Ας υποθέσουμε ότι για κάποιον λόγο έχουμε ανάγκη μεταφυσικής σωτηρίας από ένα Σωτήρα Θεό. Και ας υποθέσουμε ότι υπάρχει Θεός. Ποια είναι η σχέση του Θεού με αυτήν την σωτηρία; Την επιβάλλει, την ευνοεί, την καθιστά εφικτή; Είναι αναγκαίος ή περιττός;
Μια πιθανή απάντηση είναι ο απόλυτος προορισμός: ο Θεός, ο παντογνώστης και παντοδύναμος, έχει επιλέξει προ πάντων των αιώνων όσους πρόκειται να σωθούν. Ο αριθμός τους έχει κλείσει και οτιδήποτε και αν πράξουν δεν πρόκειται να αλλάξη την βούληση του Θεού. H θεία Χάρις είναι ακαταμάχητη, το άτομο δεν έχει ελευθερία βούλησης, δεν μπορεί να διαλέξη να μην σωθή.
Η Ορθοδοξία υιοθετεί την μέση άποψη: θεία Χάρις και ατομική βούληση ενεργούν από κοινού, η μία δεν νοείται χωρίς την άλλη, καίτοι το προβάδισμα ανήκει ασφαλώς στην θεία Χάριν. Για να καρποφορήση όμως απαιτείται και η συνεργία του ανθρώπου. H θεία Χάρις παρέχεται σε όλους δαψιλώς, λίγοι όμως την αξιοποιούν: είναι καθολική, όχι όμως και ακαταγώνιστη, διότι είναι δώρο Θεού. Το προπατορικό αμάρτημα απλώς αμαύρωσε την ανθρώπινη φύση, αλλά δεν κατήργησε εντελώς το καθ’ ομοίωσιν. Το άφθαρτο έγινε μεν φθαρτό και εισήλθε στην ζωή του ανθρώπου ο θάνατος, αλλά ακόμη και στην κληρονομημένη μεταπτωτική κατάσταση της αμαρτωλότητας διατηρείται η δυνατότητα επιλογής του αγαθού. Συνέπεια αυτού είναι ότι οι ανθρώπινες πράξεις συντελούν και αυτές στην σωτηρία, από κοινού με την θεία Χάριν.
Αλλά αυτή η ανάρτηση είναι αφιερωμένη στον πιο συναρπαστικό αιρετικό των πρώτων αιώνων (και ήταν πολλοί!), τον Βρετανό με το ελληνικό όνομα, στον Πελάγιο. Η διδασκαλία του Πελαγίου, εμπνεόμενη από την θεολογική σχολή της Αντιόχειας, αναπτύσσεται ως απάντηση στις ακραίες διδασκαλίες του Αυγουστίνου, που όχι άδικα σκανδάλισαν πολλά πνεύματα την εποχή εκείνη.
Ο Πελάγιος και οι μαθητές του λοιπόν κηρύσσουν την απόλυτη, άκρατη, ανέρωτη, ακραιφνή ελευθερία της βούλησης: Ο άνθρωπος αποφασίζει μόνος του αν θα σωθή. Η σωτηρία του εξαρτάται αποκλειστικά από τις πράξεις του. Δεν απαιτείται κανείς διάμεσος μεταξύ Θεού και ανθρώπων, θείος, όπως ο Παράκλητος, ή ανθρώπινος, όπως ο κλήρος. Ο θάνατος δεν είναι συνέπεια της πτώσης της Εδέμ, αλλά ανέκαθεν φυσική ιδιότητα του ανθρώπου. Κανείς άνθρωπος δεν συμμετέχει στο προπατορικό αμάρτημα, κανείς δεν γεννάται αμαρτωλός, όλοι έχουμε το αυτεξούσιο να αμαρτήσουμε ή όχι.
Κι αν το προχωρήσουμε λίγο παραπέρα: ο Ιησούς έθεσε μόνο ένα ηθικό παράδειγμα, η ενανθρώπιση δεν υπήρξε σωτηριώδης αναγκαιότητα.
Δεν χρειαζόμαστε Σωτήρες.
Ο προβληματισμός μου αυτήν την περίοδο κινείται γύρω από το πεδίο της σωτηρίας: είναι αποκλειστικά μεταθανάτιο; Ποιοι θεολόγοι, στοχαστές, αιρετικοί, οτιδήποτε, αφήνουν περιθώριο για κάποιου είδους εγκόσμιας σωτηρίας; Οπότε από αυτήν την άποψη, ο Πελάγιος και ο Καλβίνος ταυτίζονται απολύτως.
Υποψιάζομαι όμως ότι εσύ θέλεις να γίνει κουβέντα ακριβώς για το θέμα της ελεύθερης βούλησης, οπότε μάλλον θα ξεφύγουμε.
