Δεν μπορω να πω οτι δεν περιμενα καποια οψιμη χαιρεκακια απο ατομα που εβλεπαν επι χρονια την Ιρλανδια να παρουσιαζεται ως ενα συντριπτικα δυνατο παραδειγμα επιτυχιας ενος συγκεκριμενου πακετου μετρων ή και μια ολοκληρης κοσμοθεωριας. Ο αντιλογος στους οπαδους της Ιρλανδιας ως απολυτου προτυπου ηταν μαλλον δυσκολος, ειδικα οταν η προσοχη του κοινου αποσπαται ευκολα, οι ατακες μενουν και τα λεπτα νοηματα χανονται. Στην κοινη γνωμη, μια περιπτωση θα ειναι ειτε απολυτο προτυπο ή παραδειγμα προς αποφυγη, οι λεπτες χροιες σπανιζουν.
Θα ευχομουν ομως να υπηρχε λιγη ωριμοτητα και ψυχραιμια στον δημοσιο διαλογο απο οποια οπτικη και να βλεπει κανεις το ζητημα, γιατι τελικα ειναι σημαντικο να ρωτησουμε τις σωστες απαντησεις και να βγαλουμε τα σωστα διδαγματα.
Ποιες ειναι οι βελτιστες πολιτικες για την μακροπροθεσμη αναπτυξη μιας χωρας και τι μας διδασκει η Ιρλανδια?
Αν θελουμε να μιλησουμε για την ουσια θα ηταν καλο να αποφευγουμε αντιπαραθεσεις με μια ελαφρια γηπεδιτικη διαθεση: η Ιρλανδια ειναι η καλυτερη και πρεπει να γινουμε ιδιοι, οχι η Ιρλανδια ειναι η χειροτερη και πρεπει να κανουμε τα ακριβως αντιθετα.
Παρ’ολα αυτα μπορει κανεις να πει οτι δεν υπαρχει τιποτα στις πολιτικες που ακολουθησε που να ειναι χρησιμο και επιτυχημενο? Εν τελει μιλαμε για μια χωρα που ειχε εισοδημα κοντα στο ελληνικο πριν λιγες δεκαετιες αλλα εφτασε να ειναι απο τους πλουσιοτερες χωρες στην Ευρωπη σημερα. Παρ’ολη την κριση που περναει τωρα, δεν προβλεπω κυμα Ιρλανδων να μεταναστευουν στην Ελλαδα. Κατι εκαναν καλα.
Η επενδυση στην εκπαιδευση ηταν μια καλη ιδεα, μια προσεκτικη απελευθερωση κλειστων αγορων ηταν μια καλη ιδεα, μια μειωση των φορων για ξενες επενδυσεις ηταν μια καλη ιδεα, η καταπολεμηση της γραφειοκρατιας και η φιλικοτητα στο επιχειρειν ειναι παντα καλες ιδεες. Και οχι επειδη το εκανε η Ιρλανδια αλλα γιατι αν μελετησει κανεις τις χωρες που εφαρμοσαν τετοιες ιδεες, απομονωντας προσεκτικα το εφφεκτ του καθε παραγοντα, θα δει οτι αυτες ειναι γενικα καλες ιδεες που προωθουν την αναπτυξη και την ευημερια!
Αυτο που πληρωνει η Ιρλανδια τωρα δεν ειναι γενικα και αφηρημενα τις μεταρρυθμισεις που εκανε ως εδω. Πληρωνει την πλημμελη ρυθμιση του τραπεζικου τομεα σε συνδυασμο με την διεθνη φουσκα στα ακινητα, εν μερει αποτελεσμα των χαμηλων επιτοκιων διεθνως. Γιατι αυτο που συνεβη τελικα ηταν οτι πολιτες και τραπεζες συμμετειχαν σε ενα ξεφρενο παρτυ, στην διαρκεια του οποιου οι τιμες των ακινητων στην χωρα εκτιναχτηκαν. Το παρτυ τελειωσε, το χανγκοβερ ηρθε, οι τραπεζες εμειναν με χαρτοφυλακια δανειων που κανεις δεν μπορουσε να πληρωσει πια. Ακομα και η ιδια η ιρλανδικη κυβερνηση αποδειχτηκε πολυ μικρη για να σηκωσει το βαρος των κακων δανειων και η ΕΕ αναγκαστηκε να επεμβει (οπως αλλωστε αναγκαστηκε σε λιγοτερο προφανη επεμβαση και η αμερικανικη ομοσπονδιακη κυβερνηση στα αντιστοιχα προβληματα της Καλιφορνιας ή αλλων πολιτειων).
