστούν. Προκειμένου η ψήφος αυτή να μετατραπεί σε ψήφο εξουσίας και ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά ακόμα.