Μιας και είναι δεκαπενταύγουστος και κανείς δεν γράφει, θα καλύψω το σχετικό κενό με ένα κείμενο που απευθύνεται στην αγαπημένη μου κατηγορία ανθρώπων: Τους νέους επιστήμονες που γράφουν διδακτορικό, κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές και ενδιαφέρονται σοβαρά για μια καριέρα στα Πανεπιστήμια της Ελλάδας ή του εξωτερικού (ιδίως τους εξ αυτών νομικούς).
Πριν από δυο-τρία χρόνια τα πίναμε παρουσία ενός Καθηγητή της Νομικής Σχολής, στο Κολωνάκι: Το κλίμα ήταν εύθυμο γιατί ένας αγαπητός φίλος μου και μαθητής του είχε μόλις αναγορευτεί διδάκτωρ –αυτός λοιπόν είχε προσκαλέσει τον πολυάσχολο Καθηγητή να πιει ένα ποτηράκι μαζί μας «για το καλό». Ο Καθηγητής ήταν ευδιάθετος και έκανε χιούμορ, ένα χιούμορ πετυχημένο όπως η νομική του διδασκαλία. Κάποια στιγμή, στην κουβέντα, έθεσα το ερώτημα: «Γιατί μπορεί κανείς να θέλει στην ζωή του να γίνει Καθηγητής Πανεπιστημίου;». Ο ίδιος υπέβαλα με φιλοπαίγμονα διάθεση προς έλεγχο στον Καθηγητή μου και μια πρώτη απάντηση του ερωτήματος: «Υποθέτω κύριε Καθηγητά» είπα, «ότι -ιδίως οι άντρες- θέλουν να γίνουν Καθηγητές για να περνούν τον χρόνο τους με νεαρές κοπέλες μέχρι τα γεράματά τους! Αυτό πρέπει να είναι το βαθύτερο λιμπιντιακό κίνητρο που τους ωθεί στην επιλογή του συγκεκριμένου επαγγέλματος και στην καταβολή τόσων κόπων για να το ασκήσουν.» Ο Καθηγητής με κοίταξε σκεπτικός κι ένας φίλος πρόλαβε να αστειευτεί με το σχόλιό μου, χαρακτηρίζοντάς το ενδοσκοπικό. Στο τέλος, μου απάντησε: «Ο βαθύτερος λόγος της επιθυμίας να γίνει κανείς Καθηγητής είναι η αυταρέσκεια» μου είπε. «Εκείνοι που είναι διανοητικά αυτάρεσκοι, που «φτιάχνονται» υπερβολικά με τον εαυτό τους και τις ιδέες τους, είναι και αυτοί που θέλουν να γίνουν Καθηγητές».
Έκτοτε, η άποψη του Καθηγητή αποτελεί σταθερό κτήμα της σκέψης μου και με βασανίζει μέρες όπως αυτές, που οι πιστοί στρέφονται στην Παναγία για να τους εμπνεύσει σε μια ηθική και ενάρετη ζωή. Τέτοιες μέρες, σκέφτομαι και ξανασκέφτομαι πόσο αυτάρεσκος μπορεί να είμαι ο ίδιος και πόσο αυτάρεσκοι είναι οι φίλοι μου –γιατί βεβαίως, όμοιος ομοίω αεί πελάζει. Αναρωτιέμαι επίσης, πόσο η άποψη του Καθηγητή μου συνδυάζεται επιτυχώς με την δική μου αρχική άποψη (περί φλερτ με νεαρούλες), πόσο συγκρούεται μαζί της, πόσο την συμπεριλαμβάνει αλλά τελικώς την υπερβαίνει, διεκδικώντας γενικότερη ισχύ (καταλαμβάνοντας λ.