Ας σημειωθει οτι ενω η ρυθμιση και επιβλεψη των ιρλανδικων τραπεζων απο τις Αρχες δεν ηταν η βελτιστη, η φουσκα δεν θα μπορουσε να εχει αποφευχθει ευκολα και ειναι αδικο να κανουμε τους μετα Χριστον προφητες. Ακομα και χωρες ομως με πολυ καλη ρυθμιση του τραπεζικου κλαδου (οπως η Ισπανια) ειχαν φουσκα στα ακινητα και υποφερουν τωρα που σκαει.
Γιατι οι φουσκες πηγαζουν απο καποιες βαθιες αδυναμιες της ανθρωπινης σκεψης. Οι κοινωνιες μας ειναι επιρρεπεις σε φουσκες απο την εποχη της Τουλιπομανιας εως σημερα. Η διατρηση της φουσκας την καταλληλη στιγμη απο τις Αρχες δεν ειναι ουτε ευκολη ουτε καν πολιτικα επιθυμητη συνηθως. Γιατι φυσικα οι ανθρωποι μπερδευουν τα αιτια ενος προβληματος με την αφορμη αναδειξης του. Αν η Κεντρικη Τραπεζα εφερνε μια μικρη υφεση το 2005 για να σπασει τις φουσκες, ποιον θα μπορουσε να πεισει οτι το εκανε για να αποφυγει τα τεραστια προβληματα που θα ερχοντουσαν τελικα το 2008?
Επισης να ξεκαθαριστει οτι, ενω η κριση αναδεικνυει αδυναμιες σε πολλες χωρες του πλανητη, οι ελληνικες αδυναμιες δεν ειναι ιδιες με τις ιρλανδικες, αρα τα προβληματα της Ιρλανδια δεν μπορει να ειναι παρηγορια ακομα και για τον πιο χαιρεκακο Ελληνα. Η Ελλαδα εχει προβλημα υπερογκου δημοσιονομικου χρεους που ξεκινησε απο την μανιωδη σπατάλη του ελληνικου κρατους. Μπαινοντας στην κριση η Ελλαδα ειχε ηδη μεγαλα ελλειμματα και δημοσιο χρεος καπου στο 100% του ΑΕΠ. Η Ιρλανδια το 2007 ειχε δημοσιο χρεος μολις 25% του ΑΕΠ περιπου, απο τα χαμηλοτερα στον ανεπτυγμενο κοσμο! Η δημοσιονομικη πολιτικη της Ιρλανδιας ηταν υπευθυνη, σε μεγαλη αντιθεση με την ελληνικη. Και τελικα, οσο μπορει να προβλεψει κανεις, η Ιρλανδια θα βγει απο αυτην την κριση σε καλυτερη οικονομικη κατασταση απο την Ελλαδα.
Το μεγαλο διδαγμα τελικα ειναι οτι μπορει κανεις καλλιστα να παρει τα (πολλα) καλα της ιρλανδικης οικονομικης πολιτικης χωρις να παρει τα (σχετικα λιγα) στραβα. Ουτως ή αλλως οι πολιτικες που ακολουθηθηκαν στην Ιρλανδια δεν ειναι αναποσπαστο μερος ενος πακετου, μια συνταγη που μας δοθηκε απο τον ουρανο σε δυο μαρμαρινες στηλες και πρεπει να ακολουθησουμε. Οι πολιτικες της Ιρλανδιας ηταν σε μεγαλο μερος βελτιστες πρακτικες απο άλλες χωρες που αναλυθηκαν σε βαθος, και ως τετοιες που πηγαζουν απο την επιστημονικη παρατηρηση του κοσμου, μπορουμε και πρεπει να αναθεωρουμε την αξια τους οσο η οικονομικη εμπειρια μας προσφερει νεα δεδομενα.
