Αντιλαμβάνομαι ότι αυγουστιάτικα η ανθρωπότητα έχει πιο σοβαρά πράγματα για να ασχοληθή. Αλλά εγώ αυτά σκεφτόμουνα το βράδυ που κουνούσα την μικρή: κι αν είναι ηθικά μεμπτό να κάνουμε παιδιά;
(Ας σημειωθή βέβαια ότι η ανυπαρξία ένα ηθικού καθήκοντος μη τεκνοποιίας δεν συνεπάγεται την ύπαρξη ενός ηθικού δικαιώματος στην τεκνοποιία. Όχι αναγκαστικά δηλαδή, έτερον εκάτερον. Νομικά το ζήτημα είναι σαφές πάντως.)
Η βασική (η μόνη;) αντίρρηση κατά της τεκνοποιίας που ξέρω είναι η οικολογική (εννοώ όχι μεταξύ των ανθρώπων που δεν επιθυμούν να κάνουν παιδιά, αλλά μεταξύ όσων θα ήθελαν να κάνουν, κρίνουν όμως ότι υπάρχουν ηθικοί λόγοι που τους επιβάλλουν να απόσχουν). Η οικολογική αντίρρηση λοιπόν διατείνεται περίπου ότι είμαστε υπερβολικά πολλοί στην Γη μας, καταναλώνουμε πολύ και επιβαρύνουμε το περιβάλλον ακόμη περισσότερο. Ένας ακόμη άνθρωπος δεν είναι αυτό που λείπει από την οικολογική ισορροπία, αλλ’ αντιθέτως κάθε νέος τοκετός μάς φέρνει πιο κοντά στην οικολογική καταστροφή.
Κάπως έτσι.
Η γενική αυτή αντίληψη μπορεί να αποκρυσταλλωθή σε δύο εκδοχές: την αυστηρή, που αντιτίθεται πλήρως στην παιδοποιία και κατ’ αποτέλεσμα καλεί για μείωση του ανθρώπινου πληθυσμού, και την ήπια, που ανέχεται την συντήρηση του παρόντος πληθυσμού με την διατήρηση της τεκνοποίησης στο όριο της αναπληρώσεως των γενεών, ήτοι στα 2 παιδάκια ανά γόνιμη γυναίκα (κατ’ ακριβολογίαν το ποσοστό είναι λίγο μεγαλύτερο, επειδή κάποια από τα τέκνα, δυστυχώς, δεν θα φτάσουν σε αναπαραγωγική ηλικία).
Αυτή η (ουσιαστικά νεομαλθουσιανή) αντίληψη, όσο και αν φοριέται, δεν δικαιολογείται από τα στοιχεία.
Καταρχάς, την ώρα που γράφω αυτό το κείμενο ο πληθυσμός της Γης είναι γύρω στα 7.251.182.685 άτομα (ο αριθμός που θα δητε στον σύνδεσμο θα είναι φυσικά μεγαλύτερος). Συγκριτικά, όταν ήμαστε στο σχολείο, διδασκόμασταν ένα πληθυσμό γύρω στα 5 δις. Δόξα τω Θεώ λοιπόν, αυξανόμεθα και πληθυνόμενα, και μάλιστα ταχέως. Το τελευταίο πληθυσμιακό δισεκατομμύριο ήταν το ταχύτερο στην ανθρώπινη ιστορία και, φυσικά, ποτέ δεν υπήρχαν περισσότεροι άνθρωποι εν ζωή παρά σήμερα (και το “σήμερα” είναι κυριολεκτικό: αύριο θα είναι περισσότεροι!).
Μπορεί να ακούγωνται πολλά λοιπόν όλα αυτά τα μικρά ανθρωπάκια που μυρμηγκιάζουν στην καμπούρα της γριάς Γης μας. Στην πραγματικότητα όμως, αν τους βάζαμε να μείνουν σε άνετες μονοκατοικίες, ο ένας δίπλα στον άλλο, είναι ζήτημα αν θα γέμιζαν μια έκταση σαν του Τέξας (κάθε τετραμελής οικογένεια θα είχε ένα οικόπεδο 400 τ.μ.!). Ασφαλώς βέβαια θα χρειάζονταν πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις για να τραφούν, να ποτιστούν, να ποδεθούν κλπ, αλλά το πιάσατε το υπονοούμενο: χωράνε κι άλλοι.
Πράγματι, δεν συνειδητοποιούμε όχι πόσο γεμάτος, αλλά πόσο άδειος είναι ο πλανήτης μας (από την ανθρωποκεντρική οπτική πάντα). Ακόμη και αν εξαιρέσουμε εξωτικά σχέδια εποικισμού των θαλασσών (που εν ανάγκη θα σταματήσουν να είναι εξωτικά, γιατί, αν χρειαστή, στην πραγματοποίησή τους θα αφιερωθούν τεράστιοι πόροι), η παγκόσμια πληθυσμιακή πυκνότητα είναι της τάξης του Ιράν, μιας χώρας με μεγάλες ερήμους και οροσειρές. Αν όλη η γη (πλην Ανταρκτικής) είχε την πληθυσμιακή πυκνότητα της Γαλλίας ας πούμε, ο ανθρώπινος πληθυσμός θα κινείτο περί τα 16 δισεκατομμύρια, υπερδιπλάσιος του σημερινού. Τεράστιες εκτάσεις, όπως η Αυστραλία, η Γροινλανδία, η Σιβηρία, η ΝΔ Αφρική, ο Καναδάς είναι βασικά άδειες. Χωράνε κι άλλοι.
