Ερωτάται:
Μπορεί το κράτος να αποφασίση αύριο μεθαύριο ότι οι γονείς, όλοι οι γονείς γενικώς, δεν κάνουν καλά την δουλειά τους και ότι το συμφέρον των τέκνων επιβάλλει να τα μαζέψουμε σε ένα στρατόπεδο ανατροφής τέκνων, ένα Τεκνοτροφείο ας πούμε;
Πράγμα το οποίο θα με διευκόλυνε εξαιρετικά, οφείλω να σημειώσω, αρκεί να είχε συχνά επισκεπτήρια!
[Προσοχή: κάτι παρόμοιο το κράτος μπορεί να το κάνη και όντως το κάνει και σήμερα, αλλά όχι ασφαλώς γενικά, αλλά “αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημά τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ή τη διοίκηση της περιουσίας του ή αν ασκούν το λειτούργημα αυτό καταχρηστικά ή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σ’ αυτό” (άρ. 1532 ΑΚ)].
Στο τεκνοτροφείο έχει ειδικά εκπαιδευμένους Τεκνοφύλακες, τι ψυχολογίες, τι παιδαγωγικές, τι της Παναγιάς τα μάτια, τα πάντα όλα. Τα υλικά μέσα είναι άφθονα, το αποτέλεσμα εγγυημένο. Να φανταστήτε υπάρχει μέχρι και ειδικότητα Αγαπητή, αποφοίτου ΑΤΕΙ: ο Αγαπητής είναι ο εντεταλμένος υπάλληλος να αγαπά τα παιδάκια, 24/7/365.
Οι φυσικοί γονείς δεν πιάνουν χαρτωσιά! Το κράτος, ασκώντας την υποχρέωσή του προς προστασία της ανηλικότητας κατ’ άρ. 21 Σ, όχι απλώς δικαιούται να ανακαλέση την παραχώρηση, το χατιράκι βρε που είχε κάνει στους γονείς, αλλά υποχρεούται να δώση στα παιδάκια το καλύτερο δυνατόν που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία, προς το συμφέρον των τέκνων πάντοτε. Αφού δεν υπάρχει κανένα αντίθετο δικαίωμα, ώστε να το περιορίση!
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι το τεκνοτροφείο, στελεχωμένο με ειδικούς παιδαγωγούς, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, αναπτυξιολόγους και λοιπούς παπατζολόγους της Τεκνοφυλακής, θα ήταν όντως προς το βέλτιστο συμφέρον των τέκνων. Ότι δηλαδή τα παιδάκια στο τεκνοτροφείο θα κατέληγαν καλύτερα ανατεθραμμένα, ό,τι και αν σημαίνη αυτό, παρά με τους γονείς τους.
Όλα καλώς;
Σύμφωνα με το άρ. 1510 ΑΚ:
Η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού.
Η διάταξη αυτή διαβάζεται σε συνδυασμό με την διάταξη του άρ. 1511 ΑΚ, σύμφωνα με την οποία
Κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου.
Καίτοι δεν υπάρχει ρητή συνταγματική διάταξη, υπάρχουν αρκετές διατάξεις διεθνούς δικαίου που θίγουν το θέμα ευθέως (και μερικές παρακαμπτηρίως). Μία είναι η διάταξη του άρ. 8 παρ. 1 ΕΣΔΑ:
Παv πρόσωπov δικαιoύται εις τov σεβασµόv της ιδιωτικής και oικoγεvειακής ζωής τoυ, της κατoικίας τoυ και της αλληλoγραφίας τoυ.
ενώ και το άρ. 23 παρ. 1 και 2 του Διεθνούς Συμφώνου Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων (κυρωτικός Ν. 2462/1997) προβλέπει τα εξής:
1. Η oικoγέvεια είvαι φυσικό και θεμελιώδες στoιχείo της κoιvωvίας, τα μέλη της δε απoλαύoυv τηv πρoστασία της κoιvωvίας και τoυ Κράτoυς.
2. Αvαγvωρίζεται τo δικαίωμα αvδρώv και γυvαικώv σε ηλικία γάμoυ vα παvτρεύovται και vα δημιoυργoύv oικoγέvεια.