χ. και τις γυναίκες που θέλουν να γίνουν Καθηγήτριες!) Έχω σχεδόν καταλήξει ότι ο Καθηγητής μου είχε δίκιο και η προσωπική του αναστοχαστική εμπειρία είναι μια καθολική εμπειρία που αφορά όλους τους ανα τον κόσμο ακαδημαϊκούς. Η διανοητική αυταρέσκεια είναι το παραγωγικό αίτιο της βουλήσεως όσων θέλουν να γίνουν καθηγητές πανεπιστημίου! Όπως η δίψα για εξουσία είναι το παραγωγικό αίτιο της βουλήσεως όσων θέλουν να γίνουν πολιτικοί. Αποδείξεις βεβαίως, μην περιμένετε –εδώ μιλούν οι διαισθήσεις μου (ή ίσως και οι δικές σας) και όχι οι αυστηροί συλλογισμοί, και ο κίνδυνος να κατηγορηθούμε ότι πέφτουμε σε στερεότυπα είναι ανοιχτός. Ασφαλώς, μαζί με την διανοητική αυταρέσκεια έρχονται να διαδραματίσουν ρόλο και άλλα κίνητρα στην επιλογή της ακαδημαϊκής καριέρας: Λόγου χάρη, η πεποίθηση κάποιου ότι έχει ταλέντο σε έναν τομέα και πρέπει να αξιοποιήσει το ταλέντο αυτό, όπως κάποιος αξιοποιεί τις δεξιότητές του. Ή, ας πούμε, το ακαδημαϊκό «βίωμα», που ως φοιτητική ανάμνηση συγκινεί κάποιους ανθρώπους και τους ωθεί στην επιθυμία να το μετατρέψουν σε τακτική καθημερινότητα. Επίσης, η μόνιμη συναναστροφή με νέους ανθρώπους που -για εκείνον που πλησιάζει την μέση ηλικία- γίνεται ένα θείο δώρο που δεν το απολαμβάνουν άλλοι, σε άλλα επαγγέλματα. Πόσο μάλλον, όταν η συναναστροφή αυτή τελεί υπο καθεστώς μιας «σχέσης εξάρτησης», της σχέσης διδασκαλίας-μαθητείας, που φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά.
Εδώ όμως γεννάται ένα πρόβλημα, ένα παράδοξο από το οποίο άντλησα και τον τίτλο του post μου. Αν η αυταρέσκεια είναι πράγματι το βαθύτερο αίτιο της επιθυμίας για ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, τότε πόσο ηθικώς άξια μπορεί να είναι μια οποιαδήποτε ακαδημαϊκή σταδιοδρομία; Το ερώτημα αυτό δεν μου φαίνεται καθόλου απλό στην απάντησή του. Γιατί, συνήθως, συμβουλεύουμε κάποιον να καταπολεμά τα ελαττώματα και ηθικώς επιλήψιμα στοιχεία του χαρακτήρα του, όπως είναι -ανάμεσα σε άλλα- ο διανοητικός ναρκισσισμός. Πώς μπορεί λοιπόν κανείς να δικαιολογήσει την επιλογή ενός επαγγέλματος, όταν η παραγωγική βάση της επιλογής αυτής παραμένει ηθικώς αδικαίωτη; Αν ξέρω ότι θέλω να γίνω Καθηγητής επειδή είμαι αυτάρεσκος, πώς μπορώ να εξακολουθώ να θέλω να γίνω Καθηγητής και παράλληλα να θέλω να βελτιώσω τον εαυτό μου και να τον απαλλάξω από το μικρόβιο της αυταρέσκειας; Υπάρχει εδώ ένα είδος αντίφασης που οδηγεί στην εξής σκέψη: Μήπως πρέπει ο προσανατολισμένος στον ηθικό βίο άνθρωπος που έχει καταλάβει ότι στο «καθηγητηλίκι» τον οδηγεί η διανοητική του αυταρέσκεια να εγκαταλείψει την επιλογή του αυτή, ακριβώς επειδή τα κίνητρά της δεν είναι ηθικώς