*Ελεγα τοτε:
η Ιρλανδια ειναι ενα πολυ καλο παραδειγμα μεταρρυθμισεων που απογειωσαν μια οικονομια. Αλλα δεν πρεπει να το παρακανουμε με την συγκριση. Η Ελλαδα δεν νομιζω οτι ηταν ποτε σε ανωτερη θεση απο την Ιρλανδια αν παρουμε μια καλη δεσμη δεικτων (παιδεια, εισοδημα, υποδομες κτλ), γιαυτο δεν μπορουμε να περιμενουμε ευκολα αναλογη πορεια. Αλλα το πιο σημαντικο ειναι νομιζω οι θεσμοι. Η Ιρλανδια ειχε λιγο πολυ αγγλοσαξωνικους θεσμους, δηλαδη ενα δυνατο δικαστικο συστημα, μια καλη παραδοση εναντια στην διαφθορα, καλες πολιτικες δομες κτλ Με την ανεξαρτησια της χωρας, οπως πολλες αλλες πρωην αποικιες, υπηρξε μια στροφη προς την καθυστερημενη νοοτροπια αυταρκειας, σοσιαλισμου κτλ που οδηγησε σε μεγαλη στασιμοτητα. Με το που το ξεπερασαν ομως οι Ιρλανδοι και εκαναν καποιες καλες μεταρρυθμισεις, ηρθε η απογειωση.
Εγώ πάντως δεν έχω πειστεί οτι οι ‘κονομολόγοι μπορείτε να προβλέψετε την οικονομία περισσότερο από ό,τι οι μετεωρολόγοι τον καιρό. Λίγο σαν τους κριτικούς τέχνης, που μπορούν να σου πουν γιατί έγινε σουξέ μια ταινία ή ένα βιβλίο αλλά δεν ξέρουν να σου πούνε από την αρχή ποιό θα γίνει σουξέ.
Δεν το λέω σαν κατηγορία. Αναγνωρίζω οτι καταγίνεστε με υπερβολικά πολύπλοκα δεδομένα και αναγκαστικά τα μοντέλα σας δεν είναι ποτέ πλήρη.
Απ’ την άλλη, θυμάμαι κάτι που διάβαζα πρόσφατα για τον (γνωστό) Σόρος, οτι συχνά παίρνει αποφάσεις επειδή νοιώθει έναν πόνο στη μέση λέει, ή κάτι τέτοιο. Αναρωτιέμαι λοιπόν αν λίγο πριν την κρίση, κάποιοι, οικονομολόγοι, πολιτικοί οτιδήποτε, με ανεπτυγμένη (δηλαδή εξασκημένη) διαίσθηση σ’ αυτά τα θέματα, πέσαν ξεροί στο κρεβάτι τους με φριχτούς πόνους, μπροστά στο επερχόμενο κακό και γι’ αυτό δεν πρόφτασαν να μας προειδοποιήσουνε οτι βαδίζουμε ολοταχώς προς το γκρεμό.