Από το τεθειμένο δίκαιο λοιπόν προκύπτει σαφώς ότι ο γονέας έχει αυτοτελές δικαίωμα δημιουργίας οικογένειας και, άρα, γονικής μέριμνας του τέκνου του, την οποία βέβαια οφείλει να ασκή προς το συμφέρον του τέκνου. Το κράτος δεν έχει εξουσία να αφαιρέση ανεπίλεκτα και αναίτια την γονική μέριμνα από τους γονείς και να την αναλάβη το ίδιο, ακόμη και αν (φαινομενικά;) αυτό θα ήταν προς το συμφέρον του τέκνου. Ακόμη δηλαδή και αν η τελική θέση του τέκνου στο τεκνοτροφείο θα ήταν ανώτερη παρά με τους γονείς του. Οι γονείς δεν είναι παραχωρησιούχοι του Δημοσίου, δεν είναι οιονεί δημόσιοι υπάλληλοι ούτε επίμορτοι τεκνολήπτες, στους οποίους το κράτος εμπιστεύεται τα τέκνα (του!) προς ανατροφήν.
Ποια είναι άραγε η ηθική κρηπίδα αυτού του δικαιώματος; Γιατί οι γονείς να δικαιούνται να αναθρέψουν το τέκνο τους ακόμη και χειρότερα από μια κρατική υπηρεσία; (Όχι πολύ χειρότερα ασφαλώς, αλλά οπωσδήποτε κατά τι χειρότερα).
Μία προφανής και εύκολη απάντηση προκύπτει αρνητικά: η γονική μέριμνα πρέπει να ασκηθή από κάποιον πάντως, είτε αυτός είναι η Τεκνοφυλακή είτε ο γονέας, είτε κατ’ οίκον είτε σε ένα τεκνοτροφείο. Η κοινωνική πείρα υποδεικνύει ότι οι γονείς διαθέτουν κατά τεκμήριο και στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων τους υλικούς και άυλους εκείνους πόρους που απαιτούνται σε βαθμό επαρκέστερο από οποιαδήποτε κρατική υπηρεσία. Όσο ατελείς και αν είναι οι γονείς, είναι καταρχήν τελειότεροι κάθε τρίτου.
Έγραψα μόλις “τρίτου” και διερωτώμαι: τι κάνει “τρίτο” οποιονδήποτε άλλο εν προκειμένω; Ποια και πόση κανονιστική ισχύ μπορούν να αναπτύξουν τα απλά βιολογικά γεγονότα της σύλληψης, της κυοφορίας και του τοκετού; Είναι άραγε το τέκνο ένα απλό βιολογικό δημιούργημα των γονέων; Μήπως τους ανήκει κιόλας; Αυτό είναι όλο κι όλο εκείνο που κάνει “τρίτους” τους άλλους;
Απαντήσεις, κάποιες απαντήσεις τέλος πάντων, στο επόμενο επεισόδιο.
Είναι ενδιαφέρον ζήτημα να εξετάσουμε το νόημα του “βιολογικού γονέα”, αλλά νομίζω ότι περισσότερο μας απασχολεί η συμπεριφορά των οικογενειών σε ποιο αφηρημένο επίπεδο. Άρα ίσως να το εξετάσουμε από την άποψη των μη-βιολογικών οικογενειών, από υιοθεσία. Προσωπικά και χωρίς καμία εμπειρία ως γονέας (άλλα όχι και ως παιδι) έχω απορία για το γιατί θα πρέπει να θεωρηθούν τα παιδιά μια ειδική περίπτωση ανθρώπου που το κράτος θα αντιμετωπίζει διαφορετικά. Εάν δεν μιλούσαμε για ενήλικες θα λέγαμε ότι ένας γονέας είχε πληρεξούσιο του “παιδιού” εις αντάλλαγμα της ηθικής και υλικής φροντίδας. Το πληρεξούσιο αυτό ανακαλείται οπότε το επιθυμεί το παιδί ή τροποποιείται παρομοίως. Οι εξουσιοδοτημένοι γονείς δεν έχουν ουσιαστικά καμία συγκεκριμένη υποχρέωση και δεν δεσμεύονται θετικά (αν και φυσικά δεσμεύονται αρνητικά) και απλά μπορούν να παίρνουν αποφάσεις έως το “παιδί” τους ανακαλέσει. Μια τέτοια “εξάρτηση” θα μπορούσε να ήταν η ελεύθερη επιλογή ενός ενήλικα, πχ που παραχωρει στον σύζυγο γονεϊκα δικαιώματα επί του εαυτού του. Και ρωτώ: γιατί μην θεωρήσουμε όλα τα γεννημένα παιδιά οιονεί ενήλικες και τους γονείς πληρεξούσιους αυτών; ποιο το μειονέκτημα αυτής της αντιμετώπισης;