άμεμπτα; Ή μπορεί άραγε να προβεί στην εξ αυταρεσκείας επιλογή του και, κατόπιν, να την αποδομήσει εκ των ένδον, απαλλασσόμενος από την αυταρέσκεια σταδιακά και με τον καιρό, όσο θα μεγαλώνει, θα ωριμάζει και θα καταλαβαίνει καλύτερα τον εαυτό του; Μήπως, για να παραποιήσω εδώ μια γνωστή μεταφορά του Wittgenstein, η αυταρέσκεια είναι η ανεμόσκαλα που οδηγεί στο κατόρθωμα του να γίνει κανείς Καθηγητής και όταν αυτό πραγματοποιηθεί, ο αναβάτης της πρέπει να την πετάξει μακριά γιατί δεν την έχει πια ανάγκη; Ή, καλύτερα, μήπως σκάλα είναι η ακαδημαϊκή καριέρα και κατόρθωμα η προσωπική ωρίμανση; Και πώς πετάει κανείς άραγε τέτοιες σκάλες;
Νομίζω ότι στην κατεύθυνση της παραπάνω μεταφοράς πρέπει να αναζητηθεί η λύση του παραδόξου. Αν δεν μπορούμε να απαλλαγούμε εξαρχής από την διανοητική αυταρέσκεια που μας έκανε να θέλουμε να γίνουμε Καθηγητές (γιατί τότε θα πρέπει να μην θέλουμε να γίνουμε Καθηγητές!) τότε θα πρέπει να ζήσουμε με αυτήν όσο γίνεται πιο συνειδητά, προπαθώντας διαρκώς να την ελέγχουμε και ουσιαστικά, αδημονώντας να την ξεφορτωθούμε στο μέλλον (ο στοχασμός του Leopardi περί διδακτόρων, που είχα παλιότερα αναπτύξει στο Συνιστολόγιο είναι σχετικός με την παρούσα προβληματική). Με το αναστοχαστικό δε εργαλείο του παραδόξου που κατέγραψα, μου φαίνεται ότι μπορούμε πλέον και να εξηγήσουμε ικανοποιητικά, πολλά φαινόμενα στον χώρο της ακαδημαϊκής κοινότητας: Την εριστικότητα και το «καλάμι» της πλειονότητας των νεαρών, φιλόδοξων επιστημόνων, την απολυτότητα και το «ύφος» αρκετών ώριμων, καταξιωμένων Καθηγητών, τα έξαφνα φωτεινά διαλείμματα ειλικρινούς αναστοχασμού Καθηγητών όπως αυτός του παραδείγματός μου, την απίστευτη ηρεμία και πραότητα κάποιων σεβάσμιων, ηλικιωμένων ομοτίμων. Ιδίως στην τελευταία αυτή περίπτωση νομίζω ότι ο προσεκτικός παρατηρητής βρίσκεται μπροστά σε ένα πολύ διδακτικό θέαμα: Το θέαμα ανακουφισμένων ανθρώπων που πάλεψαν σκληρά μια ολόκληρη ζωή με την αυταρέσκειά τους για να την νικήσουν, απέτυχαν, και, κάπου εκεί στα 67 τους, αυτή τους εγκατέλειψε ξαφνικά από μόνη της μαζί με την καθηγητική τους έδρα…
Υγ. Ένας ομότιμος καθηγητής μου είπε, πρόσφατα, στην διάρκεια μιας συζήτησής μας: «Ώστε θα ασχοληθείτε με την δικηγορία στο μέλλον. Δεν το βρίσκω και πολύ ενδιαφέρον». Για να προσθέσει σοφά, λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, ξορκίζοντας συνειδητά υπολείμματα αυταρέσκειας, που ένιωθε να τον βαραίνουν: «Αλλά, βέβαια, ούτε το να γίνει κανείς Καθηγητής είναι περισσότερο ενδιαφέρον!».