(χιουμοράκι, και καλά)
Στασα
Οι οικονομολογοι δε μπορούν να προβλέψουν ποτε η ελλαδα θα ανακαμψει ή ποτε θα καταρρεύσει τελειως με την εννοια του αυριο θα εχουμε βαρομετρικο χαμηλο. Αυτο που συνήθως λενε οι οικονομολογοι είναι αυτο που οσυσιατσικα υπαγορευουν τα λεγομενα stylized facts, που ειναι ουσιαστικα θεωριες με ισχυρη εμπειρικη επιβεβαίωση. Του τυπου αμα επενδυσεις σε ερευενα και αναπτυξη καποια στιγμη αυτο θα εχει μια θετικη επιπτωση στη μεγενθσυση της παραγωγικοτητας. Αρα οποιος επενδυει εκει καποια στιγμη θα γινει πιο παραγωγικος. Σε μια δικη μου μελετη για την ελλάδα ειχα βρει αυτη την ποσοστιαια επιρροη γύρω στο 6%. Ενα παρομοιο φακτ ειναι οι ευεργετικες επιροές του ελευθερου εμποριου, οποτε λες ναι στο ελευθερο εμποριο και οχι στον προστατευτισμό
Τωρα το να σου πουν οι οικονομολογοι οτι θα γίονταν αυτο το μπάχαλο με την ισχυρη ευρωπη δε νομιζω οτι ειναι τοσο “εξυπνοι”…Οχι μωρε πλακα κανω, δε μπορει κανενας οικονομολογος να προβλεψει τις εκφανσεις αυτου που ο Κευνς ονομασε animal spirits, οποιος λεει οτι το κανει λεει αρλουμπες. Εδω νομπελιστες οικονομολογοι εχουν πει τις απιστευτες κοτσανες, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων. Σε συνεστιαση του american economic association στο τελος των 90ς, ο Robert Lucas ειχε πει πως δεν υπαρχει λογος να ανησυχουμε για τα μακροικονομικα προβληματα γιατι αυτα εχουν ήδη λυθει, δεν ημουν εκει για να τ΄ακουσω αλλα αυτα ειναι δια στοματος Πολεμαρχακη και δεν εχω κανενα λογο να μην τον πιστεψω.
Οσο αναφορα, την Ιρλανδια και το επιτυχημενο μοντελο, Σωτηρη θελοντας και μη γινεσαι χουλιγκανος, οταν ακουγες τον πανμεγιστο αρλουμπολογο Ανδριανόπουλο επι χρονια να εγκαλει του παντες στην ελλάδα να αντιγράψουμε τις πετυχημενες πολιτικες των Ιρλανδων. Δε θέλαμε, είχαμε τη δικη μας συνταγη κατάρευσης!
Δε μπορουμε να δανειστουμε σχεδον τιποτα απο το ταχα επετυχημενο Ιρλανδικο μοντελο, πολυ απλα γιατι η κριση αυτη ειναι συστημικη περα για περα και εχει να κανει με την αρχιτεκτονική του ευρω. Υπαρχουν μεμονομενα πραγματα που τα καναν σωστα οι Ιρλανδοι, αλλα τωρα αυτα ειναι σταγονες στον ωκεανό! Το στρεβλο οικοδομημα οταν το χτυπαει ο σεισμος δε ξερεις που θα σου βγαλει το πρόβλημα. Για π.χ στην ελλαδα ηταν ο δημοσιος τομεας, στην ιρλανδια ο τραπεζικος κοκ. Ηταν ασυμετρο το μοντελο της ευρωζωνης και τωρα αυτη η ασυμετρια βγαζει στην επιφανει τα διαφορετικα κουσουρια της καθε οικονομιας.
στασσα περι προβλεψεων ταχουμε πει. Τωρα, το να πουμε ποιες οικονομικες πολιτικες ειναι καλες για την αναπτυξη μακροπροθεσμα ειναι αρκετα πιο ευκολο, δεν ειναι ζητημα προβλεψης (προβλεψη σημαινει να μπορεις να πεςι απο πριν ποτε και πως θα συμβει κατι) αλλα κατανοησης.
Το οτι η υπερβολικη ρυθμιση αγορων κανει ας πουμε κακο στην αναπτυξη, ή οτι οι ξενες επενδυσεις κανουν καλο, ειναι ζητηματα στα οποια αποσο ξερω δεν χωραει ιδιαιτερη αμφιβολια αν κοιταξει κανεις τα εμπειρικα δεδομενα.