Ξερωγώ ότι καμία τέτοια πληρεξουσιότητα δεν δόθηκε ποτέ; ;-)
Και αν ένα τέκνο δεν μπορεί να την δώση ούτως ή άλλως, λόγω ασθένειας π.χ.;
Γίνε πιο συγκεκριμένος. Το θέμα μου εδώ είναι η σύγκριση γονεϊκής/κρατικής φροντίδας εξ επόψεως συμφέροντος του τέκνου. Επί ίσοις υλικοίς κ.λπ. όροις, πού υπερέχει, αν υπερέχει, ο γονέας;
μιλάω για μια πληρεξουσιότητα που είναι ίδια σε περιεχόμενο με αυτές που δίνονται από τους ενήλικες αλλά προφανώς διαφορετικής μορφής (δηλαδή δεν βασίζεται σε ένα χαρτί υπογεγραμμένο από τον εξουσιοδότη αλλά σε ένα χαρτί υπογεγραμμένο από τον ληξίαρχο). Τέτοια πληρεξουσιότητα σήμερα υπάρχει μόνο ως υποννοούμενο, δηλαδή υπάρχει ελάχιστα. Αλλά εάν υπήρχε ρητά τότε προφανώς ούτε θα υπήρχε απαίτηση να συναινέσει με γραπτό ή προφορικό τρόπο το νεογέννητο σε αυτή (θα θεωρούνταν ότι συμβαίνει μέσω γλώσσας του σώματος) ούτε θα υπήρχε και η απαίτηση αυτή να ισχύει υπό οποιεσδήποτε ασυνήθιστες συνθήκες.
Ας γίνω λοιπόν πιο συγκεκριμένος για τους υλικούς όρους: ο εξουσιοδοτημένος αναλαμβάνει τις υποθέσεις μου, όχι όμως αναγκαστικά με κάποιο κόστος για αυτόν. Όπως ο πληρεξούσιος δικηγόρος που με αντιπροσωπεύσει κάπου δεν υποχρεούται να ζημιώνεται για αυτό έτσι και ο γονιός δεν υποχρεούται να ζημιώνεται για την γονική μέριμνα που εξασκεί. Όπως και ο δικηγόρος όμως είναι υπεύθυνος εάν σκόπιμα βλάψει τα συμφέροντα του πελάτη του έτσι και ο γονιός είναι υπεύθυνος εάν για παράδειγμα πάρει το παιδί από το μαιευτήριο (όπου το συμφέρον του παιδιού εξυπηρετείται) και το πάει στο σπίτι για να το αφήσει νηστικό (κάτι που είναι εναντίον του συμφέροντος του παιδιού, αφού το μόνο αγαθό που έχει είναι η ζωή του). Και για να γυρίσω στο θέμα σου, και δούμε το θέμα λίγο αναρχικά, όπως θα ήταν παράλογο να επιλέγει ή να αδειοδοτεί το κράτος ποιον δικηγόρο θα επιλέξω να με αντιπροσωπεύει (αγνοήστε την πραγματικότητα παρακαλώ) έτσι θα ήταν παράλογο να επιλέγει ή να αδειοδοτεί το κράτος ποιον γονιό θα “επιλέξει” το παιδί να τον κηδεμονεύσει. Η μητέρα επιλέγεται από το παιδί γιατί προφανώς το παιδί δεν επιθυμεί να αποχωριστεί από αυτήν. Αργότερα στην ζωή το παιδί επιλέγει και τον πατέρα με παρόμοιο τρόπο. Το κράτος δεν έχει καμία δουλειά να μπει ανάμεσα στην ειρηνική σχέση μεταξύ μάνας, πατέρα, άλλου πατέρα και τέκνου.
Τέλος, μια απορία:
τι γίνεται εάν υπογράψω ένα πληρεξούσιο αλλά μετά πέσω σε κώμα. Το πληρεξούσιο αυτό εξακολουθεί να ισχύει κατά τον ίδιο τρόπο;
Έχεις σκοπό να πέσης σε κώμα; ;-)
Το πληρεξούσιο ισχύει μέχρι την ανάκλησή του.
Το τέκνο δεν επιλέγει τίποτε γιατί δεν έχει ελευθερία επιλογής, ούτε σε βουλητικό ούτε σε γνωσιακό ούτε σε φυσιοκρατικό επίπεδο (πώς να αγνοήσω την πραγματικότητα;). Πολύ λιγώτερο επιλέγει τον έρμο τον πατέρα.
χαχα, η έλευθερία επιλογής των ενηλίκων είναι δηλαδή μια εμπειρική πραγματικότητα που δεν μπορείς να αγνοήσεις ενώ τις κραυγές του νήπιου κατά τον αποχωρισμό του από την μάνα μπορείς;