Η πληθυσμιακή κατανομή είναι βέβαια πολύ άνιση. Οι πρόοδοι της ιατρικής τον 20ό αιώνα επέτρεψαν τον συνωστισμό σε χώρες όπως το Μπανγκλαντές ή η Αιθιοπία, όπου όλους τους προηγούμενους αιώνες ο πληθυσμός ήταν πολύ πιο σταθερός, με τίμημα εκατομμύρια θανάτους από πείνα ή ασθένειες. Να ποιοι φταίνε λοιπόν:
Ακόμη και αν υπήρχε λοιπόν πρόβλημα υπερπληθυσμού, δεν φταίει (και για αυτό!) η Ελληνίδα Μάνα. Η Ελλάδα παραμένει μια σχετικά αραιοκατοικημένη χώρα σε σχέση με την γεωγραφική της θέση, την σύσταση του εδάφους και το κλίμα της. Έχουμε περί τους 82 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, την στιγμή που Τουρκία και Αλβανία έχουν 98 (επίσης: ΠΓΔΜ 80, Βουλγαρία 66, Σερβία 93, Κύπρος 146, Ρουμανία 84). Ένας πληθυσμός 15 εκ. σημαίνει πυκνότητα περί τους 113 ανά τ.χλμ., της τάξης δηλαδή της Πορτογαλίας ή της Σλοβακίας. Αν λοιπόν υπάρχουν κάποιοι λαοί που πρέπει να αρχίσουν να συγκρατούν τις ορμές τους, αυτοί δεν είμαστε εμείς.
Ασφαλώς βέβαια το πρόβλημα του πληθυσμού δεν είναι μόνο εν στενή εννοία χωροταξικό, αλλά ζήτημα πόρων, δηλαδή στην καρδιά του οικολογικό (και οικονομικό): το ζήτημα δεν είναι απλώς αν χωράμε ο ένας δίπλα στον άλλο, αλλά αν μπορούμε να ζήσουμε κιόλας. Σχετικά με αυτό το θέμα, κάνω τις εξής σκέψεις:
Πρώτον, η γέννηση ενός νέου ανθρώπου δεν προκαθορίζει και τις καταναλωτικές του συνήθειες, πόσο ενέργεια θα δαπανά κλπ. Αν όλα αυτά σπανίσουν, ή μάλλον σπανίσουν κιάλλο, προφανώς θα προσαρμοστή και το ενεργειακό αποτύπωμα του κάθε ανθρώπου.
Δεύτερον, λίγοι ίσως συνειδητοποιούν ότι περισσότεροι άνθρωποι δεν σημαίνει μόνο περισσότερα προβλήματα, αλλά και περισσότερες λύσεις! Πράγματι, αντί της ψευδόλυσης της τεχνολογικής παλινδρόμησης (: να τρώμε χόρτα, να μην ταξιδεύουμε με αεροπλάνο, να μετακομίσουμε στο χωριό και να έχουμε ο καθένας την κατσίκα του) θεωρώ πολύ πιο εύλογη, πιθανή και αποτελεσματική την πραγματική λύση της τεχνολογικής υπέρβασης: κάποιος από τους νέους ανθρώπους θα εφεύρη τις αναγκαίες τεχνολογίες που θα πολλαπλασιάσουν τους άρτους και τους ιχθύς τους κόσμου. Κάθε νεογέννητο είναι ένα βήμα πιο κοντά σε αυτό το τέλος.
Τρίτον, πρέπει να έχουμε συναίσθηση των εκατέρωθεν διακυβευμάτων εδώ πέρα. Από την μία έχουμε την ασαφή και αόριστη βλάβη (σε ποιον; στους ζώντες; στην φύση;) που ενδέχεται (: αν συνεχιστή η πληθυσμιακή αύξηση και αν δεν αντισταθμιστή από την πρόοδο της τεχνολογίας) να επιφέρη το νέο μέλος της ανθρωπότητας. Η δήθεν αυτή βλάβη είναι κάτι σαν την βλάβη που προκαλώ στον πλησίον μου κάθε φορά που αγοράζω κεράσια: προκαλώ ζήτηση και διατηρώ ή αυξάνω την τιμή τους. Από την άλλη μεριά όμως η διαφορά είναι η ύπαρξη ή η ανυπαρξία ενός ανθρώπινου όντος. Ας είμαστε πολύ προσεκτικοί πριν στερήσουμε την ανθρωπότητα από ένα Δημήτρη Παπαϊωάννου (ή ένα Δημήτρη Αβραμόπουλο, τέλος πάντων).
Τέταρτον, κάτι λείπει εδώ σε διαγενεακή δικαιοσύνη. Η εδώ απορριπτόμενη άποψη ευνοεί καθαρά τους ζώντες έναντι των μη ζώντων, τους παρόντες έναντι των μελλόντων, το τώρα έναντι του μετά. Κάνει δηλαδή ακριβώς αυτό που διακηρύσσει ότι καταπολεμεί: το ίδιο που κάνουν όσοι υπερκαταναλώνουν ή υπερχρέωνουν την χώρα, μην λαμβάνοντας επαρκώς υπόψιν τα ηθικά συμφέροντα των απόντων. Αλλά έχουν και τα παιδιά μας λόγο. Ακόμη και τα πιο αδύναμα από αυτά: τα αγέννητα.
Πέμπτον, ειδικά για την Ελλάδα, με τα γνωστά ανυπέρβλητα προβλήματα αναλογίας ενεργού προς ανενεργό πληθυσμό και συνακόλουθης κατάρρευσης των ασφαλιστικών της ταμείων, η παιδοποιία είναι δραστηριότητα που εγγίζει τα όρια του πατριωτικού καθήκοντος: υπάρχουν για μας πολύ πιο πιεστικά προβλήματα από το πότε τελειώνει το πετρέλαιο και αν πρέπει να μειωθούν οι εκτάσεις που καλλιεργούνται για ζωοτροφές.
Και καταλήγω με την προβλέψιμη, πλην αναπόφευκτη παραίνεση του εθνικού μας Τζίμη:
Πρόβλημα δεν είναι η αύξηση του πληθυσμού (όσο η τεχνολογία εξασφαλίζει την τροφή – συμφωνώ μαζί σου), αλλά η αύξηση του ΜΟ ζωής σε εξωφρενικά επίπεδα.
Διαχρονικά ο ΜΟ ζωής δεν ξεπερνούσε τα 35-40 έτη, σήμερα αγγίζει τα 80. Η γενιά η δικιά μας βάσει των σημερινών και των προδιαγραφόμενων, εγγύς μελλοντικών συνθηκών διαβίωσης πιθανότατα θα αγγίξει τα 100 έτη, τα σημερινά βρέφη ίσως ζήσουν πολύ περισσότερο.