Παρεπιμπτοντως αρχισα να καταλαβαινω οτι τωρα με την Ιρλανδια δεν εχουμε μονο χαιρεκακια απο οσους ακουγαν την χωρα ως προτυπο επι χρονια. Περισσοτερο ισως εχουμε αποτιναξη ευθυνης. Γραφει ας πουμε ο Νικος Ξυδακης Η κριση δεν ειναι μονο ελληνικη εκφραζοντας την ανακουφιση πολλων νομιζω. Ποσο καιρο περιμεναν να γινει κατι τετοιο για να αισθανθουν λιγο καλυτερα για τα χάλια μας? Φυσικα η αναλογα Ελλαδας και Ιρλανδιας πασχει απο 10 μεριες. Τι σημασια εχει ομως, αν κανει τον κοσμο να αισθανεται καλυτερα και μας απαλλασσει απο την αναγκη να βρουμε τα λαθη μας και να τα διορθωσουμε.
Ισως το κανουμε επιτελους στην επομενη μεγαλη κριση, αν συνεχισουμε ακαθεκτοι δεν θαργησει να ερθει.
Έχω διαβάσει κάπου ένα έξυπνο σύνθημα (από αυτά που γράφουν στους τοίχους με σπρέι) που λέει “αν πάρεις λάθος τρένο…όπου και να κατέβεις πάλι λάθος θα είσαι.” Κάπως έτσι μπορώ να παρομοιάσω τις εξελίξεις στην οικονομία..από το καιρό που βιαστικά και αβασάνιστα δεχτήκαμε τον εκβιασμό της Ευρωπαικής στήριξης σε συνεργασία με το ΔΝΤ. Είτε αποπληρώσουμε σε 3 χρόνια (πράγμα αδύνατον και επομένως οδηγούμαστε σε αναδιάρθρωση) είτε σε 11 χρόνια…το σίγουρο είναι ότι οι οικονομικές παραχωρήσεις στη μία περίπτωση και οι υπέρογκοι τόκοι στην άλλη….οδηγούν στο ίδιο δυσάρεστο αποτέλεσμα. Μεταχρονολογημένη πτώχευση. Στη διεθνοποιημένη οικονομία…θα παρομοίαζα τις μεγάλες χώρες με υπερωκεάνια πλοία…και τις μικρές με μικρά καίκια . Όσο καλός να είναι ο καπετάνιος του καϊκιού όσο σωστή πορεία και να έχει χαράξει…είναι πάντα ευάλωτος ώστε να βυθιστεί από τα απόνερα του υπερωκεάνιου αν τύχει και βρεθούν κοντά κοντά. Θέλω να πω πως οι σωστοί χειρισμοί στην οικονομία δεν οδηγούν απαραίτητα στο επιθυμητό αποτέλεσμα μέσα σε μια διεθνοποιημένη οικονομία….διότι εξαρτάται το αποτέλεσμα από τις διακρατικές συμπεριφορές των υπολοίπων χωρών μεταξύ τους…και μεταξύ μας. Από την άλλη ασφαλώς είναι δυνατόν εξαιτίας των ίδιων απρόβλεπτων συμπεριφορών , μια χώρα που δε λαμβάνει τα σωστά οικονομικά μέτρα, να βρεθεί να αναπτύσεται στη διεθνή οικονομία καλύτερα από τις υπόλοιπες…όπως έγινε και με την Ελλάδα από το 74 και μετά. Ποίος θα αναλάβει να πει όμως στους κερδοσκόπους….να μη παίζουν με τις ζωές των ανθρώπων. πότε θα μπουν όρια και αυστηροί ηθικοί κανόνες στην ελεύθερη αγορά. Πότε θα ληφθούν μέτρα για τη προστασία της ελευθερίας του ανθρώπου. Δεν είναι δυνατόν να μετατρέπεται η αγορά εργασίας (που είναι ο κινητήριος μοχλός της οικονομίας) σε ρώσικη ρουλέτα. Ούτε να εξαρτάται η επιβίωση ή το βιοτικό επίπεδο ολόκληρων λαών από τις ορέξεις των αγορών ή των κερδοσκόπων. Ούτε βέβαια να γίνονται οι λαοί εξαρτώμενοι από τη προσφορά και τη ζήτηση των καταναλωτικών προϊόντων, και να μετατρέπονται από παραγωγοί και καταναλωτές σε θύματα του μάρκετινγκ και των ιδιωτικών κερδών.