καλα ρε ΚΤ αντι να πας σε κανα νησι σεχουν πιαει τα υπαρξιακα σου καλοκαιριατικα? :-)
Δεν ξερω πως ειναι σε σας το πραγμα, σε μας τους οικονομολογους αναλυεται αρκετα απλα. Απο ολους τους φιλους και γνωστους μου που τελειωσαν καποιο αξιολογο διδακτορικο, το πραγμα εχει ως εξης:
Εκτος αν σε ενδιαφερουν τα πολλααααα λεφτα (οποτε πας και κανεις καποια δουλεια στον ιδιωτικο τομεα) η ακαδημαικα καρριερα σε ενα αξιοπρεπες πανεπιστημιο ειναι η ιδανικη ζωη:
-80% των ωρών που εισαι στο γραφειο σου κανεις την ερευνα που γουσταρεις
-ελευθερο ωραριο
-νεανικο περιβαλλον (ναι νταξει, δεν ειναι μονο οτι υπαρχουν πολλα νεα ατομα του φυλου που σε ενδιαφερει, γενικα οι νεοι ανθρωποι ειναι πιο ζωντανοι)
-καλες συνθηκες εργασιας και συνεργασιας, δεν υπαρχει ιδιαιτερος λογος για συγκρουσεις και γκρινιες
και τελος
-το κοινωνικο στατους του επαγγελματος σου ειναι μαλλον καλο. Κανεις δεν σε βριζει οπως βριζουν τους δικηγορους, τους χρηματιστες, τα ανωτερα στελεχη επιχειρησεων κτλ
τα βασικα προβληματα ειναι δυο
-δεν ειναι ευκολο να γινεις καθηγητης, θελει αρκετη ερευνα και να λιγυ τυχη για να σου κατσουν καποια καλα πεηπερ
-πολλοι ανθρωποι δεν εχουν την υπομονη για να ριξουν την απαραιτητη δουλεια, ειδικα επειδη η δουλεια σου αργει πολυ να ανταμοιφθει (ποσα ατομα εφτασαν να παρατησουν το διδακτορικο ας πουμε…)
Παντως δεν βλεπω εδω καποιο ιδιαιτερο θεμα αυταρεσκειας, αντε ισως για μερικους να ισχυει οτι θελουν διανοητικες προκλησεις, τι το καναν το διδακτορικο, για να ασχολουνται με εντελως τετριμμενα θεματα που μπορει να κανει οποιοσδηποτε προπτυχιακος?
Αγαπητέ SG,
εγώ θα φύγω σύντομα για το νησί και θα επανέλθω μετά από καιρό. Εσύ όμως θα πρέπει προτού φύγεις για διακοπές, να ελέγξεις μήπως όλα αυτά τα ωραία που μου έγραψες απλώς κρύβουν από τα μάτια σου κάτι βαθύτερο και πιο ενδιαφέρον για σένα τον ίδιο: την προσωπική σου διανοητική αυταρέσκεια.
Στο κάτω κάτω, δεν έγραψα τα παραπάνω για να τα διαβάσει ο “οποιοσδήποτε προπτυχιακός”. Αλλά άνθρωποι όπως εσύ :-)
Α α ζηλευω, μεχρι και συ, τελευταιος των Μοικανων, μας παρατας για τα νησια :-)
Παντως δεν ειναι διανοητικη αυταρεσκεια, απλη παρατηρηση. Δηλαδη θα εβαζα και τον εαυτο μου μεσα στην κλαση του”οιουδηποτε προπτυχιακου”, οταν ημουν ακομα στις προπτυχιακες σπουδες. Δεν ειναι θεμα ποιοτητας ή διανοησης, αλλα απλα γνωσεων και τριβης. Δεν καθεσαι να κανεις 4-5 χρονια διδακτορικο για να κανεις ακριβως την ιδια δουλεια που θα μπορουσες να κανεις χωρις ολη αυτη τη δουλεια, ειναι λιγο χασιμο χρονου. (προσεξε, οταν λεω δουλεια δεν εννοω εργασια αλλα εργο. Δηλαδη μπορεις καλλιστα ξερω γω να γινεις δικηγορος, αλλα καλο θα ειναι να δικηγορεις με καποιον τροπο που αξιοποιει τις γνωσεις που το κραστος πληρωνε για να αποκτησεις :-) )
Έξοχο κείμενο! Και συμφωνώ απολύτως με τα περί αυταρέσκειας. Μάλιστα χαμογελάω γιατί το Σαββάτο το βράδυ είχα σχετική εμπειρία. Καθόμουν με παρέα σε παραθαλλάσιο εστιατόριο στο Ναύπλιο, όταν πέρασε από μπροστά μας ο Θανάσης Διαμαντόπουλος. Ε λοιπόν κοιτούσε δεξιά και αριστερά αυτάρεσκα περιμένοντας να τον αναγνωρίσουν. Κανείς, στο συγκεκριμένο κοινό δεν του έδωσε σημασία, αλλά το γεγονός ποσώς αφαίρεσε το χαμόγελο ματαιοδοξίας από το πρόσωπο του.