Μια τέτοια προοπτική είναι τρομακτική (για πολλούς και ευνόητους λόγους: οικονομικούς, κοινωνικούς, ευρύτερα εθνικούς).
Η Ελλάδα έχει την ατυχία να χαρακτηρίζεται και από υπογεννητικότητα και από γηρασμένο πληθυσμό. Οι Έλληνες πηδάμε αλλά δεν γεννάμε. Εγώ, σταμάτησα στα δύο παιδιά -αν και ειλικρινά θα ήθελα περισσότερα -, για λόγους, όμως, επαγγελματικούς, δηλαδή, για να μην κρυβόμαστε, καταναλωτικούς, δεν προχωρώ σε τρίτο – νομίζω ότι οι περισσότεροι κάπως έτσι σκεφτόμαστε. Δεν βλέπω άλλη λύση από την – κάποιας μορφής – επανάληψη μελλοντικά του επιτυχημένου πειράματος της δεκαετίας του ’90, της προσέλκυσης δηλαδή Βαλκάνιων, ομόθρησκων νέων ανθρώπων με όρεξη για δημιουργία.
Τα κορίτσια που γεννήθηκαν φέτος στην Ελλάδα, εν οις και η επτάκις δισεκατομμυριοστή κλπ, θα πεθάνουν κατά μέσο όρο το 2097. Ω ρε φίλε!
Ναι, με βάση τα σημερινά δεδομένα θα πεθάνουν κοντά στα 85 τους. Το 2097 όμως θα ισχύουν τα ίδια; Ένας 80άρης σήμερα έχει προσεγγίσει το σημερινό προσδόκιμο ζωής. Ποιο ήταν όμως αυτό το 1934;
Χορεύεις γύρω γύρω από το ζήτημα της εξωτερικότητας αλλά δεν το απαντάς ευθέως στο κείμενο. Επίσης, όταν μιλάμε για την ανθρωπότητα και τον υπερπληθυσμό στον πλανήτη, το “μα η χώρα μου έχει υπογεννητικότητα” είναι νοοτροπία NIMBY, αντίστοιχη αυτής που επιδεικνύουν διάφορες χώρες στο ζήτημα του περιορισμού των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Δεν έχει νόημα η διάκριση σε ξεχωριστούς λαούς όταν μιλάμε για το μέλλον της ανθρωπότητας ή για αέρια που δεν αναγνωρίζουν σύνορα.
Επιπλέον, υπάρχει κάποιο φυσικό όριο, ας το πούμε Μαλθουσιανό, στον ανθρώπινο πληθυσμό. Οι πόροι δεν είναι άπειροι, οπότε κάποτε πρέπει να σταματήσουμε να γεννοβολάμε. Η τεχνολoγική πρόοδος ως τώρα έχει οδηγήσει αυτό το όριο μακρύτερα απ’ό,τι πίστευε ο Μάλθους το 1800 και υπάρχει η ελπίδα ότι θα το επεκτείνει ακόμα περισσότερο. Δεν υπάρχει όμως καμμία διασφάλιση ότι η τεχνολογία θα συνεχίσει να βελτίωνεται ταχύτερα από τον ρυθμό προσέγγισης του Μαλθουσιανού ορίου. Που σημαίνει ότι οφείλουμε, τουλάχιστον, να προβληματιζόμαστε για το ηθικό πρόσημο της αύξησης του πληθυσμού του είδους μας. Έστω και κατά ένα άτομο.
Μα προβληματίστηκα, δεν προβληματίστηκα ;-)
Η αποψάρα μου είναι ότι και αυτό είναι ζήτημα προσφοράς και ζήτησης. Αν δηλαδή η ζήτηση πόρων αυξηθή τόσο πολύ εξαιτίας της σπάνιός τους και καταστούν πανάκριβοι, θα μειωθή η ζήτηση και για τέκνα, αφού, με δεδομένο εισόδημα, αυτά απλώς δεν θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν. Αν φως, νερό, τηλέφωνο γίνουν πανάκριβα, όλοι θα σκέφτωνται πρώτα “σε τι κόσμο θα φέρουμε τα παιδιά μας;”. Όπως λέει και ο ΚΣ παραπάνω, “δεν με παίρνει για τρίτο”. [και το τρίτο μάλιστα συνιστά ποιοτική διαφορά, γιατί δεν χωρά ούτε σε τριάρι διαμέρισμα ούτε στο αυτοκίνητο που είχες μέχρι τώρα].
Για να συμβή αυτό όμως, για να επέλθη δηλαδή μια τέτοια ισορροπία, αποτελεί προϋπόθεση η άνοδος του βιοτικού επιπέδου σε επίπεδα HDI 0,75 ας πούμε. Από ένα τέτοιο επίπεδο, που θα το ονομάσω και εγώ μαλθουσιανό επίπεδο, οι άνθρωποι κάνουν προσεκτικό οικογενειακό προγραμματισμό, διαθέτουν αντισύλληψη κλπ. Και μάλιστα η πρόσφατη ιστορία ενδεικνύει ότι, ακόμη και αν ο δείκτης πέση πιο χαμηλά, οι άνθρωποι διατηρούν αδρανειακά συμπεριφορές αναπαραγωγής που αντιστοιχούν σε μεγαλύτερο πλούτου. Με απλά λόγια, και που φτώχυνε τα τελευταία 20 χρόνια η Ουκρανία ή η Βουλγαρία, οι άνθρωποι εκεί δεν άρχισαν ξαφνικά να γεννοβολάνε δίχως αύριο.
Άρα, το πληθυσμιακό μαλθουσιανό όριο εκτιμώ ότι θα παραμείνη ασύμπτωτο με την αύξηση του πληθυσμού.