Η Ιρλανδια κατερρευσε γιατι ειχε χαμηλους συντελεστες φορολογιας με αποτελεσμα να δημιουργησει οσον αφορα τα δημοσιονομικα της μια εντελως ευθραστη κατασταση.Δηλαδη,σε μια περιοδο οικονομικης κρισης οπως η τωρινη οπου τα φορολογικα εσοδα θα ηταν ετσι και αλλιως μειωμενα,οι χαμηλοι φορολογικοι συντελεστες θα ειχαν ως αποτελεσμα την ακομη μεγαλυτερη μειωση τους.Αρα η ακολουθουμενη συνταγη,θα επρεπε να ειναι η μειωση των δαπανων,που ομως με τη σειρα του οδηγει σε μεγαλυτερη ακομη υφεση,κατι που πλεον επαληθευεται και στην Ελλαδα.Δεν ειναι τυχαιο,το εχω ξαναγραψει εδω οτι οι χωρες με τα μεγαλυτερα δημοσιονομικα προβληματα ειναι αυτες που ακολουθουν την πολιτικη των χαμηλων φορων.Ελλαδα,ΗΠΑ,Μ.Βρετανια,Ουγγαρια,Βαλτικες χωρες.Και αν η αναφορα στην Ελλαδα ξενιζει να ανεφερω μονο οτι η επισημη φορολογια των εταιρειων ειναι διαχρονικα μικροτερη του μεσου κοινοτικου,δεν φορολογουνται τα μερισματα και οι υπεραξιες ενω η ανεπισημη φορολογια δεδομενης της φοροδιαφυγης ειναι στο μηδεν.Γιατι ειναι αφελης καποιος που πιστευει οτι οι αρχες δεν κανουν για λογους οικονομικους τοσα χρονια τα στραβα ματια στην φοροδιαφυγη.
Κατα τα αλλα,στη σημερινη διεθνοποιημενη οικονομια,ειναι ουτοπια να πιστευει καποιος οτι μια χωρα μονη της πολυ περισσοτερο του μεγεθους της Ιρλανδιας μπορει να ελεγξει τον τραπεζικο τομεα.Η πλαστιγγα εχει γυρει προς τα εκει.Και αν αυξησει ενα κρατος τον ελεγχο πανω στις τραπεζες υπαρχει παντα η λυση της φυγης απο τη χωρα,μπρος γκρεμος και πισω ρεμα δηλαδη.Το ιδιο ακριβως ισχυει και στη φορολογικη πολιτικη.Μου αυξανεις τους φορους παω στη Βουλγαρια.Και φυσικα η καθε Βουλγαρια εξαρτα την οικονομικη προοδο της στην καλη πιστη των επιχειρησεων.
Με λιγα λογια το μελλον χωρων οπως η Ιρλανδια και η Ελλαδα ειναι προδιαγεγραμμενο.Ενσωματωση οικονομικη,πολιτικη και πολιτιστικη σε μια νεου τυπου αυτοκρατορια οπως η ΕΕ,η NAFTA και παει λεγοντας.
Να ευχηθουμε μονο να μην συμβει οτι στην υστερη ρωμαικη περιοδο,οπου η εξουσια γινοταν περισσοτερο συγκεντρωτικη με αποτελεσμα την ελευση του Μεσαιωνα…
Oπως θα εγραφε και ο Σωτηρης του οποιου αρθρου διαβαζω μανιωδως χωρις να εκφραζω ειρωνια αυτην την στιγμη,μονο νεες κρατικες μορφες μεγαλυτερες των παραδοσιακων εθνων-κρατων μπορουν να δημιουργησουν οικονομιες κλιμακας ωστε να εξασφαλισουν χαμηλο κοινωνικο και οικονομικο κοστος παραγωγης.Συμβαινει δηλαδη με τα κρατη οτι και με τις εταιρειες.Ο ανταγωνισμος οδηγει στην απορροφηση των μικροτερων απο τα μεγαλυτερα.