Αν δεν κάνω λάθος, εμείς οι ΧΟ διδαχθήκαμε ότι ο σταυρικός θάνατος & Aνάσταση του Κυρίου είναι απαραίτητα για τη σωτηρία μας. Δε φτάνουν οι καλές πράξεις, ο Κύριος και η ζωή του δεν υπήρξε απλώς ένα ηθικό πρότυπο. Σωζόμαστε δια της συμμετοχής μας στο Θείο Πάθος και της πίστης μας στον ενανθρωπισμένο Θεό.
Δεν σε καταλαβαίνω απολύτως. Βασικά, σώζεσαι από κάτι, από την ενοχή του προπατορικού αμαρτήματος ή την πεπτωκυία φύση σου ή κάτι τέτοιο.
Εσύ από τι θες να σωθης;
Μπα, απλώς στον ελεύθερο χρόνο μου διαβάζω εκκλησιαστική ιστορία :-) Συγνώμη κιόλας για το εντελώς εκτός τόπου και χρόνου άρθρο, αλλά υπάρχουν βρε αδερφέ και πιο σημαντικά πράγματα από 300 δις. ευρώ χρέους! :-Ρ
Ακριβώς, συν την κατά Χριστόν ζωή φυσικά.
Αν θυμάμαι καλά, ο Ευάγγελος Βενιζέλος είχε δηλώσει σε παλαιότερη συνέντευξή του ότι διαβάζει εκκλησιαστική ιστορία στον ελεύθερό του χρόνο..
Δεν μας είπες όπως τι απέγινε ο Πελάγιος.
Εν συνεχεία, θα επιθυμούσα ανάρτηση περί των φιλοκαλικών ριζωμάτων του νεοελληνικού μηδενισμού
Κακίες…
Τι να γίνη ο φτωχός, τον αναθεμάτισαν και πέθανε. Δεν ξέρω μόνο αν σώθηκε!
Καλα κάνεις Αθανάσιε και διαβάζεις εκκλησιαστική Ιστορία στον ελεύθερο χρόνο σου.
Γιατί δεν ξέρω αν θα ήταν καλύτερο (για την γλαφυρή και ωραία αρθρογραφία σου, τουλάχιστον!) αν διάβαζες και λίγη λογική στον ελεύθερο χρόνο σου.
Διότι, η απάντηση στο ερώτημα περί «ελευθερίας της βούλησης» είναι (και μπορεί να είναι) μόνον θέμα πίστεως:
Όταν κανείς θέτει το σχετικό ερώτημα «λ.χ. Είναι η βούλησή μου ως Αθανασίου Αναγνωστοπούλου ελεύθερη;», θέτει το ερώτημα ήδη εν ελευθερία ή ανελευθερία θέσεώς του (του ερωτήματος). Οπότε, πρέπει να θέσει και ένα δεύτερο ερώτημα: «Είμαι ελεύθερος εν τη βουλήσει όταν θέτω (ή να θέσω) το ερώτημα αν είμαι ελεύθερος ή ανελεύθερος εν τη βουλήσει;».
Οπότε, πρέπει να θέσει και ένα τρίτο ερώτημα: «Είμαι ελέυθερος εν τη βουλήσει όταν θέτω το ερώτημα αν είμαι ελεύθερος εν τη βουλήσει όταν θέτω (ή να θέσω) το ερώτημα αν είμαι ελεύθερος ή ανελεύθερος εν τη βουλήσει;»…
Και πάει λέγοντας….
Οπότε, καλώς κάνουμε και μένουμε στην εκκλησιαστική Ιστορία και τον Πελάγιο.
Υγ. Αλλά η γοητεία αυτών των κατακλείδων σου, του τύπου «Δεν χρειαζόμαστε Σωτήρες!», επίτρεψέ μου να γράψω ότι συναγωνίζεται την απλοϊκότητά τους. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο μπήκα στον κόπο να γράψω πρωτομαγιάτικα το παραπάνω σχόλιο. Και γιατί πρέπει να συνεχίζω βεβαίως τον ακήρυχτο, αλλά αιώνιο γραπτό πόλεμο μεταξύ μας :-), που δεν γνωρίζει αργίες και σχόλες!!
Παραβλέποντας τον κίνδυνο να στιγματιστώ ως ανήκων στο στρατόπεδο των απεργοσπαστών, σχολιάζω γιατι θυμήθηκα πόσο είχα εντυπωσιαστεί πέρυσι στη ΔΕΒΘ, όταν σε μία βιβλιοπαρουσίαση ο Βενιζέλος είχε κάνει μία πολύ εύστοχη αναφορά στη σημασία των συνόδων της Κωνσταντίας και της Βασιλείας…
:-p
Μπα! Ώστε είναι αλήθεια! :-)
ΑΘανάσιε, με παρεξήγησες..