Την σκέφτηκα αυτήν την αντίρρηση, αλλά δεν την υιοθετώ. Τα αέρια όντως δεν αναγνωρίζουν σύνορα, μια χώρα όμως μπορεί θεωρητικά να κλείση τα σύνορά της και να ζήση με ό,τι έχει, για όσο έχει. Το ίδιο, πιο πρακτικά, και μια ομάδα χωρών, λέγε με ΕΕ.
Η πρωτοπόρος οικολογικά Κίνα με την πολιτική της μονοτεκνίας βλέπεις πώς τα καταφέρνει πάντως. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα την δικαιώση :-)
Και σε κάθε περίπτωση το νόημα είναι αυτό που γράφω: “αν λοιπόν υπάρχουν κάποιοι λαοί που πρέπει να αρχίσουν να συγκρατούν τις ορμές τους, αυτοί δεν είμαστε εμείς”. Όχι επειδή ένας νέος άνθρωπος στην Ελλάδα ζυγίζει λιγώτερο οικολογικά από ένα στην Ινδονησία, μάλλον το αντίθετο, αλλά επειδή εκείνοι που επιβάρυναν περισσότερο, ήτοι οι πιο πυκνοκατοικημένοι (και οι πιο ενεργειοβόροι, εντάξει), ας υποστούν πρώτοι τις συνέπειες. Θα ήταν άδικο να επιβάλουμε ή να συνηγορήσουμε προς ομοιόμορφη μείωση των γεννήσεων.
Ούτε η Κούβα και η Β. Κορέα δεν εχουν κατορθώσει να ελέγξουν πλήρως τα σύνορα τους. Άσε τώρα που μπορώ να βρω σοβαρές αντιρρήσεις στην ίδια την ιδέα των κρατικών συνόρων και πολύ περισσότερο στην ιδέα των κλειστών κρατικών συνόρων τη στιγμή που παραδίπλα συντελείται ανθρωπιστική καταστροφή που θα μπορούσε να ανακουφιστεί αν άνοιγαν.
Τις συνέπειες όμως θα τις υποστούν σε μεγαλύτερο βαθμό τα τέκνα των υπερβολικώς τεκνοποιησάντων. Αυτά σε τι φταίνε;
” Με απλά λόγια, και που φτώχυνε τα τελευταία 20 χρόνια η Ουκρανία ή η Βουλγαρία, οι άνθρωποι εκεί δεν άρχισαν ξαφνικά να γεννοβολάνε δίχως αύριο.”
Μήπως αρχίσανε να γεννοβολάνε γιατί η φτώχεια τους έγινε η ώθηση για να αποδεσμευτούν από τον υλισμό που χαρακτηρίζει εμάς; Εάν συμβιβαστείς με τη φτώχεια σου, οριοθετείς απλούστερους και ευκολότερα προσεγγίσιμους υλικούς στόχους για σένα και τα παιδιά σου. Συμβιβάζεσαι με την ιδέα ότι δεν μπορείς να αγοράσεις σπίτι για καθένα από τα παιδιά σου, να τους παρέχεις σπουδές στο εξωτερικό, ένα χλιδάτο γάμο και ένα καλό κομπόδεμα για την αρχή της ζωής τους με αποτέλεσμα να επιδίδεσαι αμεριμνος στην αναπαραγωγή του είδους και στην πληθυσμιακή αύξηση του έθνους. Η επανιεράρχηση των αξιών όμως προϋποθέτει εξαναγκαστική επιστροφή στον πρωτογονισμό, που κανείς δεν νομίζω ότι θέλει, πλην κάποιων ρομαντικών αριστερών. Δυστυχώς όμως, χρειαζόμαστε και περισσότερη νεολαία …
” Επίσης, όταν μιλάμε για την ανθρωπότητα και τον υπερπληθυσμό στον πλανήτη, το “μα η χώρα μου έχει υπογεννητικότητα” είναι νοοτροπία NIMBY, αντίστοιχη αυτής που επιδεικνύουν διάφορες χώρες στο ζήτημα του περιορισμού των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Δεν έχει νόημα η διάκριση σε ξεχωριστούς λαούς όταν μιλάμε για το μέλλον της ανθρωπότητας ή για αέρια που δεν αναγνωρίζουν σύνορα.”
Μακροσκοπικά έχει μια λογική ο συλλογισμός σου. Όμως, συνέπεια της υπογεννητικότητας και της γήρανσης του πληθυσμου μειώνονται οι συντάξεις και αυξάνονται τα συνταξιοδοτικά όρια στην γηρασμενη ηλικιακά Ευρώπη σε αντίθεση με τις χώρες του πρωην Τρίτου Κόσμου. Εαν επωμίζονταν και οι καρπεροί Ασιάτες μέρος του προβλήματος της Ευρώπης, αν υπήρχε δηλαδή ενα παγκόσμιο κοινό ταμείο καταβολής συντάξεων, θα συμφωνούσα απόλυτα.
Και όπως λέει και ο Θανάσης σε ενα υποθετικό σενάριο μπλοκαρίσματος των συνόρων, κάθε χώρα θα έπρεπε να αντιμετωπίσει μόνη της τα προβλήματά της.
Κάτσε, ας το τραβήξουμε λίγο ακόμα.
Σε μια μελλοντική δυστοπική ανθρωπότητα λοιπόν ο πλανήτης είναι πλέον γεμάτος. Ασφυκτικά γεμάτος. Κάθε νέα ύπαρξη, κάθε νέος πολίτης σημαίνει σοβαρή βλάβη για όλους τους υπόλοιπους, και μάλιστα για τα υπόλοιπα κράτη, που βλέπουν τους περιωρισμένους πόρους να απειλούνται κι άλλο. Για τον λόγο αυτό αναπτύσσεται ένα χρηματιστήριο δικαιωμάτων τεκνοποιίας. Οι φτωχές χώρες πουλάνε στις πλουσιώτερες το δικαίωμά τους να κάνουν παιδιά, με αποτέλεσμα να μένη στάσιμος και εν τέλει να συρρικνώνεται ο πληθυσμός τους. Φυσικά, κάθε χώρα έχει συμφέρον να δωρεανιστή λίγο εις βάρος των άλλων, με αποτέλεσμα να εκτοξεύεται ο αριθμός των παράνομων (!) γεννήσεων.