Eννοω κοστος παραγωγης των υπηρεσιων ενος κρατους προς τον ιδιωτικο τομεα.Η τιμη των υπηρεσιων αυτων ειναι οι φοροι,το δε κοστος οι δημοσιες δαπανες.Ακομη και οι μεταβιβασεις ως υπηρεσια στον ιδιωτικο τομεα μπορουν να λογιστουν διοτι στηριζουν την καταναλωση και απαλλασουν τις επιχειρησεις απο την καταβολη καποιων εξοδων.Δηλαδη το κρατος στηριζει ετσι το εισοδημα του ιδ.τομεα,του εξασφαλιζει λιγοτερες δαπανες και περισσοτερο σταθερο περιβαλλον για να παραγει.
Ποιός είσαι κύριε νεοφιλελεύθερε που ζητάς και ψυχραιμία όταν έχεις να κάνεις με τον μόχθο ενός ολόκληρου λαού στα πρόθυρα της οικονομικής καταστροφής;
Ειναι λαθος οτι οι αρχες δεν μπορουν να λαβουν καταλληλα μετρα ωστε να αποφευγονται οι φουσκες. Και ας μην φερνουμε παραδειγματα 200 ετων, τυπου τουλιπας, που αναφερονται σε κοινωνιες που ελαχιστη σχεση εχουν με την σημερινη, οτι φουσκες συνεβαιναν παντα κλπ. Κατ αρχην οι σημερινες φουσκες μπορουν, και κοντεψαν, να καψουν τον πλσνητη. Οι φουσκες τυπου τουλιπας ηταν ανοησιες για παιδακια, σε σχεση με τις μεγα-απατες-φουσκες του σημερα, και γι αυτο δεν εχει εννοια η συγκριση του παρελθοντος με το σημερα.
Οι αρχες, αν ηθελαν να μην ζουμε σε κοινωνια φουσκα, και με τραπεζικο συστημα φουσκα, που θα ειναι ετοιμη να σκασει και τωρα, και στο μελλον και παντα, θα ειχαν λαβει πολλα μετρα για την ρυθμιση του τραπεζικου συστηματος, εδω και δεκαετιες. Αντ αυτου, οι αρχες κανουν οτι μπορουν ωστε η κοινωνια ολοκληρη και το τραπεζικο συστημα να ειναι, και οχι να μην ειναι, φουσκα. Γι αυτο διατηρουν τεχνητα χαμηλα επιτοκια εδω και δεκαετιες, γι αυτο αφηνουν τις τραπεζες να μεγαλωνουν οσο θελουν, και να γινονται πολλαπλασια μεγαλυτερες του ΑΕΠ των χωρων τους (τι ανεκδοτο κι αυτο) γι αυτο αφηνουν τις τραπεζες να καραδανειζουν το συμπαν με σχεδον ανυπαρκτα κεφαλαια, γι αυτο καταργουν σταθερα και σταδιακα, εδω και δεκαετιες, οσα μετρα ρυθμισης των αγορων εληφθησαν μετα το depression στις ΗΠΑ. Κι ολα αυτα τα εμφανιζουν ως δηθεν πολιτικη υπερ της αναπτυξης. Λες και οταν σκασει η φουσκα, και δεν θα εχουμε να φαμε, οπως κι εγινε, θα βαλουμε την αναπτυξη στον φουρνο να την ψησουμε και να την φαμε, για να μην πεθανουμε απο την πεινα. Δυστυχως, το καθεστως της διεθνους κλεπτοκρατιας (kleptocracy) που κυβερνα σημερα τον κοσμο, δεν εχει αλλο σκοπο, κινητρο και στοχο απο την συγκεντρωση πλουτου, με οποιοδηποτε τιμημα, ακομα κι αν χρειαστει να πεθανει πολυς κοσμος για την επιτευξη του στοχου τους αυτου.