Τέλος η αυταρέσκεια δεν πετιέται μετά την κατάληψη της θέσης. Δεν είναι εργαλείο που το επιλέγει κανείς. Ή το έχεις ή δεν το έχεις ως συστατικό στοιχείο του χαρακτήρος σου. Αν το έχεις και μπλέξεις με τα ακαδημαϊκά και την έρευνα αυτή θα σε οδηγήσει στην επιθυμία για ακαδημαϊκή καριέρα. Αν δεν την έχεις, ακόμα κι αν τελειώσεις πετυχημένο διδακτορικό μπορεί να μην ασχοληθείς περαιτέρω με το Πανεπιστήμιο.
Υ.Γ. Μια ερώτηση έχω. Η γνωστή μεταφορά του Wittgenstein από που είναι; Γιατί εγώ μέχρι τώρα νόμιζα ότι ήταν του Ουμπέρτο Έκο από το Όνομα του Ρόδου, όπου την βάζει στο στόμα του κεντρικού του ήρωα Γουλιέλμου του Μπασκερβιλ.
Για τις γυναίκες ομως που θα ήθελαν να γίνουν καθηγήτριες δεν ειπατε τίποτα με τον καθηγητή της Νομικής. Γιατί άραγε να το θέλουν ; Κι εγω στα νειάτα μου προς τα εκεί ειχα στραφεί, θέλοντας να βρισκομαι μεσα στα ορια ή μάλλον το μαντρί της εκπαιδευτικής κοινότητας και γιατί αγαπούσα το βιβλίο και αγαπούσα – ως αποφοιτη της Νομικής – το συνδυασμό των άρθρων. Ομως αλλα φοβερά γεγονότα με οδήγησαν αλλου γι αλλού…. Συμφωνώ ότι η αυταρέσκεια ειναι ένα σοβαρό στοιχείο, μια προωθητική δύναμη, αλλα΄ειναι αρκετή από μόνη της να δημιουργήσει αυτό το ωστικό κύμα ; Τί να σας πω αγαπητέ μου, αμφιβάλλω. Θα πρέπει νάναι κι αλλες ανάγκες , κι αλλα εμπλεκόμενα θέλω και επιθυμίες. Οσο για τις νεαρές, παλιό το μοτίβο.
σας χαιρετώ
ΥΓ…οσον αφορά το θεμα σας με τους Ελληνες που …διαπρέπουν , αφήστε τον κόσμο να το πιστεύει. Τόχει ανάγκη κι εσείς του γκρεμίζετε τους πυργους στην άμμο, φίλε μου. Γιατί, άραγε; Νομιζω ότι ειναι γυναικα αρθρογραφος αυτή που μιλησε με τον αντιπρυτανη του Χαρβαρντ , ειχε ελθει, αν δεν κανω λαθος για το τμήμα του Ναυπλίου
ριτς
Pelerin,
Η μεταφορά είναι, νομίζω, από μια πρόταση του Tractatus του Wittgenstein (στο κείμενό μου πάντως απλώς μου ήρθε στο μυαλό η σχετική εικόνα, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με βιττγκενστάιν και φιλοσοφία τα παραπάνω -νομίζω εκ των υστέρων μάλιστα ότι είναι ατυχέστατη η μεταφορά μου).
Ρίτσα,
Ήδη απάντησα για τις γυναίκες στο κείμενο -ισχύουν μάλλον τα περί διανοητικής αυταρέσκειας και γι’αυτές. Το μοτίβο με τις νεαρές είναι πράγματι παλιό και νομίζω γενικώς ότι έχει πυρήνα αληθείας (απλώς η εξηγητική του δύναμη είναι ελλιπής). Ως προς το αν η διανοητική αυταρέσκεια είναι “αρκετή από μόνη της”: Εμένα με ενδιαφέρει απλώς αν είναι το βασικό στοιχείο, μεταξύ άλλων (πιστεύω ότι είναι).
Δεν έπιασα τέλος, το υστερόγραφό σου, αν θες το επεξηγείς κάπως;
kt
όταν πάω σπίτι θα το τσεκάρω στο κείμενο του Tractatus. Πάντως τόσα χρόνια το χρησιμοποιούσα ως ωραίο παράδειγμα από τον Έκο. Μην μου πεις ότι ο άτιμος ποιητική αδεία έκανε plagiarism!!!
Όντως εδώ το λέει ο Wittgenstein:
6.54
My propositions are elucidatory in this way: he who understands me finally recognizes them as senseless, when he has climbed out through them, on them, over them. (He must so to speak throw away the ladder, after he has climbed up on it.)