Ναι, Θανάση, ο κόσμος είναι άδειος αλλά επιστήμονες πλέον μιλάνε για την εποχή του Ανθρωπόκαινου (http://www.anthropocene.info/en/home). Δεν έχει σημασία αν η ανθρωπότητα είναι συγκεντρωμένη στο <1% της επιφάνειας του πλανήτη (το ποσοστό διαφέρει αν αρχίσεις να εξαιρείς περιοχές στους πόλους) – το πρόβλημα είναι πως η αύξηση της ευημερίας μας έχει αγγίξει σχεδόν όλες τις περιοχές του πλανήτη, μεταβάλοντας χρήσης γης και καταστρέφοντας οικοσυστήματα. Ναι, είμαστε περισσότεροι η καταναλωσή μας (ειδικά της Δύσης) αγγίζει όλο τον πλανήτη. Αυτές τις μέρες πρέπει να αναρωτιώμαστε αν καταστρέφουμε τα "συστήματα διατήρησης ζωής" που μας παρέχει η Γη. Αυτό κάπως αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να κοιτάμε το θέμα του πληθυσμού. Θα συμφωνήσω λοιπόν πως το βασικό θέμα είναι η φύση της κατανάλωσης τως 10 δις που θα ζουν στον πλανήτη το 2100. Το παρόν μοντέλο επιβάλλει οικολογικές αλλαγές σε πολύ γρήγορο ρυθμό, στις οποίες ίσως έχουμε δυσκολία προσαρμογής. Δεν νομίζω πως είναι εφικτή η αλλαγή αυτού του μοντέλου στα επόμενα 50 χρόνια και ίσως εκεί έχει νόημα μια σκέψη για ένα νέο σύστημα τεκνοποιίας. Αλλά από την άλλη, η δημιουργία μεσέας τάξης από τους Κινέζους και τους Ινδούς που ζουν ήδη ίσως μας φέρει σε αρκετά δυσάρεστα αποτελέσματα. Ο στόχος μας πλέον πρέπει να είναι μια μεταβολή οικοσυστημάτων που θα μας αναγκάσει να προσαρμοστούμε σε χαμηλούς ρυθμούς στις νέες κλιματικές, κοινωνικές, οικονομικές συνθήκες, αλλαγές στην αγροτική παραγωγή, σταδιακές μετακινήσεις πληθυσμών κ.ο.κ.
Η μετανάστευση λύνει το πρόβλημα χωρίς να απαιτεί αύξηση των γεννήσεων. Απλώς επιτρέπουμε/παρωθούμε/επιβάλλουμε(ανάλογα το επίπεδο αυταρχισμού και πατερναλισμού που επιθυμεί ο καθένας) την μετακίνηση πληθυσμών από τις χώρες με πλεόνασμα στις χώρες με έλλειμμα. Κι αν έχουμε πρόβλημα με τις πολιτισμικές διαφορές, την ένταξη, την αφομοίωση, την πολυπολιτισμικότητα και τα τοιαύτα, ας γίνουμε Μπραντζελίνοι, υιοθετώντας παιδιά που μπορούμε να διαπλάσουμε στα δικά μας πολιτισμικά πρότυπα.
” Η μετανάστευση λύνει το πρόβλημα χωρίς να απαιτεί αύξηση των γεννήσεων. ”
Σωστά. Αυτό όμως σημαίνει, ότι πρέπει ως έθνος να συνδράμουμε στην παγκόσμια προσπάθεια μείωσης των γεννήσεων; Γιατί γράφεις ότι ” Δεν έχει νόημα η διάκριση σε ξεχωριστούς λαούς όταν μιλάμε για το μέλλον της ανθρωπότητας”.
Οι χώρες που βρίσκονται στα όρια αναπλήρωσης του πληθυσμού (ιδανικά) δεν χρειάζεται να μειώσουν τις γεννήσεις τους. Να μην τις αυξήσουν πρέπει. Αυτό υποθέτοντας ότι οι χώρες με υψηλό δείκτη γεννητικότητας θα συμμετέχουν μειώνοντας τις δικές τους γεννήσεις στις περίπου 2/ζευγάρι. Με αυτόν τον τρόπο αντιστοιχεί από ένα παιδί σε κάθε άτομο σε αναπαραγωγική ηλικία και ο πληθυσμός μένει σταθερός σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η μετανάστευση λύνει και τα δύο προβλήματα τρόπον τινά. Αφενός αυξάνει τον πληθυσμό των κρατών που έχουν πρόβλημα υπογεννητικότητας, χωρίς να αυξάνει τις γεννήσεις στην κάθε χώρα και τον παγκόσμιο πληθυσμό, απλώς τον επανακατανέμει. Αφετέρου βελτιώνει την οικονομική κατάσταση των χωρών που παρουσιάζουν υπεργεννητικότητα, σπρώχνοντας τες προς το μαλθουσιανό επίπεδο, μειώνοντας έτσι τις γεννήσεις σε αυτές.
Αφετρίτου, δεν έχει αφετρίτου γιατί ο Θανάσης τώρα τελευταία αφαιρεί πολιτικά δικαιώματα(inside joke).
Στα σοβαρά τώρα, τα κίνητρα για δωρεανισμό είναι τόσο ισχυρά και η τιμωρία τόσο δύσκολη(τι θα κάνουμε; θα σκοτώσουμε το παιδί που έκανε ένα ζευγάρι άνευ αδείας; )που είτε θα μας σώσει η τεχνολογία πάλι(μέχρι πότε όμως; ), είτε θα μειωθεί ο πληθυσμός μέσω του παλιού, καλού, μαλθουσιανού μηχανισμού: θα πεθάνουμε της πείνας.
Ωραίο σχόλιο.