εγω θελω να αναφερω 3 πραγματα:
1) η ιρλανδια ειναι και συνεχιζει να ειναι ενα προτυπο παραδειγμα φιλελευθερης οικονομιας καθως και σοβαρου πολιτκου συστηματος
2) οπως αναφερεις φουσκες οντως υπαρχουν απο παλια και δυσκολα μπορουν να αποφευχθουν. ομως οι συνεπειες τους συνηθως δεν ειναι πολυ μεγαλες. τραγικες συνεπειες απο φουσκα για παραδειγμα στην αμερικανικη περιπτωση υπηρξαν μονο εξαιτιας των λαθων της φεντ τη δεκαετια του 30. προ φεντ ποτε δεν ειχε υπαρξει τετοιο depression ανεξαρτητα απο το ποσο μεγαλες ηταν οι φουσκες.
3) θεωρω οτι η ιρλανδια ειναι η πιο αδικημενη χωρα αυτη τη στιγμη. μια χωρα που μεχρι και το 2007 ειχε πλεονασματα στον προυπολογισμο και χρεος κοντα στο 25% του ΑΕΠ αναγκαζεται τωρα να πληρωνει τα χρεη των τραπεζων (οι senior bondholers των τραπεζων θα παρουν πισω το 100% των χρηματων τους)!! το αποτελεσμα ηταν τα ελλειμματα και το χρεος να εκτοξευτουν και τελικα να μπουν στο μνημονιο αφου τους ΑΝΑΓΚΑΣΕ η ΕΕ και η ΕΚΤ.
θα μπορουσαν να εφαρμοσουν αυτο που εκανε η ισλανδια στις τραπεζες της. θα μπορουσαν να εφαρμοσουν αυτο που εχει κανει το FDIC στις ΗΠΑ για πανω απο 400 τραπεζες που εχουν πτωχευσει. θα μπορουσαν δηλαδη να εφαρμοσουν με διαφορους τροπους τους νομους τις αγορας και οι μετοχοι και οι bondholders των τραπεζων να υποστουν τις απωλειες που τους αξιζουν. παρολαυτα δεν το εκαναν και ηδη απο το 2008 ακολουθησαν προγραμματα λιτοτητας και αποφασισαν να σωσουν τις τραπεζες. και παρολο που το εκαναν και μπορουσαν να δανειζονται με ενα 6 ή 7% απο τις αγορες και ενω δεν χρειαζοντουσαν να βγουν για δανεισμο μεχρι την ανοιξη του 2011 , η ΕΕ και κυριως η γερμανια τους αναγκασε να μπουν σε ακομα σκληροτερο προγραμμα λιτοτητας της ΕΕ και του ΔΝΤ.
το κανανε και αυτο με ελαχιστες διαμαρτυριες. καταφερανε (λογω της ανταγωνιστικοτητας τους που ηταν πολυ υψηλη) και αυξησανε τις εξαγωγες τους και επιστρεψανε σε θετικους ρυθμους αναπτυξης και επιπλεον τα επιτοκια στη δευτερογενη αγορα ειναι στο 8% (δηλαδη λιγο πιο πανω απο απο αυτα της ιταλιας)παρα τα σκληροτατα μετρα λιτοτητας .
παρολαυτα εχουν τον σαρκοζι,την μερκελ και την καθε μερκελ να λεει ποσο κακες ειναι οι ελλειμματικες χωρες και ποσο κακη ειναι η πολυ χαμηλη φορολογια των επιχειρησεων στην ιρλανδια και οτι δεν θα δεχθουν κουρεμα απο την ιρλανδια (πανω απο ολα οι γαλλικες και γερμανικες τραπεζες). δηλαδη να πληρωσει τα χρεη των ιρλανδικων και ευρωπαικων τραπεζων το κοροιδο ο ιρλανδος φορολογουμενος!!
για μενα το παραδειγμα της ιρλανδιας δειχνει ποσο δυνατη ειναι σαν χωρα η ιρλανδια και ποσο στραβο δρομο εχει παρει η ΕΕ.
σωστη διαπιστωση και απο τον κρουγκμαν:
http://krugman.blogs.nytimes.com/2011/11/27/hedge-fund-ireland/