He must surmount these propositions; then he sees the world rightly.
Αλλά και ο Έκο κάπως έτσι τα λέει ο πονηρούλης:
“I have never doubted the truth of signs, Adso; they are the only things man has with which to orient himself in the world. What I did not understand is the relation among signs . . . I behaved stubbornly, pursuing a semblance of order, when I should have known well that there is no order in the universe.”
“But in imagining an erroneous order you still found something. . . .”
“What you say is very fine, Adso, and I thank you. The order that our mind imagines is like a net, or like a ladder, built to attain something. But afterward you must throw the ladder away, because you discover that, even if it was useful, it was meaningless . . . The only truths that are useful are instruments to be thrown away.”
— The Name of the Rose, Seventh Day, Night
Ποια πολλααα λεφτά βρε SG, ιδίως στην ελλάδα.
Λαχνοί είναι αυτά, ελάχιστες οι θέσεις η τα γωνιακά μαγαζιά που βγάζουν στα πολλάαα…εούρο.
Στην αντίπερα όχθη του Aτλαντικού μπορει να υπάρχουν κάποιες περισσότερες ευκαιρίες για τέτοιες θέσεις.
Και μιλώντας για αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, κτ, να σου δώσω και μια άλλη προοπτική απ’το τι συμβαίνει εκεί (ΗΠΑ) στις λεγόμενες ..”επαγγελματικές” Σχολές (Νομική, Ιατρική, Οδοντ., Φαρμακευτική κλπ).
Επειδή αυτές οι Σχολές είναι Μεταπτυχιακές, χρειάζεσαι δλδ τετραετές πτυχίο (bachelor) για να γίνεις δεκτός (μετά από εξετάσεις—LSAT, GMAT, και τέτοια) ,
το πτυχίο τους θεωρείται ισοδύναμο με διδακτορικό και αρα το διδακτορικό ΔΕΝ είναι απαραίτητο για να γίνεις καθηγητής στο πανεπιστήμιο, σ’αυτές τις Σχολές, εκεί.
Για παράδειγμα ο Barack Obama και ο Bill Clinton υπήρξαν καθηγητές πανεπιστημίου (Σικάγο, Αρκανσω αντίστ.) αλλα δεν ειχαν διδακτορικό.
{Μερικοί πάντως εκ των διδασκόντων σ’αυτές τις Σχολές εχουν ΚΑΙ διδακτορικό, είναι κάτι εξτρα, αλλα όχι απαραίτητο}
Για Πολυτεχνείο, Θετικές Επιστήμες, Οικονομικά, ΔΕΝ ισχύει το ιδιο γιατί υπάρχει προπτυχιακό αντίστοιχο πρόγραμμα, αρα χρειάζεται σχεδόν πάντα και διδακτορικό.
Για να γυρίσουμε και στα εν ελλάδι και να κλείσω {ειμαι και γώ για νησί μου φένεται} νομίζω ότι με την θέση του Εκπαιδευτικού γενικά, νικάς (η προσπαθείς να νικήσεις) το καπιταλιστικό σύστημα στο παιχνίδι του.
Εχεις “μόνιμη“ θέση, χαλαρή, με καλά (για ελλάδα) λεφτά, χωρίς να υφίστασαι τις χοντρές τρικυμίες της ..επάρατης Αγοράς.
Και πνευματικές προκλήσεις μπόλικες αν το επιθυμείς.
Τώρα, αν εισαι και ταυτόχρονα στην “Αγορά” τότε δουλεύεις μέρα, νύχτα, σαβ/κα, πιθανά φθείρεις την υγεία σου και τα αποτελέσματα συχνά είναι αμφίβολα.
Ασε που έχουμε και φαινόμενα (πιθανής πάλι) διαπλοκής (conflict of interest).
Δηλαδή γιατί να σου μάθει ο καθηγητής “όλα τα κόλπα της δουλειάς”, αν πρόκειται να σε βρεί μπροστά του στην αγορά εργασίας σε 2 η 3 η 5 χρόνια.
Διαλέγεις το δηλητήριο σου.
στις εξετάσεις Ιατρικής, MCAT εννοούσα, OXI GMAT.