Θα το κάνουνε και μόνες τους ούτως ή άλλως…
Αν υπάρχει πρόβλημα, αν λέω, και αν θα υπάρξη στον δικό μας βίο, αν θα λέω, θα έχη δημιουργηθή, σκληρό αλλά να ακουστή, όχι από την μηδενική αύξηση πληθυσμού της γριάς Ευρώπης, αλλά από την εκρηκτική αύξηση της ΝΑ Ασίας και την υποσαχάριας Αφρικής. Ακόμη και αν ένας νέος Ευρωπαίος καταναλώνει όσο 3 Ασιάτες (αυτή είναι η αναλογία Ελλάδας/Ινδονησίας), και πάλι δεν βγαίνουν οι αριθμοί.
“Η μετανάστευση λύνει και τα δύο προβλήματα τρόπον τινά. Αφενός αυξάνει τον πληθυσμό των κρατών που έχουν πρόβλημα υπογεννητικότητας, χωρίς να αυξάνει τις γεννήσεις στην κάθε χώρα και τον παγκόσμιο πληθυσμό, απλώς τον επανακατανέμει.”
Η υπογεννητικότητα όμως επιφέρει και θέματα εθνικής ασφάλειας: αν γύρω σου οι γείτονες σφύζουν από αυξανόμενο νεανικό πληθυσμό και εσύ γερνάς συνεχώς ή πρέπει να γίνεις Ισραήλ ή να κάνεις το σταυρό σου μη γεννηθεί κανένας καινούριος Κεμάλ.
Είναι διαφορετικό η αναλογία πληθυσμού με τους γείτονες να είναι ας πούμε 1/3 και διαφορετικό 1/10.
Οι μετανάστες, όπως απέδειξε και ο μαζικός οικειοθελής επαναπατρισμός των Αλβανών τα τελευταία χρόνια εντάσσονται – υπό προϋποθέσεις -εύκολα σε μια κοινωνία, εθνική, όμως, συνείδηση που θα επιτρέψει την ένταξή τους στις λίστες του μόνιμου πληθυσμού, αποκτούν κάποιοι, μόνο, από αυτούς μετά από δεκαετίες: οι περισσότεροι είναι ή ευκαιριακής απασχόλησης και προσωρινής διαμονής ή συνιστούν ένα διαρκώς μετακινούμενο εργατικό δυναμικό.
Συν τοις άλλοις, η μετανάστευση πρέπει να εκλαμβάνεται ως λύση ανάγκης για την αναπλήρωση του τοπικού πληθυσμού διότι επιφέρει και πολλές, γνωστές σε όλους μας ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Δε νομίζω ότι τα παιδιά της επιχείρησης Babylift αισθάνονται λιγότερο Αμερικανάκια, Γαλλάκια, Αυστραλεζάκια, Αυστριάκια ή δεν ξέρω πού αλλού κατέληξαν. Γι’αυτό είπα ότι υπάρχει και η λύση των Μπραντζελίνων.
Τώρα όλα αυτά τα ζητήματα των μονάδων- ο πατέρας που θέλει να κάνει τρίτο παιδί γιατί δεν έχει κόρη, η εθνική/εθνοτική ομάδα που θέλει να αυξήσει τον πληθυσμό της γιατί εξαφανίζεται, το κράτος που αισθάνεται ότι η υπογεννητικότητα απειλεί την ύπαρξη του- είναι παραδείγματα περιπτώσεων(οδηγούντων σε εξωτερικότητες) που, όπως είπα, από την σκοπιά του κεντρικού σχεδιαστή που ενδιαφέρεται αποκλειστικά για την επιβίωση του ανθρωπίνου είδους, είναι αδιάφορες. Ο κεντρικός σχεδιαστής ενδιαφέρεται για την επιβίωση του homo sapiens sapiens, όχι (απαραίτητα) συγκεκριμένων φαινοτύπων του.
Φυσικά από την σκοπιά των ατόμων(του πατέρα, της εθνοτικής ομάδας, του κράτους), μόνο αδιάφορα δεν είναι αυτά τα προβλήματα. Τα συγκεκριμένα άτομα νοιάζονται όχι για την επιβίωση του είδους γενικά, αλλά την δική τους ειδικά. Κι έτσι γεννάται(see what I did there? ) η εξωτερικότητα. Γι’αυτόν το λόγο, επίσης, είναι εξαιρετικά δύσκολο(πρακτικά αδύνατο) να υπάρξει κεντρική λύση στο πρόβλημα.
“…είναι παραδείγματα περιπτώσεων(οδηγούντων σε εξωτερικότητες) που, όπως είπα, από την σκοπιά του κεντρικού σχεδιαστή που ενδιαφέρεται αποκλειστικά για την επιβίωση του ανθρωπίνου είδους, είναι αδιάφορες. Ο κεντρικός σχεδιαστής ενδιαφέρεται για την επιβίωση του homo sapiens“
Ο homo sapiens και οι πρόγονοί του επεβίωσαν από μετεωρίτες, παγετώνες, πανδημίες, σεισμούς, καταποντισμούς, παγκόσμιους πολέμους, δεν κινδυνεύει η επιβίωσή τους (όπως λές) από την υπεργεννητικότητα. Θέλεις μέσω πολεμικών συρράξεων, μέσω μαζικών θανάτων από ασιτία, μέσω ανθρωποφαγίας ως έσχατης λύσης για την επιβίωση, ο πληθυσμός της γης θα επανέλθει στα ανεκτά όρια, σε περίπτωση που τα υπερβεί: ο άνθρωπος όπως και να έχει θα επιβιώσει.
Συνεπώς, μάλλον προέχει η μέριμνα του εθνικού έναντι του κεντρικού (;) σχεδιαστή για την παραγωγή ή έστω την εισαγωγή νέων Ελλήνων για να μη γίνουμε κοινωνία υπεραιωνόβιων και γηροκόμων.
Θαλυς,
Όλα αυτά παραείναι θεωρητικά. Η ανθρωπιστική καταστροφή το πιθανώτερο είναι να συμβή κάπου στην ΝΑ Ασία. Που είναι μακράν, όπως και να το κάνουμε. Και το τι θα κάνη η Ελλάδα με τα σύνορά της τότε μάλλον δεν θα έχη και πολύ μεγάλη σημασία.
Σαν να εξίστασαι που τις συνέπειες της υπερχρέωσης θα τις υποστούν τα τέκνα εκείνων που δανείζονταν σαν τρελοί (ημών δηλαδή). Και ποιοι να τις υποστούν δηλαδή;
ΚΣ,
Νομίζω δεν με κατάλαβες, έγραψα ότι *δεν* αρχίσανε να γεννοβολάνε. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος: η Βουλγαρία έχει δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης 0,777, ανάμεσα στην Μαλαισία και στο Ομάν ας πούμε. Ενώ όμως η Β. είναι στον πάτο του δείκτη γονιμότητας, με 1,31 (στην γειτονιά Ελλάδας, Ουγγαρίας, Ρουμανίας, Ιταλίας), το Ομάν έχει 3 και η Μαλαισία 2,60. Η Β. διατηρεί δηλαδή την αναπαραγωγική συμπεριφορά χώρας πλουσιώτερης από ό,τι είναι αυτήν την στιγμή.
ΕΕ δεν είναι μόνο η Ελλάδα :) Τώρα, εντάξει, δεν είναι ότι δεν έχουμε δει Μπανγκλαντεσιανούς μετανάστες στην Ελλάδα. Ή ότι το Μπανγκλαντές δεν είναι στην ΝΑ Ασία. Τη μισή γη διασχίζει ο άνθρωπος προκειμένουν ν’αποφύγει την πείνα.
Τα τέκνα υμών δεν θα επωμιστούν όλο το βάρος γιατί μέρος του βάρους, μέσω της αναδιάρθρωσης του χρέους, θα το πληρώσουν τα τέκνα των δανειστών.
Ε, καλά, προφανώς από αυτούς που γεννάνε δημιουργείται ο υπερπληθυσμός. Τώρα βέβαια μπορώ να σκεφτώ μια περίεργη γραμμή επιχειρηματολογίας τύπου: γεννάνε γιατί είναι φτωχοί, στην φτώχεια τους καταδίκασε η αποικιοκρατία, άρα πάλι οι Ευρωπαίοι φταίνε.
Αφού έχεις πιάσει το όριο αναπλήρωσης, έπρεπε να κάνουμε μια τριμελή επιτροπή από πεντέξι άτομα να σχεδιάσουμε την δημοπρασία μέσω της οποίας θα μπορούσες να αποκτήσεις την άδεια για το τρίτο παιδί(κάπως πρέπει να ανακατανέμονται τα δικαιώματα αυτών που δεν τα χρησιμοποιούν).
“Μήπως αρχίσανε να γεννοβολάνε γιατί η φτώχεια τους έγινε η ώθηση για να αποδεσμευτούν από τον υλισμό που χαρακτηρίζει εμάς;
Νομίζω δεν με κατάλαβες, έγραψα ότι *δεν* αρχίσανε να γεννοβολάνε.”
Έχεις δίκιο, προσθέτοντας ένα ερωτηματικό στη φράση σου, αλλοίωσα τον νόημά της. Παρόλα αυτά, όμως, νομίζω ότι ισχύουν αυτά που υποστηρίζω. Οι γύφτισσες γεννάνε σαν κουνέλες γιατί δεν πολυαγχώνονται για την ποιότητα και την ποσότητα των παροχών στα παιδιά τους. Μπορεί να μη συμβαίνει το ίδιο με τους Βουλγάρους, ισχύει (ίσχυε) όμως με τους (μέχρι προσφάτως πένητες) Ινδούς και τους Κινέζους.
Μαικςλ, προδότη της τριτεκνίας! :-)
Εντάξει, κάποια σημασία την έχει. Ας πούμε το γνωρίζουν όσοι συνιστούν αποχή από την τεκνοποιία ή φαντάζονται ότι είναι π.χ. 10%;
Να ρωτήσω κάτι πιο εξειδικευμένο; Η έκταση της Ελλάδας φέρεται να είναι 131.957 τχ. Ωραία. Είναι όμως αυτή η πραγματική έκταση μιας τόσο ορεινής χώρας; Σε ένα ορεινό τχ, σε αντίθεση με ένα πεδινό, που ισούται προφανώς με 1 τχ και με τίποτε άλλο, υπάρχουν πλαγιές, χαράδρες κλπ. Αυτά τα γεωγραφικά γνωρίσματα δεν ανεβάζουν την συνολική διαθέσιμη επιφάνεια;
Εδώ δεν είμαι ειδικός και δεν μπορώ να έχω γνώμη. Απλώς βλέπω την τεράστια Αυστραλία να είναι ακαλλιέργητη ας πούμε. Αν βρίσκονταν οι πόροι και αναπτύσσονταν τυχόν αναγκαίες τεχνολογίες, πόσων ανθρώπων οι ανάγκες θα ικανοποιούνταν μόνο από αυτό;
Σωστό.
Δυσκολία θα υπάρξη οπωσδήποτε στον βαθμό που πχ κάποια μέταλλα θα σπανίσουν κι άλλο. Αλλά εδώ δεν θα λειτουργήση ο μηχανισμός της αγοράς;
Τελικά δεν κατάλαβα, καλά έκανα ή άσχημα; :-)
Ρε ΚΣ, κάνε κει κανά τρίτο παιδί λέμε και άσε τις δικαιολογίες τώρα!
Ναι Θανάση μου, θα το δρομολογήσω!!! Ελπίζω να μου δώσεις εσύ πρώτος το καλό παράδειγμα (ως παλιότερος πατέρας από μένα)!
Εγώ το έδωσα ήδη ρεεεεεεεεεεε!
Τρίτεκνος ρε θηρίο; Μπράβο!!
Μου αρέσει να βλέπω νέους ανθρώπους να ξεφεύγουν από την πεπατημένη!
Αν δεν μόστραρες και το “ορθοδόξως άθεος” (έξυπνο!) θα σε έκανα και για ευλαβή Χριστιανό!
Πες μου ότι το τρίτο είναι κοριτσάκι! (σε όλους τους γάβρους δίνω την “ευχή” να βγάλουν κορίτσια, για να σταματήσει κάποια στιγμή η αναπαραγωγή ερυθρόλευκων κάφρων!)
Άσε άσε, ατυχία στο φύλο!
Ας συμφωνήσουμε πως τα τετραγωνικά χιλιόμετρα που είναι βιώσιμα σήμερα ίσως να μην είναι το κεντρικό σημείο του ερωτήματος που θέτεις. Ναι, μπορούμε εύκολα να αυξομειώσουμε το ποσοστό χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις για το αν κάναμε καλά ή όχι με την επιλογή της τριτεκνίας.
Οι ειδικοί στις μέρες μας λένε πως έχουμε περάσει σε μια άλλη φάση στη σχέση μας με το περιβάλλον. Το ζήτημα των περιορισμένων πόρων σίγουρα μπορεί να επιλυθεί μέσω των αγορών, η τεχνολογία μπορεί να μετατρέψει τις ερήμους της Αυστραλίας σε επίγειους παραδείσους (λέμε τώρα), κτλ. Το πρόβλημα που έχουμε πλέον δεν έχει να κάνει με το αν θα μείνουμε από πετρέλαιο αλλά με το αν η χρήση του πετρελαίου θα οδηγήσει ολόκληρο τον πλανήτη σε μια νέα ισορροπία (κλιματική και οικολογική). Το οικονομικό κόστος για να αποφύγουμε αυτές τις νέες συνθήκες έχει μετρηθεί και το θέμα είναι αν θέλουμε να το πληρώσουμε για να αποφύγουμε τις πιθανές επιπτώσεις του στάτους κβο.
Χμμ, μιας και δεν απάντησα αν κάναμε καλά… η γνώμη μου είναι πως ναι – αλλά έχουμε χρέος να τους αφήσουμε λίγη περιουσία για να πληρώσουν κάποια από τα δικά μας σπασμένα.
Ωραιο κειμενο θαναση. Γενικα συμφωνω. Δουλευω εδω και καιρο εναν νεοελληνικο μυθο “Η Ελλαδα δεν χωραει αλλους ανθρωπους” :)
Μαρεσει πολυ και η οπτικη του μαικωλ. Σηκωνει ολοκληρο κειμενο νομιζω. Γενικα δεν εχουμε προσεξει πολυ τις διαγενεακες μας υποχρεωσεις. Μαλιστα η αυξηση του πληθυσμου φερνει και αναποδη αναδιανομη απο αυτη που προτεινει ο μαικωλ, απο το μελλον στο παρον.
Σε μια πολη σαν το Λονδινο ας πουμε, οποιος εχει αγορασει σπιτι το 1990 εχει αυτην την στιγμη τεραστια περιουσια, απλα επειδη ετυχε να γεννηθει πριν απο μας. Και το ιδιο ισχυει για μας σε σχεση με τα παιδια μας (απορω ποιος θα μενει στο ΜΑνχατταν ή το κεντρικο Λονδινο σε 30 χρονια).
Πού συμφωνείς, στην θεωρία ή στη πράξη ωρέ; :-Ρ
Χαχα, νταξει εχουμε καιρο. Νομιζω υπαρχει σιγουρα ηθικο καθηκον αποφυγης ακριτης και απρογραμματιστης τεκνοποιιας :)
Χαίρομαι που θίγετε ένα ζήτημα που με προβληματίζει αρκετά, και με ενδιαφέροντα επιχειρήματα. Θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω σχεδόν σε όλα όμως, αν και δεν μου είναι εύκολο να αναπτύξω αντεπιχειρηματολογία για όλα μέσω του comments section.
Σκεπτόμενος το “πατριωτικό” καθήκον που αναφέρατε, δυσκολεύομαι να βρω λόγο γιατί το “ελληνικό” έθνος πρέπει να επιβιώσει. Κατ’επέκταση, οποιαδήποτε συλλογική οντότητα αυτοπροσδιορίζεται ως έθνος. Εν ολίγοις, για ποιό λόγο εισάγεται στη συζήτηση για το ποιος και αν πρέπει να επιβιώσει βάσει του σε ποιο γεωγραφικό μήκος και πλάτος γεννήθηκε ο/η ίδιος/α ή οι γονείς του.
Το ηθικό δίλημμα που τίθεται είναι πολύ ευρύτερο και σημαντικότερο για την ανθρωπότητα στο σύνολό της, για να εισάγονται υποκειμενικοί κοινωνικοπολιτικοί προσδιορισμοί.
Όσον αφορά το δεύτερο επιχείρημα (περισσότεροι άνθρωποι δεν σημαίνει μόνο περισσότερα προβλήματα, αλλά και περισσότερες λύσεις), η λογική χωλαίνει, κατ΄εμέ. Είναι ξεκάθαρο πως η αναλογία μεταξύ ύπαρξης λύσεων/πληθυσμιακής ανάπτυξης είναι κάκιστη. Θα ήτανε πολύ πιο σοφό να βρούμε τρόπους ώστε να βελτιώσουμε αυτή την αναλογία (μέσω πληρέστερης εκπαίδευσης, εξισορρόπησης κοινωνικών ανισοτήτων κ.λπ.) παρά να συνεχίζουμε να ελπίζουμε πως η επόμενη γενιά θα φέρει τη λύση “με το σταυρό στο χέρι”, μεγαλώνοντας παράλληλα το πρόβλημα.
Χθες έμαθα ότι τα ζευγάρια στην Κίνα που θέλουν να κάνουν δεύτερο παιδί, αν δεν ανήκουν στις εξαιρέσεις της πολιτικής του ενός παιδιού, δηλώνουν το δεύτερο παιδί στο όνομα ενός συγγενικού/φιλικού ζευγαριού αγοράζοντας ουσιαστικά τα δικαιώματα τεκνοποίησης του.
Η ακριβής απάντηση στην απορία μου ήταν: “Oh, you can have two children. It just costs money. Lots of money. Some people can’t pay”.
Κάτι σαν το εμπόριο δικαιωμάτων ρύπων ;-)